Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 37, 14 September 1900 — Ka Mookuauhau ELUA O Hawaii. [ARTICLE]

Ka Mookuauhau ELUA O Hawaii.

j Ua iohe mai 1& na kahuna me na 'lii | i ka leo o ka pule o Kane i pa'ipal ia | mal la no ma ka pahu nui o Kane, na j Kane no ia pahu i pa'ipa'l ia mai la e | Aneane eha, he pahu akua ia no Kane j ame Kanaloa, Keliikapuhunaikeaouli, j akolu no akua oia pahu, o ko Kane pule j no ia l pule ia mai la i pule kala. j Oielo ae ia na kahuna ua noa kakou, I ua kani mai la ka pahu o ke Akua, ua bui aku hui mai na alii, aole k«ipu alii, aoie kapu kahuna a kapu akua, e hui ana kalo i ka nawao, a koe o Anianikukalaniokoa, me Haakahuiuulauia, pela o Ulukahakoalil, me ke Kuileihiwa, ma ka olelo Anianikukalaniokoa e malama ia lakou, a hiki l na komo kapu hope loa. B kaia mai oukou o ua hoa kaunu o ko kakou moolelo no kela mau huaolelo maluna e kau kehakeha ae la, e hui ana kalo I ka nawao, he oiaio kela olelo, e lohe oukou, o ka umikunmmakolu hanauna lahui, a hiki mai la ia Anianikukalaniaiku ka buke XIII o keia moolelo. XJa koe mai la he kanalima-kumama-lua buke i koe hiki mai ia kakou. Hui e aku la kalo I ka nawao, a penei ka hoomaopopo ana: I ka hoonoa ana a Anianikukalaninuiaiku i ke kapu Akua, kapu alii, kapu kahuna, ua komo na 'lii iloko o na makaainana, komo hoi na makaainana !loko o na 'iii, a puka mai la na aili mailoko mai oia huina. mamo, wehe ke akuie i ka hohonu. Puka mai na 'lii malloko mai o kela hulkau. he 'lii makaainana, mai keia lahul mai i puka mai al keia no 'iii kei ano 'iiiOlelo kekhi, poe haku moolelo nlii he papa alii raai ka po mai, a oia ka mea I oielola ae, "hui kalo i ka nawao," huikau na makau a ka lawaia i Wallua, ohi i ka puahiohio ka pOe hakii moolelo. aole pela, hoopaa moolelo ka pololei. I keia manewanewa ana o na 'lli, aole hoi mai ka mua mal, ua piha na anahulu ekolu, elike me ke kauoha a Anlanikukalaninuiaiku, ua wehe ae la o Aniani 1 na haumia apau, hoihoi hou mal la I ka'Mhi maluhia maluna o ka aina. MAUNA XIV. 0 ULUKAHAKO KE 'LII, O ANIANIKUKALANINUIAIKU KE KAHUNA HOOULU LAIIUI. Mahope miii o ka make una o na makua alii, na 'lii i aloha nui la e ia lahul kanaka, ua lawe mal la ka lahui alil kahuna a poni aku la ia Ulukahakoalii, me Anianikukaianinuiaiku i mau alli no lakou. Ua hele mai ia na kahuna nui o ka papa kahuna hooulu lalahui a poni iho la i na 'iil opio i ali! no lakou. O Anianikualii me Anianlkukapu, me Anianlhaihailauahea, o lakou na kahuna nana I hooalii la Ulukahako i alil, la Anianikukalaninuiaiku l alii kahuna hooulu iahui. O Kane me Kanaloa na Akua elua 1 hooaiiiia ai i mau alii maluna o laua elua. Ua ikeia mai la ua ae na akua> kui ka heklll, ne-i ke olai, olapa ka uwila f kuku ka punohu ua koko, ua ikeia mai la na alii o ka alna. o na kaula me na kilokilo nana ouli lani, ua ike lakou apau. , Olelo ae ia na lahui aiil me na lahui kahuna. ua niaikai na hoailona a ko kakou mau atii, me na makaainana o kAkou, ua loaa na alli oluolu o ka lahul kanaka. Olelo ae 1a o Anianlkukalaniokoa I kona lahui aiii, e, auhea oukou e ka poe 1 kauia e ka hoailona alii pakahi, ua hanohano kakou. e malama i na makaainanl me na alii i pono ai oukou. na kahuna nohoi, e malama i ka lakou olhana. Kauoha ae la o Anianikalanuiaiku 1 kona mau mua iho ia Kauluwehianiani e kokomo iloko o ka hale kapu akua o Kane ame Kanaloa, Keoohunaikeaoul). e haipule al, I hope no'u, no ka mea, ua wananaia ke kahuna. 