Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 6, 8 February 1901 — Page 6

Page PDF (1.61 MB)

This text was transcribed by:  Rob Escuadro
This work is dedicated to:  Ko'u kupunawahine Julia Halemano o Nanakuli

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, FEBRUALI 8, 1901

 

KA HAKU OPIO

Kakelamaina

 

     "Kai nohoi kahea ae au ia oe.  E kuu aloha, pehea au?  Eia nae, ma kahi o kou hoopuka ana oe i ka huaolelo e pakele ai au, o ka olelo a ke kanaka ho-he wale oia kau o ka pane ana mai.  Kakali aku au me ka ehaeha o ka kuu naau o kou lalau iho ia'u, aole nae.  Aila, ia i keia wa, ka manawa a'u e ku nei no'u iho a maluna o ko'u hanohano iho, ka wa a'u e olelo iho ai, he wa keia a'u i nohoalii ai maluna o na kane a pau i halawai mai me a'u, oia anei kou wa, e Sana Alabama, e manao hou mai ai ia'u, he wahine au nau?"

      "I hai aku au ia oe, e Sana Alabama, me ka oiaio.  Ina o Naomi ilihune ia wa, a o Naomi waiwai ia, elike me Naomi o keia la e kunei imua o'u, a o oe e Sana Alabama waiwai a hanohano i ua wa la i hana ino ai oe ia Naomi ilihune, a he ilihune a he ilihune oe ia manawa, a ina ma ia la i hookolokolo ia ai oe i mua o ko'u makuahine a makuakane hoi, manao anei oe, e ku nana aku ana au i na olelo o ke aloha ole e kipehi mai ana o ke kane a'u i aloha ai me kuu puuwai apau, elike me kau i hana mai ia'u e Sana Alabama?  Aole au e kumakaia lokoiho ia oe.  Aole - aole.  Aka o oe mamui o kau hana lokoino a aloha ole maoli no hoi ia'u, ua kipaku ia aku la au mai ke kaupaku aku o ka hale o kou makuahine a auwana aku la au me kuu luuluu apau maluna o ka ili o ka honua, aohje makamaka aohe hoi hoa aloha.  O kou noho mumule a hamau ana, oia kou hoole ana ia'u, aohe au he wahine nau.  Na kou hoike ole ana aku imua o kau makuahine i ka mea oiaio, ua lilo iho a ko'u ola ana i mea poino no'u nei, a, ua noha hoi kuu puuwai.

     I keia wa i haule iho ai o Naomi me kona mau kuli me ka paa ana iho hoi o kona ma lima i ke kua o kekahi noho pulu a uwe iho la oia.  Hiolo makawalu iho la kona mau waimaka ma kona mau papalina.  Ku aku la hoi ka Haku Opio o Kakelamaina a nana aku la i kana wahine me ka pioloke launa ole o kono noonoo.  He mea maopopo loa, ua pepehiia mai ia kona mau noonoo apau e na heuolelo oiaio a kana wahine i hoopuka mai ai, a ua lilo moli ia, i mea nawaliwali.  I kona ike ana aku hoi i kana wahine, euwe mai ana me ka ehaeha nui, oiai oia e kukuli ana, ua lia mai la na hoomanao ana iloko ona, no ka ia aua wahinei ana i kukuli ai imua o kona luaui makuahine me na waimaka no hoi e hiolo ana ma kona mau papalina.  Aole hiki iaia ke uumi iho i kona aloha, a ia wa oia i lele aku ai a hopu aku la ma na kipoohiwi o kana wahine, a kahea iho la.

     "Naomi do not cry:  you distress me so greatly." (Enaomi mai ue oe, aole aole i kana mai ka nui o kou hoehaeha ana mai ia'u.)

     Ia wa hoi i pale ae ai o Naomi i na lima o ua Haku Opuo nei, huiia ae la he lona kuoo loa ma kona mau onohi maka a ku ae la oia iluna.  Me ka helehelena i kau ia e ke kuoo ame ka manao paa, pane mai la la:

     "Mai mai hoopa mai kou lima maluna e Bana Alabama, ia'u.  Aole au e ae e paa hou mai kou mau lima maluna o'u.  E Sana Alabama, manao anei oe, o na wahi honi kakaikahi au i haawi iho nei ia'u, pela iho me na wahi huaolelo hoalohaloha au i pane mai nei imua o'u, oia iho la na wahi kumukuai e makalahia ia ae ai ka hewa au i hana ai ia'u?  O, kuu hilahila aole ia e hoomananalo ia e kau mau hana hoalohaloha o keia wa, e Sana Alabama."

