Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 4, 25 January 1901 — Hawila ke Koa A OLE Magarita ka Ui. [ARTICLE]

Hawila ke Koa A OLE Magarita ka Ui.

"Mamuli nae o ko'u haalele ana akua i na ului.aau o Urania a huli hol mai i ka po nei, ua halawai au me kekahi pualikaua nui e hoomoana ana maloko o ua mau ululaau 'la ama ko r u ninau ana ika poe i halawai pu me a'u ua hai ia mai la au o ka nui o na koa o ua pualikaua la he 4,000, a e alakai ia ana lakou e kekahi na Pae Mauna." "Ua lohe no hoi au. ua hooholo keia Alihikaua me ka Moi o Nunegara, e kaua aku 1 ka poe e noho ana maloko o ka hale kakela Melodiana. "O ke kumu o keia, no ka make ana 0 ke keiki a ua Moi la, oia oMariona. Ua ike no hoi au i ke ahiahi nel a'u e hoomakaukau ana na koa o ua Moi la no ka nee ana ae e hui pu me na koa o kela Alihikaua a'u i manao ai oia ka moi o na Powa o na pae Mauna Alepine. Alaila ninau aku la o Hawila i ua Moneka la, "ehia ka nui oia poe koa au i lohe ai? Ua hai ia mai no au e kahl mea h hiki ia'u ke hilinai he 6,000 ko lakou heluna. Me kou hoike pu ia ana mai he elua mau Alihikaua nui na laua e alakai ana i keia poe koa, He kane kekahi a he wahine kekahi. O ka wahlne nae, wahi a ka mea nana i hooike mai ai ia'u, oia no ke kaikamahine ponoi a ka Moi, a o ke kaikuahine ponoi hoi o ke keikealii Mariona. i make ai maloko o ka ululaau o Erania. Ua lohe mai au he poe naita makaukau wale no ,ka hapanui o lakou a o ka hora 10, o ka po nei ko lakou wa e haalele ai i ke kulanakauhale a nee aku no na ululaau o Urania. A me he mea ia i keia wa.aia iakou ke hui pu ala me ka pualikaua mua 1 hoea ae ai. Aka, e kuu keiki, ke hoike aku nei au ia oe, mai hopohopo oe no ia mea a manao iho, paha oe ua hoouka ia ke kaua i keia wa. A ma ko'u manao aole ehoouka ia ana ke kaua a hiki aku kakou aka ina no e hoouka io ia ana ke kaua ma mua o ko kakou hoea ana aku aole no ko kakou mau enemi e lanakila ana a liooa wale aku no kakou. O kekahi mea a na koa kiai o ka hale kakeia i hoike mai ai iau oia ka lauha ana ae o ke lono ua ioaa aku he palapala mai ia oe aku i ko lakou Moiwahine, e hoike ana aia oe Rokenekai, a wahi hou a lakou i hai mai ai ia'u ma ke kah wahi manu nunu ka i lawe aku i ua leta la. A nolaila, e kuu keiki, o keia na mea nui a'u i ake ai e hoike aku imua ou' a pela iho auanei oe e ike ai i kekulana o ka hana e hoopihoihol nui nei i kou noonj». A maanei ihooki ai ua Moneka 'lo i kana mau kamailio ana mai, a o ko lakou wa no hoi ia i maona ae ai.

A no e ku makamaka heluhelu ike ae la no kaua i na mea ihoikeia mai e ke kanaka pahaohao, a kau hoi i lioomaopopo ae nei oia ka Monek'a Teodorika o Enegedi ka moolelo e piii ana i ka Moi Rikeke ka puuwai Lima ke kamailio ana nona ma keia ona i hoopuka ia ma kekahi heiu o ka nupepa "Na Lani Ehiku" i ka M. H. 1886, alaiia eloaa no na hoike ana no keia Moneka a i ole maloko o ka |buke moolelo; i kapara THE TALiES' j Aka aole pah ku ehoopu manawa ma keia wahi, oiai, e kamailio hou aku ana kaua no keia kanaka ma keia mua aku. Eia nae ka kauamau mea e hoomaopopo iho ma keia wahi o ka kaua moolelo . Aia na pualikaua hui o Henegaiia me na Alepine maloko o na uluiaau o Uiania. Ua hoea aku hoi o Maiavalia me kona mau koa 8,000 ka nui ma ka hale kakela Melofiana. He mau wahine hoi ma na aoao hakoko a i eiua Eia hol o Hawila ame kona. mau hoa "i ke alapii o ka opae," he aneane he mau legue no ka mamao mai Melodiana kakela mai. Nolaila aohe a kaua mea e ae e kuu makamaka e hookaulua iho ai aka e hoomau aku no kaua i ka nee ana imua. I ka maona ana ae o o Hawiia ma ua oehu hou mai la ka Moneka Teorika i ka oielo ana imua o kana mau malihini. Ke kokoke mai nei ko kakou wa e haalele aku ai, nolaila, e hookuu iki mai hoi oukou ia'u no kahi manawa pokole. E komo ae hoi au i ko'u aahu kaua; a ma ko'u manao no nae, o kuu aahu bea no ko'u ekomo ai. Ua pono, wahi aHawilai pane aku at 0 ko'u aahu