0 Anianikukalanlnuialku ua oieio ke Akua e haawi oe na kou mua iho e kapu kou hale akua, ua komo aku o Kauluwehianiani a pule ae 1a I keia pule pa'ipa'i pahu o Kane. na Kane kela pahu: Poha ke kapu kaulu-o-a Kau iiuna o ke kua e paa—e Ku o a lohelua he kahuna Ow aia ke kumu me ka lau O na waia a Kumuhonua Ke kupuna kahuna o iaio-e O Loiomehani ke alli kapu He kulana kapu na Kanaloa Opaipai ka lani la Oaiapa iluna 1 ke ao—e E a—o e—« e e ao ka «a K a—o ko kapu ka haoai Haaal wau ia ot e kt Akua O Kepoohunaikeaouli—e E eia--e oiar-e ola—e E oU kahu ka makaalnaaa E o!a ke 'IU me k» kahmaa E ola na kane ame na waWne A moku—a moku—e Hl-ne Āeaama—Amama Ua nea. 1 ka «aina ana mal o ka pahn akts I k» aIU kahana hoouia lalmi, ua mahalo mai la na 'Ui. komo pono ka leo Uoko # ka pahu a ke aktta. ua oleio aa |a o

Anianikukaiar.!r>u?aiku ia Kahoukapu- \ aniani. e lawe mai «>•- ia Kuka'an'rok v*t \ k» k«*iki a kaua. i T a hr«'ikr>rr<C'!a nku la o Kuk;?.!£.n:'o- : k«;a. ke ke.'ki pon<<f a Kahoukapu&niani ) Anianikuka?aninuia!ku, kona pokiL f I ke Korr ; fi ana o Kukalanīokoa iioko o J ka hc.le kap« alii, k«?itir» pu &ku !a me i ka makt:akajße. rr.e Anianikukalaninui- \ aiku. f ta he.kaniia Ja ku ī>«,hu aUi. o | ' Oo'ola k i moa o:a pahu. Hao iho la I 0 Kukai.iukoa i ka paipa; ana, oielo! ■ aku/'ki i ka makuakai;e !a Aniani. aoie i e komo ko'u wahi leo i ka pahu alli ia [0«»tola: o ko kakou pahu ka pahu lahuj | aiii kahur ; a. ua ae r.ku la ka makuakane. OiH a»,- ia iaua i r .vaho o ka hale h<jo- | I ulu a!ij. i?ii na!?a pono iho la o Kukaia- j | niokoa. ae Ia ia Aniani eha, eia { ka pahu <• Aioaiekawai. ua hoomakaukau !::<> !a r, Kukalaniokea e paipai i ka rahu, ki ana iho ua komo ka leo. ua komo ka k>o e papa, ae iho la ka niakuaka:> i o Aniani eha. Ua oili aku ia ka makuakanu i w^h>, 1 nar;a ae ka har:a o Anianikukaianinuiaiku ua piha loa o waho a puni ka haie i na alii nu! t me k:r Hakuaiii r:o me Ulukabal;ou',H me na kahuna nui. he lohe walo no ko lakou ia Kukalan:okon. he nani. niaikai ka leo. hf k >- mo ka b.'o iloko o ka paiiu. Ua hapai mai la o":a i kokahi ai:oano eehia-o na n.ea apau. ka pule ponoi no a Kahoukapuanianiaiii, i a'o no no kana keiki, he pule hooulu kanaka hooulu alii, 'hooulu i na mea uiu apau. Foha koke mai la ka pahu a Kukalaniokoa, a puana ae la i ka leo-puie: Kumu ka haka o ka lani Ka iani nehe hala ole Nehe ka pohaku Nehe ka wai Xehe ka ua Xehe iiuna Nehe i ka wai Nehe i ke kahawai I Nehe ka iliUi Nehe i ka aekai Nohe ka naiu Nehe i ka moana Nelie ka ale Nehe i ki i kai Nehe ka makan? Nehe ka mauna Nehe ka ino Ku ka ha'ela i uka Ke ala hoi a Kane me Kanaioa I hele mai ai E hooulu e ulu E ulu ke alii, ulu ke kahuna Ulu oa makaainana Uiu ka ai. ka i'a A moku-e a moku—e " Hi-ne Amama a Amama Ua noa. (Na Kahoukapuaniani keia pule.) Aole i hoomaha iho ke kahuna opio, ua hapai hou ia mai la no ka leo pule hooulu lahui: Kukui ka papa i ka honua Ne-I ka papa i ka honua Owe ka papa i ka honua Nakeke ka papa i ka honua Kukui ka lanl Owa ka moku Pa ka makani Haurie ka ua Kahe ka wai .