Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 3, 18 January 1901 — Hawiia ke Koa A I OLE Magaritaka Ui. [ARTICLE]

Hawiia ke Koa A I OLE Magaritaka Ui.

Ia manawa i huli ae ai o Hawila ia j Oto Beriana a olelo aku la: "Aohe mea e a$ a kaua e hana aku al, aka o ko kaua aku no no Melodiana Kakela, noiaila e hele o,e e hana i na lio o kaua." Me ka eleu oili aku la o Oto Beriana e hooko i na kauoha a kana aikane, a iaia i hala aku ai, huli ae la o Hawila a . nlnu la iaia: "Ea, aole anei he kanaka mawaena 0 nel 'poe kanaka e noho pu nei me oe, au i ike ai a lohe wale paha he kamaaina oia no na alahele ma keia mau mauna o kakou nei?" "Aole," wahi a kona makuakane i pane mai al, "aka, o ka oi loa aku o ka pono, e ninau aku oe ia lākou." ''Peia io ka pono," wahi a Hawila; nolaila, haalele iho la ola i ka rumt ana 1 kamaillo pu ai me kona luaui. Hele aku la oia a loaa aku la ke koa e holoholo ana mawaho, a i kona ike ana mai hoi ua ku koke iho la oia me ka haawi ana mai i kona aloha. Ninau aku la oia: - "Owal iwaena o oukou ka mea i kamaaina loa i na alanui hele mauna jia keia mau pae kuahiwi, e hiki ai hm ke hele mai keia wahi aku a Austro Hunegaria? "E ka haku maikai, hookahi no a'u kanaka e manao nei i hele kona kamaaina i na alahele o keia mau pae kua- ( hiwi e like me kona kamaalna i ka heluhelu ana i kana pi-apa oia no o Mafelia, he kanalta Austro Hunegaria no hoi oia," wahi a kahi koa i pane aku ai. "Nolaila, e kii aku oe me ka hakalia ( ole, ' i kauoha aku ai o Hawila iaia. Ta wa i eleu aku ai ua wahi koa la e kii i ke kanaka ana i hai mai ai ia* Hawila oia hookahi ke kanaka i kamaaina ma na pae mauna o Kokenekai a hoea i na kaiaulu o Austro Hunegaria. Aole no hoi i liuliu hoea mai la kahi koa me ua kanaka la. I ka hoea ana mai o ua wahi koa la me Mafelia imua o Hawiia, pane aku la kahi koa imua ona: ' "E ka haku maikai, eia k amea a'u i hoike aku nei imua ou, oia hookahi ke kanaka mawaena o,makou i hooliio'i na alanui a me na moali alahele o kela mau o.wawa ae nei a me na kualono a hoea iluna o na piko o na kuahiwi o na mauna i mau hua-palapala kamaaina 1 loa imua o kona mau onohi maka." I ka lohe ana o Hawila i keia mau olelo a kahi Roa ua hauoli loa ia oia, i no ka mea, oia maoii ke ano o ke ka- > iiaka ana i makemake ai e hele pu me ; ia. ' Noiaiia, ninau aku la o Hawila iaia: "Ke ole au e kuhihewa, o Mafelia hoi paha kou inoa?" ' "E kuu haku, ua pololei oe, o ko'u inoa ia." "Ae, ua pono, ua hoolaunaia iho la kaua. Nolaila, ua makemake au ia oe, e hahai mai oe-mahope o'u." Aiaila, huli ae ia o Hawiia a komo aku ia iioko o ka hale, aia hoi o Mafelia ke ukai aku la mahope. | Noho iho la laua iiuna o na noho, a ia wa i kamailio mai ai o Hawila i' ua wahi kanaka la: "E Mafelia, ua lohe au he kanaka oe ( i kamaaina loa'm ana alanui e kamoe ana maiuna o keia mau kuhiwi anoano?" • "Ae, e kuu haku, he mea oiaio kaa i iohe ai," wahi a Mafelia. i "He oiaio, e Mafelia," wahi a Hawila r ' "o ko'u aina hanau keia, a ua ike no hoi au i kahi mau alaheie e kamoe ana ma na owawa a hoea iluna o na kualono o kahi o keia mau kuahiwi, eia nae aole loa nae au i ike ina paha aia he alanui a mau alanui paha e moe ana mai keia aofao aku a hoea i na palena ain o Austro Hunegria. | "Oiai, i ko'u mau la e holoholo ana , iloko o na owawa, a e pii ana hoi #naiuna o na kualono aole i ioaa ia'u ke kumu kupono e hoomaopopo ai i ke alanui e hiki ai i Austro Hunegaria mai keia aoao aku. I "A oiai hoi ua makemake loa au e hoea koke i Austro Hunegaria i keia la, no laila au i manao ai ina paha he mea hiki ia oe ke iiio i alakai no'u a me 1 ko'u kokoolua e hiki ai ilaila, ma kekah alanui pokoie mai iariei aku, mamua hoi o ko maua holo ana a hiki i Roma a malaila ae hoi a hoea i Hune- . garia, alalla, e uku no au i kekahi ūku I kiekie loa. Alaila, pane mai la ua wahi kanaka nei: i "E ka haku maikai, he oiaio paha ua I hanaui& oe