io no ia e komo ai. Malia na ia aahu homaka'uka'u no auanei ou pau kahi o ko kakou mauenemi 1 ka holo. No keia mau olelo a Hawila ua hu ae la ka lakou aka. Pane hou ma ila ka Moneka: Eia paha ka mea pilikia aohe o oukou mau kapa kila. Nolaila, manao au he mea pono ia kakou ke lho mal anei aku a hoea 1 kahi oka poe Moneka a'u i kuhikuhi aku nei ia oe e kuu keki. A malaila e loaa ai ko oukou mau kapa kia a me na lio o oukou a mai laila aku kaleou e hele ai no na ululaau o Urania, a manaolana no au e hoea aku ana kakou ilaila i ka wa I kela wa komo aku la ua Moneka kupono no ka heawi ana aku i ko kakou kokua ana. la ma kona wahi e moe a», a aahu iho la oia i kona aaiiu holoholona bea, a kakali aku hoi o Hawiia ma iaia. Oiai lakou e kali ana, ia wa koke , no i noe mai ai ka pouli iioko o ua ana la, kokolo ana ka ohu ma ka puka i me ka hiolo ana iho o ka paka ua. I Aole i emo ua p-ha wawalo ae a i ae la ka uwila. ! Ua hoonaueue ia ae la ka mauna, a ua holapa weliweli ae la ka leo heleuluulu o na kikiao makani. He oiaio ua hoea kokoke mai ka ino 1 o na ao hakumakuma oka lewa i ka hoahoa ai i na minute mamua ae i » ka wa a Hawila i alawa ae ai i ka poiu ano o ka piko o ke kuahiwi. . Ia manawa no hoi ka Moneka i oili hou mai ai me kona aahu kamahao me kona kuhikuhi ana ae i ka hoailona o ke kea, a puana ae la: 1 Amen." Oia hoi ma ka kaua ol«»lc kamaolna

e kuu makamaka, ke uhuhla ae e loaa ana penei: "E hoonani ia ka makua a me ke Keiki, a me ka uhane Hemolele, Amen." Pau keia mau mamala olelo i ka puana ia ae e ua Moneka ia pane mai la oia imua o Hawila ma: Ua hoouna mai la ke alii oka po i kona mau anela e hoopilikia mai ia kakou. Aka, he mea oie nae ia ika manaoio hana; nolaiia ua makaukau paha kakou no ka kakou huakai. Ae, wahi a ko Hawila ma mau leo i hooho like ae ai, a o ko lakou manawa no ia i hele aku a,i a o ka Moneka Teoodrika no hoi ko lakou alakai. He hora hookahi p'aha me 30 minute ka manawa i pau ai o koa ma keia hele ana a Hawila ma ai looa aku la lakou i kahi halepule malalo o kekumu 0 ka mauna. Ma keia wahi i hoolauna aku ai ka Moneka Teodorika. i kana keiki hookama ame kona kokoolua imua o na Moneka o ua wahi halepule mehameha la. A aia no ka ino, ke holapu la ma na wahi a pau o loko o ka ululaau, ua like ka nu ana a ka makani me ka nunulu a ke kai hooe, a e noke ana hoi kona mau alelo heleuluulu i ka unuunu i na kumu laau me ka oolea. Ke nee pohina la hoi ka uhiwai maluna o ka ululaau holookoa, me he mea ia e hoopunana ana ia maluna o na lau laau no ka hoomahuahua ana i ka nui o ka ino. Ma keia wahi halepule i hooia iha ai ka Moneka Teodorika no na mea e pono ai ka lakou huakai hele no ke kahua kaua ,e hoolale mai ana ia iakou ? nee aku me ka hookaulua ole. Nolaila, ma keia wahi e haalele iho «aua e ka makamaka heluhelu ia Haivila ma e oioina ana ma kahi o ka Moneka, e like me ka kaua i ike ae la ) e kiola aku kaua i ko kaua mau onohi ike maloko o na ululaau o Urania ma kahi e kokoke aku ana i ka Melodiana kakeia o Melodiana. I ka wa a ka ino e holapu ana me ne uulua kapapa la no ka moana, aia na pualikaua hui o Aupuni koa o Huiegara a me ko na mauna Alepine ke hoomoana la maloko o na ululaau o Urania; a e hoao ikaika ana hoi laiCou e paio kue ae i na koikoi a ka ino 1 kukupau iho ana maluna o lakou. Ua hoomaopopo ia ina aole lakou i poipu ia e keia ino, ina no ua haalele koke lakou i ka hoouka ana i ke kaua maluna o Melodiana kakela no ka mea ua ahi wela mai nei loko, ua oni na [o ke haloke nei na hao. Aka; o na pualikaua hakoko nae a i elua, ko ka hale kakela a me ko na pualikaua hui a kaua i ike ae nei ua makaukau no laua a i elua no ka haāko ana i ka hana a ka makemake i i kono hoi a ka manao. Aia o Malavalia e ku ana me ka maieaukau imua o kona mahele koa hele wawae, e hoopuni ia ana hoi oia e kona mau ukali kaeaea, oia ka Naita Hunegaria, ke kanaka Mura, a me 15 s kona mau alii ponoi.

