Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 2, 11 January 1901 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Kuike ka Rula.

PUKA 1 2 3 4 5 6
ANA. Pule Pule Pule Pule Pule Pule
1 Iniha.. $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $5.00 $6.75 $12.00
2 Iniha.. 2.00 2.75 3.50 4.00 7.00 9.00 15.00
3 Iniha.. 2.50 3.50 4.50 5.00 9.00 12.00 18.00
4 Iniha.. 3.00 4.00 5.00 6.00 11.00 13.50 21.00
5 Iniha.. 3.50 4.75 6.00 7.00 12.00 15.00 24.00
6 Iniha.. 4.00 5.50 7.00 8.00 13.00 16.50 27.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoounaia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a I na aole, aohe e Hookomoia.

Ma Dala a pau o ka Pepa nei o hoouna polelei mai I ka Hawaiian Gazette Company.

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO

Ho@ko@eia’@a ka Hale Leka o Honolulu, Pa nalaau@o,Hawaii, ma ke ano mea o ka Papa Elua

A. W. PEARSON, Luna Nui.

W. J. COELHO, Lunahooponopono.

Honolulu, Oahu

POALIMA            IANUARI 11, 1901.

 

DAVID LIMA NAONE

Ua hala ia oiwi o@ o ka aina aloha new, a me ia pu @@ i nalo aku ai na kokua ikaika ana o na hana pono. Aka, iloko o na la pokole o kona hanu ana i na ea oleole o keia poai honua, ua hooulu mai oia i ka 'hua maikai' o ka hoopono: eia he mau keiki, a pe@a pu hoi me na haumana e ae a pau ana i alakai ai ma na hana pili i ko ke Akua ma na Kula Sabati.

Oia no hoi kekahu o na kanaka Hawaii naauao, i hilinai nui ia hoi e ka poe a pau i loaa ka ike oiaio. Mamina wale ka ike oia hoahana ua hala.

 

NAWAI I HAAWI I KA AINA IA AME RIKA

Ma ka Nupepa Elele o Hawaii i hookuaia mai nei kekahi manao hoakaka i hakula e Mose Manu o Ewa ae nei e pane ana ia John Heleni o ka aina mauna o ka uhiwai o Waimea-he panina hoi no keia ninau maluna ae.

Ua heluhelu au i na manao hoakaka o John Heleni o ka Aina Mauna o ka uhiwai o Waimea, mai ka mua a ka hope, ma kou kino o ka la 17 o Novemaba, aoao eha. A ia no ma ia manao ua noilia mai ka lehulehu a me na @lii hanau o Hawaii nei e hai aku i ka haina. A mamuli o ko'u manao ponoi e like me na olelo wanana a kekahu poe kahuna (kaula) o ke au kahilo i olelo ai me na helehelena o ka hookoia me ka olaio me ka poina ole, a e like me ka makemake o ka mea nana ka ninau, a ela mai ka'u mau haina:

Haina 1. Na Kamehameha I. me kona poe kahuna i hoala i ka hale (heiau) o ke akua Puukohola ma Kawaihaeuka, Hawaii, e hoohuli ke alo i Tahiti, a na Tahiti no e komo i Hawaii nei. (O ka haole ke ano huaolelo Tahiti.) O Vanekoua ka haole Beritania ka mea nana ka olelo ia Kamehameha I. "Mai hoolaka oe i ka haole iHawaii nei, he poe hoomakaulii aina."

Haina 2. O Kamehameha III. ka i haawi i ka aina ia Amerika ma keia ma uolelo kaulana o ka poina ole, "O ko'u aupuni, heaupuni palapala , o ke kanaka pono, oia ko'u kanaka. Ua mau ke ea o ka aina i ka pono."

O ka hoike oia haawi aina ana a Kemahemaha III., o ke Kaula Kapihe nana i wanana mua, "E hui ana na aina a pau, aia ke akua i ka lani, e iho mai ana ilalo nei, e pii aku ana, ko lalo nei iluna, e lilo ana o Nuuanu i kohola.

O Heneri Opukahaia ka hua mua o ke kanaka Hawaii i huli i ka olelo o ke ola o k ahoomana Pulitana o Amerika i make ma Nuhevene, a nona ka leo walohia i  pa-e mai ma ka Himeni Hawaii Poepoe 471, auau 524.

O ka Moi Kalakaua nana ka olelo kau lana o ka poina oe. O ke kuikahi anailike mawaena o Hawaii nei me Amerika. Aole au i alii ia oukou i na makaainana o Hawaii nei, i alii au ka haole. O ka hoke oia haina o ka Liona o Kona Akau G. W. Pilipo, nana @a olelo kaulana e o mau nei, "Ina holo ke kuikahi panailike o ka makuahine ia o ka hoohui aina." Pololei!

Ano, e ka makamaka maikai nana ka ninau, ke haawi aku nei au i ko'u pulima akau e lululima pu kaua, 'ae ka mahalo nui, a mamuli o ka olelo kau lana a ka Makua Laiana e hiamoe pu ia me ka makuahine honua ma Waimea Hawaii, "Wae aku ka opala i ka Lani. Paa aku i ka Lani na ke Akua, Haule mai na Laiana."