maanei, a o kou aina hanau no hoi keia; aka, aole nae ia he mea nou e ike lea ai i na alahele huna mai | anei aku a hoea i Hunegaria e iike no hoi me kau i hoike mai nei. "Aka, no'u iho, ma ko'tt anp o ka oihana powa ka'u hana, ua aliihula keia mau kaiaulu ia'u a hoea ioa i Hunegaria. "A e manaoio hoi oe, ua hiki loa ia'u 1 ke alakai pono aku ia oe a me kou kokoolua ma ke alahele pokole e hoea aku ai olua i kahi a olua i makemake nui ai e hiki aku. ''Ua hiki loa ia'u ke kahikahi aku ia olua i ke alanui maalahi e hlki koke dku ai olua me ka napoo ole āna o ka la onei la." Ia manawa, ku ae la o Hawila iiuna me ke kauoha ana aku i ua wahi kanaka la, e hoi oia e hoomakaukau i lio j nona. ' Aka, pane mai la nae ua wahi kanaka nei me ka olelo ana mai: "O ke alahele a kakou e hele aku ai, aole ia he alanui kupono ma ka lio e j hele aku aka, he aiahele kupono wale no ia no ka helewawae ana." No keia mau olelo a ua wahi Mafelia nei, ua ku iho la o Hawila me ke pahaohao, a haka pono 'aku la kona mau j onohi maka maluna o ua wahi Mafelia la, a liuliu ninau aku la oia penei: ; "He oiaio anei keia au i olelo mai nei, o ke alanu a kakou e hele aku ai, aole j hiki i ka iio ke hele?" "Ae," wahi a Mafelia, me ka hoomau ana mai i ka olelo: aole nae e napoo ka la a hoea kakou i Hunegaria ina ola kahi a kou kiekie i makemake ai e hele aku." j I kela manawa, hoea mai la o Oto Beriana a hoike mai la ua makaukau na | iio, aka, hoike ak ulef nae o Hawila. imua ona, e haaieie ana laua l ko laua mau 110, a e helewawae aku ana laua mamuii o ke alakai ana a Mafelia. j Nolalla, hele aku la o Hawila a me : Oto Beriana a loaa ko laua mau mea I kaua, me ko laua komo an& ae ke mau

'palaka kila i miloia me\a maiau. i Hoi mai la laua a makahi a Lomeli- ) ana e noho ana me kona helehelena o ke ano kaumaha. . Hele aku la o«Hawila a honi aku la i kona makuakane me ka olelo ana: | "E naue ikl ae no au, e kilohi iki i ka home kakela o Melodiana, pehea aku 'nei Ia ka noho ana a ia poe. E kuu pa- ! pa, e oluolu oe e hookuu mai ia'u e hele. I "E hele e kuu keiki," wahi a ua elemakule la i pane mai ai, "a na ke Akua 'lokomaikai e malama ia oe." j I ka oau ana o ka panai aoha ana mawaena o Hawiia a me kona makuakane, e like me ka kaua i ike ae nei, e ka mea heluhelu, a pela no hoi me Oto Beriana, ua haalele iho la laua i kahi pupupu hale, a puka aku la iwaho malalo o na alakai ana a Mafelia ke kamaaina. i Ano, e ka makamaka heiuhelu kai, eia kaua ke nana nei no keia j kai hele a ka kaua mau koa opio, oia hoi o Hawiia a me Oto Beriana, a i kokookoiu )roi laua i kahi Mafelia. | O ka pnanawa a Hawila ma i haalele iho ai ia Lomeiana, o ka hora 2 ponoi ia o ka wanaao, a nolaila, aia ke alaula o ke ao ke hoomakaukau la e wehe i kona ipuka nani, a o ka pawa hoi o ke ao, ke hookuene pono ae la oia i kona riiau pani, no ka hoomakaukau ana hoi i alahele nani no ka la, e oili ana i ke kakahiaka me ke kamahao. O ke alahele a Mafeiia i aiakai aku I ai ia aHwila ma, he alahele no ia ua kamaain mua ia Hawila, a oiai hol lakou e hele ana, pane aku la o Hawila i ua wahi Mafelia nei: l "E ;Mafelia, he wahi alanui keia na'u , i kamaaina i ko'u mau ia opiopio. A ke ole nae hoi au f poina, eia keia wahi alanui ke moe nei a hoea i kekahi ana ma kekahi pali. «■ I "A» ke hoomanao nei au, hookahi a'u komo ana iloko o,ua ana la, a me he la he hookahi paha mile okoa o ko'u hee ana iloko o ua ana la, me ka naku he'e ana iioko o ka poeleele o \'.a ana la. i "O ke kumu o kt)'u komo ana iloko o keia ana, oia ko'u alualu ana i kekahi dia keiki, a oi noke no hoi au i ke alu- i alu iaia a komo okoa oia iloko nei ana, a hoomau aku la no hoi au i ka uhai ana iaia, aka, aole nae oia i ioaa iki ia'u a hiki i ko'u haalele ana iaia e a£a hele ana iloko o ua ana la, a o kona hopena aole au i ike i kona wahi i hee aku ai. | "Noaila, e Mafe)ia, maloko aku anei oia ana kakou e hele aku ai, e