O ka ui Makalika hoi maluna o kona lio nona ka. inoa o Ponelia, aia oia ke ku la no hoi ma ke poo o na koa halolio he 1,000 me he pua la īkau o # ka onohi maka o ka uwila. Ke nana pono la kona mau koa maluna ona me ka ohohia nui, me ke kakia paa ana iioko o ka lakou puuwai ma kahi o kolakou Moiwahine e alakai aku ai ia lakou no ka hana i makemake ia, malaila no iakou e ukali aku ai iaia ina he ola a he make paha ka haawina e ; kau mai ana maiuna o lakou. / : '• Ke ku lano hoi na manu nunu ahiu la o Rokenekai me ka puuwai naue oie ame ka haupo i piha i ke ahi a ka hopo ole a me ka wiwo ole. G ai kane no hui oia o Pelekila ka mea nona ka puana ia ana, ka onolio daiama o Peresia, aia no oia ke ku la ma ke poo o kona mau kanaka oia hoi ka heluna o hookahi kaukani 0 na kanaka me na pana. | Me ka hopo ole ame ka manao koa a kupaa aole no oia i haule iho ma na helu haahaa malalo iho o kana aikane aioha, o ia ka Ui Makalika. A i ka pohaia ana aku hoi o ko kaua mau maka maiuna o na mahele koa a pau o ka hale kakela, aohe no a kaua mea e hoohalahala ai oiai e hoike mai ana ko lakou mau hiohiona a pau i na helehelena e hiki ai ke hooheno ia iho. "Eia mai au o'Uwila, Ke kupueu o ke ao polohiwa; Owau no ka oiaii ola poai, Ka Niuhi kapapa oia kai." I ko kaua huli ana ae hoi a nana ae i na pualikaua hui, aia ke Aiii Powa o na mauna Aiepine, ke hekau hoolai 'ia ma ke ano iho o kona mau kanaka me na uilani manao e houpuupu ana iloko o kona papa umauma nana auanei ka eha koni oia la, a e lilo ana kona enemi, oia hoi kona kaikaina o Hawila i pio nana. Aia hoi ma ka aoao o na koa Hunegaria e haaheo ana ke kalkamahine a ka Moi o ua Aupuni la, ke kaikamahine hoi o Mariona, mamua pono iho 0 na koa o kona aina hanau. Ua iilo iaia ke aiakai ana i ka eheu akau o ko lakou mau koa, a o ka eheu hema aia malalo o ke alakai ana a ka Naita Babulonia de Sivo, ka mea 1 olelo ia e na naita a pau o Hunegaria, "ke Ahi Lele Kamahao o Helene," oiai he Naita oia mai na kaiaulu mai o ke kulanakauhale o Atena ma Helene. I ka nana aku i ke kulana o kela ame keia o na pualikoa a i eiua, aole j no i Ike ia ka aoao o laua nana e nohoaiii ke kahua kakalaau o Hinakahua, oia he māu kaeaea waie no laua a i elua, a ma ke koho aku no nae me he mea 'la e kaa ana ka lanakila me ka aoao o na pualikaua hui, oia he 10,000 ko iakou nul, a ua like ia me 2,000 ko lakou oi mamua o ko lakou ■ mau hoa paio. Me ka makaukau i ku iho ai keia mau pualikaua a i elua, me ke kali ana o ka mao ae o ka ino e holapu ana, a o ko iaua manawa ia e hooiei ae ai i na ai o Hinakahua. ! O ka manawa i hoomaka ai ka ino, • a kaua i ike ae nei e ka makamaka he- ! luhelu, oia paha ka hora 7 o ke kakahiaka. L Nolaiia, ika hele ana a kahi ka hora 12 o ia la, ua hoomaka mai la ke kuL aua e akakuu, ao na kikiao makani ■ hoie nawe malie a o ka ohu e pohina ana maluna o na uluiaau e naholo awi- > wi mai ko lakou mau wahi e hoopuna--1 na ana. I A i kela wa i kani kapalulu ae ai ka i ole a ka Weii o na Pae Mauna me ka wawalo ana ae iloko o ka ululaau. I Hoomaopopo ae la na koa a pau i iloko o na pualikaua hui, ke hoolale l mai nei ko iakou aiakai e ku lakou me ka makaukau no ka wa e kahea hou ia mai £ii no ka nee ana aku imua i*no ke kahua hakoko.

Ua o aku la no hoi ka leo o ka 012 a ua alihikaua 'la a hoea iloko o ka pakaua o Melodiana kakela, a na ia leo i hoike aku i ka ui Makalika a me kona mau hoa a pau, aia ko lakou enemi ke hoomakaukau 'la no ka lele kaua mai maluna o lakou. Nolaila, kauoha ae la ua ui Makalika 'la ia Malavalia e puhi oia i kana ole, ma ke ano e hoike aku ana i ka lohe i ko lakou mau mahele koa a pau e liuliu a e makaukau no ka mea ua kokoke mai e komo aku ai lakou iloko o hooili kaua hahana. . E like me keia kauoha a ua ui 'la,' pela no o Malavalia i hooko ae ai, a i lawa no a kani kana pu, o ka ma-1 nawa iho la no ia o na koa i eleu ae ai e kaohi pono i ko lakou kau kino ma ko lakou mau kulana a hooala ae la! lakou i ko lakou mau noonoo haawi i' na makaala ana. |

I kela manawa no hoi, ua hui ae la 0 Makalika Perekila, ame Malavalia a kukakuka iho la no ke ano o ka lakou hoonee kaua ana e pono ai ko lakou aoao. Mamuli 0 keia kuka ana a lakou ua hooholo iho la lakou he mea pono o Malavalia ke puka mailoko aku o ko lakou pakaua me kekahi mau koa helewawae a o M/ikalika me kona mau kia hololio a pela hoi o Perekila me kona poe pana pua, e hookaulua iki laua iloko 0 ka pakaua. Ua hooholo no hoi lakou he mea pono j i na kanaka pana pua .nalalo o Perekila ke kau aku iluna o ka pa e hoopuni ana i ka hale kakela a malaila lakou e kiai ai i ko lakou mau ene- J mi ina lakou e hoao ana e wawahi mai 1 ka pa, me ka manao ana e komo iloko a lawe pio i ka hale kakela. I 0 na koa kaua lio hoi malalo o Makalia, e ku lakou me ka makaukau iloko o ka pa no ka paio ana mai i na enemi ke komo lakou iloko. Oia mauj koa ame kekahi mau koa helewawae. E like me keia mau hoonohonoho ana, j pela no i hana aku ai o Makalika me ka eleu loa. Iloko o ka hapalua hora okoa, ua paa j kela ame keia kulana i makemake ia: 0 luna o ka pa i na koa pana pua, j a pela no hoi o loko o ka pa i na koa kaua lio ame kekahi mau koa hele wa- ! j wae, a e kali wale ana no lakou no' ka hoeu ia mai, o ka hoolale no ia o naaiakaui. ! 1 keia manawa i malie loa ae ai kal ino, a poha mai la na kukuna malama-j lama o ka la, o ia no hoi ka manawa' 1 kani pohapoha mai ai na leo o na pu puhi mailoko mai o na ululaau anoano o Urania. I kela wa hoi i haalele aku ai o Malavalia me kona mau koa hele wawae, a puka aku la iwaho. Aia hoi na pualikaua hui ke nee mai nei a he 10,000 ko lakou nui, a o ka nui wale no o na koa helewawe malalo 0 Malavalia i hele aku ai e halawai me lakou he 4,000 wale no. Aia hoi ka Ui Makalika ke holoholo ala mamua o kona lio me ka hoolalelae ana i kona mau koa, a pela no hoi ka Ui Perefcila o Perosia e hoeueu ana 1 koan poe koa, e makia paa ana laua i na manao o ka wiwo ole ame ka hopo ole iloko o ko lakou mau umauma. Aia o Malavalia me kona wahi pualikoa uuku 0 4,000" kanaka wale no ka nui ke ku ala mawaho 0 kekahi kahua akea me ka makaukau loa e halawai' me ko lakou mau enerhi. Aole no hoi i emo ua hoea e mai la ka pualikaua 0 na pae mauna Alepine malalo 0 ko lakou alii kaeaea, ua hiki ko lakou nui i ka 4,000.

