Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 35, 31 August 1900 — I HAWAII NO HAWAII [ARTICLE]

I HAWAII NO HAWAII

E ka Nupepa Kuokoa: i Aloha oe. E oluolu oe e ae mai la'u, ma ko'u na* na ana ma ka helu S0 o ka Nupepa i Kuokoa () July 28 nel, elua mau ha!olelo I ano nul a kou poe heluhelu i Ike ai, o ka haiolelo a ke kanaka makua ua hele a laeoo ka Rev, William Morris? Kineaia ame ka haiolelo a ke kanaka ui opiopio I loa, Abraham G. Kauiukou, nona na ! makahlki he 20 waie no, ke kuio nae ka haiolelo, a ofa kefa e kau ūe hi raaiuna "I HAWAII NO HAWAII." lle mea oiaio no kakou Hawali ke ake aku i Aupuni oiwi ko kakou ma Hawail nei, aka, ua hiki mai he mau hooloii ana, a e pono kakou e aui ae maVka wa i hala, e uhi i ka \va i hala i ka mea i hala, he mea hiki ole ke Kuokoa o Hawail. Ma keia ninau na ka lahui Hawail e koho. O keia kokahi mau mamala olelo ano nui a ka opio Aberahama O. Kaulukou I puana ae ma kana halolelo mua imua o ka lehuiehu o Honoiulu, a ua nui ka aie o ka poe heluheiu o ke Kuokoa i kona Lunahooponpono, W. J. Ooelho i ka unuhi ana i keia mau halolelo e\v% ina aole e ike ia keia mau I manao o ka walwai nui. Eia hoi na ! mamala olelo I puanaia e ka haiolelo o , ka La Pokiulai, Rev. Wiiiiam M., Kin-1 caid. E haawi mai ke Akua i kanaka. j 0 ka wa keia e koJ mai nei. I poe naau ) ikaika, i poe puuwai hamama, i poo : manaoio me na lima makaukau mau no : ka hana kokua. I poe i mal na koina a ka makeo oihana, a pela | aku. Ma keia mau manao w'aiwai nui. ke makemake nel keia makapeni e hoomaopopo e ka lahui Hawaii oiaio i kQ ; kaona o ka manao o ke\ i mau mamala ; olelo ano nui, a malalo oia mau manao ka'u e kauieo aku nei i ka lahui oiwi j oiaio a pau e pili ana i kela Kau Koho ; Balota mua loa o ke Terltori o Hawall. | 1 Ilawaii r.o Huv.aii, aole i Ilawaii a 5 Kuokoa, i Hawaii a Repubalika. aoie no hoi i Hawaii a Demokarata, aole a nei o Hawaii ka aoao e olelo nei he Ku-; okoa, I aha al la ka olelo ana peia, aka, aole pono ia kakou ke manao iho e: hookaokoa ae mai ka lehulehu o na ke- i iki i hanau i ke one oiwl o Hawail nei, \ e iike me Geo. N. Wilcox, W. H. Rice, ! Sam. Wllikokl, Alapakl Wilikoki o Kauai, W. O. Smith, W. R. Castle, L. A. Kakina, W, A. Kinl o Oahu, H. R. Hikikoki o Molokai, Hon. H. P. Baldwin. W. F. Pogue, L. 3f. Baldwln o Maul, L A. Andrew, R. A. L>*tnan, P. S. Lyman, 8. H. Shipman o Hawaii, a he nul aku i pau ole ia'u i ka heiu, I Hawail no Hawaii. Aole i Hawali Repubalika mallhinl, aole i Hawail Demokarata malihinl. E ka mokupuni Kalli la o lalo, e nana pono, e wae pono I mau kanaka kupono me makaukau i ka ole lo haole, i ike i ka heluhelu a kakou. a mai hana hupo hou mai oukou, e like me kela mau inoa ! waiho ia mai e alakai lalau o kakou 1 holo aku nei 1 Kauai, a ke lalau mai 1& I HawaiL O kekahi inoa i manaola o Bev. S. Kalll ke kahunapule o Hanalei, e walho oukou laia no ka olhana Laahia a ka Haku. a e waiho pu kona hema--liema ike oie l ka olelo Berltania. He nui ka poe makaukaa lke olelo Beritania ma Kauai, eia fho no vr. j. Sheidon 1 Waimea, ua ike pahn •> Aklna i ka olelo B€rltania, ina ua )k»*, ola no, eia iho bo o W. H. Rice opi '5 ono no a o 8. W. Wlllkokl, he poe l - iono no keia i mau Lunamakaainana uo oukou, e hui lokahi oukou i kela poe l -m, alaiia, e ioaa auanei ka lanakiia haaheo la oakou. poina ka au la S. Kaea, oia no, o W. 1L Rlce opio ka lunahoomala 6 keia poe inoa, a eana e kahea I keia