iike me kau e alakai nei ia kakou ma *eia alanui, oiai, aohe wahi e ae o keia alanui e kamoe aku nei, aka, oia wahi wale no?" wahi a Hawila i ninau ae ai ia Mafelia. j "E kuu haku maikai, ke ike nei au, aole oe he holona no ke alahele a'u i makemake ai e alakai aku ia oiua, ke alahele hookahi e hoea koke aku ai 'olua no kahi a olua i makemake loa' ai e hoea'aku. j Hookahi a'u mea e hai aku ia olua, | e makaala ioa olua i ko kakou wa e heie Iku ai iloko o ke ana, oia hoi, e makaukau mua olua no ke pale ana ae ia kakou mai na poino e loaa mai ana ia kakou.mai kekahi mau holohoiona hihiu mai. "Aka, ma ko'u manao, aole paha he holoholona ea.ee mai ana me i kakou maloko o ke ana, aka, he bea huiuhuiu wale no. | "Hookahi a'u ikemaka ana i keia bea, a ina he ,hapa mama ae ko'u ina ua ,lilo au i mea okaoka liilii imua o na niho pepeekue weliweli o ua holoholo- j na la." I Hoomau aku la lakou nei i ka hele ana a hala paha hookahi hora, aia hoi, hoea aku la lakou nei ma kekahi wahi ululaau, a eia lakou ke hookkoke aku nei i keahi kuahiwi nui. I A i ka hala ana ia lakou he hapalua hora okoa o ka hele ana iioko o ka | uulaau, ua hoea aku la lakou nei ma ke kumu o kekahi mauna. A malaila lakou i ku iho ai, aia hoi kahi kanaka alakai ke hoaa la no kahi ana i manao ai oia ka puka e loaa ai ka waha o ke l ana huna. J J I keia \va a lako'u e nana aku ana, ua pualena loa ae ia ka wehena kaio a uiuiki mai la na ōlino o ka malamalama, aka, o ka mea a ko lakou mau onohi maka i ike aku ai ma ia wa oia ka paia paa o ka pali. | Ke noke la lakou i ka huli ma o a maanei o ka paia pohaku, aole nae he wahi mea a loaa he wahi meheu o ua ana' la. I Oiai no lakou e noke ana i ka haha j poele, aia hoi lohe ae la lakou i ka ha- | lulu o kahi mea mahope ponoi ae o lakou, a o ua mea halulu la ua like me ) ka nu ana o ka makani. i Na keia halulu i hoopuiwa ae ia iakou a pau, aia hoi o Hawila me .Otoj Beriana ke ku ia me ka makaukau i na 1 wa a pau. I Aia pu hoi ka laua koi kaua iloko o . ko' laua mau lima, me he pukuniahl la ' me na waha he 12 e hamama ae ana; | Aka, o ka mea kupanaha launa ole a lakou i hoomaopopo iho i, oia no ka nee ana mai o ka halulu a lakou i lohe mua ai me ka ikaika, aka, emoole nae, aoie iakou i lohe hou aku ia mea, me he mea la he uluulu makani wale no I pa fhai i kinohi a mao wale ae la no. ■ He mea haohao loa keia ia Hawila ma; aka, ia lakou e ku ana me ka pahaohao me he hoonee ana k la na kekahi f olai nui i ka honua a me ka oiapa hikiwawe ana a kekahi uwila, pela ka pinoole o na mea i loheia a i ikeia e Hawiia j ma, aia hoi, ike altu la o Hawiia i ka' olepeia ana ae o Oto Beriana a huli ana kona alo iluna, a o kahi Mafelia hoi kela lele aku la oia i kahi e me ka hooho • ana ae: j "Eia ua bea nei! Eia ua bea nei!" I He oiaio, ua ike aku la o Hawila me ke pahaohao nui e ku mai ana imua ona he mea kino huluhulu'e like m eka hulu 0 ka bea. 1 Ke ike aku la oia he poo bca no kona, a he kino no hoi e like me ko'ka bea ma na ano a pau, o ka mea Lamahao i | kanahoomaopopo ana aku aole ona mau maiuu e'like me ko ka bea. I Hookahi wawae o ua bea la e hehi ana ia maluna o ka umauma- o o uto ißeriana, a e nana pono aku ana hoi kona mau onohi maka uliuli ia Hawīla. j I kō Hawila ike ana aohe iie mau ma.iuu maluna o na manamana wawae , o keia kino e ku mai ana imua ona me | na helehelena o ka bea, ua hooholo ko- : ke iho la oia, aoe no oia he hoioholona | oia ano, a o kana 1 manao al he mea i j kion kanaka no ia i hoaahuia me ke I kapa hulu bea. | Nolaila, oielo iho la oia iloko iho ora: V | M Pakele no hoi oe mai a'u aku, oiai ke | manaoio nei no au aole oe he holoho- ] loni ahiu o na ululaau e like me kou j: ,aahu e hoike mal nei; aka, ma ko'u manao he kanaka no oe e like me afu neV !! I Hoko o kela wa, hapal ae la o Hawila : '! kana kol kaua me ka manao e hahau 1