     Ua like keia mau huaolelo a Naomi i pane mai ai imua o ka Haku Opio me kekahi mau puupuu ikaika loa a oolea i onou ia mai i kona mau maka, a pane aku la oia me ka leo nawaliwali.

     "E naomi ua ike maoli oe i ka hana e hoehaehaia ai kuu puuwai.  Ke ike nei au, aohe manaolana i koe me a'u.  Eia ka he mea hupo loa ka'u i noonoo iho ai e maliu hou mai ana la oe ia'u e Naomi.

     Me ka puai ana o ka ula ohelohelo ma na Papalina o Naomi, pane mai la ia me ka leo piha inaina:

     "Manao anei oe, e Sana Alabama, he wahine no au pa-pa-luhe wale au e manao ai oe e make wale kuu hiiahiia i ka leo hoalohaloha wale no e like me kau i hana mai neiia'u?  Manao anei hoi oe, aohe o'u hanohano no'u iho e hiki ole ai ia'u ke makee ia'u iho, a puni hou aku au ia oe elike me kuu ae wale ana aku ia oe ma ka wa i loaa ae ai au ia oe ma ka malu iau iemi o Kakelamaina nei?  Manao anei oe, ma kou wa e ike hou mai ai oe la'u oia kou wa e ku mai ai imua ou, a ma na wahi huaolelo mihi malani wale no au e lu mai ai imua o'u.  me kou kulou haahaa ana mai hoi, o ka pau ae la no ia o ku ehaeha mai a'u ae?  Aole anei ou manao e Sana Alabama he hana pupule wale no ia au i manao iho ai pela?

     "Ke ike nei au, i kuu kuhihewa, a ke homanao mai nei oe ia'u me ka hookamani ole ma kahi e ike io ai au i kuu hewa."

     "Aole i ka pee-lua e kolo ana iluna o ka ili o ka honua ia haawina o ka oni lauwili ma kona wa e pa iho ai i ke kapuai wawae, aka, i ka luna ike hala no kekahi o ka mea i ike i kona hewa iho.  Ina paha o Naomi o umikumamalua makahiki i kaa hope ae nei oia kela Naomi e ku aku nei imua ou i keia la, ina la paha ua huli io mai ko aloha a nana mai ia'u: aole nae he Naomi ilihune keia i kela wa'a no ia mea i komo ai ka hoowahawaha ia oe; aka, o keia naomi e ku aku nei la, imua ou he wahine ia o ke kulana hou.  Ua hiki ia'u keolelo aku imua ou, he mea ole ka nui o kou waiwai ia'u, he mea ole ka nui o ka hanohano, e Sana Alabama, aka, o kuu ehaeha, o kuu a o ko hana aloha ole ia'u, he mau mea ia i poina ole ia'u mai ia wa mai, a hoea aku no i na la o kuu oia ana me keia honua."

     "Naomi mai hoahewa hou mai oe ia'u.  Aole hiki ia'u ke hoomanawanui.  Ua mihi aku nei au ou no kuu hewa aka, aole nae oe i kala mai ia'u.  Mai hoehaeha mai oe i kuu naau ua lawa hoi.

     "Aole loa o'u manao iki e hoehaeha kumu oie aku i kou naau, e Sana Alabama.  O ka'i e noi aku nei ia oe e hookuu mai oe ia'u.  Apopo e haalele iho ai au ia Ladana nei."

     "E Naomi wahi a Sana Alabama, i pane aku ai imua o kana Haku wahine me ka leo aloha," aole oe e haalele hou mai ia'u.  O kou hana ana pela he hana lokoino lua ole ia au e hana mai ai ia'u.  O kou hana ana pela he hana lokoino lua ole ia au e hana mai ai ia'u.  Alia oe e haalela mai ia'u.  E ninau aku au ia oe, Auhea ia kuu keiki.  Aole hoi o oe, he mea maopopo, aole oe na'u, aka, o kuu keiki, oia ka'u.  Oia ka'u e haawi aku ai i kuu aloha.  Ke ike nei au, ua oi aku ka paakiki o kou puuwai mamua o ka pohaku mabala: aka, o ka puuwai o kuu keiki, aole pela.  Aole oe e haalele mai ia'u, e Naomi, me ka loaa ana o na palapu i kuu puuwai me ka waiana loa."

