Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 37, 14 September 1900 — KE ALAKAI KOHO BALOTA. [ARTICLE]

KE ALAKAI KOHO BALOTA.

(Kakauia e J. Mokuohai Poepoe, Hoa o ka Papa Loio Hawaii.) I mea e loaa ai i ke kanaka Hawaii oiwi o ka aina ka pono ku i ke kanawai e koho ai i na Senatoa ame na Lunamakaainana ma keia kau koho balota e hoea mai ana ma ka mahina ae nei o Novemaba, he mea pono ke loaa iaia keia mau kuleana malalo iho nei: 1. He kupa kane (a i ole, he makaainana) oia no Amerika Huipuia. 2. Ua noho kino maoli ola maloko o ka Panalaau o Hawaii nei Hookahi Makahiki okoa mamua ae o kona hele ana aku e hoopaa i kona inoa ma ka Papa Inoa Koho Balota o loko o ka Apana i loaa ka pono o ke koho ana i ke Senatoa ame ka Lunamakainana. 3. Ua noho kino oia maloko o ka Apana e koho ai oia i ke Senatoa ame ka Lunamakaainana i ekolu mahina mamua ae o ka manawa e hoopaa ai oia i kona nioa [inoa] maloko o ka Papa Inoa Koho Balota o loko oia Apana. 4. Ua piha kona mau makahiki he Iwakalua-kumamakahi (21) a oi aku. 5. Ua hoopaa oia i kona inoa maloko o ka Papa Inoa Koho Balota o loko oia Apana. 6. Ua hiki oia ke heluhelu, ke kakau a ke kamailio i ka Olelo Hawaii me ka maopopo. KE KUPA AMEKIKA. O ke "kupa" (a o ke kulana "makaainana") Amerika i hoikeia ma ka mea e pili ana ia kakou nei, na oiwi ponoi o ka aina, oia no kela ame keia kanaka oiwi maoli o ka aina nei—kane a wahine hoi—"i lilo i kupa no ka Repubalika o Hawail ma ka la 12 o Augate, 1898, a he poe kupa nohoi lakou no ka Panalaau o Hawaii nei." (Kanawai Hoonoho Aupuni no ka Panalaau o Hawaii.) Ma ka Pauku 17 o ke Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii, ua hoikeia penei: "O na kanaka apau i hanauia, a i ole, hookupaia ma ko Hawaii Pae Aina, a i noho malalo o ka mana o Repubalika, he mau kupa lakou no ia Repubalika." Ua maopopo loa ma keia mau olelo kanawai i hoikeia ae la, he poe kupa Amerika na kanaka Hawaii moli [maoli?] apau. Ma ka mea hoi e piii ana i ka Pono Koho Balota, he poe kane na "kupa" i loaa keia Pono, a nele na wahine ("kupa" Amerika). NA NOHO KINO MAOLI ANA MALOKO O KE TERITORI AME KA APANA KOHO BALOTA. O ka noho kino maoli ana o ke kanaka kupa Amerika maloko o ka Panalaau nei o Hawaii i Hookahi Makakahiki mamua ae o ka wa e hoopaaia ai kona inoa maloko o ka Papa Inoa Koho Balota, oia kekahi mea hookupono i ua kanaka kupa Amerika la no ka loaa ana he Pono Koho Balota. Ua pili nui ke kaumaha ame ke koikoi o keia Pauku i ke "kupa" Amerika, mai na Aina E mai ka hele ana mai a noho 1 Hawaii Panalaau nei. Ma ko'u manao, he keehina kaupale naauao loa keia a ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia i hana ai, oiai, mamuli o keia kanawai, aole hiki i na tausani makaainana a kupa Amerika e noho ana ma Amerika Huipuia, a wahi e ae paha o ka Poepoe Honua nei, ke holo mai i Hawaii nei e kinai ai i ka mana koho balota akea a laula a ua Ahaolelo la i haawi mai nei i ka lahui koho balota o Hawaii nei, elike me ke koho balota e lawelaweia aku ana e kakou nei ma ka mahina o Novemaba e hoea mai ana, oiai e lawa ole ana ka makahiki hookahi o ko lakou noho ana maloko nei o ka Panalaau mamua ae o ka paa ana o na inoa maloko o ka Papa Hoopaa Inoa. Aole o ke kupa a makaainana Amerika ana o kekahi kanaka mai