O na kinaunau a pau o keia mau haina maluna iho ia o ka mea nona ka inoa malalo iho. MOSES MANU."

I ka hoomaopopo ana i ka ninau a me na wehewehe haina, ua ikeia, aia no ka mole o kaia lilo ana o ka aina a kakou e minamina nui nei iwaena o na oiwi pono o ka aina nei. Ua hoea mai no kela mau heawina o ka hune i ka aina mamuli o ka punihei o na kupuna a me na makua e ola mai nei no kahi ola poe i ka ilikea-he nani iho la ia la lakou, a pela lakou i ake ai e hii pulapula ilikia, a kapaeia ae la na keiki kulaiwi o ka aina nei.

Mai na alii aimoku a i na kanaka keia mau hana hookae oiwi: a o ka hopena i ikeia, ua aia ae ka pua a keia poe i hoohua ai a kunana i ko lakou kahua e onipaa ai. Hao ae ia ka mana o na makua o na aina e mai, a lilo ke kuleana a na kupuna i hookupu ai i ua 'hunona ilikea' ia, a heaha iho la ka mea i ikeia? He hoka, he neo.

Aole no i pau kei amau hana naaupo a ka lahui a hiki i keia wa-i keia mau la no, ma Honolulu nei ka oi loa aku. He a'o okoa aku no na makua i na kaikamahine, 'mai mare i ka Hawaii, he nele, aohe ae nei e hii wahi moopuna haole,' a ke piepiele nei no hoi kekahi poe makua i ka lakou mau hua makamae no ka hooko ana ia lini ekaeka a ko lakou mau naau i piha i ke daimonio.

Ua pololei oe e Moses Manu i kou oleleo ana: na na 'lii no a Hawaii i painuu ai i haawi i ka aina, a ua haalele ia aku ka olelo ao pololei loa a Vanekoua "Mai hoolako i ka haole, he poe hoomakaulii aina." Na ua poe nei no a kakou i milimili ai i kapae ae ia kakou a hooainuu ae i ka poe ai-a o na aina e mai!

Nolaila, e ka Lahui! E kaana pono kakou i ka mea kaulike mawaena o na kanaka a pau i keia la. Mai hoinoino wale no ka 'haole a ano e ae' paha o kekahi mea. Hookahi a kakou mea e kau mau ai i aniani kolohi no kakou: o ka pono o ka noho ana me ke kuonoono.

E hana me ka ikaika a pau-aole ma ka lehelehe wale no, aka, me na @ima pu; e lawelawe maoli no, iko ai ka olelo: Me ka hou o kou lae e ai oe i kau ai." O ka hauoli o ke kanaka, oia no.

Uoki ke kuhi lalau ana i ka hewa no kona ai i kana mea i luhi ponoi ai. hai, aka, e poalo mua ai kakou i ka pula i na maka o kakou o kakou iho, a mai ninau hou, "NAWAI I HAAWI I KA AINA IA AMERIKA," o paneia mai, "NAU NO E HAWAII."

 

O KA PONO KAULIKE KA MOTO OIAIO.

Ma ka nupepa namu uletina o ka la 4 ni i ike iho ai makou i ko Mr. J. M. Kaneakua, Loio o Honolulu nie, manao e pili ana no ke kukulu ana ia Honolulu nei i "Aupuni Kulanakauhale," ka minau nui hoi nana e hoonalulu nei i ka noonoo o na loea kalaiaina o keia mau la. Ma la manao ua hoike ae o Mr. J. M. Kaneakua i kona manao kue i ke kukuluia o keia ano aupuni, no ka mea, wahi ana, ina e ku keia aupuni ma Honolulu nei, a lilo hoi o Honolulu nei i Aupuni Kulananakauhale, i ilio ana ia i mea hoopilikia i na kanaka ilihune ,a oi loa aku hoi i na kanaka Hawaii, no ka mea, o na auhau e kauia ana maloko o ua Aupuni Kulanakauhale nei, a o ka hope e kuewa wale aku ana ia kanaka.

O Mr. J. M. Kaneakua, he Loio opio wale no oia, aka, o ke kaulana nae no kona naauao ua kui aku no ia ma na kihi a pau o ka Panalaau nei, Oia no kekahi lala o ke Komite Kanakolu o ka Aoao Republika no ka noonoo ana i ke kupono a me ke kupono ole ke kukulu i Aupuni Kulanakauhale no Honolulu nei a i Aupuni Kuloko hoi ne keia mokupuni o Oahu nei, A mamuli o keia manao ona i hoikeia aw la, ke manao nei makou ua kupono loa no kona koho ia ana i lala no keia oKmite Kanakolu oiai ke nana nei oia i ka hopena piono e kau mai ana maluna o ka lehulehu ina e ku io ana he Aupuni Kulanakauhale ma Honolulu nei, a he mea kuono loa hoi ke haawi aku ka lehulehu iaia a i na kanaka no hoi a pau e like me ia ano ka makaala i ka pono o ka lehulehu i na hoomaikai ana he nui. Ke hoike pu mai nei no oi keia manao o Mr. J. M. Kaneakua i ka oiaio o kana i oleleo ai, iaia e kaapuni ana ia Maui Hikina ma na la honolu balota iho nei o ka makahiki i hala, he Repubalika oia ma kona aoao kalaiaina, (oiai ua ike oiaoia ka aoao maikai maoli), aka, o kona mau manao a me kana mau hana no ka pono no ia o na mea a pau e noho ana iloko o ka Panalaau o Hawaii, a oi loa aku hoi no ka poe illihune a no na kanaka oiwi pono o ka aina nei.