mai maluna o ka mea kino kuluhulu. ; Aka, ua ua pahaohao loa nae o 31 awila i kona ike ana iloko o ka iino a.nu a ka maka ua lilo aku la kana ko} m.ii . iaia aku, a ike aku la oia e haihai ia mai ana e na lima konahao o ka mej>. kino huluhulu, e like me Kahi laau uul:u : loa. i A iloko no hoi o ka manawa pokolo loa ua ike aku la oia i ka lels ana niai 0 ua meahul uhulu la a hopu mai i k-ma puhaka me ke oolea. Akahi no a hooiaio loa ia mai k.* ma- | nao iloko o Hawila, aole no keia he bea, aka, he no ia. Ke ike iho la no hoi oia, he kanaki ikaika maoli io no oia, oiai ke ike !a j no a i ka wēla o kona mau opi aoao, me he uwea umii la malaila. i Nolaila, ao(e ana hana e ae, aka o ka lalau Hma aku no i kona lioa paio a e kupapa no hoi laua me ke kaii ana owai la auanei o laua ke ianakila ani. 1 e eomaopopo iho e kuu makamaka heluhelu, eia ka hakoko hahana lua ole mawaena o ka kaua leoa opio a me kekahi o na huluhlu 0 na mauna. I ka wa i lele aku ai ka kin» huluhulu a hopu a paa o l-īawUa, ua a!a ae la o Oto Beriana a ku iiuna. Ke nana aku la hoi oia i ka hakoko weliweli mawaena o kona hoalo-ia u me ka mea kino ana i hooiiuoi wale iho ai iloko ona, o kekahi ia o na kino , kanaka hihiu e noho ana ma na mauna. ! 1 Ua noke iho'la laua i ke kupapa me ka ikaika, e luli ana ko laua mau kino e like me na kumulaau kedera e 100- ] luliia ana i o a ianei e kekahi kikiao makani ikaika loa. i Aia ka' mea kino huluhulu ke hookuu pau la i kona ikaika e hina kona hoa paio iaia, aka, o ka luli o ko Hawila kino oia ka mea i loaa iaia, a o kona ne- | eu ana ae mai kahi o kona mau kapuai i hehi iho ai aole no ia i malele ae. j Aole no hoi i noho hoopalaleha wale , 0 Hawila imua o kona hoa> paio, aka, aia no oia ke hoao la i kana mau kiina a pau ana i manao ai oia na hiu ana .e j welaa i kona hoa paio, eia nae ua hoopahua wale ia no ia mau kiina ana e kona hoa. | ' A ike iho la o Hawila aoie o ka ika- i ika wale no ka mea i loaa i kona hoa , papa lealea, aka, o ke akamai kuiaku- | lai no kekahi i loaa iaia. | Nolaila, i kona ike ana i keia mea, ua hooholo iho ia oia loko ona, aohe | ana hana e ae e hana ai, o kojia hoolei • pau wale aku no i kona ikaika a pau ma ke kaikai an e i kona hoa paio a' paki iho iaia maluna o ka honua. j Me keia manao e lalapa ana iloko o ko Hawila umauma a me ka manaolana ; e owela ana i e hiki ana no iaia ke hooko i ka hana ana i make- | make ai, ia wa i kuene pono iho ai oia, • 'houluulu koke ae la oia i ka ikaika, a j 1 kona ike ana o ka wa kupono ia ana e hakoko aku ai, o kona man£f\va no ia i kalele pau iho ai i kona ikaika, a me ka eleu no hoi, ua hapai ae la oia i ua hoa paio kamahao ia ona iluna. J He oiaio, e like me kahi kumulaau i unuhiia ae mai ka makalua i oni paa ai kona mole a me kona ma uaa, a he, mo, pela no i ulaa ae ai ,6 Hawila i kona hoa paio a manana ana kona mau I wawae huluhulu i ka lewa, a me ka hi- : kiwawe loa ua pa-ki iho la oia iaia ilalo. ! ' A ua like ka halulu o ka pa ana iho o j ke kino o ua mea huluhulu la la ilijna | o ka honua, me ka halulu o ka hina āna o kekahi kumulaau nui o loko o na ulu- | laau, a ua lohe ia ae Ia hoi ka leo uwo i wawalo o ua mea kino ta i ka lewa. > ! I kela manawa i lele aku ai o Hawila maluna o ka kino ana i manao ai i aole ia he holoholona, a hehi iho la I kona mau kapuai wawae hema maluna , o kona umauma, a aia hoi kana pahi; ke kulali la ma kona lima akau, me ka 0 pono afta iho o kona maka ma kona puana-i. | Ia wa i poha ae ai ka leo o ua mea kino huluhulu la, aole nae ia he leo no. ka holoholona, aka, he leo no ia no ke ' kaiiaka, a me na huaolelo maopopo no ! hoi a ke kanaka oia i pane mai ai: I "E ola au ia oe." J Me ka hikiwawe no hoi o Hawila i kaikai ae ai i kona wawae mai ka umauma ae o ua ftanaka la, aole no hol oia I 1 manao e hoala hou mai ana kona hoa ' paio i na ai a wahie, oiai, ua ike j oia ua hiki loa aa ke lanakila maluna ona, a ua? like hoi kona hoa paio imua j o kona mau maka