Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 47, 23 November 1900 — Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui. [ARTICLE]

Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui.

Ma keia huii ana o iaua m&wa'-na o • na mea kaua e inuu mokakl ana ua ioaa ! iho la ia Hawila he kol kaua l like loa me kana koi e waiho ana ma Roma, leaa pu iho la iaia he paliikaua i iike ioa īne kana i haalele aku ai mahope. Nolaila, law* ae la oia ia mau mea me ka olelo ana aku i kona hoa, akahi no a loaa hou iaia na mea kaua e hiki pono ai i kona mau lala ke lawe me ka hoihoi kupono. Hookahi wai»' no nae mea piiikia o ua mau mea Kaua la, oia ke ano kahiko loa a ua uhi ;i;ia la hoi ko laua mau ;-apallna e na lepo hao hapaupau. Ua loaa pu ae la 110 hoi ia Malavalia kana mea i makemake ai, oia ka pua. A i mea e hoopauia ai ka pilikia o ka Hawila mau mea kaua o ka wae ana ae, ua hooholo like iho la laua, he mea j.ono ia laua ke iawe aku i ua mau rr.ea ia i kekahi kanaka hoomaemae i na mea kaua kahiko. Ia wa haalele iho la laua i ua rumi la a puka aku la iwaho, a ia laua no hoi a ku ana iwaho hoea ana ka Moi Humera. ' I kona ike ana mai ia laua nei; ua ulnau mal la oia. Ina paha ua makaukau'laua no'ka laua huakai, ae aku la no hot laua nei, me ko laua nei hoike ana aku iaia i ka laua nei mau mea kaua o ka wat* ana miloko ini o ka vumi hoahu kiko kaua o loko .o ka halealii. 1 ka ike ana mai o ua Moi Humera la i ke koi kaua a me ka pahikaua a Hawila e paa aku ana ua ano inoino loa ae la kona mau helehelena, a no kekahi manawa liuliu iki o kona ku ana me ka pane leo ole. akahi no oia a pane mai. • "E Sir Naha Hawila, ke ike nei au aoie paha i kupono lio kena mau mea kaua ia oe, oiai, mamuli o na moolelo e pili ana i ke koi a rne ka pahikaua au i lawe mai la ua olelo ia aohe Naita hookahi o Europa nel a puni i hiki ke oniu i kena mau mea me ka hololea, o ka Naita wale no nona ka inoa o Lomeliana, a 1 make ai hoi ma ke kahua hemolele o lerusalema. "t"a oleloia ma ia mau nana ponoi keia mau mea kaua. a ua leweia inai hoi mai lerusalema mal, e kekahl 0 ko makou mau Naita kaulana loa, no kona ike ana ua make oia. "A mai ka la l waihoia ai kena mau mea kaua iloko nei o ka halealii a hoea mal i keia la. aole hookahi kanaka. ikaika nana 1 lawelawe ia laua, a ma ko'u manao no hoi, me he mea ia he hiki inoino no paha ia oe. "A ina he hiki inoino ia oe, alaila, ua 01 ioa aku ka pono nou e walho oe i kena mau mea, a e wae hou oe l mau mea kaua kupono nau. oiai o ke alahele a olua e hele aku ai ua piha loa me na powa. "A i keia manawa koke no au i lohe niai nei aia he lwakalua poe powa ikaika loa e holapu mai ia maloko o na ululaau, a nolaiia. ua hoouna aku nei au he 40 poe o ko'u mau Naita makaukau loa e hele e hopu ia lakou. "A eia kekahi, ua paapU loa ia kena mau mea kaua me ka lepo hao, nolaila, e hala loa ana paha ko olua manawa no ka hele ana aku. ina olua e kali ana a pau kena mau mea i ka hoomaemae ia. "Aka, aia no nae ia ia oe e Sir >aita. Ina no ua ike oe he pono, oia iho !a no. a e hana aku oe e like me kau l manao ai he pono." la manawa huli ae la ua Mol la a haalele mal la la laua nei. me kona namunamu ana iho. Haalele ioa iho \a laua nel la wahl a hele loa aku la laua nel no ka imi ana i kekahl mea nana e kuhikuhl mai ia iaua i ke kanaka akamai !oa o loko o ke kulanakauhle i ka hana ana i na mea kaua kahiko. Oiai laua e hele aku ana, halawai aku la laua nei rae kekalil "Nalta Ninau aku la iaua nei iaia i kana mea hou. Pane ma\ ia ua NaUa la: ua hoouna aku la ka Moi Humera he 40 Naila hou no ka hoopuipul ana aku \ ka ikaIka o na Naita I hoouna mua ia ma kakahiaka nei. no ka hopu ana l kekahl mau kanaka powa elua maloko o ka uluiaau o Urania. ' A wahi a ua Naita ia i pane mai al; 1 he haohao loa ia no keia hana ano e a S ka Moi, i eiua no mau knnaka powa. i | €» Nafta oolea loa na lakou e hopu. I Aialla, ninau hoomaoe akii la o Ha- ] wi!a: "Ua tke no eae paha oe ! na ! inoa o ua mau kanaka powa la, a i ole I ua iohe mahe! wale no paha hol ee no \ iauar* ! "Aole;" wahi a ka Naita l pane mai • at; me ka olleo hou ana mal, "aole o'u • hoapono I keia hana a ka Moū a akahi | ua manao au. e hele aku ana. au i kela ! ahiahi maloko o ka ululaau e haa*i ai