na Aina E mai, oia ka mea e loaa ai iaia he pono koho balota ma Hawaii Panalaau nei. O kona noho kino maoli ana no iloko nei o ka Panalaau, kekahi mea e hookuponoia ai oia no ke koho balota ana ma Hawaii nei. Ma keia mea e ike maoli ia ai ka makee ana o ka poe kau kanawai o Amerika i keia Pono Kivila ano nui loa i loaa i ke kanaka Hawaii no kona hooponopono kuloko ana i na hana pili Aupuni o kona aina hanau. Ua kuikahi loa keia manao a'u i hoikeia ae la me keia mau olelo o loko o ka Olelo Hooholo i aponoia e ka Aha Senate o Amerika Huipuia ma ka la 31 o Mei, 1894, oia hoi keia: "E HOOHOLOIA, o ka Pono io maoli, aia no ke kuleana kuokoa i ka Lahui o ko Hawaii Pae Aina e kukulu a e hoomau aku i ko lakou ano Aupuni ame na kahua hana alakai kuloko; aole loa

ma kekahi ano e komo aku ai o Amerika Huipuia e keakea malaila." Mamuli o ka paa ana o keia kaupale i hoikeia ae nei ma ke Kanawai Alakai o Hawaii Panalaau, no ka mea e pili ana i ka noho ana o ke kupa Amerika maloko nei o Hawaii a piha ka makahiki hookahi mamua e o ka loaa ana iaia he Pono Koho Balota e kuleana like ai oia me na kanaka oiwi o Hawaii nei ma na hana Aupuni kuloko o Hawaii nei, aole hiki ia Amerika Aupuni. Amerika Lahui ke hoolaupai mai i na mehenune kupa Amerika mai Amerika Huipuia mai no ka holopapa a hoowaliwali ana i ka Pono Koho Balota kuloko o ke kanaka Hawaii maloko nei o Hawaii. Mamuli o keia manao alakai i hoikeia ae la, ke manao nei au, aole i loaa keia Pono Koho Balota i ka poe o ko na Aina E i hookupa Amerika ia iho nei i keia mau la kokoke i kaahope ae nei, ina no paha ua noho loihi loa no lakou ma Hawaii nei, ma ke ano kupa Amerika ole nae, i na wa i kaahope aku. He mea pono ia poe i hookupa Amerika ia iho nei, ke noho ma ia ano kupa Amerika a piha pono ka makahiki hookahi maloko nei o ka Panalaau, i loaa ai iaia ka hiki ana e hoohana ku [aku?] i ke kanawai i ka Pono Koho Balota i loaa i ke kanaka Hawaii maoli, mamuli o kona lilo ana i kupa Amerika. Nolaila, ke olelo nei au ma keia wahi, o kela ame keia kanaka o na Aina E i hookupa Amerika ia iho nei ma Hawaii nei ma keia mau la aku nei, a pela pu nohoi me na kupa Amerika mai na Aina e mai, i piha ole ka makahiki hookahi o ka noho ana, ma ia kulana kupa Amerika maloko nei o ka Panalaau, aole e ku i ke kanawai ka hoopaaia ana o ko lakou mau inoa maloko o ka Papa Inoa Koho Balota o Oahu nei a o kahi wahi e ae paha o ka Panalaau o Hawaii nei. Manao au he mea pono i na Papa Hoopaa Inoa Koho Balota leulehu o loko nei o ka Panalaau ke nana pono i keia mea. O ka noho kino maoli ana o ke kanaka kupa Amerika maloko o ka Apana Koho Balota e lawelawe aku ai oia i ua hana Koho Balota la, no ka manawa o ekolu mahina, mamua ae o ka wa e hoopaaia ai kona inoa maloko o ka Papa Inoa Koho Balota o loko oia Apana, oia kekahi mea ano nui e pono ai ke noonooia me ke akahele loa. Ke ole au e kuhihewa, o ka noho mau a noho mokumoku ole o ka manawa e piha ai na mahina ekolu maloko o ka Apana Koho Balota, oia ka mea i makemakeia e keia kanawai. Aole o ka noho he umi la maloko o ka Apana Koho i noho ai ua kanaka la, a mahope hele oia mai ia wahi aku a noho maloko o kekahi Apana Kohp okoa aku no na la he iwakalua, a mahope hoi hou mai oia oia i ka Apana Koho Balota mua ona i noho mua