O ka makou e noi nei i ua Loea nei, e ku oe a e paio mau ma ka aoao o ka pono a no ka pono o na mea a pau,a oi loa aku hoi, no kakou na oiwi ponoi o ka aona, a o ka holopono, ka lanakila a me ka pomaikai ke ukali mau aku i kau mau hooponopono ana no ka pono o kakou a pau.

 

KA MAKE O KA ILIHUNE.

Ke ohiuhiu mai ne Ka Papa Ola i ke ino o ka poe kalewa waiu, aka, ke poi nei na maka o ua poe nei i ka apui a ka poe kuai mea ai-he aila lio ka waiu baka, he papapa ke kope a nui wale aku na mea ai e ae i awiliwilila. ua nowelo iho nei no na 'kauwa' a ka Papa Ola i keia mau hana, a ua loaa no ka hoo'a, aole nae i hoopilia aole no hoi i hoolahaia ae na inoa o na poe e hana nei pela.

No keaha ia i huna ai.

Hookahi no pane i maopupu i keia wa: no lakou no ia mau halekuai. Heaha auanei hoi ka mea e hoopilikia wale ai i ko lakou pakeke? Ina paha no kau Pukiki ilihune la, he ike aku no ko kakou i ka pau nui ae i ka 'lua puhi'-i ka Halewai,

Pela no me ka ai a kakou Hawaii: ua ike no keia poe kinai make ia kakou Hawaii i ka awiliwilila o ka hu alaua a me kekahu mea e ae me ka ai, aole nae o lakou hookapu ia hana. No keaha la? Ua paa na maka i ka mea 'lelo' a na Pake. Oloolo wale na ekeeke!

Lawa ole iho la ia mau hana, ke olapala mai nei ka poe ilihune e nonoho mai ne iloki o na hale i hoolaoia e ka epubalika puuwai aloha. Pau i kapakuia mailoko aku o na hale hoolimalima, me ka i aku, e hele i kahi e a hiki i ka wa o ka Papa e makaukau ai no ia mea. Ua hele aku o Mr. Thodore Richards (Likeke) e noi e aeia keia poe ilihune e noho ma kona wahi. Ua hoole mai no keia Papa.

Ma keia mau hana a pau, ua hiki no ke hoomaopopo iho, e hoao maoli ana no keia poe e luku ia kakou-a he puhi mai no paha koe i ka ahi a lakou.

Aka, i keia la, e ku oe e Hawaii mai kela pe'a a keia huli o ka aina, a e makia hoi i ka manaoaa i na moho a pau o keia Kau Ahaolelo ae, e hana i na kanawai e hauhoa ana i ka mana o keia Papa a paa, alaila, puku aku iloko o ke "ahi o ka hoohilahila ino loa"-e like me ke ana a lakou e kau nei maluna o ka poe ilihune o Honolulu nei.

 

KA AHA FEA NUI O HILO.

(Mai ka Elele mai.)

Ma ka Poaono i hala aku nei ua wahe ia ka aha fea nui ma ke kahua o ka luakini o Haili. A mamua ae o ka wa e weheia ai ua piha mua ae la ka lanai i ka poe i hele ae. Ua hooponoponoia na hana o ka fea e na Komie Mrs. E. A. Nawahi, Mrs. J. L. Likikini a me Mrs. A. K. Campbell, a i kokuaia hoi e ko akou mau kokua eleu.

Ua malamaia hoi na papaaina eono e ko Hilo nei mau ede. A iwaena o ka nui o ka poe e ai ana, ua hoolawaia na poe a pau a ua oi me ka ohumu ole.

Malaila pu ka Moiwahine Liliuokalani me kona mau helehelena alii a ua lilo kana pakaukau kuai o na lipine i kuni ia me kona inow i mea ohohia loa ia, a na ka pau ana o kana mau lipine i hoopay aku i ka poe makemake lipine.

Eia iho na pakaukau a me na mea i loaa mai:

Uku tikiki komo me luau               $ 317.85

Mrs. R. A. Lyman, pakaukau inu kope     41.25

Mrs. N. C. Wilipaona, pakaukau wai momona      46.50

Mrs. Dr. P. Raiki me Miss Hapai, hau karima         161.50

Moiwahine Liliuokalani, lipine a me pulima alii     250.00

Na lede opio o Haili me na Messes Campbell, no na pua a me lei                80.00

Mrs. J. L. Likikini, na papale o Kona a me na moena           371.35

Miss E. M. Likikini, pakaukau Hawaii         178.00

Mrs. Cunha, pakaukau Hawaii    160.00

_______

Huina    $1,806.45

Huina dala mua no Hilo nei a me Kona mai            905.00

_______

Huina waihona ogana     $3,122.20

Ua nui ka ikaika o ke Komite Alakai Mrs. E. A . Nawahi, e holo ana i o a ia nei, e kiai ana i na mea a pau. A o na poo o na pakaukau ai a me ko lakou mau kokua ua nui ka hoomanawanui.