<•* * Hu me ke kai Makal ae Mauka nei wau Ku ana Kane ke akua Hoouiu aiii, hooulu kanaka Hooulu na mea ulu A moku—e p, moku—e Amama—Amama Ua noa. (Na Kahoukapuaniani no keia pule.) Ua makemake loa na lii me na kahuna a o Kaulukahakoalii kahi i mahalo loa ia Oleio hou ae la 0 Uiukahakoaiii ia Anianinuikukaianiaiku, i hookahl pule i koe a ke kaula opiopio, ua ae aku no o Aniani eha, a komo hou aku ia o Aniani, pai hou aku la i ka iaua keiki puu le'a i ka hula pahu, a ia wa no i poha mai ai ka leo o Kukalaniokoa: He iau o Kane i ka lani Makawalu ka Ike i ka honua Kunihi o Kane holo i ka malie Hoio ana he waa i ke kai O Kane i ka ohu alii E heie ana kai E kai Kane, e kai Wahine E kai uiala, e kai piiiaiku O k& plli iaia e hemo ia oe O ka kaiia pili e waiho mai ia'u Waiho ka hana a ka makani t Lele ka pahu i ka poho, 1 ka malie ® Au ana Kulamanu i Kohalalele Ko kino lupe. e Kane—e E lele iluna'lilo Lele hoanoano i ka moku Lele hoaka i ka aina Ku ana ka ohia i Maūlek? Mai haalele oe—e E ulu, e ulu, e ulu E lu, e lu, e iu (kumu) Amama, Amama, Amama, ua noa A moku—e a moku—e Hi-ne (kumu). Ua olelo aku la ke alii Ulukahakoalii ia Anianikukalaninuiaiku. ua kupono loa keia Pua Hoouiu Lahui Makua no ka nohoaili. ke pii mai ia no hoi ka nui o ke alil opio Kumulipo, ke alii nui aku !a nana e hao malu kona iahulkanaka. Ua hanau mai o Kumulipo mailoko mal o Kekuileihiwa, o ka umi-kuma-mawalu lau moa hapuu, me Ulukahakoalii, ua kahea ia iho no o Ulukahakoalil i kana keikl hanau hope o Uukanipo i loaa kona hooUina. Hanai pono ia o Uukanipo ke alii, a me ke a'oia no koi i ka oihana a kona makuakane, ma ke ano o ka noho alii. me ka maiama ana i na iahui alii, me ko na makaainana noho ana, o ka oiaio, hooiohe, me ka manaolana I ke a'o a kona makuakane, ua ikeia o Uukanipo he aiii malama kanaka, pela no me kona kahuna hooulu lahui. Ike iho nei o Anianikukalaninuiaiku 1 ka nele i kahi puka'na wahi keiki ole, kukm iho nel ka elemakale kolopupu i hele a kuakea ke poo, i hiki kona mau makahlki i ka ekola haneii o kona ola ana. ua nol ae la ola ia Kane me Kanaioa e haawi mai i wahi hua hookahi na*v. Olelo mal !a ka leo o ke kolu o ke Akua, i na pepa|ao elaa o Anianlknkalaninumlku. e hooko aku no wau. o Kepookahunaikeaouli, ke kolu o ke Akua, owau ke haawi aku I keiki nau, ka mea hewa ole, o ko wahine hewa pinepine, nolaOa» nele olua i ke keiki Ma ko*u Inoa. e hoopal aku no au i k% keiki nana e hapai i kou inoa a kie« kie. he mea e kaulana ti kou inoa l% mamo aku ia mamo aku a hiki i ka lahui hope ioa. a aoie'no i ioihi loa na makahikl hou aku. Ua hapai koke o Haakahuluuiaula i kana keiki o kona;

rr.:n; 'a har&u?a. ua moe kau tn«>e kau r.iX}i!o ak»i la o Anianikukaianinuialku. t ka <ekt>!u bari-?ri rae e-lua ma&ahikl. ua make aku !a no no Ulukahakoalli I ka ekolu haneri makahikl ame eono niahina. Nalo laua e!ua na makua alii, nau ka laua mau manio, na ka laua niau pua e noho ko laua roau nohoalii, me ka malama ana i na makaalnana, ua hoohuiia laua I na wahine. ua hui o Uukanipo me kona mua kaikuahine no me Wahlnelaauli. hui no hoi o Kukalaniokoa me kona kaikuahine no me Keahialoa. X*a maikai ka noho ana o na a'ii «<j>i-J. 0 Kukalaniokoa ke kahuna hooulu lahui. ke kanaka hwkahi e paa ai ka muluhia o ka nohena aiii me na lahm makaainana. Ma kekahi la konane a maiaelae r.a eu.uii o ka lewa. i ke kakahiaka o ka !a kaulana i ka lahui kaula uanana, ua huai mal la na puka wai kaulana o Hakoiiani me Kular.il: akoi, ua ik-? mai la ka mea nona ke kuleana i kekahi ukar.a nui o ka honua e puka n;ai ana he kaula oiaio mai ka puhaka mai o Haakahuluulaula, ka luahino hapauea i heie kona niau nmkahiki nialur;a o ke ko- ; k* aku i lva eha haneri. 