i ke k?kua asa so ua ma kaoaka ia xa ka aoao kue mai i na kauoha a ka Ike iho ia o Hawila he kanaka kupet. y k- īa no laua. Ina oia e ae ana e hui ;•u mai me laua. nolai'a» pane mal ia hoi :< Hawiia iaia: O maua. hoi paha kahi e manaa ana • h®'.* e haawi i ko maua mau kokua ::-a t ua mau kanaka la, oiai o maua iO hoi kekahi I makemake ote 1 kela a ka MoL A pehea la hoi o kakou pu ke hele 2ike, a o ko kakou manawa e hele ai aia i ka wanaao o keia po." •Me ka hauoii ioa au e haawi aku nei i ko'u ae ia oiua," wahi a iia la i rane mai ai. 'Owai la kou inoa?** I nlnau aku ai o HawUa. "O Mekarofa ko'u inoa." wahi ana i pane mai ai. •Eia kekahi. e hiki ana anel ia oe ke hai mai la maua i kahl o ke kar.ak* akapiai loa o kela wahi i ka hana ana i r.a mea kaua kahiko?" "Ae. a e ukali mai olua mahope o'u a r a"u no e lawe akō ia olua 1 kahl o ke kanaka ak&mai loa a'u I ike ai ma la hana. "O ua kanaka la, he kanaka Mura eia» a mai Sepania mai hol ola, a ola r.o hoi kekahi o na kanaka akamai i ke kakele pahlkaua ana o kela kulanakauhale, a he kanaka Ikaika no hot ota." Ia manawa ua ukall aku la ka kaua mau kamahele opio mahope o ua Naita Makarofa la oiai oia e hele ana mamūa. A hala hope ae la ka pa alil ia lakou. ua puka aku la lakou iwaho a komo aku la ma na ala klkeekee o ke kulanakauhaie. Oiai lakou e hele ana, ua huli mai la ua Naita Hunearla nel a nlnau mai la i ko laua nei mau inoa, i hlki ai iala ke hoolauna aku imua o ke kanaka hana a hoomaemae mea kaua. Hahai pae-e aku la hoi laua nei i ko la.ua nei mau inoa, a ua Ike no hoi oe v, kuu makamaka heluhelu i ke kumu o ko laua nei hana pela. No- kekahi inanawa loihi ko takov nei lu-le ana, hoea aku la lakou i kekahi hale a malaila kamaliio mai la ua kanaka la ia Hawila ma: "Eia ianei ua kanaka Mura la, ka lua ole o na kanaka akamal loa o Hunearia nei I ka paahana ana i na mea kaua."

Alaila, komo aku la lakou.nel iloko, a aia hoi ua kanaka la e kuipalu ana i kekahi hao nul, a e oniu ana ola i kekahi hamare nui launa ole me he wahl mea liilii loa la Übko o kona mau lima. Ua nana aku la o Hawlla ma me na maka piha pahaohao. no ke ano o ua kanaka la. ka nui o kona kino, ka awaawaa o kona mau lo huki, ke kuoo o kona mau helehelena a pau e hoike mal ana i ka lkaika e nohoalii ana 'o ke 00lea a me ka ikaika iluna o kona mau lala a me kona kino holookoa a pau. I ka ike ana mal o ua kanaka Mura la ia lakou nei. ua haalele koke il.o la ola \ kana paahana ana a hele mal la oia ma ko lakou nei wahi e ku aku ana. Me na minoaka ana hoi ma kona maU papaiina, ia wa oia i haawi mai al i kona aloha me ka ninau ana mai hol i ka lkoli nei 'mpa o ka hiki ana aku. Ia wa hoolauna aku ia ka Naita Hunegaria la Hawila ma imua ona. me Vona hoike pu ana aku. ua makemake koiia mau hoaloha e hookauwa aku iaia m kana oihana Ike. "Me ka oluoiu ioa," wahi a ua ka n &~ ka Ia i pane mai ai; "ke ike hauoli loa nei au, e loaa ana paha ia'u ka hanohano o ka hookauwa an i*u iho maialo 0 ka hana a kekahi mau kanaka koa loa a'u i ake nui at e ike, oiai aohe mau Nalta o keia aina a'u i ike ai ua lawe mai i mau mea paahana e ikeia nei he 1 oe kanaka ikaika a oolea hoi." Alaila, pane aku la o Hawlla: "E ka amara o na mea kaua. he mau '.vahl n:ea paahana kamalii ka'u i lawe mai nei na kou akamai e hoomaemae ae, 0 oia iho keia." Ia wa i hoikeike aku al o Hawiia 1 ko koi kaua a me ka pahikaua ana i 1 aa pu aku ai imua o ua kanaka Mura la. A i ka nana ana iho o ua kanaka Mura nei i na mea kaua a Hawila l haawi aku ai iaia, a i kona ike ana iho hoi, ia wa oia i lele aku al Ihope, a kola mai la i ka ike a kona mau onohi maka pioo mkluna o Hawila. Nana mal la ola ia Hawila me ka plha kahaha o kona noonoo, a ua hoomaopopo aku la no hol o Hawila ma ia mea. y Alaila, lalau iho la oia I ke koi kaua a hapal ae la, a la wa ola i olelo iho ai: ; "Ua ol aku ke koikoi o keia koi kaua niamua o ekolu o a'u mau hamare nu- , tuil o loko nel. A ma ka'u hoomaopopo j iho. 