Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 14, 5 April 1901 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA AHAOLEL.

KA HALAWAI @@@.

POAKAHI, Aperila 1.-Aohe he’ hana i lawelawela maloko o ka halawai huo “ na Hale a elu@ i keia la. Mamul@ paha hoi o ka hiki ana mai o Elele Wilikoki i kei la no ia kumu paha i hoonaIowale ai o Lukela i kona mau helehelena mai ka noho hoomalu ana i ka halawai, aka no nae, aole kala he mea ano nui, aiai ua akakei ae ia o Kaiue a no ho mai la ma kona wahi.

He hio ano pioloke no hoi kekahi i ikia aku maluna o na helehelena o na hoa mamull mai paha hoi ia o ka hiki ana mai o Elele Wilikoki.

Ma ka wehe maoli ana o na hana ua waiho ae la o Kiklla Palaunu he olelo hooholo e kauoha ana e hololia mai ka buke moolelo ae o na Hale a a elua na olelo e p@@@ ana no ka halawai’ hui a me ka olelo hooholo ua ku ole i ke Kanawal Kumu kei mau lawelawe hana ana a pau. E noi pu ana no noi ka olelo hooholo e hoopanee ka halawai a hiki i ka hora @ L o ka la hana 50 o ke kau. Ma ke noi a Kalauokaiani ua hoopanee ke haiawai a l ka hora a me ka la l hoikeia ma ka olelo hooholo.

 

O na hana ma ka Aha Senate I keia la aole no I nui.

Ua waihoia ae he hoike na ke Komite Hoonaauao a me Malama Ola e nui ana maluna o ka bila Kanawai ‘ LA Sabati. Ma kekahi wahi o ka bila ua hookomola na hoololi o ku i ke oolea a ma kekahi mau wahi e haawi ana I ka pono no ka lehulehu.

Ua waihola ma ka papa a noonoo pu me ka bila. Ua waiho hou no kei Komite he hoike maluna o ka bilaokanawai o na Kauka I laikiniia. O ka manao nui o ka bila ola no ka hoomama ana I na hana ma ka aoao o ka Papa Ola ma na hana no ka imi ana I na kokua lapaau mawaho. Ua hoapono ke Komite ! ka manao nui o ka bila a me kekahi mau hooloil a lakou. Ua hoaponoia ka hoike a waihoia ma ka papa no ka noonoo pu ana me ka bila.

 Maanei i waiho ae ai o Palauwaina, ku hapauuku o ke Komite, he hoike maiuna o ka bila kanawai O, a ma ka manano o ke komite uw manao ola he mea pono e ae ole ia ka hooholo ana o keia mau bila.

He nui hoopaapaa l ulu ma keia hoike. Kue o Kalauokaiani, Kalue a me Pila Keokeo i keia hoike, a kakoo noi o Kaaka a me Paiika. a no ka manawa hope ua aponoia ka hoike a ke komite a waihoia aku la ka bila nop ka’heluhelu elua ana i ka Poalun.

He hoike no hoi ka Kaaka i waiho ne na ke Komite I@@ Hana e p@@@ ana i ka bila Senate Helu 50. e noi ana e hoaponoia ka manao nui o ka bila. He blla kei e p@@@ ana no ka Pauku 820 o ke Kanawai Kivila a’no na auhau.

Ua ano maluhiluhi iho la paha o Pila Keokeo ma keia wahi, no ka mea, ua nonoi ae ia oia e hoopanee ka Aha. Ua lele kamokoia aku la ola e Papal a me Palauwina, a ma ia manawa pu ua waihola ae ia keia hoike maluna o ka bila Senate Helu 28, a i hooholoia ma ka heluhelu ekolu ana ma ka la 31 o Maraki.  Ua hoounaia keia bila i ka Hale a ua hoihoi hou la ae i ka Senate ma ka in 29 a haawi loa ia i ke Komite Koa. Ua olelo ae ka hoi ke komite penel:

Ua ike iho la kou komite us hoopii a us kiolaia ka mahele o ka bila e olelo ana e ukuia he hookahi hapalua o ka uku hoopai lloko o ka waihona kula, a e mana kei kanawai mai kona la aku e aponoia ai, a aole hoi mahope Iho o kona hoolahaia ana.

Ua ae aku ka mea nana ke’a bila kanawai i keia mau hoololi, a olai no hoi aole he waihopa e ku nei no na halekula. ua manao kou komite he mea pono e hoihoiia keia mau loas iloko o ka waihonu o ka lehulehu.

Nolaila, ua lokahi ke komite e hooholoia keia bila me na hooloii, a e hoi keia aku ka ‘Iohe i ka Hale no keia mea.