O ka puali himeni a ke Keikialii Kawananakoa i lawe pu ai ai, ua lilo ia i mea ohohia nui ie e ko Hilo nei poe.

O ka eemakule D. Kamai ka puuku nui o na mea ai, a ua lilo kana hookele ana i kumu holopono a e nele ole ai na pakaukau i na mea ai.

O ke keiki o Puna, Hanale Laimana, nana ka puaa nui loa i kokua mai no ka fea a ua nui kana mau kokua i na komite wahine ma ke kau ana i na kumukuai, a malalao no hoi o kana hooponopono ana na hoonani ana i ka lanai, E mahalo a nui ia oe.

O na papale loulu o Kona i hanaia e Miss Lucy Kino a me Miss K. Kamauoha o Napoopoo, na papale i loaa na kumukuai kiekie. A o na papale wahine i hanaia e na houmana Kula Sabati o aKilua a me Helani, ua like me ka laau " makaei" ke ona ia e ka ia'u.

Aole no i haule hope o Hilo nei i na peahi, eke moena a me na mea hana lima e ae. Ua pau loa i ke kualia a koe ka poe makemake a ua aneane no e $400 i loaa no ko Hilo mau mea.

He kuina pa'upa'u ka Mr. me Mrs. Paakiki kokua no ka fea a ua lilo no na olohuku he 30.

Ma ke kahua ae o ka fea ke keiki o ke Kaihawanawana o kawaihae wahi i maaloalo ai me kana lede.

Nui ka mahaloia o ka ono o ke kope inu, a na na keiki eleu K. Keawehano a me kona kaikaina i hoomoa.

O Mrs. J. Kaohi o ka makani Apaapaa o Kohala ke komite nana i lawe mai nei na kokua aloha a ko laila mau hoaloha.

Ua haneri no a oi na dala maoli i kokua ia mai e ka Ekaesia a Kula Sabati o Kealakekua a me na hoaloha pu oia aina aloha, a ua komo ia iloko o ka huina kahilo o ka waihona ogana. A ua komo pu me ko Kau mau kokua.

Aole no i haule hope loa ko Puna mau kokua. He puaa neuneu ka ke kapena makai Makuakane.

Ua olelo ae no kekahi poe haole o ka helu ekahi keia o ka fea a lakou i ike ai ma ka maluhia, ka malia a me ka maikai pu o na mea kuai, a ma ka eleu o na wahine kino nunui kuene.

Ua hoohanohano ae ka Moiwahine a me ke Keikialii Kawananakoa i keia fea, a ua lilo ko laua mau helehelena alii i mea hoolei pahola i ka malahini.

O ka wahine haole eleu loa i komo pu ma na hana o keia fea, oia ka wahine a Kauka Pilipo Laiki.

Ua kokoke e ola ka oopa o ka wawae o ka Kahu o Haili no ka nui loa o ka haouli no ka holopono o na hana o ka fea.

He mea na ka Hawaii e haaheo ai ka holopono ana o keia hana nui i hapap ia a i hookeleia e na lede Hawaii,  he mea no hoi e a'o aku ai i ka poe o na lahui e aole i nele ka Hawaii Lmi Loa i ka makaukau hookele no kahi hananui.

O na kieo puka, oia o Seneoa John T. Brown a me ka Lunamakaainana Nailima, Kekahi mea mahaloia no ke ano keonimana a no ka ui no hoi.

Na kekahi no o na kahu waiwai o ka Ekalesia, E. Kaeha, i kukulu i ka lanai, a ola no ka mea kuai tikiki ma ka puka komo.

He puaa nui nemonemo ka ke keiki o na Pali Mahoe, D. Wailani, i haawi mai ai no ka fea.

"O ka lhui i hanaia o keia mau la i hanaia iho la," wahi a kekahi o na wahine i hooikaika nui no keia hana, "he luhi iloko o ka hauoli."

 

DAVID LIMA NAONE.

I ka po o ka la 28 iho nei o Dekemaba i haalele mai ai o David Lima Naone i keia oia ana, mahope iho o kona kaapa ana i na ehaeha o ka ma'i iloko o na hora pokole wale no, ma kona home ma ke Alanui Beritania: a ke u nei nona ka wahine, na keiki, ka ohana a me na hoaloha he nui wale. He mau la wale no hoi koe o ka loaa no ia o ke 46 o kona mau makahiki.

Iloko o kona mau ia, ua nui kana mau hana ku i ka mahaloia, no kona hoopono me ka hooikaika maoli i na hana maikai a pau. He lala no hoi oia no ka Papa Kahu o ka Ekalesia o Kawaiahao, a he kokua Luna Kula Sabati no hoi no ia ekalesia, a mamuli o kana mau alakai baikai ua loaa ka holomua ma kana mau oihana i lawelawe ai.