'aia. ka hiki pono o kela koi kaua | ia'u ke onlu pono, aia he elua o*u mau lima e lalau iho ai a hoohana aku." I kela manawa oia l pu-lua Iho ai I kona niau llma a hoomaka ae la oia e kakele ma ke ano hoolele kaka-koi ana ma ke kahua kaua. I ka pau ana ae o na oniu koi kaua ana a ua kanaka amara nei, ua laiau ?nai la oia l ka pahikaua, a e Hke no hoi me kona pahaohao I ke kol, pela no hol i ka pahikaua ana t paa ae ai. Ma ia wa, olelo hou ma! la oia: "O keia pahi, aole no ia I kupono i hookahi līma e kakeie al iaia. O ka elua lima wale no ka pono e hookelela ai ola me ka maikal. A ke pahaohao loa nei nae au, pehea la oe, e keia kanaka opio i aa ai o kau mau mea kaua kela e heie nku ai i ke kahua. kaua, oiai hoi, ke ike nei au ma kou mau helehelena, he kanaka oplo loa oe 1 emi Iho kona mau makahiki malalo o ko'u, ka mea hoi i hele a hulu-aa I ka lawelawe ana i na mea kaua pukani loa." "Nolaiia." wahi a ua kanaka la I hoomau mai ai i ke kamailio ana, "1 mea t' hiki al la'u ke ae aku i kou makemak«- I onou mai nej hnua o'u, ke makemake nei au e hoao kakapahi pu me oe, a ina e lanakila oe maluna o'u, alalla. e hoohaehae wale no au i keia mau mea kaua au I lawe mai nei imua o'u ka hana hou ana !a laua e like me koa makemake. Pehea la, e ae an4 anel oe i kela?" "Xfe ka hauoii loa." waiii a Hawila i rane aku al i ua kanaka Mura nei. ' "nai. o ko'u lealea pu ana me oe oia ka uku lawa pono o kou hana ana i kuu mau mea kaua nei, a noiaila. ke ae nei au i kau nol me ka manao maikal a hauoli no hoL" l*a Ulo kela i rcea leaiea ioa i k& «Naita Hune£aria. no ka mea» ua ma-

I Xemiike «U e ike ina p»ahA e hi\i U> i '-na i keia hoaioha mai:hin! ona ke pa'i ke poo o k* kanaka Mura. ke karaka ! ;na i &oc>nauklu]iri mau ai no ka mea i A*. rara e pa*i \ kona poo ma ke kapahikaua ana. Ain'ia. oielo hou mal la aa kanaka Mum nei la Hawiia: "K ke kanaka cp;o. a o ke kanaka "noi a'u < OMO aku a'u he Xaita. e oiu?lu oe e komo kaua iioko o ko'u rumi | īioaahu o na mea kaaa a malaUa kaaa * wae ai i mau pahikaua na kaua: a mahope Iho o ka loaa ana o na mea r kaua a mawaho nei ia wa Kaua e hooko ai i k& olelo aeHke i hoopaaia Iho j la mawaena ou a me a'u. hoomanao nae oe, ina au e lanaKUa ana maiuna ou. e uku mai ana oe . ka'u uku e auhau aku ai maiuna ou: aka hoi j ina owau ke plo ana ia oe e hooko aku ! no au i kou makemake. A o ka hana ! auanei a'u e hana aku ai maluna o leeia pahikaua a me keia kol kaua. e oi ioa aku ana ia mamua o na hana kiloj kilo a rau a*u I hana ai ma ko'u aina | hanau a ma kela aina no hoi ma nel mea he paahana ana i na mea kaua a na kanaka koa i iilo l mau ahikanana eo na kahua kaua." j I kela wa i pane aku ai o Hiwiia imua o ua kanaka Mura la 1 ka o!elo ana aku: "E. auhea oe, e kuu hoaloha maikai, 0 oe o kaua ke kli aku i pahikaua nau, o?ai ua lawa no au me keia pahikaua no ka papa lealea pu ana me oe i keU wa." !a wa po hol i lalau aku ai o Hawil& 1 kana pahikaua a paa hou mai la ma kona Hma. a ku iho la no hol me ka makaukau no ka hoea mai o ka manawa e hooukaia aHka hakoko pahlkaua ona a me kona hoa. Ia wa pane mai la ke kanaka amara: "t!a pono a e kil ae au l pahl n&'u." j I kela \va i nalo aku ai ua kanaka Mura la iioko o ka mmi. a oko Hawila manawa no hoi ia i huli ae ai a nonoi aku la i ka pahikaua a ka NaUa Hūnegarla, a pela hol tne ka pahl a Malavalia kona hoaloha. I ka ioaa ana mal oia mau pahi iaia o kona manawa no ia 1 huli aku a kamaillo aku la i ka Naita Huneparia: j "E hoailona ae au i ko'u ianakila j maiuna o kela kanaka amara a me ka ole. A penei: E klola kekahi o olua l keia pahi iiuna, alaila o ko olua wa ia j e o ae ai i ka pahi iiuna, a eia ka hoallona no ko'u lanakiia ole maluna o ke kanaka amar: "In l ko'u wa e hou ai nu» keia pahi a komo ole ma ke apo o ke komo o ka pahi a olua i kiola ai. alaiia. e iiio ana au l pto na ke akamai o ka hoaloha o kakou: aka, ina e komo pono ana. aiaila, e hoomanao iho olua e liio ana oia i pio maopopo na kakou." E iike me keia mau olelo a Hawila pela kona mau hoaloha i uieu mai ai e hooko; a o ka mea ol loa aku o ka hoihoi a me ka eleu o(a no ka Naita MakarofaA no kona eleu ioa me