Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 2, 11 January 1901 — NAWAI I HAAWI I KA AINA IA AME RIKA. [ARTICLE]

NAWAI I HAAWI I KA AINA IA AME RIKA.

Ma ka Nupepa Elele o Hawaii 1 hooukaia mal nel kekahi manao hoakaka 1 hakula e Mose Manu o Ewa ae nei e pane ana la John Heleni o ka aina mauna o ka uhiwal o Waimea. —he panlna hoi no keia nlnau maluna ae. Ua heluhelu au 1 na manao hoak&ka o John Heleni o ka Alna Mauna o ka uhiwai o Waimea, mai ka mua a ka hope, ma kou kino o ka la 17 o Novemaba. aoao eha. A ia no ma ia manao ua noila mai ka lehulehu a me na 'iii hanau o Hawali nei e hai aku i ka haina. A mamuli o ko'u manao ponoi e like me na oleio wanana a kekahi poe kahuna (kaula) o ke au kahiko i olelo ai me na heiehelena o ka hookoia roe ka oiaio me ka poina ole. a e like me ka makemake o ka mea nana ka ninau, & ela mai ka'u mau haina: Haina 1. Na Kamehameha I. me kona poe kahuna i hoala I ka hale (helau) o ke akua o Puukohola ma Kawaihaeuka, Hawaii. e hoohuii ke alo i Tahiti, a na Tahitl no e komo i Hawaii nei. (O ka haole ke ano huaolelo Tahiti.) O Vanekoua ka haole Berltania ka mea nana ka oleio ia Kamehameha 1. "Mai hoolaka oe i ka haole IHawaii nel. he poe hoomakaulli aina." Haina 1 O Kamehameha 111. ka I haawi I ka aina ia Amerika ma keia ma uolelo kaulana o ka polna ole, "O ko'u aupuni. heaupuni p&lapala . o ke kanaka pono, oia ko'u kanaka. Ua mau ke ea o ka aina i ka pono." O ka holke oia haawi aina ana a Kamehameha 111.. o ke Kaula Kapihe nana I wanana mua, "E hut ana na aina a pau, aia ke akua I ka lanl, e iho mai ana ilalo nei. e pii aku ana ko laio nei liuna, e lilo ana o Nuuanu 1 kohoia. O HeaeH Opukahaia ka hua mua o ke kanaka Hawaii I huli i ka olelo o ke ola o k ahoomana Pulitana o Amerika ! make ma Nuhevene, a nona ka leo walohia i pa-e mai ma ka Himenl Hawaii poepoe 471. aoao 624. O ka Moi Kalakaua nana ka olelo kau iana o ka polna oe. O ke kulkahi panallike mawaena o Hawaii nei me Amerika, Aole au i aiii !a oukou i na ma* kaalnana o Hawall nei, i alii au ka haole. O ka hoke oia haina o ka Liona o Kona Akau G. W. Piiipo, nana olelo kaulana e o mau nei. "Ina holo ke kuikahl panaiiike o ka makuahine ia o ka hoohui aina." Pololei!

Ano, e ka makamaka maikai naua ka nlnau, ke haawl aku nel au i ko'u pullma akau e lulullma pu kaua, *se ka mahalo nui. a mamuli o ka olelo kau laaa a ka Makua e hiamoe pu la ib« ka makuahine honua ma Walmea Ba«ail» "Wae aku ka opala I ka Lanl Paa aku i ka Lanl na ke Akua, haule mai na Laiaaa." 0 na kinauaau a pau o keia mau halna maluna iho ia o ka mea nona ka iooa malalo iho. MO6EB MANU." 1 ka hoomawopopo ana l ka ninau a

iO9 kA mok o keia Hlo aea o ka aina. | (a kakou e mlnamlna nul '«aena Oj !na olwi o ka aina nei. T*a hoea ; mal no k<?Ja mau iea o ka hune i 11 ka aina mamuli o kii. punihei o na j | kupuna a nve na makua e ola mai n?l jno kahl oia p*>e. ika ilikea—he nani iiho la ia !& lakou, a peta lakou i ake al !e hii pulapula iiikia, & kapaela aelana }k<riki kulaiwl oka aina neL . | Mai na aiii ain-.oku a I na kanaka Ikeia mau hana hookae oiwl: a o ka hoIpena I ikela, ua ala ae ka pua a keia poe 1 hoohua ai a kunana I ko lakou : kahua e onipaa ai. Hao ae la ka mana ' o na makua o na aina e mai, a 1110 ke ikuleana a na kupuna i hookupu ai i ua 'hunona iiikea' ia, a heaha iho la Ika mea I ikela? He hoka, he neo. j Aole no i pau kei amau hana naaupo a ka lahui a hiki i keia wa—l keia mau la no, ma Honolulu nei ka oi loa aku. He a'o okoa aku no na makua i na kaikamahine. 'mai mare i ka Hawaii, he nele. anhe ae nei e hii wahi moopuna haole,' a ke pieplele aei no hol kekahl poe makua i ka lakou mau hua makamae no ka hooko ana ia iini a ko lakou mau naau i piha i ke daimonio. L'a pololei oe e Moses Manu i kou olelo ana: na na 'lii no a Hawaii i painuu al l haawi i ka aina, a ua haalele ia aku ka olelo ao pololei loa a Vanekoua "Mal hoolako i ka haole, he poe hoomakaulii aina." Na ua poe noi do a kakou i milimlli ai i kapae ne ia kakou a hoopainuu ae i /ia poe ai-a o na aina e mai! Nolaila, e ka Lahui! E kaana pono kakou i ka mea kaulike mawaena o t na kanaka a pau i keia la. Mai hoinoino wale no ka 'haole a ano e ae' paha o kekahl mea. Hookahi a kakou mea e kau mau ai 1 anlani kilohi no kakou: 0 ka pono o ka noho ana me ke kuonoono. E hana me ka ikaika a pau,—aole ma ka lehelehe wale no, aka, me na .ima pu; e lawelawe maoli no, i ko ai ka olelo: Me ka hou o kou lae e ai op i kau ai." O ka hauoli o ke kanaka, oia no Uoki ke kuhi lalau ana i ka hewa no kona al i kana mea i luhi ponoi ai. hal, aka, e poalo mua ae i ka pula l na maka o kakou o kakou iho, a mai ninau hou, "NAWAI I HAAWI 1 KA AINA IA AMERIKA," o paneia mai, "NAU NO E HAWAII."