Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 8, 22 February 1901 — Ka Mana o ka Pahikaua A HAMILETONA TEREGOMA [ARTICLE]

Ka Mana o ka Pahikaua A HAMILETONA TEREGOMA

Ke Keiki Koa Kaulana o Enelani Ke Knpueu nana i kaili haaheo i ka Hannhano o ka Oihana ka ua o Rv.sia —Ka Mea hoii Ho ' kiwahiwaia e ka Emepa oka Aina me ka l'ua Kulnna Aina —Ke Kaikamahine Ui— OLIN OKAONOHL-L MOKUNA XVIII. NA KIIMTJ HOOHAUHIL.I HOU. la'u i hoea ae al 1 ko'u keena, akahl no a hol mai kahi noonoo a kupono i ke ano mau, oiai, ia'u e moni ana i na olelo a kela u*i a'u i hula pu ai, a WelohauUuii. ua ulupunlia au me ka "ono o ka w&i oia pua," a akahi no hoi a loaa k& noonoo pono no kana mau olelo like ole i hoopuka mai ai. A e llke no hoi me «ko'u ano mau o ka hoohuoi, i na mea hou a pau a ko'u pepeiao e lohe ai, pela no i ulu koke ae ai na manao haILaiia lloko o'u no ke paulehia piha o keia wahine alii u'i, ia'u. U* uiu pu ae no na manao e kanalua aku i na mea a'u i lohe ai, a ua 'liiwahine opio nei 1 hoopuka mai ai; a ua hooikaika ko'u wahl lunaikehala ma ■a ano a pau e hoomaopopo iea i ke kumu lo l makemake ai keia u'i ia'u e hoolauna me ia. Ua ioaa no ia'u kahl noonoo ana, malia paha ua makemake nui ola e loaa aku na kokua ana o ka'u pahikaua no kekahi hana ana i ake nui ai: aole nae he maopopo Ikl la'u o ua hana la. A peia no hoi me Olino i kuu wa i kamaiiio aku ai,—aole no he loaa iaia o kahi maiamalama iki o ka oiaio o ka hana a keia 'liiwahine opio u'i. ī mai kela, aohe ona ike aku i ka mea ma ke kua aku o ua u'i nei; a o ka noelo ana ia mea, he hana ku ia i ka pono olē, oiai, o kona kuleana no ia, a aohe mana o kahi mea e hoohilikau wale aku; a oiai hoi, aohe mea e ae a ke aiiiwahine opio e pai ai, o kuu ikaika me ka ike piha i ke kakapahi, kuu kanaka u'i, ka oluolu ame ka hiehie o ke kulana.

"He mea hauoii maoli no ka lohe aku 1 ka mahaloia o ko'u kaikunane," wahi & OUno t kamaillo mai ai me ka hehe ana iho o kana wahi aka. "Eia nae, he palena ko na mea a pau." Iloko mai ola mau la iho, e lohe mau ana o OUno i kuu mahaloia a i oi loa nku no hol keia mau hana, no ka pili mau o ua kamaliiwahine nei me ia. ,He kakaikahi loa kahi wa koo. I kuu kipa ana aku e ike i ua Welohaulani l-a, e noho like mai ana laua o Oiino, aohe no i hoopuka mai i ka mea ana i kamailio mai ai ia'u ia po iho i ka manawa a Olino i majnao iki aku ai no kahi mau minute. I mai nae kela ialu, m&muli ka o kona paulele ana la'u, ua hoopuka awiwi loa oia i kela mau olelo e plll ana nona iho. a ua pono oie ka la hana ana ma kahi hiki oie ia maua ke kaniailio malu. ' No kekahi mau la mai a'u i kipa aku ai, aohe no ona wahi mea a hoopuka iki mal 1 kela manao mua ona. I kekahl la nae, oiai maua e noho ana, o maua waJe no, iioko o ka lumi hookipa, da loli koke ae nei kona ano hunahuna manao, a hoopuka okoa mai nei i kana mea i makemake nui loa ai ia'u; i kona makemake e haawl aku au i ko'u kokua ana iaia, ma ke pale ana aku i na hanaino a kona enemi iaia, a o kona klno no hoi ka makana no ia hana. Mai kinohl mai o ko'u mau la o ka hoomaopopo ana, o keia ae la ka hana pohihihi loa o ko'u noonoo ana i ike ai. Ua hikl ole ia'u ke hoomaopopo, heaha la kana pane i makemake ai ia'u e haawi aku: ua makemake paha oia ia'u e pane aku ma ke ano ku i ka hoonana, i loaa ai ka hooia kupono no ko'u makau ole, a i ole, e ake ana paha oia e kuu aku au i na olelp hooheno a ke aloha, me he la, oia ka'u mea i hoohihi ai ma Rusia hoiookoa, a ua makaukau la wau no kā mohai ana i ko'u ola no kona kino u'l. Aohe no hoi he wahi hlohiona iki o ua u'i nei e hiki ai ia'u ke hoomaopopo aku i kona manao ana mal ia'u, i kane nana. Malia paha, he mau hana hoomahua waie no keia nana ia'u; ua hiki ole nae ia'u ke hooia ia mea. No'u iho nae, ua hele mai o loko a huikau; maopopo ole na olelo e pane aku ai. Ua Ike iho la au, e oi loa aku ana ka pohlhihi o ko maua oili ana aku mai keia kulanakauhaie hoonui pilikia maoli ia Olino ame a'u. A i ka wa paha hoi a kei4 aliiwahlne opio e ukiukl ai ia'u no ka hooko ole i kona iini, o kona wa auanei paha ia e hana mai ai i kekahi mau hana akekea o ka poino launa ole. E like no paha me ke kiekie o kona kulana ame ka ikaikā. o kona mana, pela no ke koikol o ka hoopal e ili mai ana maluna o maua. Oka hana pono wale no a'u i hoomaopopo iloko o kela wa, oia no ka hoomalielie i ka manao o keia "puulena" hou.

