Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 3, 18 January 1901 — Page 5

Page PDF (1.44 MB)

This text was transcribed by:  Kaye Sanders
This work is dedicated to:  In memory of Annie and Bill Sanders

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA MALAMALAMA MA MICRONESIA.

 

Rev. J. Kekelaokalani ame Naom@

 

            I @ 2 o Mei, 1821, ma Mokuleia, Waialua, Oahu, i hanau mai ai @ mai o Awilinui a me Kauwanui, kana wahine, he keiki nui mo@ me na pomaikai a na Lani, a ua heaia iho la ka inoa o ua @ o Kekelaokalani.  O ka umi-kumamakolu no keia o ka laua @ umi-kumamalua i hanau aku mamua, a ua pau wale no i ka @mua o ka loaa ana o keia hua maikai.

            Ma ke?a wahi no i hanai@a ai ua keiki nei a  hiki i kona nu kupono ana e @ ke hoomaopopo nona iho.

            I ka makahiki 1832, hoea aku la o Emekona Makua i Waialua, a i ka @ ua kukulu oia a me kana wahine i halekula no na kane a me na wahine @ no ka hoonaauao ana ?a lakou ma ka ike.  Iwaena o na haumana wahine mua i ao?a ma ua ku?a nei, o Kahaweli, ke kaikaina o ka makuahine o ua keiki nei.  Peia i hoomau ai ua makuahine nei ona i ka hele ana i ke kula a hiki mai i ka loaa ana iaia o ka ike, ua hoomaka oia e a`o i ka @ ku Pi-a-pa, na hua mua o ka naauao.  Na keia makuahine no i alakai @ i na hana pili i ka ike o ke Akua ma na Kula Sabat ia wa, a pela @ i hookumu ai ka oihana laa a ke Akua maluna o ka piko o ke poo o keia opio, a he hina hoi i kela wa, e like me ke kii maluna ae.

            I ka umu-kumamakolu o na makahiki o ua opio nei, oiai, ua loaa iho la iaia @ hoomalamalama mua ana o ka ike o@a@o, ua hoomaka oia e hele i ka loa @ ke kula o Mokuleia no Waialua, me ka hoomanawanui a me ka pauaho ole i loaa na a`o maikai ana a na Makua Emekona.  Ma kela makahiki, ua loaa iho @ he kokua nui no ua mau makua maikai nei, ola no o Mr. Loke (Rose), he kumu haole no keia.  Hookahi makahiki o ka hele ana i kela kula, holo o @kona i Lahaina, a mailaila mai oia i kauoha mai ai ia Kekelaokalani e hoi aku i Lahainaluna.

            I ka malama o Augate, 1838, i komo ai oia i Lahainaluna, a malaila ola @ hoomanawanui ai iloko o na makahiki elima a hookuula me ka maikai i ka M. H. 1843.  Iloko o keia mau makahiki o ka noho ana ma Lahainaluna, @ ao ola i na mea a pau e loaa ai ka ike olalo, a me ka naauao maoli no; @ ua noho no hoi ola me ka maama maoli no i na rula kapu o ke kula, a ma@ o keia malama ona i na kapu, ua loaa ka hilinai piha ia me ka paulele @ no o na kumu iaia.

            I ka pau ana o kona mau ia o ke a`o ana, a loaa hoi @aia ka Palapala Hoomaikai, ua koi mai ia o Emekona Makua iaia e komo i ke Kula Kahu@ i hoomaka@a ai ia makahiki no.  He eono poe haumana i loaa ia wa, a @ makemake nui o Emekona iaia e komo aku.  Mamuli o na alakai ana @ ka Uhane maikai, ua ae aku keia, a o ka hoomaka no ia o ka laweawe @ana i ka hana a ke Akua.  He eha makahiki o ke a`o ana i keia oihana, hookuu@a me ka Palapala Hoomaikai mai na kumu mai, i ka makahiki 1847.

            I ka wa i loaa ai o ka Palapala Hoomaikai, ua mare iho la oia ia Miaa Naomi, kekahi o na opio wahine naauao ola mau la, a e noho ana hoi malalo o ke a`o ana a na kumu o ke Kula Kaikamahine o Wailuku, Maui.  Mahope iho o ka more ana, ua hoounaia ola e hoike i ka Olelo a ka Hakku ma @ Apana o Kahuku, Oahu, a malaila i hoomaka ai i ka hana me ka hoomanawanui, me ka hua o ke ola.

            Pe@a i hoomanawanui ai ma keia kulana haiolelo wale no, a i ka ikeia ana o ka makaukau me ka holomua, ua ponila iho la oia i ka makahiki 1850 ma kona kihapai no.