1 Hai-le ka ua l:u'i!ua. ku'ikolu ka he- :!;!!:. ikeia r.a s.i•••lu numamana o ka uwi--1 I:i •• lalnnia nna i ka lewa. ne ne-i u-na ana no ko ua oili mai kokāhi o na kahuna kauiana loa, elike me k-;-kahi kanaka kaulana loa ma ka Baibala Hemolele. e < !e!o ana: Paa aku la i ka ua i ka iani. oia hoi o Elia, maloo ka honua, %vi ka aina o Aikupika me Kanaana. Pela hoi keia kanaka. ka lua o na kaula wanana ma ia olelo hookahi, oia keia kanaka i puka mai o Luahoomoe, paa ka ua i ka lani ia Lua lioomoe, koele na iwi o Hua i ka la, make na kanaka o Hawaii a puni. MAUNA XV. | O Kukaianipo ke alii, O Kukalaniokoa ka hooulu lahui. \ Ma ka mahina mua o ka makahiki j iloko o Ikuwa i hookahua iho ai ka noI hoaiii o Uukanipo inaluna o kona lahui | kanaka, me kona kuleana nui ma ka ; noho maluhia ana me Wona mau maka--1 ainana a puni ka aina, me ka mea ole nana e hoonioni kona nohoalii. i O Kukalanioleoa kona makua alii ho- ! oulu lahui, i kaawale ole aku ia Aniani- | kukalaniaiku kona makuakane ponoi i ma ka hanau ana o k» makua. o ke Akua ke kuleana maluna o na me«v a pau loa. Ua lawe n.ai o Kukalaniokoa nana e malama kona pokii alii o Luahoomoe, a o ka laua keiki myia ia o ka hanai ana, ua olelo o Kukalaniokoa aole e lilo 1 kona pokii alii na hai e hanai, oiai ua | o'.elo ae no o Kukalaniokoa, o keia ka'u i keiki hookahi i like me ke Akua Kelii- ! peokapuhunaikeaouli, hookahiia, hookahi ka'u keiki, aole au e olelo aua he pokii no'u, aole hoi ka lahui kahuna, me na mea e ae, aole loa, he alii oia maluna o na mea apau. Ua walho mai o Kumulipo, ke alii, i ke kuka olelo aiia me kona alii kahuna, me Kukalaniokoa, kona alii kiekie maluna ona me na ohana alii, ua hui kuka iho la laua no na mea e pili ana i ka noho ana, ua olelo aku la o Kukalaniokoa, e kuu alii, eia kaua maluna o ko kaua pomaikai i loaa mai mai ko kaua makua alii mai. Olelo mai la o Uukanipo ia Kukalanlokoa, ea, pehea la ko kaua mau alii maialo o kaua, e maikai ana paha lakou l ka la o ka like, a i ka la o ke kue, pehea la? aku la ke alii Kukalaniokoa, e, no'kaua oluna, no kaua o lalo, o kai o uka. Ua noonoo koke iho lk o Kukalaniokoa no keia mau olelo koikoi a kona haku. Oielo aku la oia, e lawe mai ana wau i na hoolaio o ka pono ame ko kaua pomaikai e kuu alii, na'u ke kiai, ka ha-lo ana ma kahi o na popoki maka nahelehele e iioohalua mai ana i ko kaua ola. Olelo hou aku la o Kukalaniokoa, e kuu haku, mai hopohopo, mai kanalua, mai kuihe ka manao, eia wau ma kou aeao, o kaua like ia, o\vau ke kuleana 0 ka make ame ke ola o na mea apau, e hoolana oe i ka manao, mai pioo, e nana aku iluna iloko o ka lani, ko kaua hoola no kaua ke Akua o Kane me Kanaloa, Kepoohunaikeaouli, no kaua ke Akua no na mea pono. E hookuu kaua e kuu lani, e hoi a. neho malie, e lealea ma na mea kupono e ke alii. Oieio aku la o Kukalaniokoa 1 na kahuna hooulu alii me na lahui alii, e akoakoa ae ma ka heiau Kapualii no ka hooponopono ana i ka noho ana. Ma ke kauoha a Kukalaniokoa, ua akoakoa ae ia na' alil me na kahuna ma ka hale i kauohaia no na mea