ai, a hala he umi la, alaila, hele aku oia a noho he Apana Koho hou aku, oia ka noho ana iloko o ka Apana Koho Balota a ke kanawai i koi ai i ua kanaka la e hooko aku i mea e loaa ai iaia ke kuleana e hoopaaia ai kona inoa maloko o ka Papa Inoa Koho Balota o ka Apana Koho ana i noho mua ai, ina no ua piha na mahina ekolu, a i ole, o na la paha he kanaiwa ma ka la mamua iho o kona hele ana aku imua o ka Papa Hoopaa Inoa Koho Balota o ua Apana la ana i noho ai. Ina e aeia ana keia ano haha, alaila, he mea makehewa ke kau ana i keia kaupale kanawai, a he mea pono hoi e hoopau loa ia kela kaupale mailoko aku o ke kanawai alakai a hooponopono koho balota. O keia mahele o ke kanawai koho balota, ua pili no ia i ke kanaka Hawaii koho balota, a pili pu nohoi i ke kanaka Amerika mai na Aina E mai i lawa ka makahiki hookahi o kona noho ana maloko o ka Panalaau nei o Hawaii. E hoomanaoia keia manao elike me keia: Ina ua haalele kekahi kanaka Hawaii maoli i kona Apana i noho mua ai a nee aku oia he Apana hou, a ke noho oia maloko oia Apana hou ana i nee aku ai, he mea pono iaia ke noho maloko oia Apana i Ekolu Mahina mamua o ka manawa e hoopaa ai oia i kona inoa ma ka Papa Hoopaa Inoa Koho Balota o loko oia Apana. Penei: He Elua Apana Koho Balota Lunamakaainana o ka Mokupuni o Oahu nei, oia ka Apana 4 me 5. O ka Apana 4, oia kela wahi apau ma ka hikina a ma ka hema aku o ke Alanui Nuuanu, e holo ana mai kai mai o ka uwapo, a hoea i ka Pali o Nuuanu, a holo pololei mai laila aku a hoea i ka Lae o Mokapu. A o ka Apana 5 hoi, oia kela wahi apau ma ke komohana aku ame akau aku o ke Alanui Nuuanu e holo ana mai kai mai o ka Uwapo a hoea i ka nuku o Nuuanu, a lele a kau pono i ka Lae o Mokapu. He elua mau Apana Koho Balota kaawale kela no na Lunamakaainana, aka, he hookahi keia mau Apana elua ma ke koho ana i na Senatoa. Nolaila, ina ua noho mua kekahi kanaka, e kupono ana no ke koho balota (Lunamakaainana) ma ka Apana 4 i hoikeia ae la, a mahope haalele oia i kela Apana, a hoi aku oia a noho maloko o ka Apana 5, alaila, i mea e loaa ai iaia ka Pono Koho Balota maloko o ka Apara Koho 5, ina ua hiki mai ka manawa no ia hana, he mea pono e lawa na Mahina Ekolu e noho paa ai oia maloko oia Apana, ma-

mua o ka hiki ana iala ke heie aku imua o ka Papa Nana Inoa no ka hoopaaia ar.a a kakauia an hoi o kona Inoa maloko o ka Hoopaa leoa Koho Balota o loko oia Ap&na. | Eia kekahi mea ano nui e pooo ai ke hoomaopepoia tna keia mahele. E hoomaka ka helu ana o ka Ekolu Mahina (a f oie ia. o ke kanaiwa la) e noho paa ai ke kanaka ma!oko o ka Apana Koho Balota Lupamakaainana a Senatoa paha, ana i uoho hou aku ai, mai ka | la mua loa mai ana i noho al iloko oia • Apana. a heea i ka la mamua iho o ka !a ana e hele aku al imua o ka *Papa Hooraa inea eo ke kakauia ana o kona inoa malako o ka Fapa Hoopaa Inoa Koho Ba!ota. a ina ua piha ka Ekoiu Mahina, (o!a hoi. ke S0 !a), aiaiia, ua lawa ka makemake o ke kanawai no kona noho ana maloko oia Aj>a«a Koho Ezfiota, e lilo ai oia i koho balota maioko oia Apana. i O A. kekahi olwi ponoi o ka aina, he 21 ona mau makahlki. a he ike hoi i ke . kakau, heluhelu me kamaillo i ka Olelo j Hawaii, o:a uohol kana olelo makua- • hine, a maloko o ka Apana Koho Ba- j lota 4. kona wahi i