            Mai ia wa mai a hiki i ka 1852, ua hooikaika o@a ma ka hoohulihuli ana i na Pa@ Koolau, a ua nui no ka hua maikai i loaa iaia ma ia hoomanawanui ana.  I ka ikela ana e na Misionari poo ka holomua o kana mau lawelawe ana nolaila, ua hoounaia ola i ka Aha Euanelio mua i malamaia ma Oahu nei i ka makahiki 1852, ma ke ano he ano he Elele makaikai i na kahua kupono ma na moku o Micronesia no ke kkukulu ana i ke kihapai o ka Haku.

            He eha ana holo ana i na moku o ka pae aina @alo o ka Pakipika nei:

1. 1852 – Holo a hoi mai ia makahiki no.

2. 1853 -- Holo a hoi mai i ka 1858.

3. 1859 – Holo hou a hoi mai i ka 1879.

4. 1880 – Hoi hou i kona kihapai a hiki i ka 1899 iho nei, hoi mai, no ka palupalu loa o ke kino.

            Eia iho ka moolelo piha o kana huakai mua, i kopeia mailoko mai o kana buke hoomanao:

 

1852 KA HUAKAI MUA 18 52

Honolulu , Oahu, Iulai 15, 1852.

KAROLAINE.

 

            He moku kialua no ka Ahahui Misionari Hawaii, e holo ana i ka Pae Aina o Maikonisia e lawe ana i na Misionar e ha aku ia lakou i ka olelo a Kristo – o ke ola mau loa no ia lahuikanaka naaupo.

            He mau kanaka keokeo kekahi mai Amerika mai me ka lakou mau wahine @ a he mau kanaka maoli kekahi no ka Pae Aina Hawaii nei.  Eia na inoa o keia poe:  Rev. B. G. Snow me kana wahine; Rev. A. A. Sturges me kana wahine; Rev. L. H. Gulick me kana wahine; Rev. E. W. Clark, mea makaikai a hoi hou i Oahu; Master J. T. Gulick, mea hoi hou i Oahu; Mr. P. Kaaikaula me kana wahine; Mr. D. Opunui me kana wahine; Rev. J. Kekela, mea makaikai a hoi hou i Oahu.

            O Mr. Holdsworth ke kapena o ka moku; Mr. Waling ka malama moku; Mr. Coldwell ka lua o ka malama moku.  Keawepoole ke kuene; Kaawaloa, ke kuke.  Na Kahu moku:  Joe Maalahia, George Kaiakaahiki, John Kanui, Joe Kaaea, George Kaoloke, Pila Kinoulu.

            Ahiahi oia la akoakoa nui mai na kanaka maoli me na haole pu, piha loa ra uwapo mai ka Hale Dute a hiki i ka Hale Makeke hou.  A mamua o ko makou hoopuka ana aku iwaho o ke awa, ua malamaia kekahi mau pule elua ma ka olelo haole a ma ka olelo Hawaii kekahi.  A pau ia, o ka hemo no ia o ke kau@a, huki na pe`a iluna, a o ka holo no ia.  Haalele ia Honolulu, ke kulanakauhale nui o Oahu.  Poeleele no makoa iwaho ae o Puuloa ia, ahiahi; ia po a ao ae iwaho ae o Waianae – kupono i kai o Makua, a mahana iki mai ka la, hala hope ka lae loihi o Kaena ia makou.  Loaa makou i ka makani o ka Hikina Akau mai.  Holo maikai ka moku o makou, a ia la no ku makou i Koloa, Kauai

            Ma Koloa i ku ai ka moku o lakou no ekolu la.  Haalele ia Koloa, Kauai, i ka la 18 a holo no pae aina o ka Hema.  L. H.

            Sabati la 25.  Oia ko makou Sabati mua ma ka moana.  Oluolu pono no ko makou mau kino a pau, a holo pono ka moku o makou i ka makani    Ua malama makou i halawai pule ma ia la.  O na haole ma ka lakou olelo, a o makou ma ka makou olelo no, no ka lohe ole i ka lakou olelo e malama ai i ka pule ohana, a peia mau no makou i malama ai ia mau la mahope mai a hiki i ka la o makou i ike ai i ka aina o Makini a me Taritari (Butaritari); alaila akoakoa hou makou ma kahi hookahi e pule pu i ke Akua.

            O ka nui o na mile a makou i holo ai ma ka la hookahi mai Kauai mai, mai ke 50 a hiki i ka 170 no ka la hookahi.  Mai Kauai a hiki i Butaritari he 2000 mile ka loihi.    Aole makou i akoakoa mai ia Sabati mai e halawai pule hoomana ia Iehova, no ka inoino oia la i ka ua, a pono ole ka akoakoa ana maluna, maloko wale no o na lua kahi malu pono e noho ai.