a pau, e hiki ai ia lakou apau ke iohe i ; ka leo o ko lakou makua, ke kanaka Ipoo 1 kohoia e ke Akua i makua hooImalu no ka iahui, a ua pihaku'i !o ae i ia k& hale i na mea apau. ! Ua ku mai ia o Kukaianiokoa, ke ka- ! huna o ka mm kaula hooulu lahui, ua i puka mai la . na wahi leo me ka naI n&he oiu mal>e o ka hopunaolelo, me ka mikioi i ke ka t o Lehua. Puana mai la o Kukalanlokoa i kana wahi huaeielo mua o kona mau la opio: , E o'u hoahanau kaikuaana haku ma ke kiQ», ua hoolilo no wau ia oukou ' haku no'u. e o*u hoahauau ponoi o ke koi ko hookalii, ma ke kumu nae, eiua ku- ; mu: | E hoōmanao oukou e o'u hanau mua, j o Piikualiiakanalu me Kanaiu ko ka- | kou mau kumu elua, mahope mai o ke kai a Kuhinaimaiama me Kahinalii, a : nia ia roau kumu elua ka'u I oleio aku i la ia oukou, mal a iaua mai i puka | mai ai kakou apau, hookahi no n& i'a, I o 1 mai auanei oukou ua kue au i ko kakeu kumu oiaio maoIL I keia manawa hol. ua hoolilo ae ko kakou mau makua i kahi keiki I makua no kahi keiki, peia hoi kahi keiki i kahi keiki. a eia maua elua he mau makua no oukou, elike me ka oieio. I keia oleio ana a Kuk&laniokoa, ua wela aku la ka puuwal o n& mea apau i ke aloha I ko lakou alii kahuna oplo, ua ku mai lakou a olelo mai la: E ko makou makua alii. aoie I kapae ae kaa mao oleio mawaho. ua komo pono iloko Ulo īoa o ko makoo mau iwihilo, ka alii noeau e ka makua. Ua kuiu mai td ko iakou mau wai- j maka a oleio mai ia iakou apau, aole kipi, aoie manao ino, aole hoohalua, a aole mea nana e kue mal i& kakou. o ke Akua ko kakou hooia a mau loa aku no. Hoom&opopo iho i& o Kuk&laniokoa, aole o lakon me« kue & manao inoino e hoonaueue ai i ka nohoalii o T7uukanipo, no ka. mea, ua olelo ka makua ke kuma o na kahuna olaio ma na oielonane me ka hunaia o ke kaona o ka. oielo. ,

He rr» v a swr»« a hopohop»? ka po* .ma- •,«- > inoir'> i k-.* alīi, ua la.k*.»u i ka • i huaolelo hoohuahua!au a ke k*:iki ka.* 1 1 la!oU»to m*eaa a Ka huukapuaniani ua olelo a». no ka i U T ra ka ī*.ib,o s ma ka iakou olnana. o Kukatar.k'k:a 1« uii a*o no kona makuakane iaia ma ke | kakele oK'lo,. o Kahaukapuaniani ■-> ke .; ! k*-;ki kaiai.ao ia a Anlanikukalani- i nuiaiku i a o ;d i ke Ip&ioielo. ] Ua hoi aku ia kela' m-e-a kvia mea ' pakahi iho nv> ko iakou mr.u hale pa- i Knhi iho me ka hoomanao ana i ko !a- i kou noho pakahi īho, me ko lakou oieio l ka waha. pomaīkai kakou 5 k > kakou < aiii makua kahuna ho»»uIu hihui, ka j oiuolu ame ka waipahe o ka oleio ana. ! Kia o Luahoomoe ke pii maikai ae la kona pii ana me ka maem&e, pii no ke , kino me ke kanaka maikai. aoie ona ■ lua. ke hanai noi no kona kaikuahine ii!ii. o Keahialoa, me ka iuikiala i .vahi e pono ai kana hanai alii.a hanai Akua ; hoi. i Ma ka hale e hanaiia nei o Luahoo? | niye, ke ku mau nei ke anuonue kti j ka onolii alii, ku ka punohu. ka ua koko, a o kela ka hoailona tr.au e ikeia r«e: no Luahoomoe. a ao!e hoi e JV>ao iki . k. ku ana o keia mau hoaiiona. I Eia no hoi o l'ukanipo ke imlama pu rei me kona aiii kahur.a me Kukalanlokoa ia Luahoomoe. ua hoala hou ia i i naie kapu no ko alii no Luahoomoe. ua paa aku.la i ka malaia e na kiai ma ke kauoha a ke- alii, e Uukanipo. Ke hanaiia nei o Luahoomoe. ua ike na kllokilo, na kaula, na kahuna h'ooulu lahui me ka poe nana outi iani, e nieio ana lakou, kokoke