A o na Hunegaria hoi, aole lakou i hoea mai ia wahi, a mamuli nae o ka hoomaopopo ana 'ku a Malavalia ma i ke kani kupinai mai a na o-le aia lakou ke molio pono ae la no ka hale kakela o Melodiana. Nolaila, e ike iho auanei kaua e ka makamaka heluhelu, aia he 6,000 koa ikaika ke nee ae la, imua o ka hale kakela, nona ka palekaua e paio ia aku ana e Makalika ame Perekila, me ko laua mau .ieanaka he 4,000 wale no ka nui, a ua like ia me 2 kanaka o ka aoao Hunegaria e pā,io ana me hookahi kanāka o Makalika ma, Ke ike pu ae la no hoi kaua, ua kau i ka aha kaulike na koa ma ko Malavalia ma aoao ame ko ka Weli o na Pae Mauna, a nolaila, ua like a like lakou, ua pai hoi a pai. He mau sekona keia o ke pihoihoi he mau minute no ka pioo, a ke oni kapalili la na aa koni a kela ame keia mea, oiai ua kokoke loa mai ka manawa o ke kaua. Emoole aia ua hoolele ia ke kaua mawaena o na aoao a i elua, ua hoouka aku la na koa Hunegaria maluna 0 na koa o ka hale kakela a o na koa I o na mauna Alepine maluna o Malavalia ma. Ua puia koke ae la ka lewa me na leo hooho o ke kaua, na o-le e kani kapalili ana me ka hoomaha ole, a ua hoonaueue ia ae la ka honua e na kapuai oolea o na lio Paiakuli ae la ka lewa 1 na leo o na mea kaua e hoolele ia ana e na lima uahoa o na kanaka, oloio ae la hoi na maka pua iloko o ka lewa, e imi ana 1 ka lakou mau mea e ale ai. Ke noke ala na koa Hunegaria i ka wawahi i ka pa e hoopuni ana i ka hale kakela ke hoao ala lakou e kau aku iluna, aka, aia na keiki panapua ki-pololei o Melodiana kakela ke luku la ia lakou me ka weliweli. Na keia luku nui loa ia ua poe Hunegaria 'la i hookuemi'hope aku ia lakou, a ia wa i ike ia aku ai ka Naita Babulonia de Sivo e oniu ae ana i kana koi kaua, ame ka leo nui kahea ae la oia i na koa a pau malalo ona e ame ke kaikamahine alii opio o Hunegaria e haalele lakou i na palo makahewa ana ma na paia pa pohaku o lea hale kakela o Melodiana aka e nee aku lakou e lele kaua aku maluna o ka pualikaua hele wawae e hakoko ana me na koa o na mauna Alepine. E like me keia kauoha, pela 1 huii like ai na koa a pau, na koa hololio ame na koa helewawae o Hunegaria a kamoe aku la lakou no kahi a 4,000 kanaka puuwai hao kila malalo o Malavalia e paio ana me ka ikaika lua ole me na koa powa. Ua ne-i ka honua, ua naue, i keia wa a na koa Hunegaria i nee aku ai ma kahi a ka Naita Babulonia i kauoha , aku ai ia lakou, e nee ana lakou me ka ikaika e like me ke kahe ana a kekahi wai kahe nui iloko o ka wa ino. Aia pu hoi ke kaikamahine alii pio o , Hunegaria ke hele haaheo ala mamua o kona mau koa, me kāna pahikaua e i hulali ana ma kona lima. : Ua ike o Malavalia i kona kui pilikii, oiai ua hoouluulu ae la na ikal ika, na pualikaua a hui 1 kahi hookahi, l a oia ame kona mau kanaka ka lakou i nee aku ai e anai, a ia *a oia

1 i noonoo iho ai, ina e loaa ana ia Ma- . kalika ka noonoo e hoouna mai ola i . kona mau koa kaua lio ia wa alaila e loaa ana iaia ka inaha. 1 Nolaila e huli ae kaua e ka maka- ' maka heluhelu, a nana ae ia Makalika I me Perekila i keia sekona kupilikii o ko laua hoaloha o ia o Malavalia. Pehea aku ana la ia, e loaa ana no anei ka noonoo ia Makalika ma e hoouna aku i mau kokua aole anei? Na ke au o ka kaua moolelo e hoike aku ma keia mua aku, aia no ka he kokua . nui e hoea mai ana, a e hoopuehu lii- ' lii ia aku no na enemi a lilo i mea ole.