            MOKUPUNI O BUTARITARI.

            Augate 4.  Mahope iho o ka aina awakea, oia paha ka hora 2 me hapa, ike makou i ka mokupuni o Makini a me Butaritari, he 34 paha mile ko makou kaawale mai ka moku aku a hiki i ka aina.  O ka niu wale no ka ikeia aku, aole ikeia aku o ka aina, no ka mea, he aina haahaa loa, eono kapuai ke kiekie mai ka ili ae o ke kai a iuna.  Paapu maoli ka aina i ka niu, aohe wahi ma ka Pae Aina Hawaii e like me keia – me he ululaau okoa la e au mai ana i ke kai.

            Ia po, kalewa ka moku o makou mawaho, a ia aumoe ike makou i kekahi moku e holo ae ana, no ka mea he maikai ka mahina la po.  A ao ae la ia po, ike pono aku la makou i ka aina.  Aole no hoi o kanamai o ua niu, a kokoke loa i ke kai.  Alaila, ike pono aku la no hoi makou i ke ano o ka moku – he moku okoholo Beritania, peia kona hae i hoike mai ai.

            A kokoke loa aku makou i ka aina, ike pono ia aku la kahakai a me ka poina-nalu, a me kekahi mau hale loihi e ku ana iloko o ka malu o ka niu.  Aia hoi kekahi hae ulaula e kau mai ana mawaho o ka hale – “he hae Beritania,” alaila, maopopo iho la ia makou, ua nohoia keia aina e na haole.  A hookokoke aku la makou i ka moku Okohola, kuu ka waapa o ko makou moku a holo aku o Mr. Clark, Snow, Sturges a me ke Kapena o ko makou moku iluna o ka moku Okohola.  A mahope iho holo mai la ke Kapena o ua moku la mai uka mai o kahi i kau ai o ka hae Beritania, a kau iluna o ko makou moku, alaila, paina ka aina kakahiaka o makou, a holo aku la makou a kokoke iki i kahi i kau ai ka hae Beritania, alaila hookuu ka heleuma o ka moku o makou.  Oia ka la 5 o Augate – o ka Poaha ia.

            Alaila lele o Mr. Snow, Clark, Sturges, Gulick, John Gulick ma ka waapa o ke kapena o ka moku okohola.  A mahope iho lele makou i uka me ke kapena pu – koe na wahine i ka moku; a i ke ahiahi lele lakou i uka.

            I ko makou lele ana aku, ike aku la makou i na kamaaina o ka aina, he poe hele kohana wale – he wahi pa-u moena lauhala ko na kane e huna ai i ko akou hilahila, a o na wahine he wahi pa-u lau niu i hili kuuweluia i mea e nalo ai ko lakou wahi hilahila; o na keik kane a me na kaikamahine, holo kohana wale no, aohe wahi mea e uhi ai i ko lakou wahi huna.  A ike mai lakou ia makou, ninau mai lakou ekolu ninau penei:  “You Auvi?” – aole maopopo ia makou ke ano oia olelo, a pela lakou i pane pinepine mai ai, alaila, ua maopopo ia makou, e i mai ana:  “No Maui oukou?”  A ninau hou mai kekahi e like me mamua:  “You Auvi?” – hoole makou – “Aole, no Oahu mai makou.”  Noi nui mai lakou ia makou i baka a me ka ipu baka, olelo makou aole maikai ka baka, he awaawa.  Olelo lakou ma ka olelo haole:  “Maikai ka baka.”

            A hiki i ka aina awakea, hoi na haole i ka moku e paina ai.  Ua lohe mua makou i ka haole kamaaina, he elua mau kanaka Hawaii e noho ana malaila.  Noi makou ia Mr. Clark e hele makou e ike i ua mau kanaka Hawaii la, a ua ae mai oia e hele makou, a na kekahi keiki kamaaina i alakai ia makou a hiki i kahi i noho a o ua mau kanaka maoli la – ekolu paha mile mai kahi a makou i ku ai a hiki ilaila.

            Halawai makou ia la me ka Moi oia aina a me na kaikaina o kona makuakane – he wahi keiki opiopio wale no ke Alii.  Ua make kona makuakane – aia ma Makini kona kino kupapau i waiho ia ai.

            Hoi mai no makou i ka moku ia ahiahi – hiki makou mamua o ka @napoo ana o ka la.

            Poalima la 6.  Hele makou a pau ia la me na haole pu e halawai me ka Moi, i kahi i noho ai o ua kanaka Hawaii nei.  O makou o na kane a pau a me na wahine pu a me ke Kapena o ka moku, a me ka haole kamaaina pu kekahi (o Mr. Randell kona inoa), a me ke kapena o ka moku Beritania.