me he iole la imua , o na maka o ka popoki. j ■ Alalla, olelo hou ae la ua kanaka huluhulu la: | j "E ola au ia oe." f ! Kahea iho la nae o Hawila i ua kanaka huluhulu la: J "E ala mai oe e ka mea kino pahao- j hao, a e hai mai hoi i kou inoa a me ko.a ano maoli?" ' | īa wa, ala ae la ua mea kino la a ku aA iluha, e like me ke kahea ana iho , a Hawila iaia, i hoi pane mai la oia: ! "Mamua o ko'u hai ana aku ia oe i ko'u inoa, e hoike pu aku hoi ia oe 5 ko'u ano, e ae mai oe e haawi aku au ia oe i ko'u mahalo nui no kou lilo ana 0 oe ka mea mua i lanakila maluna o'u, oiai nae he kanaka opiopio wale no oe," : wahi a ua kanaka kamahao la i olelo ■ aku ai a hoomaha iho la oia. , lai i hoomaha iho ai aole oia i pane hou aku a hala kekahi mau aekona, ia wa oia i hoomaka hou mai ai e kamailio: | 1 "Ano, e ke kanaka opio, e ike ai oe i ko'u ano, a e ike ai hoi oe i ko'u inoa : me ka haahaa." j I kela manawa i lele ae ai oia iluna a : emoole, ua ku aku la kona kino kanaka 1 oiaio maoli imua o Hawila a me Oto Beriana ma. i Ua hemo ae la kona aahu hulu bea : a me kona mau pono a pau i Hlo ai oia ; he holoholona weliweli i na minute ma- | mua iho. ~ me na umiumi hina loloe e kuuwelu ana ] ma kona alo, a e aahu ana oia i kekahi i aahu o na kanaka noho mehameha o i loko o na ululaau iloko oia mau la, a i i kapaia hoi ma ka inoa he poe Heremita. j | He puipui maikai kona oiwi kino, a ] e hoike mai ana hoi kona mav< helehe- i lena a pau i ke kulana oolea a me ka ] ikailea, aka, o kona mau hiona maka, | e mohala mai ana ia wa ua hoike ia i malaila he kanaka ia me ka umauma i 1 hoopihia me na manao olu waipahe, i hoia he puuwai hoi i hoohamamaia me i na haawina o ka oluolu a me ke aloha. i | Wahi a ua kanaka la i pane aku ai j ia Hawila: < | "Ke ike ihai la anei oe ia'u i keia ma- 1 nawa?" ] j "Ae," wahi a Hawila. '] I "Nolaila, e haawi mai oe i kou lima 1 akau o ke aloha ia'u." | | Haawl aku la hol o Hawila 1 kona i lima, e like me ke noi a ua kanaka pa- ī haohao la, a i ka pau ana e hoi o ko 1 laua iulu lima ana, ia wa ua kanaka la ] i pane hou mai ai imua o Hawila me 1 ka i ana: i "Aloha oe, e ke kanaka opio, nona 1

ka inoa a'u i lohe nui waie ai, ka mea hoi i kapaia ka Naita o ka Lua Huna Pahaohgo. "Ia oe i hakoko ai ma ke kahua lealea ma Roma, ke ike la no au ia oe: i kou wa i laweia ae ai e ka lio ahiu, aia no au ke ike la ia oe; a i kou mainawa i noho makamaka oie ai ma kekahi o na ululaau o ka aina o Hunegaria ma ke ano o ka Naita o ke Kapa Kila Omaomao, aia no au ke ike la ia oe. j "Ano, e ke kanaka e hookama aku ana au ia oe i keiki oe ha'u, a owau : hoi kou makua hookama o keia mau la aku e nee mai nei. • "Pehea aku la keia? E ae mai ana anei oe i keia noi a'u ia oe e ke kanaka iopio puuwai hopo ole, ka mea e hoehaehaia aku ana ma keia hope aku e ka rnea a kou naau e makee paa nei?" wahi a ua kanaka kupahaha la i ninau ak uai ia Hawila. "Heaha hoi ka'u e hoole ku ai i ka mea maikai, oiai he mea luhl okoa no hoi ka imi ana o nei mea he makua, kahi hoi ka makua loaa wale mai me ka, lokomaikai ia mai e kou puuwai pahaohao i ke aloha,"' wahi a Hawila i pane aku ai. "Ua pono, e kuu keiki, ua pono. A ke hoike hou aku nei au imuaou; O ka mea i hookama aku nei ia oe i keiki nana, oia no ka mea i kapaia o ka Mo- , neka o Enegedi, a owau hoi kekahi o ' na koa i hele ai o Ilikeke ka Puuwai Liona o Aiehiona i Paiesetina no ke kaua ana i ka poe Mahometa. j "Nolaila, e ka mea 1 i ae laelae mai nei e lilo i keiki hookaina nā'u, ma nei ho- ' pe aku a hiki i ko'u kaheaia ana mai e ka opu puanuanu o ka honua e hoomaha i ka'u hana ma keia ili honua, e hea mai oe ia'u o ka Moneka o Enegedi. I "A maanei ke lawe nei au i ka'u hoohiki paa ma kahi aup e hele ai, e kuu I keiki, malaila au e hele aku ai, a e hooko mau aku no hoi au i kau mau kauoha a pau o kela a me keia'ano, ina no ka make a no ke ola paha. j "Aka, ke ike aku nei nae