     "Aohe o'u kuleana ma ia ninau," wahi a Naomi i pane mai ai i kana ka ne.  "Nou au i hoololi i kuewa mai kuu aina hanau aku nei; nau ponoi i kipaku lokoino ia'u mai kaupaku aku o kou hale; nau ponoi i hoomake mai ia'u mai kou inoa mai, nolaila e noho no au ma kahi au i olepe ae ai ia'u a waiho malie me ka opala'la i hehiia ae e kou mau wawae."

     Ano e Naomi, mamua o kou haalele ana mai ia'u, e ae mai oe e ninau aku au ia oe a e pane mai hoi oe ia'u.  Aole anei ou wahi manao iki e hoi hou mai oe me a'u?"

     "Aole, aole wahi a Naomi i pane mai ai.  "E aho e make e au mamua o kuu hoi hou ana aku me oe."

     "Aole loa anei oe i manao t hoi hou mai me au?

     "Mai kuu wa a'u i haalele iho ai ia oe, e Sana Alabama, wahi a Naomi i pane mai ai, mai ia wa no i paa ai kuu manao, aole loa au e hoi mai me oe, e Sana Alabama."

     "E Naomi ke haawi aku nei au i kuu puuwai apau.  Ke alana aku nei hoi au ia oe i kuu waiwai apau ame kuu kuu hanohano.  Aole nei oe e noho mai me a'u?"

     "Ua hai mua aku nei au ia oe, he mea ole kou waiwai ame kau hanohano.  Aole aole loa au e hoi hou aku me ae.  He mea ole loa ka waiwai ame ka hanohano alii o Pelekane nei ia'u.  Aole o'u makemake e hanohano mai ia'u.

     "E Naomi, uoki hoi kou hoopuka ana mai i na huaolelo e like me kena hoi ke ano.  E ae mai oe e ninau aku au ai la oe o keia hoea ana mai nei ou i Laana nei, aole anei ia mamuli o kou manao e ike hou ia'u?

     "Aole i pane mai ai o Naomi, me ka hoomau ana mai o Naomi, me ka hoomau ana mai no hoi i ke kamaiio ana.  "O ke kumu o ko'u hikiana mai i Ladana neiaole anei ia mamuli o kou manao e ike hou ia'u?

     "Aole i pane mai ai o Naomi, me ka hoomau ana mai no hoi i ke kamailio ana.  "O ke kumu o ko'u hikiana mai i Ladana nei mamuli ia o ka makemake o kuu makuakane hoahanau, oiai nae aole o'u o'u wahi manao iki ma ia mea.  Ina hoi e hoole ana ikona manao, aole au e hele mai i Ladana nei, alana e komo ana he hoohuoi i loko ona no ke kumu o ko'u hele ole ana mai i Ladana nei, a he mea hoi ia e hookaumaha ia ai kona naau."

     "Alaila, ua manao no anei oe, aole au e hoomaopopo aku ana ia oe ma kou wa e hoea mai ai la nei?"

     "Pela no kuu manao, ua ike iho au ua panee iki ae ko'u loihi mamua o kela wahi kino uuku panaiki o'u e kukuli ana me ka haalulu malalo iho o na wawae o kela wahine haahea, oia hoi kou makuahine.  Ua oi ae ka puipuio ko'u kino i keia wa i ko ia wa.  Ma ko'u mau ano apau: ua hoomaopopo iho au ua loli loa iamai ka'u mau ano mai apau o ka wa maua; a ma keia kulana hou i loaa ia'u, aole au i manaolana iki eiki ana oe ia'u.  Ina au i manao mua e loaa ana au ia oe e Sana Alabama, ka hiki ana e ike hou mai a hoomaopopo mai hoi ia'u, aole loa au e hoi mai i Enelani ina no ua hoi aku au i Amerika mahope iho o ka pau ana o ka maua makaikai hele ana me Europa."

     "Alaila, aloe loa no he wahi huna manao iloko ou no'u nei."

     "Aole o ka mea maopopo ia ma ko'u noonoo ana."

     "Ua ike no anei oe e Naomi, ma ka wa a'u i lohe ai au hoea mai oe i Ladana nei ua lele koke ae la ka noonoo iloko o'u no'u nei ke kumu o kou hoea ana mai i Ladana nei?