            Ahiki makou a pau ma kahi o ka Moi, paapu mai la na kane me na wahine pu, a me na kamalii no hoi.  A pau ka lulu lima aloha ana, ua heluheluia ka Palapala Aloha mai a ka Moi Kamehameha III.    i na Alii o keia mau mokupuni, a na Mr. R. Randell i heluhelu aku i ka Moi a me kona mau Kuhina ma ka lakou olelo; a nana no hoi i hoakaka mai ma ka olelo haole ia Mr. Clark ma.

            La ninauia aku lakou i ka makemake e noho kekahi kumu na lakou e a`o mai i ka hoomana pono, ia Iehova, ke Akua.  Kiekie o ka lani, a ua kukuluia makou a pau imua o lakou, ke kane me ka wahine pu, a me na mea wahine ole – e like me ke kakauia ana ma ka Palapala a ka Moi Kamehameha III., me ke kuhikuhi aku ia lakou, eia na kumu e a`o aku ai ia oukou i na mea a pau e pono ai @ noho ana; a me na mea a pau e @o ai, a e loaa ai hoi ka ike pono ana @e Akua oiaio o ka lani, oia ka mea nana e hoopau ae i ka noho naaupo ana, a me ka ilihune, a me ka ilikole a e hapai ae hoi iluna e like me ke aupuni o Hawaii.  Aohe akaka o ko lakou ae a me ka hoole; aka, ua ninau mai nae lakou, penei:

            “A pehea, ina noho mai lakou maanei, e hookapu mai paha auanei lakou i ko makou lake ana i na wahine he lehulehu?”  Olelo o Mr. Clark ma ia Mr. Randell:  “E olelo oe ia lakou, o ka pono keia, i hookahi wahine e like me lakou nei; aia no nae i ko lakou manao.  Eia wale no ka makou hana, o ka hoonaauao a@u ia lakou ma ke a`o ana ia lakou.”

            Olelo mai la o Mr. Randell:  “Aole pono au ke oelo aku ia lakou i hookahi wahine ka pono no ke kane, no ka mea, he eha a`u wahine e noho nei i keia manawa.  Ina e olelo au ia lakou pela, a e pane mai lakou ia`u penei: ‘No keaha ko uawe ana i eha au wahine?’”

            A pau ke kamailio pu ana maaila, ua haawiia kekahi mau makana i ka Moi: Baibala Hawaii, Baibala Haole, Himeni Hoolea, lole huluhulu ulaula.  Ku makou a pau iluna a himeni ma ka olelo haole.

            A pau ia, hele makou e nana i kekahi hale nui a lakou i kukulu ai, oia ko lakou luakini, kahi e akoakoa mai ai na kanaka a pau mai o a o: 109 kapuai ka loa, 66 kapuai ka laula, a he kiekie no hoi ke nana ae.  O ka lakou hana nui ma ia hale, he hula.  Akamai loa lakou ma ka hula, mai ka mea uuku o lakou a i ak mea nui.

            A pau ka makaikai ana ma o a maanei, o ka hoi mai no ia o makou a pau me na haole kamaaina pu.  A kokoke e napoo ka la, hiki makou i kahi i ku ai o ka moku o makou.

            Poaono, Augate 7.  Ua malama makou ia la i Sabati no makou – pela ka malama ana o ka poe haole Beritania i holo mai ma ka lae o Good Hope i kulike ai ko makou malama ana i ke Sabati me ko na haole malaila.  Ma ka moku ka halawai i ka hora umi o ke kakahiaka.  Holo mai o Mr. Randell a me ke Kapena o ka moku Okohola a me kekahi mau haole e ae me laua.  A na Mr. Gulick i hai mai ka olelo ia halawai ma ka olelo haole.  I ka halawai pule ahiahi holo makou na kane i uka ma ka hale o Mr. Randell, koe na wahine ma ka moku, no ka ua.  Na Mr. Snow i hai mai ka olelo ma ia halawai.

            A pau ka halawai, hoi makou i ka moku.

 

HOLO NO MAKINI.

 

            Sabati, Augate 8.  Mamua o ka aina kakahiaka, o ka holo no ia o makou, a ia ahiahi ike makou i ka mokupuni o Makini a me kekahi mau moku liilii e pili ana me ia, a me kekahi moku kualua e holo mai ana mawaho o Makini, a no ka poeleele koke, ua kalewa makou mawaho a ao ia po, hookokoke aku la makou i ka mokupuni o Makini.

            Poakahi, Augate 9.  A pau ka paina kakahiaka, lele makou i uka, a hookipa ia ma kahi o kekahi haole, o Mr. Geo. Durant kona inoa.  Ua halawai mua oia me makou ma Butaritari i ka la o makou i ku aku ai ilaila, ma kahi o Mr. Randell.