noho ai ma ka mahi- j ra o lulai, a e oleioia paha, ma ka Ia 20 oia mahina, haalele* oia ia wahi (Apara) a nee aku eia a noho maloko o ka Apjum 5 n:a kahi i kapaia o Waianae. Hoemau ola i kona noho ana malaiia mai ia la akū a pau ia malama o lulai, a hoea l ka la 1 o Okatofca ae nel, alaila, hele oia i ka Papa Koopaa Inoa Koho Ba'.ota no ke kakauia ara o kona inoa ma ka Papa Inoa Keho Palota, eia ka ninau: K pono anei e aeiā kona inoa e hoopaaia maleko o ka Para Inoa Koho Ba!ota o loko o ka Apana Koho Balota ma Oahu nei? Eia ka pana: Aole. Heaha ke kumu? Aole i piha ra la he 90 (oia hoi, Mahina Ekolp) o kona noho ana maloko oia Apana el'.ke me ke kauoha a ke kanawai. Perel e maopopo a!: La 20 o lulai, **oho. o A. ra "\Valarae. a hoea i ka la C>l o lulai, like me 12 la ia; he 31 la o Aurate, he "30 ia o Sepatemaba, a hookahl la o Okatoba, houiuulu i keia mau la apau, ua iike me 73 la wale no o kona noho ana maloko o ka Apana 5, kahi ana e makemake nei e ioaa iaia ke koho ba!ota ana, nolaiia, ua hiki ole kona inoa ke hoopaaia ma ka Papa Inoa Koho Baiota o loko oia Apana Koho, oiai, he 17 mau la okoa 1 koe e lawa ai na la he 90 (oia hoi, na Mahina Ekolu) a ke Kanawa! i hoakaka mai ai e pono e hoolawaia e ia ma ka noho paa ana ileko o, ka. Apana i makemake ai oia e koho balota. Aka, e uiu mai ana he nlnau, eiike paha me keia: Aole anei e hiki l kela kanaka ke kali a hiki aku i ka la S o Okatoba, alaila, hele keia kanaka e hoopaa I kona inoa, oiai o ka w. ia 4? niha maikai al ra la he 90 a oi ikl o kona roho ana ma'oko o ka Apara Koho Ba'ota ana 1 makemake ai e hooko aku ia Pono Kiv la ona, elik? hoi me ke kauoha a ke Kanawai? Ma ka manao o ka mea kakau, ina e noho ana ka Papa Hoopaa Iroa Koho Balo:a a j heei i keia la 8 o Okatoba, alaila, ui pomaikai keia kanaka; aka, eia ka ole- , lo o ka Pauku 4 o na Rula me na Hooponopono Hoohiki me Koho Ba!ota; j "E halawai ana ka Papa iloko o ka irkou mau Ap pakahi ma na manawa mawaena o ka La hope o Augate ama ka La umi o Okatcbx iioko o ka Makahiki 1900, a mawaena oia mau la, iloko o kela ams keia Eiua Makahiki mi ia hope iho, elil:? me ka nui o na manawa e hiki ai ia lakou ki hoopaa i ka inoa o ka po& apau i kupono e hoo- ! paaia k? lukou mau inoa." No-ai'a, ma ka ia 10 o' Okaloha e pnu ai ka wa honpaa inna k')ho ha'eta era, aohe o noe ?ku a l:a la ĪS eia mahina. »yhiki ;\i ko loaa ia A. i 01-leia a? la ka pemaikai o k > komo ana o kona ipna ma?oko o ka Papa Inoa o ka iw kup.;no i k~ k -ho ba!ota maloko o ka Apara 5 a«ia i ai no na la he 73 waie no. l'a pi'.i llke no keki nlau hoakul-ia ae ia iib ke kV:;o Sf*na'oa ana. Ke ir.ar.ao rei au, o ka noho ma'oko . o ka Apn.ua Koho B ilola a k? Kana>vai e koi nei no "Eko'.u Mahina," oia iīo ka noho mau ar.a, a k.'. I he'e 'ike a::a o r.r. la mai ka 1 a 'plha k* 3}; aole o ka noho mokumeku a le-!ele i ITawail ke-kahl mau la, a i Maui hr«i k:»kahi mau ia, a i Kauai kokiai miu !;i, elik? ro tne ka'u I hoa'-:ak.'i rr.Jia a-» r.«ji, a e heluia r.a !a eia :v ho !