ka piha uwila 0 ka hoihoi, pane aku la oia ia Malavalia: "E! Ia oe ke kiola i ka pahikaua & kakou iiuna, a ia'u ae ka nakii i na maka oia nel. He makemake loa au e hoohaahaaia kela kanaka Sepania kaena nui wale i kona akamai ma keia mea" he kakapahi, a he o!aio no nae hoi ia aoie no he hookanl o makou 1 lanakila iki maiuna o nei kanaka. a o ke keikialii no "kekahi i puhiii iaJa nei." Ke nakiikii ia no ua Uaita Makarofa lii i na maka o Hawila me ka hainaka a ke nokenoke mau ia no ola i ka olelo me ka eleu nui, kohu eleu la no ka mikioi o Kawaiahao. I ka paa ana o na maka o Hawi'a, ia wa oia i oielo aku ai i kona hoaloha ia Malavalia: "Ano, e makaukau oe no kau apana hana, e kilo pono oe i ka pahi ma ke kaha pololei mat ia oe ae \ ku ai kona welau i kaupoku ma ke ano oia ke klkoo e loaa ai ke kaha pololei e ttio ana a ku pono iluna o ka piko o kuu poo. aiaiia. e kahea mai oe ia'u ke iho la ka pahl lalto me kou hal mai hoi Ina paha he akau a he hema paha, a I ole ! aia ma kuu alo, a ma kuu kua pa v »a. I kela manawa lawe ae la ola i ka pahi a Malavalia e paak ana ma kona iima akau. a hoomaka ae la oi e hooir.aamaa i kona Hma ma ka onlu ana I i ua pahl la. ! A i ka pau ana, hookuene pono Iho la oia i kona kulana, a i ka nana aku • ke kanaka, heie ia a maloeioe Kawalkini. aohe alualu hio o kona%iwi, a ua like hoi me ka noho e kuene pono ana. a ia wa oia i kahea aku ai pene: "Akahi—alua—akolu." Ia manawa no hoi kiola a la o Malavalia 1 ka pahl ke ke kaha pololei mai iaia aku, e ioaa ai ke kiko e kupono ona maluna o ke kaha pololei maluna ae o ko Hawila poo. 1 ka lele ana o ua pahi ia a ku aku !a kona welau 5 kaupoku, a o ae la ua pahi la, a i kona hot ana iho iiaio, ia manawa i kahea ae ai o Malavaiia penei: "Ke hoi iho la ka pahi ilalo ma ka aoao akau." 1 kela wa t o pololei aku ai o Hawiia i kana pahi imua, a e like me ka huila ana o ka uwila iloko o na ao poniponl 0 ka iewa. pela no ! owaka ae ai kona maka pahi me ka hikiwawe ioa, a hr e ana o ke kila fea mea I loheia. ala hoi, ike aku la o Maiavalia a me Makarofa 1 ka niniu pohai kaalewa ana ae o ka pahikaua I klolala ae ai e MaiavaHa, osai ua komo pono aku la ka welau pahikaua a maloko o ke apo pal»Hma o ua pahl la. l'a huro ae la o Makarofa me ka. leo nui, a e lelel* ana hol I o a lanel me he kanaka ia ua piha me ka heher.a, a ka nul maoli o kona leo. ua puka mai la ke kanaka amara me na heleheK-na pahaohao no ktia i».*o puoho iano e, a iaia i mnau mai ai I ke kumo o keia hauoli kamahao ana o ka Na\ta Hunegaria, ua pane awiwl aku la o Hawiia ma ka hal ana aku iaia, he wahi paani ka lakou o ka hooheno ana i kona manawa i kaawale aku ai. h m» ka !ea!ea o ko iaua hoaioha ia an»-> paanl, noiaHa, ua ae la kona hauoli & haia toa mawaho o ka no a kona leo e hooho ai I ka iealea. ! keia wa hol I kani hou ae ai ka aka a ka Nalta Hunegrarla, me ka ote!o ana aku t ke kannka amara: "E Sengor kanaka Bepania. ma ko'u manao i keia la e Ike ai i ka mea nana e ao hou la «>e 1 ke k&kapahi ana. & e loaa. ana la oe ka hanohan > o ka hana wale ana i na mea kau» a kou hoa lealea I keia ia." A mahop« tho o na haanui ana a ua

Naita llakarofa nel. ua ninau aku la! o Hawiia l ke kanaka amara. "Pehea, ua makaukau nae paha oe l ! ke a»a pahīkaua pu ana me a*u7" wahl a ke kanaka amara I pa« neinai al. "ua makaukau au no ka b®oko ana aku l ka kaua aelike. a o ka manawa keia." Ia manawa, hookuene pono le la laua ma ko iaua mau kulana, a e Ilke no hol me na rula maa mau o nel mea he kawapahl ana, pela no laua I hooko al. Ua Ike aku la o Hawlla maloko o na onohlmaka o ke kanaka amara i na hlona o ka makaala nm na ano a pao, a e noli mal ana hoi oia i na wahl a pau o ko ia nei klno. me he mea la e Iml ana oia I kahi e hiki al lata ke kaklwl mai I kana pah! me ka hololea--0 kona kulana a me ke ano o ka lawelawe ana l kana pahl, ua hele a mtmo. a e hai mai ana no hol, aole U h< holona ma ia hana o ke kakapahl. Pela no hol oia I Ike mai ai ia Hawila a ua holu iho la na manao mahalo lloko ona no kona hoa palo, oial ua ku aku ta o Hawila imua ona me he mea la aia ola ma ke kahua kaua o Roma. A