            Ua noho kamaaina o Mr. George Durant ma Makini eha makahiki, a ua lawe i wahine nana, a ua loaa ke keiki.  Oluolu oia ia makou.

            Ua hele iki e nana i kauwahi iki o ka aina, a e ohi i kekahi mau pupu o kahakai i mea hoike, a malaila makou i ike ai i kekahi mau kino kupapau e waiho wale ana, aole i kanuia ilalo o ka lepo.  Elua kanaka a me ke kino kupapau o ka Moi, oia ke kolu o na kupapau e waiho wale ana – waiho no ma kahi e moi pu ai na kanaka ola, -- elua paha la mai kona la i make ai a ku aku makou i Butaritari.

            O ka inoa o ua Alii make la, o Teatoi, a oia no ke Alii nui ma Makini a me Butaritari a me kekahi mau mokupuni liilii e pili koke ana.  Ekolu ana mau keki:  o ka mua, o Nikara@amuni (w), kona hope, o Nametiti (k), a o kona hope aku, he keikikane no, o Nataica.  I ka make ana o ko lakou makuakane, ua hooili oia i ke aupuni i kana keiki muli, ia Nataica.  A oia ke Alii nui o keia mau mokupuni – o Butaritari a me Makini a me kekahi mau mokupuni liilii e pili koke ana.

            Ia ahiahi no, haalele makou i ka mokupuni o Makini a holo aku i Ualau, -- oia no hoi kahi i kapaia e ka haole o “Strong Island.”  Mai Makini a hiki i Ualan he 600 mile.

            Ma keia wahi e ka mea heluhelu, he mea pono ka hoomaopopo mua i ka nui o na moku o keia mau pae aina, a pela hoi me ka nui o na kanaka ia mau la, i mea e hiki ai ke hoomaopopo lea i ke kulana oiaio i ka wa o ka hoea ana aku o ka malamalama e like me ka Kekela i hoopaa ai ma kana Buke e unuhiia nei.  L. H.

 

            NA MOKUPUNI O TARAVA.

 

            He umi keia mau moku a me kumamaono aina i ike maopopoia, aia no, kokoke i ka poai waena.  Eia na inoa o lakou a me ka nui o kanaka ma kela mokupuni keia mokupuni:

Aina.               Kanaka.

Makini             500

Butaritari         1500

Maraki             3500

Abeana            3500

Tarava             3000

Maiana                        4000

Turia                3000

Ananuti           3000

Abemama        4500

Ononuti           3500

Tabatuea          4500

Anoatu                        3500

Tamara            2000

Peru                  1500

Nutunau          3000

Ararai              2500

Hui pau loa      47,000

 

            Nui no na moku liilii e pili koke mai ana, aole i helu pu ia me keia mau moku.  Ua kapaia keia mau moku a pau oa, mamuli o ka mokupuni o Tarava – ka Paeaina o Tarava.

 

NO MAKINI.

 

            He moku mahuahua no ia, aole nae i nui loa – ua oi aku paha ka nui o Lanai; he 30 mile kona anapuni.  He aina palahalaha a haahaa loa ilalo.  Aole ike @a kekahi puu ma ka ili o ka aina.  He eono paha kapuai ke kiekie mai ka ili ae o ke kai a iluna – hookahi no mauna e ikeia aku ai malaila:  “o ka ulu niu.”  O ka ape ka ai, ka hala, me ka ulu.  (Aole nae like loa keia ulu me ko Hawaii, he ulu loloa, a he mau hua kahi maloko me ka pikoi – me he hua kukui la ka nunui, -- eha a elima hua iloko o ka ulu hookahi.)  O ka niu ka mea nui loa malaia.  Oia wale no ka lakou mea ai, a me na i`a maloko o ke kai.

            He oi aku ka ulu maikai o na ape i kanuia maanei mamua o ko Butaritari – o ka niu ko laila mea waiwai loa, o kona hua he mea ai no na kanaka; o kona aila – ua pau i na haole; o kona pulu he kaula no ka hale, a he mea no hoi e humuhumu ai i ko lakou waa i paa.  O ka wai mailoko mai o ka niu, ua hana lakou i malakeke, a ua like loa no me ka malakeke o ke ko maoli ka ono ke ai.  O kona kino, he laau hale, waa, a he wahie hoi kahi.

            Penei ko lakou hana ana i ka malakeke:  I ka wa e puka mai ai o ka huihui o ka niu, ua pu-a lakou a paa i ke kaula, -- hana me he kumu-aha ana la, a paa, ooki ma ka mu`o me ka pahi, alaila, kau aku i ka puniu.  Kii aku i kakahiaka ua piha.  A pela e hoiliili ai a nui, paila i ke ahi a mo`a, alaila, lilo i malakeke.