e hakaka na kupua o kuauli nei, ua lolii malie ko lnua ikaika no na mak&hiki ioihi loa. a akahi no. laua a hookuku i ko laua ikaika. ! Elike me ka olelo wanana a Aniani elua, he mau kupua opio elua e hakaka ! :n:a. aole ia he mea okoa, o Pele no ia Kamapuaa, kokoke loa laua e hui, ua paia paa iho la o Pele, ua loaa ka hale 0 Pele o Kileuea nui me Kilauea iki. He wa pokole. ua hui ae la laua, ua pouli ka lani. pouli o Hawaii a pun!. a komo mai i Maui, Moiokai a Kauai, a Oahu nei ka pouli i ka uwahi, hookuku na ikaika o laua. Ma keia hanauna 1 hakaka ai ua mau kupua opio la, pau aku la ko laua mahel* 4 olelo ana. pau loa. < Ua nui o .Luahoomoe. kē a'o nei ke kaikuahine o Kukalaniokoa i na ike i j loaa iaia me ka nana i na ouli iani, ke kuhikuhi puuone, me ke kakaolelo, na pule hooulu, o kela ano keia ano, ke a'o ana i na mea hooikaika kino, a ua makaukau loa ma na ano apau. ; E a'o ana o Kukalaniokoa ia Luahoomoe, ua ike ka iani me Kamalamailuna ia Henaeluna i ka puka ana mai mailoko mai o kona makuahine alii o Ke- ( ahialoa, o ka iwakalua-kumamaha o Kalanahapuu me Kukalaniokoa. He uuina, he paapaaina ana no ka Pohakualii o ka Hooilo, oiii mai la no hoi o Kumulipo mai ka puhaka mai o Wahinelaa, kona makuahine alii, puka mai oia i ke ao niaiamaiama, o ka umikumamaono o ka laua mau iei he keiki, ua kahea iho o Uukanipo i ka inoa o ka laua keiki o Kumulipoalii. .„Ua hanaiia keia mau'alii ma Waipio, ma na wahi i kuluma i ka hanaiia o na alii oia au kahiko, a hiki i ke au ia Liloa, k pela i hanaiia ai o Luahoomoe ke kaula nui nana i hoohoka na ike oia au, peia o Kumulipoalii me Henaeiuna na alii opio. Pela o Luahoomoe, ka helu ekahi o na Luahoomoe, i puka aku ai o Luahoomoe elua mai keia Luahoomoe aku, ua mau ke kaulana o Luahoomoe ekahi a hiki aku i kana keiki Luahoomoe elua. O Luahoomoe, ua nui loa oia, ua loaa ka mahlai ame ka lawai'a iaia, ua hanal aku la no oia i kona mau kaikuaana, Keahiala me Kukalaniokoa, kona mau kaikuaana makua, ua pili loa ke aloha o Luahoomoe ia Keahiala kona makuahine me Kukalaniokoa kona makuakane. Ua kuliihewa loa o Luahoomoe i kona mau kaikuaana he makua ponoi nona, oia ke ano o na keiki hope ioa, a hikl no i keia au hou au e lohe nei, 1 ka wa i kilohi ae ai o Luahoomoe ekahi i na pala lewa o ka lani, uaikeae la oia eia keia mau aIU ana keia au mal nei i ka moana, mai ka aina mai o Kahikiku. ? Ua olelo ae la oia i kona kaikuaana, me na kahuna apau. Olelo ae la o Luahoomoe, ke ike nei au he mau alii kupua eia la ua hehi mai la iluna o Naihea (Nihoa), ua nana iho la lakou maluna ola mokupuni. ' Ninau mai nei o Uukanipo ke aiii, e ka haku lani a makou, millmili a ka lahui alii, o e Luahoomoe, he mau alli kanaka ka'u e ike nei, hoole aku nei o Luahoomoe i,ke alil ia Uukanipo. Olelo aku la o Luahoomoe, o keia huakai aiii no ka moana lakou, eiiio ana keia ohana alii i aumakua no keia iahui a hiki i ko iakou mamo hope loa. | Ike aku nei o Luahoomoe ke kaula I opio, e hou ke au mai nei i ke kai, oielo aku la o Luahoomoe ia Kahaukapuaniani kona makuakane ponoi i hele a kolopupu, me Kukaianiokoa, e nui maoli keia papa alii moana. kekahi poe alii ma ke kai, a eia ia ma kā iewa hoi. kekahi. | E haohao mai ana paha e na maka- ' maka heluhelu no keia Luahoomoe me keia papa aiii nui. E hoike aku no au me ka moakaka