     Alaila, ua kuhiwa ioa oe i ka manao ana ma ia ano.  O ka mea oiaio loa, ma keia kakahiakaa'u i haalele iho ai ia Kakelamaina Hale neiaole loa au i manao iki, aole no hoi i moeuhane iki e hoi hou mai ana au ia nei, oiai ua paa kuu manao e noho ma ka aina a kou aloha ole i hoonoho mai ai ia'u."

     Me na waimaka e hiolo ana ma na papalina o Stana Alabama, aia pane ae la ia:

     "E na lani e! Pehea la auanei au?"

     Aohe au hana pono e ae e hana ai e Sana Aalabama, aka o k o kaua oki ia wale no mai ka herita mai e hoopaa ia nei mawaena ou ame a'u a e mare aku hoi oe la Lede valenatina Arden i wahine nau."

     "Aila paha!  Ma ia kumumanao, aole hikiia oe e Miss Kiletona ke hoopuka i oleo hooholo.  E hoomanao oe, he mea kino okoa ka mea nona ka inoa a'u i hoopuka ae la a he mea pono e maopopo mua kona manao ma ia mea, wahi a kekahi eo i pa-e mai ai, a komo mai ana o Valenatina.

 

MOKUNA LXIII.

 

VALENATINA AME NAOMI - KA IPO AME KE ALOHA - E MALIU ANEI?

     Ma ka wa a Valenatina i komo aku ai iloko o ka rumi a ka Haku Opio o Kakelamaina ame Naomi e aumeume olelo ana mawaena o kahi ame kahi, e like me ka mea i ikeia ma na mokuna i hala ae nei, ua pane hou aku la no ua Lede Valenatina nei ma ka olelo ana:

     "Ae, e Miss Kiletona, e kala mai oe ia'u no ko'u olelo hou ana aku ia oe, aole o oe ko'u mea naaa e alana ae ma ke kuahu o ka materemonio, elike me ka'u i lohe mai nei ia oe e kamailio ana i ka Haku Opio nei o Kakelamaina.  E hoomanao oe, e Miss Kiletona, aole loa na kekahi malihini e moiia ae ia Lede Valenatina Aredena ma ke kuahu o ka mare."

     Ano, e kuu makamaka heluhelu e hoomanao iho oe me ka hoohuoi ole, eia ke ku nei maloko o ke keena hoikekike kii o Kakelamaina Hale, he ekolu mau mea kino, hookahi kane ame elua mau wahine, me ko lakou mau hiohiona pakahi i hooulukuia e na wiliau manao o ka manawa.

     Aia ka haku Opio o Kakelamalua ke ku ia me kona hanohano a pau, i hele hoi kona mau helehelena a pau ia wa a hoohinahuia e ka pioo no kana mea i aloha ai; a o Naomi hoi, me kona hiehie a kulana kilakila, e ku ana imua o ka Haku Opio, me he mea la he aneiaoia e hoahewa ana i ka Haku Sana Alaana o Kakelamaina.  Eia hoi o Lede Valenatina ke ku aku nei imua o ke kane ame ka wahine i hookp-o ia ka pili ana a ko laua mau puuwai.

     Ua hiki ia oe, e kuu makamaka ke hoomaopopo iho ma keia wahi, ua komohia iloko o ka houpo o Naomi ka manaoio ana, aia na kaunu ana a pau a Sana Alabana maluna o Lede Valenatina, a o na hoikena olelo a ua Haku Opio la no kona aloha iaia (Naomi) he mau olelo hoouhiuhi laumamane wale no ia, a oia kekahi kumu nana i hoonini au loa mai i ka eha o kona noonoo a oia no hoi ke kumu o ka puka ana mai o keia mau huaolelo mai iaia mai, e olelo ana i ka Haku Opio, he mea pono ke loaa ko laua hookaawaleia ana mai ka berita mai o ka mare i hoopaaia ai laua, a e mare hoi ka Haku Opio Sana Alabana ia Lee Valenatina.

     No Valenatina hoi, he mea maopopo loa no, ua aloha io maoli no ia i ka Haku Opio Sana Slabana me kona puuwai a pau, e like no me kou, e ka makamaka heluhelu, i ike ai i na manawa he nui i na wa i kaa hope ae nei.