            O ka hala, oia ko lakou ai o ka manawa wi.  Penei ko lakou hana aha:  Ua ku`i lakou i ka hala a wali, hoomaloo maikai i ka la, aaila ope iloko o ka lauhala maloo a paa.  Hiki no ke malama no ka manawa loihi, a oia no hoi ko lakou dala e uku i kekahi poe paahana – ke hana i kekahi hana a lakou.

            He poe kanaka lokomaikai i na malihini – aole hihiu loa; he poe naaupo loa nae.  E hele kohana wale ana, o ka moena lauhala wale no ko lakou kapa e aahu ai; a oia no hoi ko lakou kapa ke hele ma kauwahi e aku.

            Nui no na kanaka ma @a mokupuni; o na keiki nae ka mea nui a makou i ike ai.  Aole makou i ike i ka nui o na elemakule a me na luahine.  Ua like no ka lakou olelo me ka poe o Butaritari, a me na hana a pau loa, a hookahi no hoi o lakou alii.  Ua noho ia ma Makini i kekahi manawa, a ma Butaritari i kekahi manawa.

            He poe akamai no i kekahi mau hana – i ke kukulu ana i ko akou mau hale:  he mau hale nui a maikai ka hana ana.  He kakaikahi na hale ma Hawaii e like ka nui me ko keia mau aina – o ka hala ka laau, a o ka ha-niu ka aho, a oia no hoi ke pili; o ka pulu niu ke kaula i hioia.  O ke ano o ka hale, he hamama wale no ka paia a puni i mea e oluolu iki ai, no ka mea, he aina wela maoli no keia.

            O ko lakou kapili ana i ko lakou mau

(E nana ma ka aoao 6.)

 

O NA LAAU

CUTICURA

Ka Mea e Malama ai

 

            HE KOPA CUTIKURA NO KA HOOMAEMAE ANA I KA ILI; AILA CUTIKURA NO KA HOOLA ANA I NA KINA`UNA`U O KA ILI; ME KA LAAU CUTIKURA INU NO KA HOOMAEMAE ANA I KE KOKO, A HE HIKIWAWE LOA HOI KE OLA ANA O NA MA`I HOINOINO I KA ILI O KE KINO, KE POO A ME NA PALAHEHE, KA PEHU, ME KA MANEO A ME NA EHA AAI; PELA HOI KA HELELEI WALE O KA LAUOHO, I KA WA E PAHUA AI KA IKE O NA KAUKA KAULANA, A PELA PU HOI ME KA LAKOU MAU LAAU.

 

            HE MILIONA A OI ka nui o na wahine e auau mau nei me keia KOPA CUTIKURA, no ka mala na in@, hoomaemae ana, a no ka hoonani aua i ko lakou ili, i p@ i ka pap@a o ke poo ka unahi-pii, a i mea @o hoi kekuhi e pa@ ai ka @ilelei ana o ka lauaho, a i hoopalupalu, hoa`ia`i ame ka hoou`iu`i ana i ka ili o na wahi i hele a manoanoa i ka hooikaika i ka haha, @ like me na lim@p@l@ o@ no hoi e hoo@u ia ai i ua eha, ma ka holoi ana i @a wahi eha me keia @opa, i ole ai e ikei ka a!i me ka wewela; a i ole no hoi e hou @i, ma ka holoi @na i na wahi pala@e@e; a he oi loa aku ka Waiwai nui o keia kopa ina makuahine e lawelawe ana i h@na i @ulehu e @li a iq i u @k@iki a@e lakou iho ao h@, a i na wahine no a pa @  O ka poe i ike maka i ka maik@ o keia @op@, aole @ lak@u e ae iki ana e hoao i kekahi kopa ok@a aku ke ko@ m@i; ina no e oleloia @a he kapono ia ano akoa ak@ no na mea e pili ana ka ili, ke poo @me ka lanoho @ bebe ame na keiki.  Ua loaa mai keia wai @i nui o ke KOPA CUTIKURA, mai loko mai o keia @ @ik@ika oa i kapaia CUTIKURA, oa ka @au ikaika loa ma ka hoolaa a ina popilikia a pau o ka ili no ka @a, aia iloko oia mau laau kekahi mau mea ikaika lo@i ka p@le a@a i @ me@ino, he loaa ao h@i ke aia hele maikai ona pua iloko o keia kopa  Ao@z@o@e piki ke hoohalike@ mai kekahi ano kopa e ae ke hoohhuihuia e ke aka mai o kanaka me k@i@ ko@, me kani mau he@malama, hoola ame ka hoolu`i ana i ka ili a pela aku.  Pela hoi i ka ili i ke poo, ka @u @ho a p@la hoi @ wahi e@.  Aole no i@i launa mai na kopa o na aina e me keia, no k@ auau @ me ka hana o na keiki liilii.  Pela iho la i @il@ ai ka waiwai o na kopa a pau i HOOKAHI no ke KU MUKU@ hookahi, a he Helu Ekahi keia Kopa no na poino o ka @ a me kahi Auau, a he Helu Ekahi no hoi no ua Kamalii a puni ke ao nei.