au ma kou mau hiohionā e kuu keiki, aia he manao uila ikaika ke hoopunana nei lloko |o kou houpo o me he mea la ma leo'u ihoomaopopo aku, ua ake loa oe e hiki 'koke i kekalii wahi au i m'akemake nui • loa ai. Aole anei pela?" "Pela no," wahi a Hawila, me ka hoomau ana aku i kana kamailio ana: "ua jmakemake loa au e hiki i ka aina o Hu!negaria mamua o ka napoo ana o ka la. ' "A nolaila, ,ina he mea hiki ia oe, e !kuu makua ke hoike mai ia'u i ke ala pokole e hiki aku ai ilaila, alaila, ua i loaa ia'u mai a oe mai e kuu makua ke kokua nui." I "Ae —ua pono—aole io no e napoo ka •la, a hoea aku kakou i kahi au i ma'kemake ai, ,e kuu keiki, a ua hiki loa 'hoi ia'u ke alakai aku ia kakou i ka 1 aina o Hunegaria, a ke ole au e kuhihewa ma ka hale kakela o Melodiana, kahi o ka haku wahine Monika, kekahi o na luna a poo kiekie o ka hale hoohiki 0 na virigini ma ka aina kaulana o Enegedi. Aka, owai keia kanaka opio, e kuu keiki?" Pane aku la o Hawila, o Oto Beriana jkona inoa, a he hoaloha pili tfaa oia j no'u." * "Ua pono, he kanaka opio puuwai ho- ! po ole oia, a ke hoike mai nei kona !hoku hanau ma na lani, ua noho mua joia maluna o na ale apiipii o ka moana." A i kela wa, haka ponio aku la na ; maka o ua oMnek ala o Enegedi maru;na o kahi a mino aka la kona mau papalina, a olelo aku la oia :i ua wahi Mafeia nei: j "Ea, aole anei o oe kahi kanaka a'u 1 alualu ai aneane he eha mahina ae !nei i hala iloko o ka lua huna ma kekahi wahi o keia mauna, a i hapa nui pakela mama ae no hoi kou ina ua paa oe ia'u?" "Ua pololei oe," wahi a kahi Mafelia . i pane aku ai, "owau no hoi ua kanaka ■la au i alualu ai, ka mea hoi a'u.i kuj hihewa ai he bea ahiu maoli no oe. A i hapa io ae no ko'u mama, ina' ua iweluwelu liilii au ia oe." * j "Ha-ha-ha! He wahi alopeka mama maoli io no oe," i hooho ae ai ua BFoj neka nei o Enegedi, aaila, huli ae la 'oia'a kamaillo aku la ia Haw'ila: j "E kuu keiki, ke ike nei au ua alakai ia mai oe e keia wahi kanaka ma |kahi e loāa ai la oe he alahele e hiki jkoke ai oe me kou hoa i ka aina o Hu- | negaria, kahi hoi au • i haalele aku nei i ka po nei a huli hoi mai nei. I "Aka, o ka mea pilikia nae, ua hoopaaia e a'u ka waha o ke ana a ianei i ike ai mamua a he okoa ke alahele e komo ku ai ilaila, nolaila, e hahai mai oukou mahope o'u." I kela manawa kulou iho la ua Moneka nei o Enegedi a lalaū iho la i konst aahu holoholona bea, a i hou mai lā ia Hawila: "E ukali mai oiikou ia'u a mai pihoihoi hoi oe no kou ho*>kaulua iki ia ana maanei, e kuu keiki, no ka mea, aia a hoea āku kakou i ka home o kou makuakane hookama nei, alaila, e hoike aku au i ha mea a pau e pili ana i ke kulana o Melodiana kakela i ka iuiu." A huli ae la ua kanaka nel a hele aku la ma kekahi wahi moali alanui e moe ana ma ke kukulu akau o ka pali, a ke ukali aku la no hoi o Hawila ma mahope ona. 1 Aole hoi i liuliu ko lakou hele ana aku, aia hoi hoea aku la lakou ma kekahi wahi ululaau uyku, maanei lakou i komo aku ai a hoea ana lakou i kekahi wahi panl pohaku. Aiaila, me ka hikiwawe lalau aku la ua Moneka nei o Enegedi a wehe ,mai la, aia hoi e hamama nfai ana imua o lakou he wahi puka oolowi a e hoalii mai ana ka pouli iloko ona, I i hull mai ai ua Moneka la o j Enegedi a olelo mai la ia Hawila pe- i nei: "Eia kakou i ka puka e komo aku al a loaa ke alahele e hoea aku ai ma kahi noho o kou makua hookama nei. "Aka, e akahele loa nae oukou 1 ke komo ana ma keia wa, ō na lima a me na wawae na mea e hiki ai ia kakou ke komo ku ma keia wahi. "He oiaio nae, o kahi o kakou i ku mai nei oia no ka ipuka kahi e komo ! ai iloko o kea lua hun'a, aka, no kahi mau malama elua i hala ae nei ua panl ia e a'u la wahi, a o ka puka hou keia a'u i wehe ai". Alaila, hoomaka iho la ua Moneka la o Enegedi e kulou a kolo oku la iloko o ka puka e mai ana. A nana 1 ke kolo me na lima a me na kull, hoohalike aku la hoi o Hawila ma e like me kana. Kokolo hele aku a lakou nei, o na lfma o na wawae, a hala' paha he mau minute helu, hoea aku li lakou iloko o ka lua huna. Maanei i olelo mai al ka Moneka: » "Aohe mea nana e akeakea mal ia ka.kou ma keia hele ana āku oiai, he maikai wale no keia hee anā aku, a hod- '