| I kela manawa i huli ae ai o Makalika a olelo aku la i kana aikane ia Perekila, me ka i ana aku: ! "E kuu hoa make, ua ili mai ke koikoi o ka hoopakele ana ae ia kaua | kino palupalu nei a me ka poe a pau a ke kane makua a kaua i hoonoho iho ai malalo o ko kaua maiu, maluna iho 0 ko kaua mau kokua. "Aole o oe, e kuu hoaloha, oiai eia no kaua aloha me oe ma ke kahua kaua, a i na he poino ke Kau mai ana , maluna o kahi o olua, alaila e ike iho ana no kekahi. "Eia ka hoi ka mea manaonao owau, Ina paha e haule mai ana ka poino maluna o'u, pehea ia au e ike aku ai i na onohi maka a kuu mea a'u i aloha ai, a pehea la hoi oia e ike mai ai i ke kaili ana ae o ko'u aho hope loa, a j haalele iho kuu uhane i keia ola mauleule ana, a lele aku no kela ao o ke ola mau loa?" | "Aka; e kuu Perekila—no ka make a no ke ola, no ka lanakila a no ka pio ana—ano kaua e puka aku ai e haawi i ka kaua mau kokua ana i ka kaua kane e noho nei i ko kaua alo, me ko kaua hoomanao no nae i ka mea i kaawale mai a kaua aku nei." I keia wa i hapai ae ai ua Ui la i kana pualikaua, a me ka leo ijuoo e like me ka leo o kekahi Ilamuku kaulana loa o na kahua kaua, kahea ae la oia i ko laua mau koa. "E na hoaloha puuwai wiwo ole o Melodiana kakena nei, ano kakou e nee aku ai no ka hoopakele ana i ko oukou 11 alii opio. Imua e na hoaloha me na umauma i hui ia iloko o ka apo o kal wiwo ole e haawi i ka oukou mau ola ( no ka hoopakele ana ae ia kakou a h pau." i Aaila huli ae la ia, a kahea aku la ; 1 kana aikane: "E Perekila ma na inoa' ] o ka kaua, mau mea i aloha ai. Ano! I ] Ma ka inoa o Hawila ame Malavalla, ] imua o ka laua mau wahine ao o ka' ] hoopakele ana i ko laua mau inoa." [ ] O ka wa no ia o Makalika i kahea iho ai i kona lio ia Pomelia: h "E kuu hoapili o na ia i au wale j ae, e halihali hou aku oe ia'u i keia wa', a komo iloko o ke okooko o ka paio' 0 keia la. Ma kahi ikaika loa o ke' ( kaua malaila oe e lawe aku ai ia'u. " j A o ka manawa no ia o ua lio 'la i oili pulelo aku ai me ka ikaika, e like 1 me kekahi prua i hoolele ia mailoko' aku o ke kakaka. Aia oia ke lawe 'la i ka Ui Makalika ma kona hokua no ke kahua kaua, ke ukali ala hoi ma kona aoao, ka Ui Perekila o Peresia, a mahope aku o ua' mau opuu 'la e hanuu aku ana na ihu kiani o na lio o na koa kaUa lio puu- j wai wiwo ole o Melodiana kakela. , Aia hoi kahi hapa o na koa helewawae ame na koa pana pua ke moe kokolo 'la ko lakou mau kino imua o me he mau i-a la no ka Norewai, ke kokolo 1 ke kula o kea'eloa. Ua like o Makalika ia wa e alakai ana i kona mau koa me he Murata 'la no ke kahua kaua o Farani a mamua 0 ko lakou hiki ana aku i kahi e hoouka ia mai ana me ka hahana ua huli mai la oia i hope a pane mai la 1 kona mau alii ukali: i "Ma kahi auanei e huila ai kuu pahikaua, maiaila mai oukou." , "Ae! Ae!" i hooho ae ai kona mau alii, a emoole, e like me na kanaka le-le-kawa i lele mai luna iho a kuho ana iloko o ka wai pela o Makalika ame Perekila i komo aku ai iloko o kahi hahana loa o ke kaua a mahope aku no hoi ko laua mau koa kaua lio. i O na koa helewawae hoi keia o laua ua lele aku la lakou maluna o ko lakou , mau enemi e-like me na tiga hihiu. . A he mea oiaio e kuu makamaka he- , luhelu ke hi'u nei ka Ui Makalika a wela, a o ka Ui Perekila hoi ke lawe nei a lilo. He mea pono paha i ka mea kakau moolelo ke hoakaka iki aku ma keia wahi no ke kulana kaua i ike ia iho ma na minute mamua iho mawaena o na puali kaua hui ame kahi puali kaua pananaiki malalo o Malavalia. Mamua o ka hoea ana aku o Makalika ma, ua kokoke loa e kukalaia ae ka lanakila no na pualikaua hui, a ua komo pono loa mai la o Malavalia me kona mau wahi koa iloko o ka puili maewaewa a kona mau enemi. He oiaio ua kuupau ae la ka Weli 0 na Pae Mauna i kona ikaika lua oie maluna o kona mau hoa paio, a pela no hoi me ka Naita Babulonia de Sivo ame na naita no hoi a pau e ukali ana mahope o laua. E like nohoi me ka nui o ko laua ikaika i hoolele aku ai maluna o Malavalia ma, pela no hoi i hoopii palua mai ai ua olali la o Melodiana kakela 1 ko laua mau ikaika maluna o ko lakou mau enemi. I Ua like o Malavalia, ka Naita Hunegaria, ame ke kanaka Mura me na 11ona hae o loko o na ululaau a o ka lakou mau kauna koi kaua ua like me ka nakulu ana a ke koi kumu pali. Aka, no ko lakou uuku, a no ka oi ana aku hoi o ka heluna o ko lakou mau enemi nolaila, ua hoopuhili ia no ko lakou mau ikaika, a ke kalilolilo aku la ka hae o ka lanakila mai ia lakou aku, a oia iho la ke kiilana kaua e hoonee ia ana ia wa, ma fta aekona mamua iho o ko Makalika ma hoea ana aku. j Ia wa hoi a Makalika ame Perekila i alakai aku ai i ko laua pualikaua lio , puuwai kila, a komo pono iloko o kahi a ke kaua e hoouka ia ana me ka ika-' ika ia wa i hooni loa ia ae ai ka ikaika ma ko Malavalia ma aoao. | Aka, e hoomanao iho no nae oe e ka . mea heluhelu, aia no ka heluna nui o , na koa o na pualikoa hui ke poipu mai , la maluna o na wahi heluna koa uuku ! o Melodiana kakela, e like me ke- . kahi ohu nui e uhi paa ana maluna o . ka piko o kekahi kuahiwi nui kiekie iluna loa. j ► A ma keia hoonee hou ana o ke kaua, ' ua aneane e lllo mal ka hae o ka la- ! nakila ma ko Malavalia ma aoao, aka, e like me kekahi kikiao o ka malu he- ■ kuawa i malu iho maluna o ka honua ■ a maalo awiwi aku la maluna o kon3 » ili, pela no keia lanakila i loaa mai la ■ Malavalia ma; oiai, iloko o ka manawa 1 pokole, ua hol aku la ka lanakila i Ioaa