     Mamuli o keia aloha i loaa la Valenatina, i kono iaia e alana ae iaia iho, e hana i na mea a pau e loaa ai he maha i ke kanaka ana i aloha ai me kona puuwai a pau.  Ua olelo iho no hoi oia iloko iho ona, ina he mea oiaio loa, o Miss Kiletona, oia io no ka wahine mare a ua Haku Opio nei, alaila, ua lilo kona aloha ame kana mau punihei ana a pau no ua Haku Opio la i mea ole, oiai, he kanaka o Sana Alabana i paa ma ka berita mare, a o kana wahine oia no o Miss Kiletona, nolaila, ua manao oia, hookahi wale no ana hana pono e hana ai, oia kona haawi ana i kona ikaika a pau e loaa na hoolaulea hou ia ana mawaena o na puuwai elua i kamaaina i kahi ame kahi iloko o ka punana o ke aloha i ka wa mamua, a i malihini hoi i kahi ame kahi i keia wa, mamuli paha o ka inaina ame ka huhu.

     I ke kali ana mai o ua lede Valenatina nei iloko o ka rumi hookipa, o ka hoi aku o ka Haku Opio ame Mi Kiletona a hala loa kekahi wa loihi, ua lele pioo iho la ka noonoo o ua Lede Valenatina nei, ua hele-aina loa aku nei paha na maliu oluolu ana mai a ka wahine i kana kane, iona hoi o Mis Kiletona, oia ka Haku Wahine o Kakelamaina. no ia mea ua haalele aku la ia ia loko o ka rumi hookipa a hele mai la ia me na kapuai awiwi no ka rumi hoikeike kii a ke kane ame ka wahine i hoike ai i ko laua mau manao huna, e like me ia i hoikeia ae nei, a oia iho la ke kumu i hoe amai ai o Valenatina ma kahi a ke aloja e paialewaia ana e na ale ahiu o ka inaina ame ka huhu.

     I ko Valenatina komo ana aku, a mahope iho hoi o ka pau ana o kana mau huaolelo i hoopuka aku ai no ka lua o ka manawa, ia wa i hele aku ai oia a paa aku la kona lima akau i ka poohiwi hema o ka Haku Opio, me ka ninau ana aku hoi:

     "E Sana Sebastiana, heaha ka Miss Kiletona mea i hana iho nei ia oe?  O kou mau helehelena a pau a'u e ike aku nei i keia wa, me he mea la, aohe ou puuwai i koe.  You look as though your heart was broken.  (O kou ano a pau me he mea la ua nahaia kou puuwai.)

     "Ia is broken," (ua nahaia no). wahi a ka Haku Opio i pane mai ai.

     I kela wa i pane mai ai o Naomi:

     "Eia ka wahine au i aloha ai me kou puuwai a pau.  Oia kau e mare aku ai, e Sana Alabana.  Ke hoike mai nei na hana a keia wahine, aia he mau ohohia ana iloko o kona houpo nou, e kuu Haku o Kakelamaina.  Aia kana mau hoohihi ana a pau maluna ou:  nolaila, o kau aloha ia, mare aku oe, aka, no'u nei la, aole loa au e hoi hou me oe."

     Ano, e kuu makamaka heluhelu ma keia wahi o ka kaua moolelo, e haawi ana kaua i ka nana ana i na panai olelo ana mawaena o Naomi, ka Emepera Wahine o ka Ui, ame Lede Valenatina, ka moiwahine hoi o ka Nani, a e ike auanei kaua i ka oiaio o na olelo a Valenatina i hoike mua mai ai imua i ka Haku Sana Alabana, ma ka olelo ana:

     "O ka wahine ka mea i ike i na aoao a pau oia mea he wahine."

     "E Miss Kiletona," wahi a Valenatina i pane aku ai, "ua oi loa kou pono e hokaa pono oe i kau mau olelo ana i kou mau poai pono iho, oiai, ua hiki no ia'u ke hooponopono ia'u iho ame na mea a pau i pili ia'u iho.  A e Miss Kiletona, e ae mai oe e ninau aku au ia oe, heaha la kau mau olelo i hoopuka mai nei imua o kuu haku, i hele ai kona mau helehelena a ano e loa?  Ea, e Miss Kiletona, nou iho, aole loa au e ae e hana i kekahi mea e hoehaeha a e nookaumahaia ai hoi kona naau.  Ma ko'u hoomaopopo ana, ua oi loa aku ka oiaio o ko'u kuilana hoaloha no ka Haku Sana Alabana mamua o kou."