"E ke aliiwahine, ua makaukau kau kauwa haahaa nei e hooko i na kauoha a pau a kuu hakuwahlne e hoopuka mal ai," wahi a'u. "A, ina he hana pono kahi i kuu pahikaua, alaila, e hoopuka koke mai 1 ke kauoha 1 hooko koke aku au." Ia wa no, «a pii koke kona hauoli, a i mai nei: "Ua Ike no au aole oe e hoole mai ana l ka'u noi ia oe. A e Ike ana ka Duke Nui o Serevainefa, he iima ikalka e ae no kahi i oi aku mamua o kona. e paie aku ai 1 kana mau hanaino wale mal no ia'u." Huiili ae nel na makamaka no ke pihoihol' a nana pono mai nei ia'u, o ko'u pane aku. "Aiaila, ke makemake ne4 oe, oia we kanaka a'u e hakaka aku ai, ea?" wahi a'u l hoopoha aku ai me ke kahaha loa. Oial, o kela no ke kanaka piii loa i ka nohoalii, a ina paha au e hookui ana me la, he 'mea maopopo loa, e komo koke ana au lloko o ka haiepaahao, me ka hakalia ole. "No ka paakiki o keia kanaka 1 ka hoopipili ia'u ko'u mea i ukiukl ai. Aoie o'u makemake iki," wahi ana. Ia manawa, ulu ae nei ko'u hoohuahualau no na hana a keia wahine olli, « haiUUi nei 1 ka Duke Nul, Berevainefa; a 1 kuu nana pono ana aku i ua alii-

wahine nei, ike aku la au, e haka pono mai ana kela ia'u, me he mea la, e hakilo ana i ko'u ano, a i hou mai nei: "He mea oiaio, aole oia e hoole ana i ka mea e aa ana e hakaka me ia, ina he mea e pale ana iaia no ko'u maluhia." He powa maoli no keia mau hana. Oia maoli no ka oiaio; a ua makemake maoli keia wahine e 1110 au i kauwa powa nana. I hou aku nei au me ke akahele loa \ ka'u mau olelo. "O ka ka pualikoa helewawae e aa ana e hakaka me kela kanaka, he hiki loa ke hoohaahaa ino loa ia me ka hoolele ole i kekahi puupuu o ka eha iaia." "Ua ike no au, he kakapahi eleu ioa oia," wahi ana i pane mai ai, me he mea ia, ua hoohuol oia i ka'u mau olelo. Aka nae, aole owau ka holona e lilo pio koke ai ko'u ike. Ina paha au i manao e mare i keia u'i, ina ua pane koke aku au me ke kali ole i kela wa no, me ka nana ole i ka hopena e hoea mai ana; eia hoi, o ko'u iini o ke kaawale mai Ruala aku,—a o Olino kekahi me a'u. "Aole au e makau iaia, ina no he papalua iho kona ike i keia wa; aka, aole keia he hana pili i ke kakapahi waie no." "E hoomalielie mai hoi ka olelo ana, e ka Lukaneia." "He hikl loa ia'u ke hooko i na mea a pau a ko'u waha e hoopuka ai," wahi a'u i pane koke aku ai. "Aka, he makemake ko'u e maopopo mua ia'u ke ala e hikl ai a.e hana pela; oia hoi: pehea la e hiki ai maua ke hui? Pehea ka manao o kou mau hoaloha? He hlki no auanei ia'u ke hilinai aku maluna o ko lakou mana?" "Aole ka oe e lawelawe ana i keia mea'no'u? Ua kuhihewa ka paha hoi au ia oe?" Me ke ano hoohuoi keia mau huaolelo hope i oili mai ai. "E ke aliiwahine, he mea kupono ole hoi no ka wahine ke kanalua ana i ka wlwo ole o kekahi kanaka a hiki i ka wa e hooiaia ai o kona makau wale. Ma keia hana, aole o ka makau wale ka ninau; aka, e ill mai ana ka hoino o ka poe mana a pau mamua ae o ka hooko ana aku i kou makemake, ke ikeia. Ina owau wale ana no ke hoomaka i keia hana, he mea maopopo ioa, aole loa oia e ae mai ana e hui me a'u, ala, wale no a loaa he kumu e hoopaa ana iaia e hakaka me a'u. O ko'u makemake wale no i keia wa, e haawi mai oe ame kou poe pili i ko lakou kakoo ana ia'u, a e aa no au, e hakaka me keia enemi ou me ka hopo ole, me ka nana ole i kona kulana koikoi iloko o ke alo alii."