Oiai ia wa, ua halawai kino aku la ka Weli o na pae Mauna me Malavalia a ua huhui ae la laua he alo a he alo, a hoouka iho la laua i ka koikaua ana me ka weliweli. A ua like ko laua mau kin« imua o ko laua mau hauna koikaua, me na kumulaau kedera e luli ana imua • na Ikikiao makani ikaika mai k« kukulu akau mai. A emoole ua haule aku Ui « Malava- . lia maluna aku o kona lio, a paa oia i ka hopu pio ia. I kela wa i hoomaka ae ai • pioo nui mawaena o kona mau koa, a hoomaka aku la lakou e kuemi hope, oiai ua ike mai la lakou ua haule ko lakou alii, a ua lilo hoi oia i pio no ko lakou mau enemi. Aka, me ka eleu lu ole. ua i»oha ae la ka o-le a ke kanaka Mura, oia hoi kela kanaka nana i hana i na mea kaua a Hawila, e like me ka kaua i ike ae nei e ka makamaka heiuhelu ma kekahi o na helu i hala. A na ia leo i hoolale hou mai i na wahi heluna koa uuku i koe o Malavalia e kuu iho lakou ma ko lakou mau [ kulana a hoomaka hou mai la iakou e | hooili i ke kaua. ! Aka, aia no ka Weli o na Pae Mauna ame kona mau naita kaeaea ke oni mai la imua o lakou me he mau ahi la no Makana, a ke halihali mai la hoi lakou i ka anela eleele o ka make me ka weliweii nui. Me na puuwai kupaa o ka hopo ole a me ka wiwo ole i paio aku ai ke kanaka Mura, ka Naita Hunegaria, a me kahi mau alii ukali e ae o Malavalia imua o ka Well o na Pae Mauna ame kona mau naita e oni aku ana iloko o 20 minute ua pau aku la lakou i ka lukuia. Ua haule aku la ke kanaka Mura mailuna aku o kona lio, a ka Naita Hunegaria hou ua ku aku la kona umauma i kekahi laau ihe a haule aku Ia oia ilalo, a o na alii e ae me laua ua kuemi awiwi aku la lakou i hope i kela manawa. A no keia poino i loaa aku ia lakou i hoomaka hou ai i ka manaolana iloko o na koa, a holo pukaka aku la lakou ma o a maanei, I keia wa a na wahi koena koa i koe o Malavalia, e auhee ia wa i ike ia aku ai kekahi lio eleele, maiwaena mai o na puukiuki o ke kahua kaua ma kekahi aoao o ua kahua la, a e huila ana hoi he pahikaua oiulua ma kona lima, e pulelo ana he mau owili lauoha loloa ma kona mau kipoohiwi, a o kona mau helehelena e paio ana ia me ka malamalama o ka la. Holo ae la ia a ma kahi a na koa i auhee ai, puhi ae la oia i kana ole a kahea ae la oia me ka leo nui imua o na naita e auhee ana. Ma ka inoa o ka'u mea i aloha ai, 0 Hawila, Ano e a'u mau keiki e na punahele a maua, make au make oiikou, paa pio au, o ko oukou paa pio ana ia, lanakila au, lanakila kakou. Aia hoi au a holo alaila, auhee aku oukou. Ano, e hoolohe mai i ka leo: Imua ae kakou a wai.ho na iwi i ke kai o na haku o kakou. Ano, mai hopo, mai kuemi, imua kakou no ka make a no ke ola paha. . * * - 15 k'uu makamaka heluhelu, aole no oe e hoohewahewa ana i ka mea nona keia leo a kaua i lohe ae nei, a o ka hololio kamahao hoi e olali nei imua imua o na koa e auhee ana, oia no ka ui Makalika, ka mea a kou mea kakau moolelo i hai aku nei, oia ka oiwi nona ka nani e paio ana me ka malamalama o ka la. I ka lohe ana o na koa e auhee ana 1 lea leo o ko lakou haleu wahine ua huli hou mai la Iakou a ukali inai la mahope ona. A oiai oia e kainepu ana maluna o kona lio eleele nani, ua paa ae 14 oia i keia mau huaolelo me ka walohia a ku maoli no hoi i ka ehaeha imua o kona mau naita: Ma kahi auanei e huila aku ai o kuu pahikaua maluna o ka enemi malaila mai oukou. A o kona wa no ia i hoolele aku ai i kona lio imua, me kona olelo ana i ua lio la penei: "E kuu Pomelia, e lawe aku ia'u ma kahi ikaika loa o ka paio ana, a na ka lokomaikai ame ke aloha 0 na lani e hoopakele mai ia kaua." I kela wa i. huli ae ai ua lio la, a holo aku la me ka ikaika, aia hoi na koa helewawae ke ukali mai la mahope ponoi ona. Maanei kaua e kamailio iki ai e ka makamaka heluhelu, no keia holo ana a Pomelia imua o ko lakou mau enemi. I keia holo ana a Pomelia ua halihali aku la oia i kona haku wahine mawaena o na koa mahele koa kaua lio e alakai ia mai ana e ka Weli o na Pae Mauna. Ua komo aku la ua lio la mawaena 0 lakou, a o ka manawa no ia a ua poe koa hololio la i uhau mai ai ia Makallka me ka lakou mau pahikaua, a ua like ka lakou mau maka pahi i haule mai maluna ona, me na kulu pakaua o ka hooilo e hiolo ana maluna o ka ili o ka honua. Aka, he mea ole wale no ia i ua ui Makalika la, ua like ia mau maka pahi imua ona me he wai auau la nona ke u ole iho. Iloko o ka manawa pokole ua oili 1 aku la ua ui la ma kela aoao o na koa o na enemi, a i kela wa oia i lohe ae ai i kekahi leo nui e kahea ana me ka hookikina: "E hopu i kela wahine! E hopu aku iaia! O kela ke kaikamahine a ke kiaaina Benekona o Kokenekai. O Makalika kela! E hopu aku iaia! O ka mea nana oia e hopu a paa e loaa iaia ka makana kiekie mi ko oukou haku aku nei. A ia manawa i huli ae ai na koa kaua lio he nui a uhai aku la iaia, aka heaha la ka holo