oiai laua <• ku ana me ka makaukau loa. Ia wa i hooho mal al ua kanaka amara la: "Ano ka manaw a nou e pale ai e Bir Naita oploplo, olal eia la'u na hauna pah) mua a kaua." 1 lawa no a pau kana mau huaolelo. o ka manawa no la I hulla ae ai kana maka phl maluna o Hawila me ka ikaIka. He olalo, ua kuupau mal la oia i kona Ikalka a pau. aohe wahi haule o kana pahl, a ma ka hoohallke ana I kana mau hauna pahl e alawlki ana maluna 0 Hawila, ua Ilke me ka haluku o ke ku*e ana o ke eneglnl mahu. E llke no hol me ka hlklwawe o na kllna pahl a ua kanaka Bepanla la ma r.a wahl a pau o ko Hawila kino. pela no hoi ka hlklwawe o kana mau hoopaa ana 1 na pale. a he mea olaio ua koekoele ae la na hauna pahl a ua kanaka Bepania la maluna o ka pahi kumahumahu a Hawila me ole-hala la na ke kuiu paka-ua I ka 111 o ka honua. No kekahl manawa ka noke ana a ua kanaka Bepanla la I kona akamal nui e ku o Hawlla I kana pahi, aole nae he wahi mea a ku, oiai ua 1110 ae la ka pahlkaua elemakule a Hawila i paa aku al I mea mama loa lloko o kona llma akau. E Uke me ka hlkl lea ana i ke kanaka amara ke onlu I kana pahl ma na ano a pau me ka hololea, pela no i hiki ai la Hawlla ke lawelawe I kana me ka makaukau loa, me ke kaukaulua ole, a he holke ana kela I ka nul o kona Ikalka. No ka mea, me elua Uma ihlkl ai I ke kanaka amara ke kakele pono l ua pahl la, aka, ua hikl loa ia Hawiia ke paanl me la me hookahi Ilma wale no, « like me ka kaua e Iko ae nei e ka mea heluhelu. I ka hoomaha ana o na hauna pahi a ua kanaka amara la, ua kaa aku la ma kona aoao na pale ana a ma ko Hawlla aoao hol na hahau ana. A mamua ae nae o ko Hawila kakiwl ana aku I kana pahi maluna o kona hoa palo, ua kamaillo e aku la oia: "E kuu hoa, o oe ka makamua o na kanaka akamai I ke kakapahi i halawai al au. Ke haawi aku nei au I ka mahalo la oe no kekahi mau kilna pahl akamal loa au. O oe no hol ke kanaka mua a'u I Ike al he eono klina pahi i hoomoeia I ka wa hookahi, a Ina he kanaka i maamaalea ole kou hoa paio ma kHa hana, aole e nele kona ku ia oe. "Ano, e ka makamaka maikai, »• ano llke aha no paha ka'u mau hoolele pahi ana e Uke me kau, a me he mea la e paa mai ana no ia mau hauna pahl ana i»*u ia oe I ka palela." 1 kela wa I hoomaka aku ai o Hawila e hoomoe i kana mau hauna pahi wlkanl mr.lur.a o kona hoa paio, a i ka hele ana no i kinohi, ua hiki ole i ke kanaka amara ke paa pono mai i kana mau hauna pahl ma ka pale. a o kona pono wale no o ka alo a me ka lele ana 1 o a lanel. Ua hoomau aku la o Hawlia I ke kiklkoele ana l kana mau hoolele pahi ana maluna o kona hoa a hlki wale I kona pane okoa ana mal: "E Flr Nalta, ua 1110 au I pio nau, oial lna e hoomau loa mai ana oe 1 kau mau hauna pahl lua ole o ke oolea ma* luna o'u. he mea maopopo e hlna ana nu llalo, olal ua hele au a maloeloe I ka lele i o a tanel. "A ke olelo nel au, o oe ke kanaka mua loa I haawl plo ai o Saledaba. ke kumuao kakapahl a Aesadura, ka Mol oplo o na Mura. A nolaila me ka hauoll au e hooko aku ai 1 kau otcto. A ke ninau aku nei au la oe. 1 ka wa hea oe t makemake ai I keln ir.au mea?" Pane aku la o Hawila: "Ua makemake loa au nla e makaukau ana keia mau mea I ka wanaao o kela po. olal he huakal ka makou ekolu no na uluUau o T!mnia." Ninau mal la ua kanaka amam la: "Heaha ka oukou mea e hele ai ma> toko ola Mau ululna?" 'E 'Wele ana makou ekolu." wahl a Hawila, hnnwi i ko makon rrau kua ana i kekahl mau kanaka rowa elua. e hoj>u p?o fa la\n e na Naita he 1 80 ko lakoU rmi. »namuV. o k" kauohn n ka Mot Hwmenu" "Kupanaha maoll," I ae al ua kanaka amara |a, "I elua no kanaka powa a ! kannono ka poe nana e hopn pto la laua? Ma ko'u manao kuhlhewa wale. no!f» a!» ka olalo. Aole ke Y « mau kanaka plua e manaola ta e hopu pto he mau kanaka powa, aka, ua ma-! nao au o lawa na kanaka a'u I lohe Iho nel I kela o laua no na mea nana 1 pepehl! kekahi mau Naiia elua iloko o | kekahi hale tnu rama t kela kakahlaka | Iho net." ; | "Ma ko'u lohe no I&ua, he mau k»- ; naka optop!o tra!e no laua. a ke noke ] ta nel lauai I ka hull e na Nalla Huklnl: a me kahl mau Natta o Huneirarla net. "A no'u Iho. ke haawl net au ! ko'u llma kokua ma ka aoao o ua mau kanaka puuwai maemae la ,a nolalla, o kakou ke hete no ka ututaau o Urania I ka wanaao o keia po. E makaukau ana no no ia'u kela mau mea kaua I ktia p0 M "Ua pono." wahl a Hawila ! pan« | aku al me ka hoomau ana aku 1 kana; olelo. "e hana oe I kela mau mea kaua,; a i hiki mal ana makoa 1 ka hora S o k*t& wanaao tanet net. a maanei kakou : a pau e hele pu aku al. "A ke haawl aku nel hol au ! ko'U mau hoomalkal ana ia oe. no kou ae . ana mal e hele pu m* makoo, a ke ma-