•>-!:•!? ana i piha ai na la~he Aka, tra n?. i ku ka home noho paa e ke ka.naka ? ka Apana Koho Ba'ota E:irra. a h |ola ma ka mea pift oihana ma i Maui a Kfsua! paha, a hoi reai o's xr.fi, ( kahi o kona home i ku ai. oia ka Apma | Elima. a he U> Sa wale no ana I noho ai. ' a hele eia e hoopaala ko:*a inea ma fca Papa Hoopaa Inoa Koho Balota o koaa Apana i ku ai kona ho:r.e, ua h:ki no k& hoopaaia kona inoa. NA MAKAHIKI KUPONO I KB KOHO BALOTA. Ke kaooha ma; nei ke kanawai, e-like me r.a oielo o ka Mahele 4 i hoik? mua ia ae noi. ma ke!a rr.ar.ao a'akai (a oia h« 5 ka Mahele 3 o ka Pauku &) o ke i Panalaau o kakou nei) aia a !il makahikl o ke kanaka. aialla. hikl oia ke koho baiota. slai keia heitira makahlki aku o 21 nee aku Iluna. E hal mo ka pololei Imua b ka Papa Nana he 21 io ou makahiki, a I ole, he; :Ol aku paha i ko keia ae la. Ina ua maepopo la ©e ka la. ka mahlna a"ie ka

makahiki ame kou wahi l hanaa u; maikai loau olai T Ina e h;«ohu<s.U ma kau heike ara e ka Papa Nana & kanaiua paka ta pap no Xaa hoiK- a aiia. |e hoohikH ar.a oe, a ina e ikei.\ a-a ka oiah> o!e o kaa heike ana. e ku ana i he-wa hoohiki wahahoe tS>?rj«ry). K nana Pauku 11 o na Rula Koha Ealv>~ tsu E PAA KA INOA MA KA PAPA INOa j KOHO BALOTA E PONO AI. \ O V.a pna ana oka inoa o kir,av. ma ka Papa Inoa Koho Ba"ota o l-\ o Kona pana Koho, oia kekahl ku e ioaa ai ke kuleana Koho Ba!ota. No'aiia, mai maka'u a hopohepi k kanaka i ka hele ana e hoop.ia i k->r..: inoa nia ka Papi Inoa Koho lUloia ;:r Oahu nei. Mai heohomahema 1 kt>ij harm o nete uuanei kakou a kahfkuh ka lunva ia hni, i "l3vk!& I. eka Mabi. eka Pei-na, E ku iiuna. e aea ke poo, E ka'i koo no ka Papi Hoop a Iruxv. 11 E hooiaupai ina inoa Ko .o Ba!ota. } % E hoomenehune i na Inoa — j Hoopaa a paa na inoa, : A'aila. kau ke Keha» j O Weiehu ka malama I Kaohi ana a hoea mai o Kaolo Hoee'o ka balota o na Ki;:i e—" KA NAAUAO KE KUMUWAIV,A' NUI O KA PON'O KOHO B.\LOTAUa kauoha maopopo mni k> K.\nawai, he mea pono i ka oiwi o k;\ air. i e makemaki? arra e loaa ka pjr.o e Koho Balota. e ike oia i ke kamailio, I k i Jicluhe:u ame ke kakau ana i kir,a o'oio ponoi iho, oia hei ka Olelo Hawa'l. Ma kela ano i lilo ai ka Naiu 10 I kumuwaiwai r.ui no ka ioaa a:.a m:il v keia Pono Koho Ba!ota -au'a ia k ikou Hawaii nei mai ka Ahao!elo Nui mai o Ameilka Huipuia. Ao'e i manaoin ka nui ana o ka waiwai o ka nva waiwai, a o ka ilihune paha o ka moa i:ihune, e ka Mana Kaukanawai o AmerikA Huipuia; aka r ma ka ik2 heluholu a kakau i ka olelo Baritar.ia a o'.elo Hawaii paha ke ano i haawiia mai ai kola Pono Akea i ka lanul Koho B.\lota e Hawaii nei. Ano e Hawali hookelakela i ka ike ame ka naauao, maainaa'ea i ka holuhelu ame ke |c&kau i kau olelo ponoi iho, eia ka wa, nee ae me ka hookaulua ole no kahi e pulama ai oe I kou pono ihp. Hoikela ae ko ike he!uhelu me kakau ma ka Papa Hoopaa Ino-.i. Mai maka'u i ke kakau ana i kou inoa ma ka apana pepa e haawila mai ana ia oe, e ka Papa Nana, no ke kakau ana iho, i mea e ikeia ai kou ike io l ke kakaulima. Aohe mana o na hana kue Kanawal apau e hoapukoheohoo wale la mai ana e la poe imua oii. E hoomanaoia, mal ka la hope mai o Augate l hala aku la a hiki l ka la - o Okatcba ae nei, ua like me 41 la wale no e noho ai ia Papa no k?ia hana hoopaa inoa. O ka la 14 keia o Sepatemaba, nolai.a, he 26 wale no la I koe a pau kela manawa (ina e he!u a ka la apapo aku. Sept, 13). Maloko o ka heike a k? Komite o ko r.a Aina E (o Amerika Huipuia) imua 0 ka Aha Senate, A. D. ISOI, 1, Aoao 