I kona lohe ana 1 keia mau olelo a'u, ua hoomaopopo aku la au i kona ano hopohopo no'u; a hoao mai nei oia me kana mau olelo hoalohaloha e hoohuli i ko'u naau. Aole nae o'u puni aku a ua kupaa loa au ma ka'u kahua i manao ai he pono nona ame a'u. Hoike mai nei oia, o kona kaikunane kekahi me la ma keia mea, a lna kā au e hui me ia, alaila, e maalahi loa ana na hana a pau a'u i makemake ai no ka holomua o kona makemake.

"O kuu kaikunane, o Prince Bilabasofa, ke Kuhlna Kalaiaina, oia ko kaua kokua nui, Eia oia i Moaekao nei i keia wa, no lia hoomakaukau ana e hookipa mai l ka Emepera i keia mau la koke Iho." Aole loa au i ike owai Ia kona kaikunane; aka, i kona hoike ana mai ia'u i ka inoa me ka hoike ana mai 1 kahl ona e loaa ai ia'u, ia wa koke no i loaa koke ai la'u kekahi noonoo e pill ana i kekahi mea ano nui. 0 ke Alii o Bilabasofa no ka mana nana i kaohi i na lima mana o Christian Tueaki, a oia no ka mea nana 1 hoopakele ia'u mai ka paa pio ana malalo o ka hoino me ka lili punalua o kela Makai Nui ia'u. Me keia noonoo uluku iloko o ko'u puuwai, up. hoomaka.koke aku nei au e hele e hui me ua Bilabasofa nel. 1 ko'u hiki ana aku, ua hookipala aku la au iloko o kona keena. A la'u 1 komo aku ai, ua manao au e loaa aku ana la hoi, he kanaka kino nui me na hiohiona like me kona kaikuahine; aka, i ko'u hoolaunala ana aku, eia ka lu wahi kanaka imhaahaa wale no, me na hiohiona o ke wanaka e weli ai ke kanaka koa imua ona. Pokopoko kahi lauoho, a he piha nae i ka ike i ko kela wahl keia wahi—ke ano o ke kanaka o kona kulana. He piha nae oia i ka oluolu. Eia nae, o keia kekahi o na kanaka mana loa mawaho ae o ka Emepera, ma Rusia holookoa. la'u i komo aku ai, hoomaopopo iho la au, ua kali ola ia'u, a ku mai nel nae a lulu llma iho nei maua, a i mai nei: "Ua manao ae nei no au, e hoouna mai ana kuu kaikuahine ia oe i launa kaua, e Lukanela Peterovichi. Ua.olelo mai no'oia ia'u, aole ka ia e hoouna mai ana la oe; a ke lke nel au, aole ola 1 hooko i kana olelo. O ka mea hoopapau no a na wahine o ke kanaka u'i ka mea e hikl ai, o na hana ola paha, ko | mea i hoao mua ia al, a i ka hiki pono |ole, hoouna okoa ia maila. Aole anei ou manao pela?" Ua hoopuka mai oia i keia mau olelo me na hiohiona o ke kulana kamaaina mua no na makahiki loihi, me ka nana pono mai nae hoi o kona mau maka i ko'u.