            Ke kua@ia nei keia laau me na wahi a pa@ o ka honua nei.  Ma Aukekulia: o R. Towns & Co., o Sydney N. S. W., ko laila Agena; ma Aferika Hema Depot; Lennon Ltd.  Na “Hoa kaka no ka Hoola ana i na Bebe a me ko l@k@u mau kina@a@u.” he loaa wale no me ke kumukuai ole.

            O POTTER DRUG AND CHEM. COMP., Boston, U. S. A., na Ona o na laau CUTIKURA a pau loa.

 

BAIKIKALA HOU

$25.00 a i ke $75.00

 

kualia nei ma ka uku liilii.  $10.00 i kinohi, a he $2.50 i kela pule kela pule kela pule.

Pearson & Potter Co Ltd.

312 Alanui Papu  Telefone 317

 

Kela ame Keia.

 

HOOLAHA HUI.

 

            Ke hoolahaia aku nei ma keia, o na mea no laua na inoa malalo iho, CHAS. F. PETERSON a me JOHN ALBERT MATTHEWMAN, e noho pakahi ana ma Honolulu nei, Mokupuni o Oahu, ua hoohui ae nei ia laua iho no ka lowelawe ana i ka oihana loio piha malalo o ka inoa Hui, PETERSON 7 MATTHEWMAN, a o ko laua wah oihana, ma Helu 15 Alanui Kaahumanu, ma Honolulu i oleloia.

Hanaia Honolulu, January 1, 1901.

CHARLES F. PETERSON,

JOHN ALBERT MATTHEWMAN.

2t Jan. 18, 25.

 

HOOLAHA I KA POE I AIEIA.

 

            Mam@i o ka hookohuia ana o ka mea @na ka inoa malalo iho i Luna Hooko Kauoha o ka Palapala Kauoha a Mrs. Anna Juliette Farley, o Koloa, Kauai, i make, ke hoolaha aku nei i ka poe a pau he koi ka lakou i ka Waiwai o Anna Juliette Farley i oleloia, e waiho mai i ka mea nona ka inoa malalo iho @oko o na mahina eono mai ka la aku @ ka hoolaha ana o keia kauoha, e hoole mau loa ia.

WILLIAM O. SMITH,

Luna Hooko Kauoha.

Honolulu , H. I., Jan. 2, 1901.

1-4t Jan. 4, 11, 18, 25.

 

HOOLAHA.

 

            Ke kauohaia aku nei na poe a pau he mau pa ko lakou ma ka pa ilina ma ke Alanui Moi, Koula, e uku ae i ka @hau pahola o $5.00 ma ke Keena o ka Misiona Kakolika iloko o ka malama o Ianuari, 1901 nei.  O ka mea e hooko @e ana i keia, e nele no ia i na pono a me na kuleana oia wahi.

            Na ka Misiona Kakolika no e malama i na “he” a pau.

Ma ke Kauoha.

H. VALENTIN.

2-2T

 

Hoolaha Hooko Moraki

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI.

 

            Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o Julia Kaumealani (w) a me Lukela Kaaimanu o Punaluu, Koolauloa, Oahu, o ka aoao mua, a me W. R. Kakela, Kahu, o Honolulu, Oahu, o ka aoao elua, ma ka la 19 o Feberuari, 1897, i kakau kope ia ma ka buke 174, aoao 389, a mamuli o ka uhai@a ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi, no ka uku ole ia o ka ukupanee i ka wa uku ai, nolaila, ke hoolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai.

            A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alila, e hoolahaia aku na aina i hoikeia ma ia mnoraki no ke kudala ana ma ke keena kudala o J. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka la 1 o Feberuari, 1901, hora 12 oia la.

            Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

            Hanaia i keia la 11 o Ianuari, 1901.

W. R. CASTLE, Kahu.

Mea Moraki mai.