<ko!ar.a nei au, \ ko kakou ana * /■S.«i. k. % r.*: &kli 3>nii HO i?t Sii*k r . U »(:.2 nau fcaraka p->v.a e?ua a ka iloi i n;a;err;ike ai e hopu pJo. • e aloha auanei oe, a e:a. rr.a<.ou k*? ho' r.#ri. e h*>omarao hoi o*c t ka ora - o waraao." la vva ranc mai la ua kanaka amara ia: "Aote e kani ka hora 12 o keia po ( • pau no k<?ia mau mea kaua i ka hoo-T-a<»maeia e a'u. a ua lawa hoi he e'ua N>ra okoa a'u e hoomakaukau ai no'u iho." Alaila, haawl ae la lakou I na lulu !ima ana a oili aku la o Hawila ma no ko lakou alahele e hoi ana no ka halealii. a o ke kanaka Mura hoi ua hoomaka koke aku la oia ! kana apana hana. Ua hol Hke aku la o Hawila ma me ko laua hoaloha hou a hiki i ka halealll a malaiia lakou I hoonohonoho pono loa ai no na hana a lakou e hana aku al maloko o na uiulaau o Urania. Aole no i hoike aku o Hawila a me Malavalfa i ko laua makamaka hou o laua ponoi na kanaka powa a ka Moi i manao al e hopu a "tia hunakele loa ;ho la laua la mea Hoko o ko laua mau umauma. Nolaila, e kuu makamaka heluhelu. ke Ike n»«l kaua ua loaa i ka kaua mau N'aita "p!o be elua mau hoaloha i hap.wi rnal I ko laua maū aē ana e kokua i na kanaka a ka Moi Humera 1 makemake ai e hopula. a i ole e pepehlla no a make e kona mau NaUa he 60 e noho mai la Iloko o na ululaau o Uranla, a o ua mau kanaka ia oia no laua.

A i ko kaua averika ana i ka nui o na Naita o ka Mol Humera mawaena o lakou eha, ua maopopo loa e palo ana ka mea hookahi o lakou me umi-ku-mamalima o ua poe Nalta la, a he mea no kela no kaua e kuu makamaka heluhelu e haohao loa ai me ke kanalua no ka hlkl ana la ehA Naila ke lanakila maluna o kanaono poe Naita i kaulana ko lakou mau ikaika. Aka, he lehulehu no nae na manawa 1 ikeia ai ma na moolelo o na kanaka koa o keia ano i ka wa kahiko, ua ahal ia no ka lanakiia o na hakoko ana e kekahi mau Naita kakaikahi oiai he heluna mahuahua ma kekahi aoao mai. Ua lanakila o Robata Burusa ka Moi o Sekotia maluna o Naita he 10 i ka \va l hoohaluala al kona ola, peia no hoi o Walaka. kekahi o na ahikanana o ua aupunl la o Sekotia; a pela no kekahi mau Naita kauiana e ae, e like me Rlkeke ka Mol Puuwai Liona o Enelani a me Kavalia Roderiko o Sepania a me kekahi poe e ae. A no lalla, e kuu maltamaka, aole no paha e komo loa Iho ana ke kanalua iloko o ko kaua mau houpō, aole e hiki ana ia Hawila me kona mau hoaloha ekolu ke maluna o ko lakou mau enemi. Maanei kaua e huli ae ai a nana i na mea 1 mea i hooholoia mawaena o Hawlla, Malavalla a me Makarofa, k«»kahl o na Naita Hunegaria. Mamull o ka Hawila alakai, ua hooholo Iho la lakoū he mea pono la lakou ke hele palua ma ke ano kakaawale lloko o na ululaau, malia ala na Naita he 60 ua hookauliilllia maloko o ua mau ululaau la ma ke ano mahele; he puulu okoa aku ana ma kahi wahi; a pela hoi ma kekahl wahi okoa aku. A ma kela hele palua ana hoi o lakou e hikl al la lakou ke Ike l na kanaka a ua poe Naita la i manao ai e hopu, a 0 ka lakou mea hoomanao o ke kanl o ka leo o kekahi o-le. a na la mea e hoike mai ia lakou aia ma kahi oia o le i kanl aJ. ola kah! o ka hoouka kaua, no ka mea. Ina he mau kanaka powa lo kela, alalla, aole auanei e nalo ana ko laua kahea ana i ko laua mau hoa powa a pau ke Ike laua i ko laua plllkia. Nolalla. ua hooholo iho la lakou, o ka Naita Makarofa a me ke kanaka amara o laua ma ko laua mahele palua o ka lakou huakai. a o Hawila no hol me Malavalla kona hoaloha ma ko laua pa lua. A e paa hol kela a me keia o lakou 1 o-le, I hlkl ai ka hoallona i makemake la no kahl a lakou o hu< al no Ua haowl ana 1 ka lakou mau kokua ana no na kanaka powa.