     "He mea oiaio loa ia au i hoike mai la.  e Lede Valenatina.  Aole no o'u wahi manao iki e lilo hou au i hoaloha oiaio no ka Haku Opio o Kakelamaina.  ua aikena hoi au i kona kulana hoaloha no'u.  E hai aku au ia oe, e Lede Valenatina:  O ka o=hoaloha oiaio, oia ka hoaloha iloko o ka wa popilikia.  A o ka hoaloha i loaa ia oe iwaena o ke kihapai pua rose, he hoaloha ia no ke ala wale no o ka rose.  Nolaila, e Valenatina, ke haalele a ke hookuu loa nei au i ko'u kuleana a pau maluna o ka Haku Kakelamaina."

     "E Miss Kiletona, pehea la oe i aa ai e kamailio mai imua o'u i keia mau huaolelo, a -"

     Aole i pau loa aku ka manao hope a ua Lede Valenatina nei i manao ai e hooholo loa aku iua o Miss Kiletona ia wa, i aneha ae ai o Sana Alabana e kamailio, a ma ia wa i huli ae ai o Valenatina a kamailio ae la i ua Haku Opio la, a oia ke kumu i hapa pu ai a pau pono ole na olelo ana i manao ai e pane aku ia Naomi.

     "E kuu Haku, mai kaha maha mai oe ia'u.  Owau ke kamailio ae me Miss Kiletona, aka, aole nae au e hoapua hou ana i keia inoa hoopalaimaka wale no.  Aole.  O kona inoa oiaio, oia auanei ka'u e hea aku ai iaia."

     I kela wa huli ae la ua Lede Opio nei a pane aku la ia Naomi:

     "Pehea la oe i hoopuka mai ai i keia mau manao puanuanu a ke aloha ole, e ke Duke Wahine o Kakelamaina?"

     "Alaila, ua ike ka paha oe i ka mea huna pohihihi mawaena o'u ame ka Haku Sana Alabana?" wahi a Naomi i ninau mai ai ia Lede Valenatina me ka haikea pu o kona helehelena.

     (Aole i pau.)

 

Ka Mookuauhau

ELUA O

Hawaii.

(Mai ka aoao a mai.)

 

HOKUNA XXIV.

     Noho alii o Haloa. o Aikapolo ke Kahuna, ke kilo lani ke kilo Hoku.  Eia o Haloa ke noho alii nei maluna o kona noho alili, o Aikapolo ke alii kahuna nana e hoomaopopo ke ano o ka Lahui kanaka nana e hoomaopopo ke ano o ka Lahui kanaka o ka Aina me na alii ua noho alii like laua e like me na kuhkuhi a ko laua mau makua aliii i a'o mai ai la laua, ua hooko ia ka leo a'o o ka makua.

     O ke khuna kilokilo Hoku, o ke kilo hoku no ke kilo hoku no e ma wehe pono ae mea a pau  a ke Akua i huna kele loa ai.  e hoike ae ana oia i ke a kea e ike iho ana oukou ma keia mokuna iwakaluakumalima a pela aku.

     ma keia Pauko o ka mokuna 24 e kau ia ia ke ano o keia mae kaie hoku alii, i maopopo ai ia ke kilo hoku ke kanaka i a'o pono ia e Aikapule kona makuakane i huiia me Aikapolo kona pokii ali, ua mahela pono ae o ke kilo hoku ma na mahele like ole a no mahele aliii he umikumamalima.

     Okaukamalama ka haku alii, e puka ana i ka po o Hilo, hola aiwa e puka ana keia hoku alii ma ka hikina akau, a kapoo no ma ka akau i ka hola ehiku ia la no, o Ikuwa ka malama, e puka mau ana o Kaukamalama i na po o Ikuwa, he kanakolu po e nalowalee ana o Kaukamalama i ka po o ia muku, o Hilinehu i ka po mua o ia malama, pau. loa, aole oia e puka hou pau ia puni, he makahiki ia kakou.

     O na hoailona o Kaukamalama e kilo ia ai e na kahuna kilokilo nana ouli lani, he ua, he Hekili, he Oiai, ka hoike mai ana i ka poe kilokilo oku o Kaukamalama ka hoku ino loa iloko o Ikuwa. hanau ke alii i ka wa e kau ana o Kaukamalama, e wanana na kaula kilokilo he lii ino puni halakaka.