Ma ke kau koho balota iho nei, oia no kekahi hoa o ka Papa Hoopaa Inoa. He laia no hoi oia no ka Oihana Koa o ka Panalaau new, a he Kakiana Hae oia, -pela oia i hoohiwahiwaia ai ma kona hoolewa.

Ua hoomaka kona hoomalamala ana i ka ike ma Kahehuna.

Nui na makamaka me na hoaloha o ka inea i hele ae e ike i kona kinowailua i moe @ku ia i ka opu o "mama honua." @na no.

 

OLELO HOALOHALOHA

He Hoalohaloha na ke Kula Sabati o Waianae a me Makua i Huiia ia Mrs. Ane L. Naone me ka Walohia.

Omakou, o ke Kula Sabati i Huiia o ka Apana o Waianae, Mokupuni o Oahu, ma o ko makou Komite la i koho pono ia, ke hoike aku nei imua o kou puuwai i hoehaehaia me ke kaumaha luuluu i ko makou aloha ku-io no kau alii kane i pauaho mai la i keia ola ana. Oiaia he Kahu Kula Sabati Nui oia no ka Apana o na Kona nei, a he kanaka no hoi i hilinai nui ia e kona mau Kula Sabati a me kona mau hoaloha, a waiho mai la oia i ka hana ana i lawelawe ai me ka maemae, a he mea hiki ke hoomanaoia iloko o ko makou mau puuwai pakahi no kana hana hope loa no ko makou Kula Sabati i maiamaia ma ka la 16 o dekemaba o ka A. D. 1900, a ma ia la i hoikeia, u apane mai oia i kana olelo hope loa. "E lilo ana na ke Kula Sabati o Waianai e alakai mua i na hana hokie Kula no keia makahiki ae, A. D. 1901, i ka mahina o aMraki a mahop aku na Kula Sabati e ae o ko no Apana." Oia leo aloha ana i waiho mai ai ua lilo ia i mea na makou e hoomanao ai me ka manaolana e hui hoi ana makou iloko o ke Keneturia 20, eia nae ua kikoo e ia mai la oia e kona Haku aloha i Kahu Kula Sabati no kela Kula Sabati Lani maluna. Nolaila, mamuli o ka oluolu ana o ka mea mana loa ka lawe ana aku i ka hanu ola hope loa o kai kane i aloha nui ia, a ua ili iho maluna ou ka haawe o ke kaumaha a me ka luuluu, ke kumakena ana, ka paumako me ka walohia nui me ke kanikau ana no kau me aloha. Nolaila, ke hooholo nei makou:

1. E hooholoia: Ke komo pu aku nei makou me oe e auamo pu i na ehaeha i kau iho maluna ou, a e kanikau pu me oe i na la o kou noho kanikau ana.

2. E hooholoia: Ke nonoi ae nei ka makou mau leo pule, e hoomama mai ko kakou Haku aloha i na ehaeha, na luuluu, a me na kaumaha i kau iho maluna ou a me makou pu kekahi.

3. E hooholoia: E hoounaia i hookahi kope o keia i ka wahine kanemake, a i hookahi i ka Nupepa Kuaokoa, a hookahi i ka Nupepa Ke Aloha Aina, a o ke Kumu o ke Palapala Hoalohaloha me ke Kula Sabati. O makou no me ka yalohia:

REV. S. P. KAAIA,

S. MAPU,

D. M. NAMEA,

S. K. PULE,

D. KEAUHULIHIA,

J. KEKAHUNA,

S. K. HUI,

J. M. HALEMANO,

I. N. HALUALANI,

Komite.

 

HEAHA LA KA HANA A KA PUU I'O.

O ka hana a ka puu i'o o ka malama mau i ka maemae o ke koko.

Aole o ka hana hoi i ke koko, na ka ai a kakou e ai ai e hana ia, o ka hana o ka omo mai na mea make a pau iloko o ke koko, me ka hookaawale ana i na mea ino a pau o ke kino.

He mau mea keia e poino ai ke kino.

Ina aole e omoia keia ino mailoko mai o keia kanana, ka puu, alaila, e komo hou ana iloko o na aa-koko a pau o ke kino.

Oia ka mea e oili mai ai ka ma'i.

Aole e maikai ke ola kino ina e ino ke koko.

In ai piha keia puu io i ke ino, alaila, e hu'i ana ke kino ma ke kua. Oia kekahi ano o ka hoomaopopo ana i ka pilikia ma ia wahi.

O ka hana ia a ka Huaale a Doan.

He hike iaia ke hana i kana hana.

E helohelo iakou i keia:

O Mr. H. H. Smythe, aia oia i ka Hui o Poka Ma (I. I. S. N. Co.), o keia kahi ona i hana ai, a penei kana olelo no kena ma'i he kua haneenee no kekahi mau makahiki: "Ua hoomaopopo au no ka puu mai ke kumu o ka pilikia, a i ka lohe ana no keia Huaale a Doan no na Puu I'o, ua kuai au i huaale na'u ma kahi o Hollister. Ua ioaa koke ia'u ka oluolu, me ka nui ole o ka ehaeha, a nolaila ua kamailio aku au i ko'u mau hoalauna i ka maikai o keia laau no ke kua haneenee."