I I ka holopono ana o keia mau hoo- } nohonoho ana. ua kauoha aku la o Ha- ' wila ia Makarofa e hele aku e hoike I | ua mau mea la a lakou i hooholo ai i ke kanaka amara. me ko Hawlia olelo pu aku lala, ke pau kana holke ana e hol koke mai ola a loaa hou laua laia malaila. He olato, 'ia hete aku ua kanaka Huneparia la e hoike i ka mea a lakou I kuka aJ la manawa 1 ke kanaka amara. I ka hala ana aku o ke kanaka Huneparia, ua noonoo hou iho la o Hawila ma a hooholo iho la he mea pono ia laua ke hele aku e hoopuiwa i ka Mol Humersu ma ka hoike ana aku ?a!a ua lohe laua ua loaa na kokua o na kanaka powa ana I manao al e hopuia, ua h!kl ko lakou nui I ka iwakalua. a no kela manao o laua, ua kan! ae la ka laua mau aka. A la koke no 1 pukn nmi ai'ka Vol Humera, a ike aku laua n«'i nia maluna o kona irau helehelena he mau hiohiona ano e. A i knna ik«» ana ma! ia laua nel. ua h.aau! rnai la c!a I kor:;. :>'ohn ho'ikama*>mae ma' ka ninau ana ma! i ka *•••' hou. ia wh }>ane aku ia o Hawila: "F ka Mol. he nuhou ano nul ka maua e hoIke aku al ia oe. Ua lohe mal ne : maua, ua loaa na kokua o na kanaka powa au i makemake al e hopuia, a ua hlk! ko lakou heiuna I ka Iwakalua. a ua halia ma! ne! no hoi ia maua, he keu kela o ka poe powa Ikaika nui loa, oiai o ka hapanul o lakou he poe Mura, a mai Sepania mal nel hoi lakou." I ka lohe ana q ka Mo! 1 kela mau olelo» ua pli ae la ka ula ohelohelo ma kona mau papalina, a no kekahl manaw*a pokole ua mae mal la kona helehelena. a Hullu nlnau mai la ola ka leo haaluiu me he mea la e hoao mai ana oia e hoonalonalo mal ! ka no'a huna ana e hunakele ana iloko o kona umauma. "Pehea la ka pono? Aole anei he mea pono ta*u ke hoouna hou aku ' kanaha mau Naita hou. a ke hul me ka poe mua I hoouna mua la aku neU ataila, ua hlkl ko lakou heluna 1 ka 100, a ua manao au ua lawa loa la poe no ka hopu ana la lakou? Aole anei hol pelar* A ua nana mal la ua Moi ia me na maka eena o ka plha kaalna e holke maoll mai ana no kona makemake loa * lifo laua ne! I mau pio na kena InaIna. Ua pane aku la o 8a«Oa: "E aho

i/i NaUa au e k< Ai ī e ho'-una k,; aa kv hu: h<»i rr.«- k-!a mua. lalla. ua hiki ko Jakou he'.una l ka 119. . rr® ke mea. !a o:a ka iawa kupor;o e .k. k« hop u i na powa he 20. a ke hui l.u htr.e tr«aua, aohe o lakou a pau r.h; e InnaKila ai." •»A e ke a!;i." wahi a Hawila. "e oiun*at ana arei oe e hele aku maua *r - i mau o-Ie puhi na maua iioko > ka rumi waiho o kou mau !ako kaua. 1 " "E hele aku olua a e wae aku e Uke me ko oiua makemake." wahi a ua Moi Hurrera la i pane mai ai a nalo aku la oSa. I ka hnla ana aku o ua Mol la, ua he!e koke aku la laua iloko o ke keena hoahu o na mea kaua me ko laua hene aka Iki ana iho no ke ano uiuku p!hoihol o ka Moi. a me ka nui o ka eieele manao inoa iloko o kona puuwai no iaua. Aole no laua i hopo no ka halawal r.na aku me na Naita o ua-Moi la. a ua ae no laua e paio aku ia lakou a pau e like me ka Ikaika i !oaa ia laua. a ua lana loa no ko laua manao o na Naita tfuneparia ke lilo ana i mau pio na ka laua mau mea kaua. Ua komo hou aku la laua lleko o ka rumi hoahu mea kaua. a ua loaa hoi !a laua ka laua mau mea i makemake ai. • Alalla. hoi hou mai la laua no loko o ka halealii no ke kali ana o ka ho t nku o Makarofa. Ahif : n« I liuHu.'.ka laua kall ana hoi mai la ua Nalta me ka hoike ana mai \»a ae mai ke kanaka Mura i ka lakou mea 1 ai. a i hakalia wa!e no p ka hiki mai | o ka manawa. j ano e kuu makamaka, e ae j mai oe ia'u e alakai aku i kou mau : kiei ana ma kekahi alahele e kamoe | nna ma kekahl alahele e kamoe aku , ana iloko o na ululaau. a ma ia ulu- j laau oe e ike ai 1 kekahi mau kanaka j hololio he eha ko lakou nui pololei ana' ko lakou alahele no na ulu- , laau. I 0 keia manaw?i au. e kuu makamaka. , o ike aku nei 1 kela mau kanaka hololio p hoip ana, o ka hora ekolu ia o ka wa- | naao. a oia hoi ka manawa a ka pawa o k*» ao'e mawehe ae ana i ka pili o ka po. a e hoomaka mai ana hoi ka malamalama o ke ao e kupee aku i ka poul'*o ka no, oiai ua hala kona ma-r.r»,-n e hoalii ai maluna o ka honua. Aia na hulu o na papale o keia mau hololio eha e luhe maewa maikai ana ma o a maanei o ko lakou mau papale. a na ke aheahe malanai o ke kiu noho w aokele e hoopuehu palanehe ana ia lakou. Ua aahuia lakou a pau me oa aahu kila, a ua lako hoi lakou a pau me na mea kaua. a o ko lakou mau kulana ke ike aku oe e ka makamaka heluhelu, he poe Nalta wale no lakou. A no keia poe paha auanei kau e ninau iho al: Owal la lakou? A ihea la hoi ka lakou huakai e kamoe nei? 1 ole ai e ku oe. e kuu makamoka heluhelu, me ke pohlhihi, a hookomo iho paha oe i na nune hoouluhua ana ilokb ou. alalla, e holke aku kou mea kakau. o k*>ia no ka kaua koa opio Hawila a me kona mau hoaloha ekolu, a kaua i,, ike ae nei, a ua ike no hoi oe i ka lakou wahi e hele aku nei.