     O ka malama kekahi hoku alii ma kona kaulana i na kilokllo hoku oia no kona pii malie ana ae ma kaikina hema i ka hoia alima o ke ahiahi po io Muli@ o Hilinehu ia malama ua hele pololei o Kamalama ma kona ala komohana hema ka poo no ia i ka hola elima o la wanaao, a pau ia malama o hilinehu.  

     O ka hoailona o Kamalama ka hoku alii elua, he ua noe me ka ua awa he ua pakakahi kona, me ke kau wahi o wiliwili makani ino, aole e hiki i ka waa ke holo  ma kahi loiho loa, eike me Oahu nei Kauai, o ke au he hoi iluna nei o Oahu. 

     O ka ouli nana kilokilo a ka poe kilokilo no ke au o ka manawa, e hoike ia mai ana no me ka nalowae ole, e hiki hiki ke koho ka poe kilokilo hoku he mahina ino loa keia, o Hilinehu, he nui nae ka Nehu, e komo ana ia i ka la pau o Hiliama.

     O Mainun ka hoku alii ekolu i puka ae i ka poo Hilo hola eono o ka la mua o Hilinama, e hele ana o Miuu ma keia mau po he kanakolu, me kona mau hoikeike pololei ua pulelo ae la oia ma ka Hikina hapa akaua o ka po i hai ia ae la maluna e ka poo mau ana o Miuu i kela hola eono i keia ola eono a pau na he kanakolu o ka Hilinama.

     Ua wanana mau na kahuna kilokilo i ka lakou lae no Maiuu he hoku alii maikai e hoikeike mau mai ai i n a hoku i na hoku i komo ole iloko o ko lakou helu, me ka hoomoakaaka ana mai he au hulihia e hiki mai ana he kaua nui uakokoke mai he kupua e i ae, elua makahiki hiki mai oia ke ano o Mai uuku ia hoku alii hiki i ka po o Hlo o ka ulua pau loa.

     Hiki mai o ka Onohi Aii i ke ahiahi hola ewalu, o ka po i o Muku o ka mahina o Kaulua, me ka hanohano nui o ke ano o ka hoku alii.  I hoopuniia e na opuia hakeakea o na ahiahi po eleele me ke kokoke ole mai o kekahi hoku e ae ma kona alanui hele he mamao loa lakou, o ka Onohi Alii hookahi wale iho no ia hoku alii ma kana mikiona.

     Ua ike aku ia ka poe kilokilo lani hoku i ka hele kamahao o keia hoku, akahi wau a oluolu pono iho la, ua ka noho a na lii i ko kaua mau haku alii kikuaana, aole hoi he olelo ana i koe, eia wale no ka kaua i koe o ka ai hoonuunuu wale no i ka kaua o loaa, loaa kela wahi olelo kaulana, aohe hana a ka Uhikoa ua kau ka waa i ke'a ki, laa no o Welehu Kamalama.

     Eia na lii ke a'o nei i ka oo Ihelaumeki me ka palolu, ka hauna laau ka pale ana o na kahuna a pau o ke ao nei no ika lakou mau keiki i ka pule, elike me ka makemake o na /akua nui ekolu o Kane me Kanaloa, Keliipoohunaikeaouli o ka o Pua o Kane ke ao ia nei e na lii kahuna.

                                                                                                He Opua e ku ana i hea e kane.

                                                                                                He Opua e ku ana i maiku e Kane.

                                                                                               I mai ku ka Opua nana e Kane.

                                                                                                Ulaula Hinahina ka Opua nana e Kane.

                                                                                                Makahekili ka Opua e Kane.

                                                                                               Olapalapa ka Uwila ka Opua e Kane.

                                                                                                Kukui ka Hekili ka Opua e Kane.

                                                                                                Hoohuli i ka Hekili ka Opua e Kane.

                                                                                                Hoohuli ke Komohana ka opua e Kane

                                                                                               Le-le-le popolo ka Opua e Kane.

                                                                                                Oiliiilipono ka Opua e Kane.

                                                                                                Hookuikui kahi ka Opua e Kane.

                                                                                                Hookuikuilua ka Opua e Kane.

                                                                                                Hookuikui kolu ka Opua e Kane.

                                                                                                Hookuikui ha ka Opua e Kane.

                                                                                                Hookuikui lima ka Opua e Kane.

                                                                                              Hookuikui ono ka Opua e Kane.

                                                                                                Hookuikui hiku ko Opua e Kane.

                                                                                                O Kane o Kanaloa kaae ku alii.