. e kui a kuka pu a hooholo Uke m» | ka lokahi, ka. nwa n»ua a oukou ej iko ar,a 1 ke:a e hai aku ia W. īl. R:c« j opio, a nana »> kahoa la eukou, a maj hoi o o kela hui ana, alaiia, maopopo | na nu>ho, alaiia. o ka lanakiia no ia. | No na alii o Kaua*, o G, N. Wilikokl I no me W. 11. makua, alaila, kupo> no »o koa mele o ka aina o oukou a ke |aJu Kapaakea i haku aJ. • Maikai K«nual hemoleie lka maiie I Kupu kelakela ke poo o Waia}eal« i ko kela i ka lanl. E ka Mokupunl o Oahu, o oukou ka waihona walwal o ke Teritori o Hawait a na oukou e kaana i na pom&lkai no na mokupuni e ae. B ka moku o Ka~ kuhihewa. e wae pono m&l oukou I na kanaka Hauail kupono a pau I mao moho Lunamakaalnana no oukou, m« ko oukou hoomau ana no 1 ka Mea Hanohano J. L> Kaulukou, I lunahoomaiu, aoJ. M. Poepoe, Enoka Johnson S. M. Kanakanui, "W, J. eoelho, Qco* Smithies, J. D. HoU, D, L, Naone, 8, K. Maheiona, C. P, laukea, J. H. Wiso, F. J. Testa, E. K. Liiikalanl, a he nui aKu, a na oukou ia e noonoo. No na alii, o W r . C. Aehi, W. O. Smlth, L. A. Kaklna. 8. K. Ka-ne, W. K. Castle, Cecn Brown, he mau moho alii kupono wale no keia, oiai he \>oe makaukau walo no keia i ke kanawai, a e hikl al ko noonoo pono la kakou Hawaii, aole l poe mailhinl i heie nmi no ka imi pomaikai a iml oihana hoi, Nou e ka moku o Kamehameha I hanai ia ai l ka luau ine ka inamona. B Molokai Nui Ahina, e Lanai a Kaulu» laau, e Maui o Kama, ka moku e kaulana nei, o Maul no eka 01, E wae pono, a e nana pono i ka oukou mau Lunamakaainana, elike me ke Kanawa! r eia na kanaka, kupono. S. E. Kaiue, Wm. Edman, D. K. Kahaulello, J, Nakila, C. 13. Cockett, 8, E. Kaleikaik Nn na aiii hoJ, Hon. H. P. Balāxvtn D. ». Kahaulelio, J. M. Kaneakua, A. , N. Kepoikai, Wm. White, e na poe Inoa no ka holo Lunamakaainana, ahne na lii, o na inoa mua, he meia pono e kahea ka 'inoa mua, S. E. Kaiue i kona poe hoa elike me kela ae la maluna, me ka nana ole ina aoao kalaiaina, aka, I Hawaii no Hawaii, a peia no hoi na AHI e hana ai, alaila, e pau auanei na malihinl e ake nei e holo aiii a Lunainakaainana, aole i poe imihaīa a manaoino i kahi poe, aka, i poe naau akea, a kuokoa mai ke ake oihana ana, eiike me kekahi mau hunahuna mea hou o Ka Nupepa namu o Maui N e\vs, ke manao nei kekahi mau haole o ke Komite o ka aoao Repubaiika o Waiiuku, e hul a noonoo e i ka poe kupono no na oihana, me he la, up, maopopo mua ka manao o keia poe, aole he hoihoi a makemake iki i ko na kanaka Hatvaii noho ma ka oihana, aka, na ko na Waieha fa c mi> kaaia, o ka keia makapeni waie no e ake nei. ma ka lokahi ka lanakMa e na Hawail— E ka moku o Keawe, ka Puuhonua a Kamehameha I i hehihehl ; ku ai i na moku a pau a hui 1 hookahl, j a kau l kona kanawai muif loa. e hele | ka Elemakule a me ka Luahine a moe |i ke ala, Mamalahoa Kanawai—E nana | pono e Uli i ko oukou mau keikl papa.