loa, ka mea nana e hoopuka nei kela mookuauhau o kakou. O keia Luahoomoe. ua like ia me ke aka e maalo ana ma ko. kakou mau maka ke nana iho. O kela Luahoomoe aia no ia ma ka helu lahui umi-kuma-maha o ke au nohoalii o Uukanipo, ua. hanohano keia Luahoomoe no kona pu- j ka ana kanalima-kumamaha, loaa aku ka Luahoomoe io, na na keiki e kaulana net o Kaanahua ke kaikuaana, o Kuokakai ke kaikaina, na keia Luahoomoe nana na kelki a hiki mai ia kakou. he iwakalua-kumamawalu la haimuna lahui. J E nana iho hoi kakou 1 keia mau aiii ( a ke kaula Luahoonaoe e ike nei, a IUo ai he aumakua e pu)e aku ai ka lahui hope i keia poe malikini o kahi e mai.» a me ia ka hoonohonoho <ma o keia poe aiii moana, me ko ka lewa, ame ko ka alna. N t Hiki mua mai l&kou m» Nihoa. ka aina ma ke komohana-hema. o kakou, noho ia aIU mano o Kaululeianlho, me kona ii&muku nui o KauM'a, ame ko iaua mau k&naka. Hele mai & Lehua, ' a K&uia, a Nilhau. ike keahi alii mano o KuhainK<ana ia Kaula oe L«hua noho ia no ia mau aina* a UIo iaia o NU~ hau ame Kauai, o Kukai'a kona ila> muku me ko i&ua mau kanaka. : Hele mai na ohana aiii mano I Oahu, . kaapuni a hikl i ka nuku o Puuioa,

ke!a rrta.no all! oi<k «> Kanww#"! ! i K<jna km&tsahlne !.i Kaahupahau e | noho c<o : k.;!īt sira. O Kaahupahau j k-.>r ( a r.uf. kaheaia ai kela ir»oa ; a k-.\kv« . • :i»?l Walpahu, aole pela» : ♦> Kaahi,'-* v ,\i ka li» v «:••»; nv! fc'i l»raKa? & M .■?? - ;t Mau: a i.i »...£ « Ktixa«>ho«JU ma i» nsau mokul>uai. i!aui. Molokai. LanaS, Kahx>iavre. o Mv>lokln£ ka hale o Kanwhoalii m« kona ilamuku nui o KeUikal. amt k > !akou mau kanaka. Ike ae xxvi kekahl alii nui o Kahuilaokalani wona inoa, me kona ohana i ka maikal o Mauaaloa. noho iho R*>i lakou ia kuahiwi me Ka}x>, na Akua laau, no k>> oklla ana o Kahuiiaokalani i ka pahaa e na kanaka v olelo ia 0 ka pahoa a kakou e lohe hoi, lilo ;ū ka iaau . ka pohaku, me na ra?a apau 1 Akua no ka lahui hojH> aku e puie ai. a hiki no i kvk.i!u o kakou e malaina mai neK a o ka p.>t» hoonohonoho akua wahahee ka oi aku. | Au aku nei kekahi aiii ro ll iwail. Kepaniia me kona mau aiii malalo aku ona me na kanaka, ka ilanmku n\>i o Kepanila o Paniku, ua kaapuni lakou a Jruni o Hawaii. ua isoho o Kopanila r.o Hawaii me na akua o ka lahui e pu'o aku ai. [ K ike Iku aku ana no kukou i ua kupua hou mamua aku. uole au e hewa k- hoike ma na ai\o lo i loaa mai ai r.a kano o kela ano keia ann, m«? kaVa i puka mai ai na mookuauhau a k- ka'w poo o puka nei me kahi o ko kunm i puka t;:ai ai o ka lakou nmu moo!"i*«. n:o ka maopopo o!o, ua ua pau ae la keia. e hele imua e na hoa, eia no kakou i li'oli'o koiiuiiu, e heie mai nei. e nana ae kakou ia Kumulipo ma me j llenaeluna, eia paha ua mau aIH opio jiei a kakou ke kakali mai nei o'ae nei. | Ua pii mai la na alii opio me ka ulumahiehie kanaka maikai, me ka mahalo nui o na alii i ka makaukau paiena ole ma na mea apau, ua kupono ia laua ka hoohui ana ia iaua i mau makua no laua. Ua moe ae nei o Kumulipo alii ja Kawaikapuaiii, kona mua alii kaikuahine, a ua hoohuiia ae no iioi o Ilonueluna me Kaihohonu. ko kaikamahine'iii kapu a Uukanlpo, ka mua o Kalanikapualii, o Kaihohonu, o keia mau alii i , liui ae la, na na papa kaiiuna nui o ka lahui alii kahuna me ka lahui alii. | Ikeia ae la ka hui ana ona alii nui. ua ioheia aku ia