o ko lakou mau lio j i ka holo o Pomelia e ahai ana i kona haku wahine i ka ululaau e ku poai mai ana ma kahi he elua mile i hoouka ia al ke kaua. ' Aia hoi ka Weli o na Pae Mauna a ' me kona mau koa aneane 300 ko lakou | nui ke uhai la iaia, a ke hoomau ia la no hoi ke okoko o ke kaua mawaena 0 ke kaikamahine alii o Hunegaria ame ka naita Babulonia ma kekahi aoao a ' me ka ui Perekila, ma ka aoao o na koa o ka hale kakela o Melodiana. I keia wa e uhal nei ka weli o na Pae Mauna ame kona mau kanaka ia 1 Makalika, e kuupau ana hoi i ka holo ! o ko lakou mau lio me ka manao e loaa aku ua olali la o na Ululaau o 1 Uiania, aia hoi, e like me ka oi ana mai o kekahi uwila ma na ao kaalelewa o ka lani ma ke kukulu hikina, pela 1 oili mai ai me ka hikiwawe loa mai | loko mai o ka ululaau he eha mau lie

me na kanaka maluna iho o ko lakou mau hokua. He ekolu o lakou i aahu ia me na kapakila a hookahi o iakou he ano e aku hoi i ka hooweliweli kona mau helehelena. He mea kamahao no hoi ia i ka ike ana aku a ka maka o ke kanaka akahi a ike aku iaia, oia hoi, e koho koke aku ana no oia iaia he holoholona bea ia e kau ana maluna o ka hokua o ka lio a he mea haohao no paha i ka noonoo.ana iho he kau no ka hoi ka bea maluna o ke kua o ka lio e like me keia. i I ua mau lio la i oili mai ai mai loko mai o ka ululaau he aneane he hapa- ] lua mile ko lakou kaawale mai a Ma-i kalika e holo aku ana. a mawaena' hoi ona ame ka Weii o na Pae Mauna ame kona mau koa, he hapalua mile ke kawa. Nalaila, ke ike nei kaua e ka makamaka heluhelu, eia o Pomelia ke ahai nei i kona maku wahine ma ke alahele e halawai aku ai me na kanaka holo lio a kaua e ike nei e oili mai ana mailoko mai o na ululaau. Oiai e hoomau ia ana ka nee ana mai 0 na kanaka hololio eha, ame ka nee ana aku hoi o Makalika ame kona poe nana ia e alualu aku ana iloko o na minute elima, aia hoi, ua kokoke loa ae la o Makalika i kahi a na kanaka e holo aku ana. , I kela wa i ike ia aku ai ka oili ana īnai o kekahi o lakou e like me ka manu aeto mailoko mai o kona lua, a kuu pau mai la oia i ka hofo o kona lio e halawai me Makalika. 0 keia poe a kaua e ike ae la e kuu makamaka oia no o Hawila ma, a kaua i haalele aku ai i kahi o ka Moneka, a eia lakou ma ke alahele e hoea aku ai i Jce kahua hakoko. He oiaio ua ike aku la o Hawila l kana aloha e oni mai ana i ke kula loa, me he alopeka ia e uhai ia ana e na ilio hahai, ia wa oia i hoolele mai ?ii 1 kona lio imua e halawai pu ola me kana alohau 1 ko Makalika ike ana hoi i keia kanaka hololio e holo pololei aku ana imua ona, ua hoao ae la oia e hoohuli i kona iio ma ke alanui okoa, aka, he mea haohao nae laia i kona ike ana iho aole 1 aui ae ke poo o Pomelia ma kahi ana 1 makemake loa ai, a hoomau aku la no oia 1 ka holo ana imua me ka ikaika. Aole hoi i liuliu ua hoomaka mai 3a ua lio kamahao la o Melodiana Kakela e holo me ka oluolu, oiai hoi o Hawila e hookokoke loa mai ana io laua 'la. I ko Hawila holo ana mai a kokoke ike mai la oia i na helehelena o kana ipo aloha ua hele a haikea pu, a e nana mai ana hoi kona mau onohi poni uliuli me ka piha makau. Manao iho ia o Hawila o keia helehelena makau o kana ipo aloha e hoike mai ana imua ona, no kona manao oia mai he poe kanaka e iakou e holo aku nei ma kahi ana e holo mai ana. Nolaila, imea e kapaeia ae ai keia kulana hopohopo o kana ipo aloha, ua wehe ae la oia i ke po'i o kona papale kila, a waiho wale aku ia kona helehelena, a ia manawa i ike mai ai o Makalika, aole keia he kana e ae e holo aka, o kana aloha no ia o Hawila. Nolaila me ka houpo hauoli ame ka puuwal e nape ana e ke ohohia maikai o ka manaolana, ua hoeu iho hou mai la oia i ka holo ana mai a kona lio imua. A iloko o na sekona pokole wale no ua huhuhui ae Ia laua me he mau opua la i Awalau. Oiai aole keia he wa no ka hookuu pau ana ae i nei mea he aloha, nolaila ua lawa no laua i ka omau ana ae o ko laua i ko laua, a haakui hoi me hoohalawai, a ke oki ia. Alaila, olelo aku Ia o Hawila i kana aloha—"E! hu-hu-huli hou a kaua imua'. A imua a make, a imua hoi a lanakila." O ko Makaiika hoohuli ae la no hoi ia i kona lio ia Pomelia a holo aku la ma ka aoao o kana aloha. Ia manawa no hoi i hoea mai ai o Oto Beriana ma a piii mai la me laua nei, a o ko lakou wa ia i kuupau aku ai 1 ka holo o ko lakou mau lio no ka halawai ana aku me ka Well o na Pae Mauna ame kona mau kanaka e hee mi la me ka ikaika nui. Oii lakou e holo mai ana, a pela hoi lakou nei e holo aku ana aia ko Hamila mau onohi maka ke lele hulili 'la maluna o ke kahua kaua e hoonee ia ana e ka Ui Perekila me ke akamai nui, a i kona ike ana aku i keia mau mea ua maha iki iho la ke pioloke ikiki e kupouli ana iloko o kona noonoo ia wa, a hookahl wale no wahl kina'u iki ana i ike aku ai, oia ka uuku loa o na kanaka ma ko Perekila aoao, a he heluna nui hewahewa ma ka aoao o na enemi. (Aole i pau.) Ua hoopukaia ae nei ka papa inoa o ka poe Jiure o keia Kau iho. Eia no na Komite hoomakaukau bila kanawai Kulanakauhale ke noke mal nei i ka pahono i ka lakou mau pauku "hookaumaha." Aka, e hoomanawanui no paha. Aia ka pono oka pau!