a e wae l mau moho Lunamakaalnana no oukou, eia na lnoa: G. Kamauoha, John Brown, Oharles WlHiam, Robert Amaru, J. W. Kellikoa, R. W. MaKahalupa; ike ole ka paha laua ! ka olelo Berltania, na oukou U e n&na. No« Kauhane, & na oukou la e Iml hou aku & plha ka hulna o na Lunamakaainamu Np na alll: F. 8. Lyman, Holstein» 8. Kauhane, John Kaimana, John Farlax O keia ae la na mea I maalo ae ! mu* o ka'u hoomanao ana no na moho a puni ka Paeaina. B na makamaka Ha« waii a pau, ke makemake nei au e hoomaopopo pono na Hawall olaio s pa» o ke kulana haua & keLa. mau alakal Kalaialna e kaapuni nel, ola o D. Kalauokalani ame J. K. Kaulia ma, na lakou e ohl h&puku nel ina kenikeni a oakoo e ka poe iilhune, a na wahlne makake* leawe i hele ai me na ieo pelo,Q ka waiimaH, | pooi hei na lehelehe, nia Ma alahele ana a kela poe k!a m&nu ae maluna, me ka pahee o na alelo hoopunlpunl, tna makou e holo e hui m» ka Ahaoleio Nul o Amerika, e hoihoi ta mai ana ko kakou aupunl kumu. a heaha ka oukou i ike Iho nei a hoomanao* ua lu ia keia mau dala i ka puahlohio, a o ko lakou hanohano ame ko lakoa lealea ka iakou 1 be!e haaheo at I ke anu o Amcrika, me na papaie piwa lo*

loa, me na mikini Ilma keokeo, kau fs& kika. i ka waha, ilipu&kea ka nana, kamau kiaha eamepeni I r.a rusns liilll. kani ka lakou 1& aka henehene, a heaha (ho la kau e ka mea nana, fca hapaha, hepaiua, I luln aku ai? He hamohamo i ke kuaia o Puna. A hea la e pau ai keia kuhihewa? Aole no t pau. Ea. r kela mau la kanono .kilki no o ka wela moonopu koHU q ka hi o kakou KapUala no ke kaona o Honoluiu nei, ua hiki ae la ma ka home noho 0 ko'u ohana ma ke alanui Kula, kekahi Lady ua hele na papalina a kiheahea 1 na kulu hou e hiolo ana ma na papaIhwu O ka nlnau a ka Lady oplo o ko makou home: Welawela ka hoi kau hu akai o kela awakea o ka hiki ana mai nel. Ae hol. I hiki mai nei hoi paha au i ou la, i wahi kenlkeni no na Komiie Kaapuni no ko kakou pono i kela kt\u Ahaolelo ae. Owal ia poe? O WiUkokl, o Kalauokalani ame KauUa. Auhea oe. ahea pau'ko. oukou.hupo, e hai akn ai ia oe o ka'u mau hana na i hoowahawaha loa mai kinohi mni o na hana hupo s oukou e !u wale aku no I ka oukou mau keniken! i kela poe kanaka kino ikaika, o oukou he po<» ilihune maopopu. aole ka e malama i kahl kenikeni no ka noh.o ana o keip. aina pilik!a, aoie elike n:e ka noho ana 0 ko'o aina hanau, he loaa wale no na makeir.ake me ke kenikeni ole, ma Honolulu nei me ke kenlkeni e loaa ai, ina no kou pilikia kau I heie nmi nei ina ua haawi aku au i ka'u kenikeni ia oe. Nolaila, e ao aku au ia oe, mai hele hou oe e ohl dala na kela poe kino ikaIka palaualelo, o ka oukou ke pau, o ko lakou hanohaAo ke pono, e hele koke oe mai keia wahl aku, hilahlla ole maoll oe I ka laweiawe 1 keia hana, I ka lelepa ana o keia leo iaia, ku oia a haalele i ko makou hale. E ka lahul e nana i ka olelo naauao a kela lady o Wailuku ma ke Kuokoa o ka la 28 o July, a haopill iho i keia maaao naauao a kela lady no o Maui, e noho kamaalna nei ma Honolulu ma ko niakou home ma Waikahalulu, me ka manao paha no Hoonlulu nel ia lady. aole, no Maui no e ka oi. E ka lahui, ke manao nei kela poe e hele kaapuni ia Maui a hiki I Hawaii, ke ao aku nel keia penl, e haalele loa kakou i kela mau Inoa i ka lawe ana i mau moho holo balota, aole i elna a ekolu hana hawawa ana a kahi mau alakai kalaiaupuni, e hiki al ia kakon ke hiiinai- aku ia lakou i mau pukaua no ka pono o ko kakou alna. O R. W. Wilikokl, oia ke Generala o na puallkoa Hawaii ma ke kahua kaua 0 Leahi, no ka hawawa, lalama i ka pa--11 o Palolo a hiki i ka pali o Kalihi, a e ole o Charles Hapakini, komo ka al lala, a paa al oia no ke kipi, nolaila, i ehia hana hemahema ana a kakou e manao al e pono