ka ole ole haia mai o ka pahu a Kukalaniokoa. ke kanaka hookahi ia ao pono ia e kona makuakane e hapai | ae oia i na leo waimeli maioko o kana pahu e hookani ana i mea hoohanohano no ka laua mau alii, ua hapai ae ia kona leo ma ka pule hoohua alii hoohua kanaka, hoohua i na mea mea hua ; o ka aina. Ku ana Hua ikahakai o ka nalu Hua nalu alo O ka nalu Hua nalu moe O ka nalu Hua nalu ku O ka nalu Hua nalu ha'i O ka naiu Hua nalu poipu O ka nalu Hua nalu ehu O ka nalu Hua naiu kea O ka nalu Hua naiu papolo O ka naiu Hua naiu a Kane O ka nalu Hua naiu kai akea O ka nalu Hua nalu a moana akt i a O kh, nilWu Hua nalu hoolma O ka naiu Hua naiu hoohoku O ka naiu Hua nalu a aniani O ka nalu Hua naiu hua i na alii O ka nalu Hua naiu hua I na makaainana O ka naiu Hua nalu hua i na kanaka O ka nalu Hua nnlu hua i ka wahine O ka naiu Hua nalu hua i ka ai O ka nalu Hua hua i ka i'a ' Oka naiu Hua hua no na mea ulu O ka nalu Hua hua hoola O ka naiu Hua hua hooia i ka aina A moku —e a moku —e a moke—e — (kumu) Hi—-ne hi—ne e—lo e—io inaku—i— Amama—Amama-Amama (hou) Ua noa—ua noa—e ola—e ola makou. (Na Kukalaniokoa keia puie.) I ke kuu ana iho o ka Kukalaniokoa pule ana i keia pule, ua 010 ae la pihe uwe o na elemakule me na luahine i ko iakou lohe ana aku i ko lakou mau ku- ; puna i heluia mai la me ka pule nalu me na hua iloko o ka pule, a aole i mao ae keia hana a na elemakuie, ame na luahine no hoi, ua papa aku kekahl poe, ua lele mai na elemakuie maluna 0 ka poe oplopio e huhu aku nel. aole e pau iki ana, ua lohe pono mai la na ' elemakule i ko lakou kuleana i ola ioihi ai. Ina pela keia au i ka malama i ko lakou kumu i puka mai ai, e hlki ana na makahiki i ka eiima hanerl. eha hanerl, aole hoi elike me keia au, he kanaiwa no makahiki he ioihi iho I ia ia kakou, haneri makahiki, kanalima makahiki, he loihi iho ia ia ia kakou; e, naaupo. I Ua pau ae la ka pioo ona elemakuie, ua oleio aku la o Kukalaniokoa i kana alii ia Uukanipo, ua maikai na lani a kaua, i ko lakou hui ana, kaikunane kaikuahlne, ola ka mea e pii mau ai o ka iahui, a hiki aku I ka hopena o ko . kaua oia ana, ua kulu iho la na wai- | maka o Uukanipo, ka eiemakule i hele > a kanikoo. a pala lauhala» a oia ke ota 1 kupono ia e ke Akua e Kane me Kanaloa, Keiiipookapuhunaikeaouli, e amo wale mai ana no na maka. O ka hemo pu wale iho Ia no ka make. ua haalele mai la ke alil Uukanipo i kona ola ana, koe kana mau keiki, me na moopuna kuakahi a hiki ! ke kuaiima, e hlku baneri makahlk! o kona . ola ana. j O Kukalaniokoa aku no ke aiii kahuna hoafciu iahui. ka mea i ukaii aku mahope o l'ukanipo, ua iike no ko 2aua ola ana, ehlku haneri makahiki me kanaha me elua mahina, o na makahiki o ke ola ana o Kukalaniokoa, a o keia no hol na alii loihi o ke ola ana ma keia jhelu lahui. * Ua hoonaluea ia ka lahui aiii me na lahui kahuna, no ko lakou haaleieia ana mal e ko !akira mau makua alii, ua kumakena ka aina mai o a o, no na haku alii i nalowaie «ku ia Uoko o ka Polikua a Kane me Kaaaloa Kepoohunaikeaouli. na Akua ma ka papa. elua o ke ao ne). MAUNA XVI, Kumulipo ke alii, O'HenaHuna ke kanla. Ua nalo, ua hala, ua « aku «a alii me ka hoomau aaa i na eoonoo no ka &ohoalii hou maltop« ako o na aUi mua, tia hala ia au, be au nohoalii &0 Kumolipo ke keiki aUi nana e olall keia moa aka (Aole i pau.)