He nui ka makemakeia o ka Huaale a Doan no ka Puu I'o ma Honolulu nei i keia wa.

Na ko kakou puu i'o e kaana i ke koko. e hana ana i ka po a me ka ao. I ka wa oia maikai e hookaawaleia ana aneane 500 hunahuna ino i keia a me keia la. I ka wa onawaliwali, e koe ana kekahi o keia mau mea ino iloko o ke koko. Na keia mea e hooulu mai i na ma'i he lehulehu, maloohaha hoi o ka ili, lumakika hakuhaku iloko o ka puu i'o, nanahu o ka opu, eha o ka maka, a poahiahi mai ka ike, poniuniu, eha o ka puuwai, malohi, molowa, pehu o k aopu, eha ke hanawai, a pela aku. Ina e malamaia keia kulana me ka maikai, aole loa e loaa he ehaeha i ka i'o.

E kualia ana keia huaae e Hollister & Co. no ke 50 keneta o ke poho (eono poho no ka $2.50), a ke loaa mai ke kumukuai, he hoounaia no ma ka leka e Hollister Drug Co., Honolulu. Agena Kukaa no ka Paeaina Hawaii.

 

KE ALAHAO HOU O NA KONA.

(Mai ke Elele mai.)

Mawaena o na ohua i hulo hoi aku maluna o ka mokuahi Alameda o ka pule i hala no Kapalakiko, o Mr. C. Coerper kahi, kekahi o na kanaka ona miliona o Kikako, mahope o ka hala ana he mau mahina i Hawaii nei no ka nana ana i ke kahua e hoomoe aku ai o ke alanui kaa-ahi mai Pahala a hoea i Kona.

O Mr. Coerper kekahi o na poo o keia hui alahao no ka hoomoe ana i ke alanui kaa-ahi maloko aku o Kona a howa i Pahala ma Kau, a mamuli o keia kumu i huli hoi aku ai oia no kona home ma Kikako no ke kuka pu ana me kona mau hoa hui iwaena o na poe mea dala o Kikako, me ka hoomaikeike pu ana aku i na mea a pau. I ka wa e holopono ai ne mea a pau e hulo oi hou mai ai oia no Hawaii nei.

O keia no ka hui kaa-ahi a keia pepa i hoike mua aku ai no kekahi mau ma hina i hala ae nei, a he mea oiaio ke hoea io mai nei ka la e hookoia ai, a me he mea ia e paa ana ka hapanui o ke alahao i ka hapalua o keia makahiki ae.

Ua hoike ae o W. A. Wall, ke anaaina nana e hoomakaukau nei ke ana ana i ke alnui kahi e moe aku ai o ke alahao, a aia he heluna o na poe kanaka hana malalo ona, penei:
"Ua manaoia o ka inoa o keia hui kaa-ahi hoi oia no ka Hui Alahao Kona-Kau. Mai na wahi i@@au i ke anaia, ua hoomaopopoia e moe aku ana ke alahao ma na aina uka o Kona me Kau mawaena o 1000 a me 1400 kapuai maluna ae o ka ilikai. O ke kahua hoolulu o Kona aole ia i maopopo i keia wa, aka, ua koho wale ia ma kekahi o na awapae maikai o oKna, a aia he nui n awapae maikai a kupono i manaoia.

"O kahi hoolulu ma Kau, oia no o Pahala kahi e ku nei ka mahiko nui oia apanal. Aole loa kauwahi lihi o ke alahao e moe ana ma ka lihikai maloko o ka apana o Kau. E moe pololei ana ke alahao mai ke awapae mai a hoea i kahi e loaa ai ka iliwai like me ka hoomau ana ma ia laina a loaa ka iliwai i hoe mua ia ae nei a hiki i ka hui ana me ke poo o ke alahao ma Kau.

"O ka loa o ke alanui aia no ia mawaena o 85 a me 90 mile a e moe ana maloko aku o na aina waiwai a momomona o Kona. He nui o keia aina i weheia wale nei no ke kali ana a hiki i ka wa aka nae, eia no ika hapanui ke waiho e wehe ai ona alahao no ka hoowaiwai ana i keia aina lepo momona. He mea hoowaiwai nui keia i na haku mea aina. E komo pu ana ke alahao maloki aku o na hui mahiko o na Kona a me na poe mea aina waiwai nui e ae.

"E hoomaka koke aku ana au i ka noho lawelawe ana no ka hoomakaukau ana i ka hana ana i na kahui o ke alanui i na la mua o keia makahiki ae. Aia ko'u poe hana ke lawelawe hana la i ke alanui i hoolala mua ia."

Ua ninauia aku o Mr. Wall ina paha he keehina hana kekahi e manaoia ana e hoohui aku i ka Hui Alahao Kona-Kau me ka Hui Kohala-Hilo, aka nae, ua hoole mai oia. Eia nae, mai na lono i hilinailia, aia i ka wa e paa ai ke alanui, oia ka wa i manaola e hoohui.