1407, ua ikaia he 9,760 ka nul o na balota ma ka makahiki 1836; a nolaila. ehia ana poe Hawaii maoli i k li makahiki, mai Hawaii a Kauai e-paa ana ma na Pnpa Inoa Koho Balot\ no kola Kau Keho ae? E hiki ana anel I ka 9.700 a oi aku, a l ole, e haule loa mai ana paha malalo 6ia heluna? E IIOoPAA IKO UINOA NO K r :] KO HO SENATOA A KOHO LUNAMAKAAINANA. He mea pono 1 k? kanaka I kupono e Koho Balota e'lke me la I hoaka'uiia a • nel ke hoopaa l kona inea no ke Koho Ser.atoa ara ame ke Kohi Lunnimakaair.ara ana. I c\ua mar.u e iki i pohuku hookahi. l?e ols au e kuhihēwa, he m.-n p on'> 1 ka hoe.a ana imua o ka Papa Nana a kakau Inoa Koho Calcta o ki Mokupuni o Oahu riel e hoik? aku i ki mahese (precir.ct) i noho ai ka me\ noi, maloko o ka Apana Koho I>i!ota »- hoohana aku ai ola i Koh-v S:natca a i Lunamakaainana ana hri. i pololi? al ki hoopaaia ana o kona Ir:oa e ka Papa Hoopaa Inoa o ka mahel*(prec;3ret) Keho Ba!ota i n- ho a? a) oia„ E nana mahep? ae nei r.o k?ia mau mahele. E hoomanaela. e pono e he-lo kir.o n■> - oli aku ka inea e mak?make ar.a ~ hoopaaia V:or.a,inca ma ki Papa Hnopa.-» Inoa Koho lial iniua o ka Papa ll e paa Ihoa (Paaku 6 o na Ku'a 110 por.o Koho £atcta) eole e hiki kr ha n.l :-vhu ia _hasa l' kahl mea okoa ako, a » . zaa k*. kauoha palapa'a p.iha. Ki: KEKHISA lIANA MAKAALA. O kar.aV-a o ko na Aina K l loa - ka pono hopkupa ArfteriHa Huioula m Hawail rei Hoko o k*ia wa kok rr».a. nei, k« manao noi ka maa kakau. ao> i loaa iaia kapono Keho EaloM. oi'i'. aole oia 1 noho n.a ka Panara.iu o Hawaii nei i hookahi inakahiki ma k? a kupa Amerika. e'ike me ke kaueha rr.aopopo o b Pauku 60 o ke Kanawa.i Heo&oho Aupunl o ka Pana'aau o llawaii n£i. E nana i ke Kanawai (Pauka 60 o ke Kanawal Panalaaa o Hawajf) "I mea e kupono ai e koho no ka l- J namakaainana, e poeo e !oaa 1 ka mea koho keia mau mea: (1) He kupa kane n«> Anv.?riku llu*pula. (2) Ua noha ola (ua kupa kane Atn«rika Hulpuia la) iloko o ka Panalaau £ HawaH no ka maeawa aole e emi ma- ; lalo o hookahl makahlki, mamua a« o

Ka nianawa ana i makemake ai e h<x>- s paaia kor.a ino." 1 Kolila, ina he kap.aka G€remania ©bJ a ua noho oia ma Hav.aU nei na umil rnakahiki ma ia an«, a rna ka raaiama| o Aujrtc afcu nei, hooU!ola oia 1 kupa! iVinerika rna Hawaii nei, « ioaa atrel| iala k»; pono koho ba»ota ma keta kau I koho af nei o Novernaha, ofai liio; ae la ia i kupa Amerika? K& ma.iao' n<:i au—Aole. u ke kumu aoie i piha' ka- makahiki hookahi o kona noho ku-' pa Am*rika ana maloko nei o ka Pa-| nalaau o Hawaii, a he mea o!e na ma~; kahlki he umi ana i noho ai ina Hawaii net, raa ke ano "kupa" a makaainana' Gercmania. 0 ko'u manao o ke Kanawal pololei maoli ia. Ke manao nei nohoi au 1 ke ikanaka kupa Amerika i noho oie maloko nei 0 ka Panalaau o Hawaii nei a piha) ka makahiki hookahi eīike me ke kau- j oha o keia kanawai ae ia, aole no e hiki iaia ke koho baiota ma ilawali nei, ma keia kau koho ae o Nov-:inaba ? hiki mai ana. I NolaUa. he mea pono ke makaaia Papa Nana makemake hooko io i ka ooloiei ame ka olaio o ke Kanawai mai ieeia maheie hana, oia hoi: j Manao no au o ka poe apau i hookupa' Amerika ia iho nei ma Hawaii nei, ma- i hopo mai nei o ka la i mana ai ke Ka-I nawai Panalaau ma Kawaii nei. aoie > loaa ia lakou ke