kahi no mea pilikia o ka nui mai o ka poeleele. "No oukou nae he pilikia, aka, no'u nei la, ua like no keia ia'u me ka malamalama, a ke ike aku nei no au ia oukou me Ua moakaka me he mea la aohe pouli. "Noiaila, e hoomau mai no oukou i ka ukali ana mai mahope o'u, ne hookahi hora okoa paha a kakou e heie aku ai mai anei aku alaiia, hiki aku k||kou i ko'u wahi noho." fl Alaila, hoomaka aku la lakou e hele, a i ka hala ana o hookahi hora okoa. ua hoea aku la lakou i kekahi wahi e ku ana he alapii pohaku a maanei i huli mai ai ka Moneka a kamailio mai la ia Hawila ma: j "Ua hiki mai nei kakou i ko'u wahi, a eia ke alanui e pii aku ai a hoea i kahi a'u e olelo aku ai o ko'u wahi home ia. i "Nolaila, maanei oukou e ukali mai ai ia'u, a aole.no e liuliu e hoea aku no kakou i ko'u wahi home." Ma keia alanui pii pohaku pii aku la lakou, aka, o ka mea kupaianaha nae i ka Hawila ma hoomaopopo ana iho i ke ano o ua alapii la, ua ana kee ia i o a ianei, a ua like paha me hapalua hora okoa o ko lakou nei pii ana, ike ae la lakou nei me ka hauoli i ka olino ana mai o ka malamalama. Aole no hoi i liuliu mahope iho, hiki aku la lakou ma kekahi ana e puka ana ma kekahi huli 0 ka mauna. 1 He ana nui akea keia a Hawila ma J hoea aku ai, aia hoi rna kona mau paia e kau ana kekahi mau koi kaua nunui, me na pahikaua a me kekahi mau lako kaua e ae he nui. j Ua hoolako pono ia hoi o loko o ua ana la me na noho laau a me kekahi pakaukau laau nui. j Ma kekahi aoao o ua ana la he wahi rumi kuke ia, kahi hoi o ua Moneka la o Enegedi e hoomo'a ai i kana mau mea ai, a e kau mai ana no kekahi mau io holoholona ma ia wahi kuono. j A ma kekahi aoao hoi o ke ana he wahi moe no ua Moneka la, a malaila e ku ana he kuahu pohaku me kekahi laau kea maluna iho, a ma kona nuu e.waiho ana he lei kolona. | Okeia ae la ke ano o loko oua ana la a Hawila ma i hoea aku ai, a o keia kahi a ka Moneka i olelo mai ai ia Hawila i k ai ana mai: j "E kuu keikl, eia ka home o kou makua hookama nei, a maanei oukou e hoomaha, iki ai, oiai au e hoomakaukau ana i mau wahi mea paina kakahiaka no kakou." | He mea oiaio, aole hiki ia Hawila a m ekona mau hoāloha ke pale ae i keia mau oielt> a ka Moneka, oiai ua hele lakou a maopaopo ma ia huakai pahaohao a lakou i heie ai.

Nolaila, haule iho la l.vk >n . luna o na noho a hooinalui m > ia. hoi ka Moneka kupaianaha ; ai no kona keena kk*-iL.v. Oiai ua Moneka 1& e ho-a a:w , k e paahana ana hoi ma na t ai i kana mu malihini ho m;m !• paina iho al, ua haalele iho i.i . ii wila i kana wah e noho anu ;i hla oia ma ka waha o ke ana. laia i hiki aku ai malaila. nar. u Ia kona hana ia l&lo. ike iho la .»r.l . t malalo aku o keia anu a lak<<\i » nel~he mau haneri kapuai ke ki< k ka illhonua mai. Ike iho la oia malalo o ke kumu . ia pali, ma ko'.a huli hol o u.i nw la e uhiia anu ka ilihonua e ka u' a hlki i ka paiena hope o ku ikaku o ka maka. , A i kona ala/a ana ae hui :!un i no ke poo o ua kuahiwi la e ku: i - keia ana ia iioko o na ao kaai• s ka lani. laia hoi e nana ana i k»- i>.'in.;, poo o na ao kaalelewa o ka la:: hoi, ike ae la oia e holoke ae ana • i panopano polohiwa eleele a ulu . iualuna o ke kauhiwi. Hoomaka mai la ka ohu e kok.i! . luna iho, noiaila. hoomaopop<> i l . keia aoe e emo a hooa mai kekahi • nui. Hoohallu hou aku la kt-ia l ki»na r.\ u onohi maka i ka aina ululaau e hoh . mai ana malalo ona. aia hoi. haha n . la iloko ona ke aloha haaiipo no ka mea i aioha ai. a oia ka ka ka niea K kau moolelo e hooheno iho nvi: I ! "Halialia waie mai ana. j Ke aloha o kuu ipo: I I ke ahe mal a ka Malanai. j Hene ana i ka poli." j Na keia aloha i hue konl ae iloko Hawila puuwai, ka mea nana i hooiu ninl mai i kona mau wamaka. a kih . h'ea makolukolu iho la i kona mau ; . ! pallna. A nalu iho la oia iloko iho ona. hea ia auanei au o hikl kok" aku 'ou la e ku aloha?" 