E hoomanao iho hoi-oe, aia iloko o na ululaau o Urania na Nalta Hunegaria he hookahi haneri me umi, a ua hookauliilliia lakou ma o a maanei o na ululaau, e like me ka Hawila i manao mua ai. Aia pu hoi me lakou ke keiklalii Mariona l keia wa, oiai ua loaa aku la iaia ka lohe i ka la mamua iho, no ke kauoha a kona makuakane e hopu pio la p Hawila ma, a ua lilo ia i mea na ua keiki la e hauoli ai. me kona manao o ka wa ia e ko al kona mau makemake. Ua hoike pu ia aku no hoi iaia. ua I e hikl aku nna kona mau eneml iloko o na ululaau no ke kii ana aku iaia ; like me ke kauoha aka Moi. Nolalla, mamuli o keia mea, ua malielehele pono aku la keia ma kela a me keia wahi o ka ululaau no ka hoohalua ana ia laua nei. a i ko lakou wa e ike ai ia laua, oia ka manawa e holo nku ai kekahi e hoike iaia, i hiki at inia ke hele mai e halawai me laua, ma ke ano he mau elele laua I hoouna ia aku e kona luaui makuakane. Aia hoi oia a halawai me laua, alalla ala no iaia ka manawa e pvhl ae al 1 kana o-le. a oia ka hoallona no ka manawa i makemakeia ai lakou e akoakoa mai a hopu ia laua a paa. O khl e loaa al ua keikialii la. aia ia mawaho ponoi mai o ka pa pohnku o ka hale kakela pahaohao o Melodiana. Ua ike ae la kaua i na hoonohonoho , ana a ke keiklalii Mariona, a e huli ae kaua a nana aku mloko o na paia anoano o ka hale kakela Melodima. <ahl o ka manu nunu Makalika. ka »1 resila a me na kilokilo wahine eluar<r roho ana. la kaua e kiei halo aku ai maloko o na paia anoano o ua hale kakela la. |e nele ana ko kau ike ana aku i na napalina o ka manu nunu hei ole i ke | kapi'o a ke kanaka kla manu. a o koj r»a wahl I nalowale aku ai. aole kaua i {ike, aka, na ke au no nae o ka mana- ' Iwa o ka kaua moolelo e ho!ke mai I ka puana hooheno no kahl a ua m&nu nuI nu la 1 hele aku ai. | O ka kaua poe wale no e Ike ana maloko o ka punana pahaohao o Me!odiana kakela, oia no ka ona o ua hale , kakela la. ka ui Peresila a me ke kllo wahine Sidia; a e ninau Iho paha auanei oe, e like me ka olelo a kahiko: j j "E aha ana Moikeha, ' { I ka lihl wal o Puna" !

I kela wa, e ku ana ka ui Peres!la me kona aahu kapakila lahllahi, he papale hulu ma kona poo, he kael gula maemae ma kona puhaka, he aa pua ma kona kua a e paa ax«a ola ma kooa llma he kakaka, a o kona nanalna e ku ana la wa me he mea la ua makaukau ola no ka hele ana aku no ke kahua hookuku pana pua k! pololel. Aia hoi ka lio keokeo e ku ana maloko o ka pa o ka hale kakela, a o ua Uo ia e kuu makamaka, no ua ui ta ia o Peresla. a o kona wahi e hookele aku ai i ua !io la. na ke au no !a o ka kaua moolelo e hoike mai. E huli ae kaua a nana aku maluna o na kHokilo wahine eiua, a e ike no kaua ua aahula laua me na hoioku eleele a e uhi iho ana ma ko lana mau poo na uhlmaka eleele he mau kaei «M« ma ko laua mau puhaka, a e paa ana ma ko laua mau lima he mau kookoo hooluu eleele. O ko laua mau hiohlona ke nana aku he ku I ka hooiele hauli. olai e komo koke mai ana Uoko ou, e ka makamaka heiuhelu na hoomanao ana me he mau

kinowailua ta laua, a e beV ana hoi .loko o ka rrafu o ka po. Nolaila. e: alakou a pau e ara me kt» makaukau iw ki hoea n;ai o ka hana nui a lakou 1 ik-? *? ai mamua e hikl io mai ana. no rr.a ia la. e like me ka m-?a i ikeia ma ka palapala a ke Vi!o wahtr.e Sidia i ioaa ai ia H:s.w;la i ka !a mamua iho. L'a ike ae la kaua e kuu makaniaka I na hoonohonoho aea a ke Ke kīaii: Manona l kona mau Naila a peia hoi rr.e ke ku makaukau ana o na wahine kilokiio elua, oia o Monika a rne f?idia. a me ka lede Peresila. ka Ui o Pere«ia. no ka hooiii kaua a hoea mai. Ma keia wahi e huli hou ae kaua i hope a nana aJru ia Hawila a roe kona mau hoaloha e hele ana ma ke alanui no na ululaau o Urania. (Aole i pau.)