Kuieana Koho Ba-■ iota « liko me ka manao o ke Puinawai' 1 kuhikuhiia ae ia. N'A MAIIELE KOHO BALOTA MA KELA AME KEIA APANA KOHO SE>«*ATOA ME LUNAMAKA-' AINANA. He inoa uaiwai nui ka hooma >popo tna o ka mea koho balota i ka Mahele | Koho o ka Apana Koho Balota ana 1 ■, uoho ai, no ka hoopaa ana i kona inoa ' m&Ioko o ka Papa Inoa Koho Balota a me kahi ana e Koho I)aiota al, i ole e kuhihewa a lalau wale paha kahi e hoopaaia ai kona inoa, a i ole ia, o kahi palia o koho ai oia i ka ba!ota. E hiki mal ana ka manawa ma keia hepe aku, e hoolaha pili Aupuni ia mai *i keia mau Apana, aka, no kela manawa nae o ke kauinoa ana, he mea pono ke nanaia na kuhikuhi ame na aiakai ana o ka Huke Rula Hooponop»ono Koho Balota. Aole hewa fce kauoha mai i na hoakaka ana oia ano ia Mr. J. \V. Coelho, Lunahooponopono o i.eia j>epa. a i ole, i ka poe 1 ioaa ia lakou na Kope o kela mau Hula i holkeia •e la. Aole iiewa ke heomanao i na Apana Koho Balota Lunamakaainana o ka .Mokupuni o Oahu nei. 0 ke Alanui Nui:anu ka "iwi aina" kaupale e mahele ina l na Apana elua, kaawale ka Apana Eha ame ka Apana Elima, no kf> koho ana i na Lm.amakaainana nia ka AiokupUni o Oahu nei. Ma ka huli AVaikiki o kela Alanui. holo a'hoea i na !ae kahakai o Waikiki ma, Waialae ma. • Maunalua a pola nohoi ma ka huli Kailua ae o ke "Kaha" e nee ana-mai ; ka Pali aku o Nuuanu a kau iiuna o ka } "oioi" o ka Lae o Makapuu. O na wahi '■ .ipau ma ka huli Ewa o keia Alahui ' Nuuanu. e nee ana a hoea i ka l.ae o . Kaena, nee ae ma ia mau kaiauiu a j hoea i ka lae o Kahuku, a mai laila w a hookui i ka "oioi" o ka Lae o Mokapu, oia ka Apana Koho Balota Eiima. K holke hou ia aku ana keia mea ma koia hope aku. KE ANO O KE KOHO BALOTA ASA. I Aoie paha he maheh* ano nui <> aej tna ka mea e pili ana i keia Kumui tna oiike me keia i hoikeia ae la, ke .\no o ke Koho Dhlota ana. 0 ke Aimuni ka mea nana e hoomakaukau a® pai i na Balota no na IVnatoa ame na Luhamukaainana » V i Mokupuni o Oahu nei. Aole kulea: na poe moho hoio balota ma ia hana »-liko me ko na wa i haia mua E hoomaopopohi he at;> ha - lota e lawohiwela aku ana e ka Koho r»ak>ta ma ka la Koh.o he ta!ota bo!u a he ba!ota hooiuu v O ka mua no na Senatoo ia; u o :«' luu no f.a Lunaniakaainana ia. K K ANO h hoonohonoho a e HOOPAAīA A3 xa INOA o n- \ MOliO HOLO I>Ai.OTA NATOA MK NA LVNAMAKAAINANA MA KA BALOTA. )•; K.vUhv ana nu »nca o r.a :.-> naiea ame na. Lunamakaa+r.ana. • v na o Kela ame keia Aoao Kalaiai v - ~like 'ia me ka Aoao Repubalika, A -:i» L>cmokarata, ume Kut>koa~Hom Ia» a poo holo Kulkawa e ae paha. i nonoiia mai e na r>oe Koho o ka Av~Koho Balota he -3 ko lakou nui \ >i «ku paha, «u kekahi palapala iv ? kakauinoaUi e lakou. a i waihoia ae hoi i.i paliipala noi me $25 (e ka moho hoio lialota) ma ke Ke<na Oihana o ke Kauouoieio o ka Panaiaau» oia o rooper e noho nei i keia wa. ma l>alota bolu a ba!ota keokeo. & hoonohonoh'oia ana na inoa o keia moho hoio baJota, aoie ma ko lakou Aoao Kalaiaina ! ku ai. aka, nm ke »no 6 ka hua kumu i hoomaka al ko lakoo iiumi inoa hope, eliko m« M. poepoe. W. J. Ooelho, W. C. Aehi. K. Joha«on, Charle» Wilson. J. L. Kaoluhou, C, P, lauke*, P. K. Kalauokalani. 4- k, Kaulk», John Wlse. J. & Bash. It H. Boy<J, a p«!a aku, oia hoi ma ke v : " • %•■ .