1 laia no eku ana, ua hoohikiM«> : » la oia i ke kaoml ana iho o kahi i - ma kona kipoohiwi hema, a i kon.i , ana ae e nana ike ae ia oia o ka M neka no ia o Enepedi. ' Ka mailio mai la ua Mon»-ka la me ka hoike ana mai. o ka ululaau • ele ma ka palena o na kalaulu . Austro Hunegaria. a ma ia ululaau !:- kou e hele aku ai a h«nyi i Huneei:: < ina nae e makemake ana o Hawil.i alahele. • Awahi a ua Moneka ia i hoik. ai, aia malalo pono aku o kahi a ;. e ku ana, ma ke kumu hvH> o ke kn • hiwi e ku ana ka halepule o San;> dosio, a ma ia wahi he ekolu niuu neka e noho mehamehn ana. A ma ka hale o keia poe Mon> k.' ioaa ai ia iakou na lio e hiki ai k>- h■■ aku a hoea i Hunegaria; aka, iua ;e makemake ana o Hawila ma ke :! ,nui pokole iakou e hele aku ai a 'koke ilaila, alaila, aoie lakou ma ::a i 'e hele aku ai. ! Alaila, olelo mai la ua Moneka nei . Hawila, mahope iho o kona nana an ae i na ao kaalelewa o ka lanl e naholo awiwi ae ana ma ka poiu ano o k.i piko t o ke kuahiwi. i ' "E hoea mai ana he ino nui i keia ia. eia nae he ino ia e hoopomaikal ia mai y kpkou huakai." | Mahope iI)o o keia mau olelo a u.i Moneka la, kol mai la ola ia Hawila * jhoi lakou e paina, oiai ua makaukau pa mea ai. [. Huli ae la hoi o Hawila a ukali aku u i ua .Moneka ia a hiki ma ka papaaina i hooplhaia me na mea a a ua Moneka la i\ hoomakaukau ai. I Noho iho la no hoi lakou a ai iho i->. .a no ko lakou nui poioii no hoi ua h lopono ia mau wahi mea ai nu» ka h->i - ea. | Oiai hoi lakou e hookaukemio ana : ko waho e hahao ia loko, ua hoomak - mai la ka Moneka e hahai mai i k» k i hi mau mea e piii ana lala Iho. j Hoike mai ia oia, o kona inoa p<>' oia no o Teodorika, a o kona wahi < n ho mua ai ma na kula papaa la no ia Suria, a oia no hoi kekahi hoa lawei.i|we o loko o ka haie hoohiki o na vi gina ma Enegedi. j Aka, ika pau ana ona hoonene ka Kuresade ,oia hoi na hoouka kaua mawaena o na Kariatiano me ka poe Ma homeda. ma ka aina hemolele Pale*tina, ua haaiele aku la oi aia Suria. > hele auwana mai Ia oia a noho ma n ululaau o Roma ma Austro Huneicari.. a me na wahi e ae he nui wale. i Ia wa no hoi ua hoike mai la oīa ik - po mamua iho ua hoea oia i ke kulana ( kauhale alii o Hunegar.a. a mailaila a kana kaahele ana a aoea iioko o ; ■ ululaau o Urania a hiki loa i ke ku kela. o Meiodiana, a mallaila mai oi.i hoi mai ai. I Hoike mai ia oia ua halawai oia ■' kekahi mau koa kiai o loko o ke k : kela a ua hoike mai lakou ua huii h' aku kekahi o ko iakou mau alakai n--- ' ka inoa o Malavalia me na koa he ka nui. ' He 1,000 poe M>lolio. 2.000 p«>e pa" pua, a he 5.000 poe koa helewawao • na koi kaua pokopoko a me n:% r a: kaua. ; A e hoomakaukau ana lakou no > 'ano o ka. lakou kukuiu ana i na h. ' e pono ai ke pale ana aku i ka hal. kela Melodiana. • "O na alakai nui nae, wahi a na X i hoike mal ai iaia," wahi a ua Mor.«-V; la i hai mai al a Hawila, "he mau v hine laua. j "Hookahi o laua he alakal no ka ; '• ali koa lio, a o kekahi o laua he aia's. ■ ino ka puaii kaua o ka poe pana pua 1 "O ka mua o laua, oia ko makou M Iwahine, a o kekahl iho, o kana aika'no ia. | *'A o ke alakai o ko makou ma v . koa e ae, i hoike mal al ua koa kia; ; ia (Moneka oia no kekahi o na hoa! " o ko makou Alii Puuwai Hamama. ] "Maanel i ninau aku ai au l uu v" ; koa la," wahi a ka Moneka, "oia h owal ko oukou alii, ka mea hol a ouW L ' i olelo mai nei ia'u he kanaka puu- 1 ' 'hamama?" J "Hai la iakou, o Hawiia. Aka, nin-.i« hou aku Ja no iwe au ia lakou, aun- J 'oia ikeia wa? j Hoike mai la lakqu ia'u ua hala oe no Roma, a l keia ahiahl e hlki ai oe no ka hale kakela. (Ao!e i £> a ' J Ela maf no au mau punahele— • Kakelamaina a me ke Kinowailua.