"U ike no hol oe l.na mea a pau i hanaia, ea?"

"Ae, ua lke au. Ua like no ko'u ike ia mea, me ko'u Ike e hoea mai ana oe s j i o'u nei. Mai klnohi loa mai no ko'u i kue 1 ka manao o ko'u kaikuahine, aka, | aole au i lawe mal ia mea e hoolilo i kumu mokuahana no maua ma ka hookele ana 1 keia hana. Ua lohe nui au nou e Lukanela Peterovichi; a ua manao ae no hol au, he hiki loa ke pale ia ae ka loloiahili hoopau manawa wale iho no ma ke kamailio. Ua hoohihi kuu kaikuahine ia oe, no kou u'i —ke ano mau no hoi o ka wahine; a oiai, ola ka mea nana keia hana, oia no kona mea i huki ai nana no e hookele ma na ano a pau. Ua noi aku oia i kou makee wahlne ame kou aloha i ke kulana maemae o ka wahine maikai, i mea nau e kokua ai iala i ke pale ana aku i kana mea 1 eneml ai. Ina owau kela, ina u«. hoopuka mua aku au ia oe, i na mea e pomaikai ai oe: a oia maoli no ka hopena o keia hana,—he pomaikal nui nou." "E oluoiu anei oe e holie mai ia'u 1 ka mea i makemakeia e hana?"

"Ae. O ka make o ka mea nona ka inoa i hoopukaia aku ia oe." "No ke aha?" "Aole no kona hoino maoli i kuu kaikuahine aka, nae, he wahi kumu kupono no ia e pale ai, no ka pono maoli no o ka Emepaea nei." Ua nui maoli no ko'u kahaha iaia, no kana mau huaolelo. "Alaila, e iawe oe iaia i powa nau?" "Aoie! ua lawe au ia oe ma ke ano he opio makau ole, i loaa ka ike piha ma ka oihana kaka pahi, me ka iini ikaika e loaa kou kuiana kiekie iioko 0 ka hanohano me ka waiwai, a aole hoi i loaa ia oe na haawina o Jca hemahema e ili mai ai h e poino mahope aku. Ina aole keia mau haawina me oe, aole loa au e hoolauna iki ana me oe. 1 keia wa, ke waiho hamama aku nei au i ka ipuka o ka holomua me ka pomaikal i ioaa ole i kekaiii mea maloko o na palena o keia aina nui kaulana 0 ko kakou Emepera, Ke hooko oe i keia o ka loaa no ia o kau wahine i 01 aku ku u'i me ka hanohano me*ka lako pu, i kau mea i upu mua ai (piha) he wahine hoi i like ole kona lua ma Rusia holookoa nei, a e hiki no auanei ia oe ke noi i kau oihana i makemake ai iloko o ke aupunui o Rusla nei, a e loaa no ia oe me ka hoohakalia oie.?" "A ina a'u e hoole ana pehea iho la ia? Kani iki mai nei kana wahi aka a eeke ae nei kona mau wahi poohiwi me he la , ua pohihihi ola i kana mea e hana ai. 'Aole no hoi oe e hoolohe ana, ea?" wahi ana i ninau mai ai me ka luliiuli ana o ke poo. "No ka mea, lna oe e hoole ana, ajlaila, o oe kekahi holona naaupo loa:hupo hiki ole ke hilinai ia e na mea apau." Ua hoomaopopo koke aku la no au |i ke ano o kana mau olelo; a ia'u i nana hou aku ai i kona mau helehelena, ike iho la au i ke kumu i weli ai o na ! poe a pau iaia I kana aka ana no e 1 piha ai ke kanaka malihini i ka majkau. J Noonoo koke iho la a'u, he mea pono e akahele loa ma ka'u mau huaolelo pane i keia kanaka. j "He makemake no a'u i ka hana, |wahi a'u i pane aku ai. "Aka, he hiki ;no anei ia oe ke hooponopono no ko 'maua hui ana?" | E like me ka anapa ana o ka uwila • ua apo koke mai la no kela i ko'u majnao houlolohi maoli, a i koke mal nei me ke ano okalakala: : "He elua wale no ala e hamama nei 'nou," wahi ana me ka leo oolea, a ku maoli no hoi au i ka weli no keia hikiwawe o ka loli o kona kulana iloko o ,keia mau minute pokole. "Ua hiki no ia oe ke ae a hoole mai paha i ka hana ! e waiho ia aku nei imua ou.-aka„ mai Ihoao mal oe e hoolalau ia'u." "Ae, ina pela, aole au he powa," wa'hi a'u i pane koke aku ai me ke okailakala pu, oiai, ua wela ae la wau i ikana mau olelo." I "E aho ia," oia maoli ke ano o ke '•kamailio ana wahi ana i hoopuka mai jaime ke ano oluoluiki mai. "Aole jno keia he hana powa e like me kau i : olelo mai nei. He kanaka kipi oia 1 kona aupunui. Aohe hana kupono e •aku, o kona make wale no." j "Alaila heaha iho la ka mea i hana jole ai ma ke akea?" j Mino aka mai nei kela a oupe ae nei i na lima maluna o ke poo, a 1 hou 'mai nei:

i "Ka ke hana mau ia no anei ke kaulike ma ke akea? Aka, nae, he hiki ino ia kakou ke hana pela! eia wale nae, e lio ana ia mau hoolkalka ana i tmea nana e aka henehene mai ai. Mailia paha e make ana no ia ma ka poJwa maiu ana, eia nae, i ka wa e lohe ia 'ai e ke kumu io o kona poini maopopo !ana no kakou. He kanaka ike oia i •ke kakapahi i ku like no paha me oe. |Ua Kuamuamu oia i kuu kaikuahine, kau wahine hoopalau—a o ke ino ana ,'e hana mai ai, u§. lilo ia i kumu kupojno nou e paio aku ai iaia, a e hauoli ■ auanei ola i ka loaa he kumu e hakaka ,ai me oe. E manao ana oia he hiki ia'ia ke pepehi ia oe. Malia, paha pela 'no; aka, ua maopopo ole na ia'a' olua |a hiki mai ia wa. He hana nui keia. !ē aa ana anei oe e paio me ia? Aole 'no keia he hana mama. Aka,, he kajnaka opio oe, a nou na la loihi o keia j mua aku; nolaila, o ka wa pono keia ' e noonoo ai i ka hana pono e loaa ai jka hanohano me ka pomaikai me kou : poho ole. Koe wale iho no paha, ko ī oia, ke hanohano oe. Ke ike nei au ;e ae mai ana oe. Ua kahaha maoli no au no kou ulolohi ma ka hooholo ana i kou manao.

Noho iho nei au me ka noonoo nui: aole nae no ka haawe koikoi ana i makemake ai ia'u e^iuomo. "O kou kaikuahine e hoopomaikai ai, wahi ana, i kiekie ae paha ke "Kipe." E loaa no kana kane kiēkie loa ma Rusla nei, e lilo ai oia, he pilikana no kahl ohana hanohano loa o Rusia nei. E noonoo oē i keia e Lukanera." Noonoo iho nei au ma na mea a pau a'u i manao ai e pono e pane aku, aole nae he loaā iki o ka noonoo maikai. I okoa aku nei au: "He mea pono paha e loaa ia'u he wa kupono e noonoo ai i keia mea. Ke manao nei au, ua like no keia hana me ke alualu ana i ka popoki i mea wawalu mai i . na maka. Heaha la ka hooia kupono no ka loaa mai ia'u o ka haawina pomaikai no ka hooko ana i - keia hana?" "O ko'u kulana ka mua, kou mare me kuu kaikuahine, ka lua, a o kona aloha no hoi nou, ke kolu." "A, ina hoi au e hoole ana, o Siberia no paha ka pahu hopu, ea?" j "Aole, aole loa hoi pela ka manao wahi ana i pane koke mai ai. "A, pehea, ina au e ae waha aku ana 1 ko olua makemake, a hele au e hoike jaku ika mea olua. e upu nei e make?" j "He mea hiki wale no ia ke hana. Aka, aole no ia e hilinai mai ana ia joe, a ina no paha oia e puni mai ana ji kau, aole no e hikl ana ia olua ke hoopoino mai ia maua; aoka hopena maoli o ia hahai ana o ka lilo loa aku 1 eneml ino nou. Ua ol loa aku ka oluolu o ka noho hoaloha ana. Ua kapae au i ka manao he mea ole ia." "Pehea ka loihi o ka manawa au e haawi mai ai ia'u e hooholo al l ko'u manao?" "I hookahi pule. Ia wa kaua e hooiaha ai i ka hoopalau o olua mamua o ka hikl ana mai o ka Emepera ianei, 1 loaa mai al na hoomaikai ana a ka Emepera no ka mare ana o kekahi o kona mau koa wiwo ole me kahi o na lliwahine opio u'i loa o Rusia hoiookoa." Me keia mau olelo 1 ku ole i ko'u holhoi e hone ana i ko'u pepeiao, i puka mai ai au a hol no ko'u home. (Aole 1 pau)