ano "pi-a-pa" ke ano e hoopaaia ai ko lakou mau inoa ma ka P-mii: Aehi. W. C.; Boyd. R. N.. J. E.: Coe!ho, W. J.: laukea. C. P.; Jo'.nson, E,: Kaulia, J. K.: Kaulukou, J. L.: Kaj iauokalani, r>.; Poepoe. J. M.: Wih*on. jC.: WUte, J. ; } Aka. e hoomanaoia tna ka Ba!ota Luj namakaainana. oia hol ka ba!ota keo|keo, e paiia ana e ke Aupunl. malalo ! o ka IUo o ka e holo moho Ahaoleio i ana, he ekplu a fce eha paha mau raa- • heie a kuiana o na moho e holo ana ■ ma ia balota. He eono nae moho o ka * | Mahele hookahi (kee nae ka poe hoto |Kuikawa>. Aoao Repubalika, he 6 mo!io no ka Apana 4 a he 6 moho no ka ■ Apana 5. Aoao Demokarata, oia heiu- ! na llke no. Aoao "Home Rula," oia kulana Ilke no—6 rna ka Apana 4 a he 6 | n.ohoi ma ka Apana 5. He elua, ekolu a he eha ix>e hoio kuikawa, aole i mao- ' pr -po ia m«?a ia'u i kt>ia wa. aka. he i koho nae keia mamuli o na hiohiona hikimua e ikeia aku nei mawaena o kekahi mau Aoao Kalai Aupuni o kakou Inel. Nolaiia, ma ka I3al >ta Lunamakaainana, e kohoia ana e na poe Ko'no Balota o loko o kela arne keia Apana Kol ho o Oahu nei e hoea ana ka nui ona | inoa. no ka Apana hookahi, i ka 1S a j oi aku, oia paha he 19. līe 1S mailoko j mai o na Hui Kaiaiaina ekolu—Repu- • halika, Demokarata me Kuokoa, Ho- ; me T»ula—a hookahi paha "Kuikawa." | O keia poe he 19 i lilo i poe Koho Balota. e hoonohonohoia ana ko lakou mau inoa mai ka A mai a hoea i ka W, a i ole, a i ka huapalapala Z. Hookahi no Balota,keia e paa ai keia poe inoa apau. Aoie iie balota okoa ko ka poe Repubalika, peia ka poe Demokarata, pela ka "Home Rula" ame ka mea holo I Kuikawa. Ma ke Kanawai a Ru!a Hooj ponopono Koho Balota, aole i ikeia ia mea, lie poe "moho" Lunamakaainana Repubalika, he poe "moho" Lunamakaainana Demokarata. he poe "moho" Lunamakaainana "Home Rula" a poe Lunamakaainana Kuikawa paha. Ma keia wahi, e olelo ae au. aohe Kanawai e kauoha ana i ke kanaka koho balota e koho oia i poe Lunamakaainana no ka Aoao Repuba!ika wale no, a hookapu ia kona koho ana i Lunamakaainana o ka Aoao Demokara, ina e ike ana ua kanaka koho balota kanaka kupono kekahi i kona makemake ponoi iho aia ma ia aoao kahi i ku ai. Aole nohoi he Kanawai e papa ana i ka holo "Kuokoa" a "Kuikawa" ana o kekahi poe e makemake ana e holo Senatoa a Lunamakaainana paha no ka Mokupuni o Oahu nei. Ua noa ia hana i na mea apau I loaa he noiia ana' e na poe koho balota he 25. a oi o loko o kona Apana iho. O ke Kanawai wale no e papa ana a e akeakea aku ana i ka mea e manao ana e holo Senatoa a Lunamakaainana paha. oia ka *'Rula Hooponopono Koho Balota," i hoikeia ma ka JPauku 2S ; e » oielo ana penei: : "Aole e aeia kekahi mea e holo ba- | lota n<> ka Ahaolelo, ina aole oia i no- , noiia ma ka palapala I kakauinoaia e I na poe i emi ole malalo Iho o fta iwaka- , lua-kumamallma i kupono i ke koho i balota o ka Apana i kauohaia o ua koho j balota la. Oia noi, koe na mea e hoI akakaia aku ana mahope ae nei, e wai-

hoia m« ke Kak&uolelo o ke Panalaaa Hoko o na la, aot-e e emī maiaio o ke nui/* a ina oKa !& kobo ba!ota b kanakolu mamua o ka la koho balota nul." & Ina ho! he koho kulkawa i la'* mamaa ae, koe ka Mokupun! o Oa(nei> e waihola ua roi nel Uoka o r.a !a. &ote e erai malalo o umi la marr.ua. ae o na ia koho balota apau"—ina co he koho ba!o*»a nui a kuikawa paha. Ma keia puie ae e hoike aku aī ka mea kakau i ke ano ku i ke kanauai o k»; "kaha'* ana \ ka balota. ame na f keehina maka&la apau e pono ai kc hanaia e ka rr.€-a koho balota nia ka la k'.'ho. (Aole i pau-) J. MOKUOIIAI POEi'ui-l ■ M<a holo baioia ma ka Af ar.a Ko- ; ho Balota Elima. ke noiia ir.as ) e 25 poe i ke Koho iia- ' lota nViloko oia Apana.