No na poe paa mahele o keia hui hoi e hoolalaiai nei, aole ia e laweawe koke ia ana a hiki ka wa e loaa mai ai ka palapala ae no ke kukulu ana i ke alanui mai ke aupuni mai. Ua hoomaopopo pu ia no hoi o na poe mea dala o Kikako ka hapanui o na poe paa mahele. O Mr. Coerper nae paha ka oi aku. E komo pu aku ana ko Hawaii nei ma ka lawe ana i kekahi mau mahele iloko o keia hui hoi.

Ua kohoia o G. K. Wilder i loio no ka hui, a o Mr. Wall i mea ana-aina no ka hui.

Oka hoea ana mai o keia hui alahao iloko o Kona a me Kau, e like me ka mea i hoikeia maluna ae, he maka-ha ia o na pomaikai e loaa ana ia mau apana o Hawaii nei, a he ua gula hoi e hoowaiwai ai i na poe mea aina nui mai Kauahaao o Kau a ke kai malino o Kona. Nolaila, e na kini o ka aina hanau, e lalau na lima i ka lepo a mahi aku in aina o oukou, no ka mea, ke kikeke aku nei na pomaikai ma na opuka hale aole i mamao loa. Eia mai ka pomaikai li e Kau a me na Kona.

 

HE MAU OIWI HAWAII NA IWI I LOAA AKU AI MAIKA O MAKIKI.

I keia pule aku nei i hoolahala ai ka loaa ana aku o kekahi mau kino make-o na iwi wale no maika ae nei o Makiki, a i keia mau la iho nei, mamuli o na ninaninau ana ua hoomaopopoia, he mau opio Hawaii na mea no laua ua mau opio Hawaii na mea no laua ua mau kino nei-he keikikane ma'i lepera me kana ipo.

O Kamano Kinimaka o uka o Makeke ka makuahine o ua keiki nei, a o Keaweamahi kona inoa. ole i maopopo ka inoa o ka wahine a u keiki la, no ka mea, aole no i loihi ke kamaaina ana ia Kinimaka.

He elua ae nei makahiki o ka nalowale honua ana o keia mau opio. Mai ke pa Hoomalu Ma'i mai o Kalihi o Keaweamahi i mahuka ai, a holo me ua ipo nei ana a noho i ka nahelehele. Mai ia wa mai ka ike ole ana o ka makuahine ia laua a hiki wale iho la, i k aloaa ana aku o na iwi. Ua huli nui ia laua i na la i knohi, a no ka maopopo ole o kahi i holo ai, pau wale ai ka imi ana.

Me ka naau ehaeha i huna ai ka makuahine i na iwi o kana mau keiki i uwe ai no na makahiki loihi.

 

E hoopukaia aku ana ka moolelo o ka lahui aikanaka o Nuuhiwa i keia pule ae. Aole keia he mea haku wale iho, aka, he mea i ikemakaia e ko kakou makua maikai, Rev. J. M. Kekela.

 

PUHI AHI MA KULAOKAHUA.

I ka po Poaha o keia pule aku nei i loaa pono aku ai i ka makai kaulio h@ mea e ho-a ana i ke ahi me ka manao e puhi i ka hale o Fred Macfarlane e nohoia nei e Harry Lewis a me kona ohana. Ua pakele maoli no keia waiwai nui a me na ola e hiolani ana i ka moeuhane mai poino.

O ka hora 10 paha ia, a e hele malieana no hoi o makai kaulio Willie Vida ma kana huina, aia hoi, ike aku ia ola i ka olapa ana mai o ke ahi kukaeple malai oo ke alapii o ka hale o Macfarlane. Lele iho nei keia a nakiikii i ka lio, a lehei aku nei maluna o ka pa. Holo aku nei aia no kahi ana i ike ak@ ai i ke ahi.

Iaia i kokoke aku ai, lohe mai nei paha ui mea kolohe nei i ko lanei halulu aku, ku ae nei a holo a nalowale. Hoomaopopo aku nei keia he haole. No ka iaiapa ana ea o ka pulupulu a ua aole nei i ho- ai, noaila, huli koke a@ nei keia e hoopio, a i ka wa i pio @@ holo hou aku nei oia e huli i ka haole, aole i loaa. (Aole no i loaa a hiki keia hera.)

I kona nana pono ana i ka mea i hana ia, ike iho la keia, ua wawahiia o la@ o ke alaii e komo aku ai i ka lanai o ka rumi moe-ma ka hakala o ka hale, a ua hoopulaia me ka aila mahu, a e ahu ana ao hoi ka pulupulu i ma-u i ka a@a.

I ka hoalaia ana aku o ka poe o ka hale, ua nui ko lakou pihoihoi me ka maka'u. Aole no a lakou mea e hoohuo@ ai no keia hana i hoaoia maluna o lakou.

 

SAM PEDRO.

I ka po Poaha o keia pule iho nei i h@ula ai o Sam Pedro, o uka o Kalihi i ka pahi pelu e kakahi paele, nona ka inoa o
Geroge Brown. Oeloia mai h@ ahaaina ko kahi o Sam Pedro ia po, @ i ke kokoke ana i ka hora. 11 ulu ae nei he haunaele a houia ola i ka pahi.