                                                                                                Nalii ku ika hoi e e hoi.

                                                                                                E hoi e hooulu i ke kanaka.

                                                                                                Ulu na lii me na kahuna.

                                                                                                Ulu ka ai ulu ka i'a.

                                                                                                Aa mama noa.

     (Na lakou keiki ekolu a Aikapule e ila pule Opua)

     Ua hapai hou ia mai la he pule Opua hou na kekahi pua kaulana Hooulu Lahui, no ka pule o pua o Kane, o Kane ke Akua pule maloko okeia Mookuauhau elua oiai o ke poo nui no ia maluna o ka papa Akua o ka lani nona iho no kela pule apua.

     (Aole i pau.)

 

KA HUI OIWI HAWAII.

     Mamuli o ka oluolu ana mai o ke Kakauolelo o ka Y.M.C.A., ua loaa mai ka manaolana no ka holomua o na hana pili i ka Hui Malama Ola e hoolalaia nei no na oiwi o ka aina nei.  I keia pule ae e holahala aku ai ka la e halawai ai.  Ua manao wale ia, o ka po Poalima, o ka la 22 o keia malama, ka po maikai loa no ka noonoo ana i ke kumuhana i hoikeia.

 

KA INO NUI.

     He mau la ua nui keia o ke Kulanakauhale nei mamuli o ka makani kona, ka ua, ka hekili me ka Uwila.  I ka Sabati iho nei ka oehuoehu ana mai, a ia po ka haule ana mai o ko luna poe, "ke hele la a napele na alanui i ka ua mea he lepo me ka wai.

     Aole i holo na moku i ko lakou ia maa mau mamuli o ka ino:  a i nehinei iho la no i haalele ai i ka malu o Kou nei no ko lakou mau awa.

     Lohe ia mai nei hoi aia o Geremania ke kuai nui la i ka lanahu ma Kina.  Heaha aku ana la ka hopena o keia liuliu kaua.

     Ke mamina wale nei ke KILOHANA i keia mau mea hou e au mai ia i ke kai a ku mai i keia ia, a i ole ia i ka la apopo mai Kapalakiko mai!

     piha kanaka ka hoi ke alo kaukanawai i ka Aha Kaapuni i keia mau la iho nei, no ke Kau Kiure.  He 200 a oi ka nui o na hihia i hoiliiliilia, a hiki mai la i keia Kau.  Hookahi no Lunakanawai nana e hookookolo.  Heaha ia ka mea ia hoihoi oleia mai ai ke "Ahi o Wailuku" no Honolulu nei, i ole ai e pauaka wale na hana e like me ko keia mau la.  Ua kupono loa ka Hawaii no keia kulana.

     Eia no na Komite kau kanawai kulanakauhale ke pahonohono mai nei i ka lakou mau bila.  He akahele loa no na hana, a me he mea la, e loaa ana no he wahi pono iki i ka lehulehu ke hookuikuiia ae na apanapana liilii a keia mau komite. Pela no me na moho ahaolelo:  ke hoomakaukau mai nei no ia poe i ka lakou mau bila.  He bila ka kekahi e hoopau ana i ke kanawai pili waiwai.  O ka kekahi hoi, e laikiniia ia hana.  He nui wale aku.

     I keia auina la e malamalama ai he anaina haipule ma Kawaiahao no ka hoomanao ana i ke oia uhane o ka Moiwahine Vitoria malalo o na hoomalu ana a na haole Beritania o Honolulu nei, i kokuaia e na kahunapule kalawina.  Aole e komo pu mai ana ka Epikopo o Honolulu ma keia hana, no ka mea, wehi a ka oleloia mai, aole ka ia he hale kupono no ka maama ana i na hana pili i ka hoomana Enelani, oiai, he halepule no ko lakou.

     Menemene wale ka hoi ka make oia opio Hawaii i keia mau la iho nei, makai o ka papa a Lui ma.  I haauleia e ka paila papa maluna pono o kona kino a palahe ia I ka Sabati iho no ka nalo ana aku o kona makuahine ma Puunui.  O keia kekahi o na opio hooikaika nui wale ma ka hana e pono ai ke ola, i ka make no nae, lilo kona maikai i mea.  Nui ke aloha o na makamaka i kona makuakane no keia ahaiia ana o kana mea i painuu ai i na la loihi, a akahi no hoi a ai i ka loaa a kana luhi.  O Ululani ka iona o ua opio nei.