ai ka lahui ia lakou. A pehea o J. K. Kaulia ame D. Kalauokalani, me ko laua ike maopopo no eia r.a hana apau o ka Hale Ahaolelo ma ka olelo Beritanla, aa no nae e ho--10 Lunamakaainana a Senatoa me ka nele no nae i ka Ike olelo haole, a he hana hilahlla ole maoli no kela a keia mati kanaka e hele kaapuni nei, a .ina he.mau keonimana ike a paa rula maoll keia i ike i ke'ano nohona lahui a kalaiaina. Ke a'o mai nei kela buke Hoonaauao Horkeakua i ke ano kupono o na hana a ke kanaku. e hanā ai. O ka hana ana me ka hoomanao, heaha la ia? Oia ka noonoo mua ana a maopo, po, alalla hana. Pela no hoi kela keonimana o Honolulu nei o S. M. Kaaukai e noho mai la i Lahalna, ke manao ala oia e holo Lunamakaalnana no Lahalna, me ka ike maopopo no he oki loa a nele maoli no i kahl olelo Beritanla, he wahl ano namu damlpulu no Kawalhae, «ka, he ku-e maopopo ma--011 no kela i ke Kanawai a lakou e lawelawe loio nel, aole o'u manao he hana ku la i ke ano keonlmana 1 hoonanuao kupono ia. O ka manao nui ana o kakou na Hawali i aoao Kuokoa ka aoao e lanakila ai, he moeuhane palaualelo loa ia, no ka mea, aole he mau hoaloha ma Amerika Hulpula e kokua mai i ka aoao Kuokoa a Wllikoki e palnuu nei ma ka lehelehe, he make kanu nae no ka lahul. Ke kaena nei ka aoao Demokarata ke hui nel oia me ka aoao Kuokoa o na Hawail. o kela kekahl hana lalau loa a kakou ke manao e huIpu me ka aoao nana e hookae loa nei ina Negero o Amerika Huipuia, aole e koho balota, a pela auanei e hookae pu ia mni ai kakou, olal he nlka no kakou ma ka lakou olelo ana. O ka hui ana o kakou ma na alakai ana a ka aoao Repubalika e ku nei, oia ka loaa ana o ka pono mokualna o kakou no Amerika Hulpuiaw alaila. e loaa auanei he leo a he lima e hapai pu ai no ko kakou mau pono i ka Hale Ahaoielo Nui o Ameiika Huipuia, olal ; «a keia kau koho baiota mua ioa o 1 kakou. e nana la mai ana ko kakou ano naauao io, ma ko kakou koho ana i ka ' poe naauao kupono, a he mea ia na ka Ahaoielo e apono koke mai ai i mokUiaina kakou. E ka Lahui Hawail, aia i Maui o J. M. Kaneakua, e holo moho alli Senatoa ana. a ke hele r.el oia imua o na poe koho o ko aMul, a ke holke nei ola me ka oialo a pau, he aoao Repuballka kona aoao Kalaiaina. a oia ka aoao e nlau ai ka pono I ka lahul Hawail, a wahi ana, ke hana hupo !oa na ka iahui ka olelo ana he aoao Kuokoa jl ko makou, a o ka huaolelo kupono wahl

a X X. K&neekua ma U vraM, he aoaa maX? la. K« kokua n«i kela ma&ap«ni ia m*a ol'plo oiaio, & e koho m ka noonoo malkal apAu iaia, a ke beV kaapuni aU oia no ka haloleio aaa e ike pono auanei ko Maul poe l ka w&iwai nui o kona aoao e ku n«t. Ua Ike pono ko HonoluUi a p&u, he Aioha Alna Oiaio oia raa na ano apiiu. a ola hoi ke j«x» noiau me ka naauao ma ka hana ana ! na Palapala Hoopi! apau a oakoa i Wa4ri»*tona. a aa nut ka mahaloU ..>īa mau palapala» na kakoo mau oia ma la knlana a biki \ ka wa \ liio a\ kukou 1 Teriiorl no Amerllca. pau ae la kona manao, a i ka wa i hui iho nel na Eiele o ke Komite Ku-waena o ka aoao RepubaUka ma Honoiulu. oia ka makamua l<» I koho ma ka aoao Repubaiika, a ofa ka aoao e Jajnakila ai. A o kela poe kaahele nei, ina ka lehelehe k > kamailio Hawail e pnloio al ka waha„ ma kahl o ka hana he henia* hema loa, hui pu hoi me ka ike oie l ka oleio BeritanU, heluhelu a kakau, he oki loa. a pehea la i aa al ke.la mau hemahema, e hiki ana ke hana i ka pono o ka lehulehu, aole i piH keia ia Wilikoki, aka, ma kahi e pili ar.a i kana mau hana hoopunipuni f ke!a kaikamahlne Itaiia, he hana maopos»o iua ia i ka lahui ke nana aku, ua hana oia me ka olelo ana he kelki oia na Kalakaua—Peheā keia mau hana Uiiau, e hiki al i ka iahui ke hilinai aku. Ke hookl nei aa l keia, a na oukou e nana. HAWAIIOIAIO.