Ua telepona koke ia i ka Halewai, a i ka hoea ana aku o ke kaa me na makai, ua puehu ka paele limakoko. Ua laweia mai o Sam Pedro i ka Halewai a malaila ae i ka Halema'i.

I ka hoomaopopo ana a ke kauka aole, no i kukonukonu loa ke eha, a nolaila, aohe i hopohopoia kona oia.

He mau hora mahope iho o ke hoea ana o na makai i ka Halewai, komo aku o Geroge Brown, ka paele nana i hou, a haawi pio laia iho, me ka olelo ana, ua hana oia ia mea no ke pale ana nona iho, oiai ua hoao o Sam Pedro o lawe i kona ola i kona wa pupule.

Eia oia ke paa nei a e kali ana kona hihia a hiki i ka oluolu ana o Sam.

He nui na poe i ike maoli i ko Sam Pedro ano opulepule, a me he mea la ua hewa ole ka paele, oiai o keia Geo. Brown kekahi o na paele keonimana maikai loa o keia kulanakauhale. Aka, o ka oiaio ke hoomaopopo mua ia.

No ka wa ONA wale mai no paha keia mau hana!

Ano iho ia no i loheia mai ai ua hoopaaia aku ia o Sam Pedro i ka Hale Pupule, a ua hookuuuia ae la o George Brown.

 

KA HANA KAPAKAHI A DOLE MA.

Ua noi ae nei o John T. Aluli o Waluku, Maui, i laikini kuai rama nona, a ua hooleia e ke Kiaaina (Dole) a me kona poe 'aialo' (papaualelo). O ka lua keia o ke noi ana, alua no hoi ka nele. (No ka Hawaii ana paha?) Ma ia halawai no i hooleia ai ke Aluli noi, ua haawaiia aku la he laikini kuai rama no W. G. Scott, he haole no Paia, Maui. Nanakeeia iho la ka Hawaii, no ka eleele paha o ka ili, a loaa aku la i ka haole. Lapuwale!

 

LUAU BUBONIKA

E haawi ana kekahi mau ohana Hawaii ma ko lakou mau home he wahi paina luau hoomaikai ia Iehova ke Akua, Ianuari 20, ka la o ka hune a me ka ehaeha i hele mai ai. He mea pono i na ohana a pau e hoomanao i kekahi mau mea ai imua o ke Akua me ka hauoli i loohia i keia haawina pau ahi nui. "Maikai kahi luau me ke aloha pu kekai."

 

Ua hala ma keia aoao o Mrs. Kaohua Higgins. Ma Hilo oia i noho mai nei me kana mau keiki a hiki wale no i ke kipa ana ae la o ka anela o ka po a ahai aku la i kona hanu hope loa. Aloha no ia makua ohana.

 

Ua hemo mai kekahi ko'e loihi nona ka loa o 13 1/2 iniha mailoko mai o kekahi bebe uuku ma Punahoa, Hilo. He @ iniha kona anapuni.

 

I uka o Ka Lua o Pele ka Moiwahine me kona mau hoahele i keia pule aku nei. He ulumahiehie mau ke ola kino o ke Alii a peia no me ia Alii o laua o ka Lua. Aloha no.

 

"Maile Alii" ka inoa o ka Hale Kau o Haili, a e mau ana ke o ana oia inoa ma keia mua aku. Na ke Alii Liliuokalani i kahe i keia inoa. He inoa aala a he makana hiwahiwa.

 

Ma ka mokupe'a Roderick Dhu o ka la Karikimaka i ku ae ai ma Hila i hulo hoi mai ai o Kiaaina J. T. Baker me kana aliiwahine Uluani mai na kaiauu mamao mai. Ma keia huakai aku nei a laua ua kipa aku laua e ike i na ulumahiehie o Parisa, a ua ike pu hoi i na luhiehu nani o Ladana a me na h@@kau o Amerika. He mahiehie ko laua mau ola ma ka aina, malihini a hiki wale no i ka hoohiki hou ana i ka aina hanau.

 

Ma ka po o Dekemaba 24 a ma ka hora 9, ua hoohulia e Rev. J. S. Heleni ma ka berita maemae o ka mare o Mr. B. Gallagher me Miss Hattie Bell, ma k ahome o ke lede opio, ma aWimea, Hawaii. Ua hele hoi o loko o ka rumi mare a ohuohu Halemano i ka lau nahele. Ua hiki ae no na poe kuonoono a hanohano o ka aina. E hii wahi moopuna mai ana ua hoa kaahele nei o "makou" i na mau la iho. Eleu no!

 

No ka piha loa i keia pule i na ono a a kakou, nolaila, ua haule ka hoike a koa Aha Elele a aka "Home Rula."

 

Holopono loa ka hana a na luna nui o ka Hui Telegarapa Uwea ole, a ke loheloheia mai nei, e hoomaka ana ka hana i keia mau ia iho.

 

Ke wawaia mai nei, ua pepehi malu ia o Count Waldersee e kekahi o na aliikoa o na aupuni e ma Kina. Aole i hooiaia mai keia lono.