 

Penei na aina i morakiia:

1. L. C. A. 4355 no Kauai ma Waiono, Koolauloa, Oahu, 44-100 eka.

2. L. C. A. 2755 R. P. 3512 no Kamohala ma Waialee, Koolauloa, 96-100 eka.

3. L. C. A. 3808 no Laipo, ma Paumalu, Koolauloa, 75-100 eka.

4. L. C. A. 3880 no Pukaloheau ma Paumalu i oleloia, 55-100 eka.

5. L. C. A. 4369 no Kaahamoa ma Paumalu i oleloia, 2 6-10 eka.

6. L. C. A. 4381 no Kalaiku ma Paumalu i oleloia, 67-100 eka.

7. L. C. A. 4347 no Kuaiwa ma Wai@ne i oleloia, 1 44-100 eka.

8. R. P. 6705, L. C. A. 5808 no Kiamanu ma Punaluu, 5 eka.

9. Pa-hale i hooliloia ia Lukela, Mea Moraki, ma ka palapala kuai a Keawe, kona makuahine, i hoopaaia ma ka Buke 122, aoao 356.

10. L. C. A. 4437 no Kaiwi ma Puheemiki, Koolauloa, 3 ½ eka.

11. L. C. A. 3724 no Maiahi ma Puheemiki i oleloia, 13-100 eka.

12. R. P. 3053 (Gr) no Kaaimanu et a ma Puheemiki i oleloia, 45 38-100 eka.

13. L. C. A. 4372 no Kaiulani ma Waiono i oleloia, 2 20-100 eka.

14. L. C. A. 4352 no Koo ma Waiono i oleloia, 67-100 eka.

15. L. C. A. 3878 R. P. 7359 no Puuwaawaa ma a Wiono i oleloia, 2 58-100 eka.

16. L. C. A. 3717 R. P. 6578 no Manele ma Waiono i oleloia, 2 62-100 eka.

17. L. C. A. 5243 R. P. 4850 no Kaikaina ma a Wiono i oleloia.

18. L. C. A. 4353 R. P. 3922 no Kawai, ma Waiono i oleloia, 2 71-100 eka, 3 apana.

19. L. C. A. 8662 aina ma Kaaleo, he 703.3 anana.

2-4t Jan 11, 18, 25, Feb. 1, 1901.

 

E OLE KA LAAU NELE AI IA MEA.

I KONA HAAWINA UKU

HOOMAU.

 

            Ua hoolaha ae nei kekahi koa o ke kaua me Mekiko, oiai oia he Lunahooponopono no kekahi nupepa, penei:  “I ko`u ike ana i ka hoolaha o ka CHAMBERLAIN’S COLIC, CHOLERA AND DIARRHEA REMEDY (Laau Nahu, Kolera a me Hi a Chamberlain), hoomanao ae ia au i ko`u mau la e hele ana i ke kaua i Mekiko i ke ’47 a me ’48, ko`u wa ia i loaa ai i ka hi, a e ole keia laau, nele ai au mai ka hoonui ia ana ae o ko`u uku hoomau, no ka mea, i na wa a pau o`u e loaa ai i ka hi, hookahi no inu ana o ka pau no ia.”  Aohe lua o keia laau ma ka hikiwawe o ke ola o ka hi, a he oluolu no hoi ka inu ana me ka poino ole.  He kualia ma kahi o BENSON, SMITH & CO., Ltd., na Agena Kukaa.

 

UA PAU KA WELI I KA NOHO HUKI NIHO.

 

            HE HIKI KE HUKI A HOOPIHAIA NA NIHO POPO ME KA EHA OLE malalo o na paahana ana o keia au naauao e kapiliia ai i ka io o ka papa niho.  Aohe hanaia i ka laau hoohiamoe.

            O keia wale no kahi huki a hana niho ma Honolulu nei i loaa na PAAHANA I HOOPAAIA me na mea e ae e hiki ai ke huki, hoopiha a hoopaa i poo gula a puna paha e hiki ole ai ke ikeia ke ano e mai ka niho maoli ae, a e paa no ia no umi makahiki malalo o ka hoopaa ana, me ka LOAA OLE O KEKAHI HUNAHUNA O KA EHA.  He POE WALE NO I HOONAAUAO A HOOKUU MAIKAI IA na poe lawelawe, he poe i lawelawe mua ma keia oihana mai ka 12 a i ka 20 makahiki, a he loea ma ke poo o na mahele like ole o keia oihana.  E kipa mai io makou nei, a e ike no auanei oukou i ka oiaio o ka makou e hoolaha nei.  E hoike mua aku no makou ia oukou i ka nui o ko oukou lilo i ka wa e NANA MUA AI ME KA UKU OLE.

PAA NIHO KU`I       $5.00

NIHO GULA               5.00

HOOPIHA IA ANA ME KE GULA            1.00

HOOPIHA IA ANA ME KE DALA              .50

 

NO PLATES REQUIRED

 

            Ua lawa ko makou inoa i ka hooia ana i ka maikai o na hana a pau.

NEW YORK DENTAL PARLORS,

Room 4, Elite Building,

Alanui Hotele.

HE MAU WAHINE NO KAHI NO KA WAHINE.