Ma na lono hope loa i loaa mai nei, aia ka Bubonika eleele ke na'i ala i na palena o Osaka, ma lapana. Nui ka poe e lukuia nei e keia ina'i weliweli. Pakele kekahi kaa plo i kela mau po aku n<poino ke kaiaiwa me kana ohua i ke uwiia o kekahi uwea i , haule ma ke alanui Hotele. Ua hoike : ia aku keia mea i ka Hui Hana Uwila o kai aku nei, a ua hooponopono koke ia. } He wahi haole ka i loaa aku iloko o ; kona lumi makai ae nei o ka Hale o ' na Kela moku, ua make. Aole i maopopo ke kumu o kona make ana, aka, ke wawa wale ia nei no, he ma'i iloko o ka puuwai.' I Ua ike iho la makou i kekahi mau 1 hoike e pili ana i na hana a ke aupuni I e lawelawe aku ana no ka poe hapuku | wale i na aina me ka hoopunipuni ua ' paaia no na makahiki loihi. Eia ma ; ke keena nei kekahi pepa i hoohikiia e hoike ana, he hana kolohe ua mau hana la. Eia ke paa mai nei i Kawa i keia mau la kekahi Paele hou o Wailuku 110 ka hewa, hoao e kipu a make i kekahi paele ame kekahi makai Pukiki. Olei loia mai, he wahine ka ke kumu o keia I mau hana. Pela io no paha la! Ua pakele keia mau mea i ka halahu ana o ka poka a ua nika nei. Nui ka mahaloia o ke kauka huki niho hou e hoolahaia nei, no ka hiki ke ■ huki i ka niho paakiki loa me ka eha ole. He laau ka keia .kauka e hookomo ai iloko o ka papa niho, a na ia mea e hoomake i ka hu'i, a i ka wa e huki ai, aole e ikeia ka akiaki eha. Oleloia mai, he oiaio loa na olelo o ka hoolaha a keia Hui Hulii Niho o Nu loka. Ua olelo ae kekahi kauka kaniaaina 'aohe ka i wela ke aa o ka imu, oia 'ka ke kumu i wela ole ai na wawae 0 Papa Ita. Eia ka mea apiki: pehea 1 pau ole ai oia i ka holapu a ke ahi !i waena o ka imu i kona wa e hele ana Imaluna pono o laila, e like me ke kii maluna? He oi aku no ka hol ka hooI maloka o ka haole! Heaha no la ka !mea ao ole a lawa, alaila hele mai i nei e hookelakela ai! I keia mau la iho nei i loaa aku ai | i ka luna o ka poe e hana nel mauka o Makiki i ka lua eli pohaku, he j mau apana kalakoa me kekahi mau | mea liilii e ae ma kahi i loaa aku ai ' o na iwi o kekahi mau mea. Ua nia- | nao wale ia, na kekahi mea i pepehi ia | laua a make, oiai, ua loaa aku he poI ka ua kumumu ke poo, aohe nae ka ! pu. . He haole ka i kaawe iaia iho i ke ahiahi Poakolu nei ma kona home i waho o Kulaokahua. O Albert Hermanson kona inoa, ame Macfarlane ma kahi i hana ai. Mamua ae o kona hana ana i keia karaima ua noi aku oia i kana wahine mai e hoi i ka Halemai 0 k poe ola ole. I ka ae ana o kana wahine o kona puka no ia i waho a hele e kaawe iaia iho. Oleloia mai, no ka nui ka o koha iuhi ke kumu i hana al pela. I Nui ka lapuwale o na kauka Pakei 1 keia mau la. Tna he okoa ka ma'i o kahi mea i make ai, e kakau ana lakou i na palapala hooi, he ma'i okoa loa. I kela mau pule aku en, he wahi keikl Pake ka i make i ka wai wela, i ke kauka nae, he flva. E noi ana ka Papa Ola i ka Ahaolelo e hana 1 kanawai e kauoha ana 1 ka poe lapaau e pau loa e ninaninauia mamua o kaj loaa ana o ka laikini. | I Ma Ewa ae nei ua pauaho mai la I keia ola ana o Mr. H. Lahllahi, kekahi, o na kamaaina o keia kulanakauhale. j Ma Waikiki kona home noho a no kai nawaliwali ua holo aku ma Ewa e hoolana ai, eia nae aole i loaa ka mea i' makemakeia. Oia kekahi o na luna ala- i nui kahiko loa o keia kulanak'auhale. |