Ua waiho hou ae la no hoi o Papai he hoike na kekahi komite kuikawa maluna o ka bila kanawai Kila o ka Teretori. Ua olelo ka hoike e waihoia ma ka papa ka bila kanawai mua a he bila hou ka lakou i manao ai e pakui aku. He olelo hooholo ka Palauwina i waiho ae e noi ana i $5,000 no ka hoakea a hoohana ho@ ana i ka oihana ‘wai o Wailuku. POAKAHI, Aperila I.-O ka hana nui maloko o ka Hale i ke kakahiaka o keia la oia no ka noonoo ana i ka bila kanawai kaa hapaumi. Ua hapalia ae keia bila mai ka papa ae ma o kekahi noi i waihola a no ka manao ana no hoi e pepehi loa a hooholo paha. Ua nui na kamaillo i hoopukaia no na hana kipe i hanaia ma ka aoao o na ona o ka hui kaa. a nolaila mai ke kumu o ka hoopaakiki o kekahi mau hoa e hapai hou ae i kona noonooia ana. Kue ikaika loa o Emaiuka i keia bila a me kona mau manao. Ua olelo oia he hans hoohaahaa ia i ka hanohano o ka Hale, a o ka mea nana i lawe mai i kia bila us ike ole oia i na mea i oleloia maloko o kekahi o na pauku, he mea ono e hoonaauao kokela oia i mea pono e hoonaauao kokeia oia i keia manawa ano. Olelo hol o Penikalaka o ka mea i manaois o Mahoe no la a he mau olelo hoohaahaa hol kei laia. Ua olelo o Emaluka aole (E nana ma ka aoao 5.)

 

KE AU NUI LA I KE KAI LOA

 

He Kaoaha Opia i Hala Aku @ @@ Kane a @e @a Wahine

 

O Buffalo i Nu Ioka Pahu Hopu. @lha Hookeke ka Uwapo-Na Hiona Ulumahiehie.

 

“Ike ia Kaieponi he aina anu. A he hau hoouakea i ka ili. Lamaiama i ka ili o ka Iama, Ka wahine i ka ili o luna.”

 

Ma ka mokumahu Kina i holo aku ai i ka Poalua ni no Kapalakiko a me kona Ipuka Gula i @au aku ai a holo he huina o 40 mau oiwi opio kane a me wahine no ka hele ana i ka aha @ea a hoikeike e malamaia ana ma Buffalo, Nu Ioka. I hele aku lakou nei ma ke ano he anahui himeni Hawaii a malalo no hoi o kekahi mau kukai kemailio i aelikeia. Iwena o na oiwi opio kane i holo aku la a i kamaaian nuila ma na anaina himeni hoolaulea o na poai like ole o Wm. Keawa, David Nape, Mekia

 

Ko MaKou mau Makamaka ka Bihopa a me ka Nupepa

 

Keaiakai. Geo. Kia, Jas. Kulolia, Benjamin Waiwaiole (he oniu). huakepau o ka oihana hookahi), J. H. Haiku. J. Paokalani. H. Kauhane a me Wm. J. Coelho, Lunahooponopono mua iho nei o kei pepa, a o ka hapanui o na inoa i hoikeia ae la o lakou no na Iala o ka hui himeni Quintette Emerald. a o na puohana nana i kukulu ia hui a ku. Mawaena o na oiwi opio o ke kula hanai o Kamehameha, ua holo aku la me kei hina o R. Reuter. K Thompson, Chas. Baker, Wm Alohikea a me Wm. Macomber. He hiona ulumahiehie na nanaina i ikeia i ka manawa mamua, a mahope iho ka holo ana o ka moku Aole i ike ia ka piha o ka uwapo no kekahi manawa loihi elike me ka Poalua nei, Hookeke na kanaka.  Ikaila ae na ohana, na makamaka a me na hoaloha kahi i hui pu ai mak haawi ana i ke aloha a me na lulu lima ana, Ilaila ae ka puali puhi ohe elike me ka mau. @a@a ae ka palupalu a me ka oo. @a@a ae ka nui a me ka @@@, e hookeke ana kanaka. A @a@a ae no hoi h heluns nui o na oiwi o ka aoao palupalu me ko Iakou mau hiohiona ohaoha e hoike ana ma na uia ohelo o na papa@na. He hiona ulumahiehie, a pele lo no. Ua mele mai lakou he mau himeni lehulehu a o “Aloha Oe” a me “Like no a Like” kekahi i hime@@a mai. Ma ko iakou mau kuiana a pau ua hoike mai ia ua ku i ke keonimana ma na

 

ano a pau. E holo mua ka huakai a e pae maalahi hou ma ka one oiwi a ka pule ia e paholia aku nei mahope o ka meheu o ka oukou alahele. me ka manaolana pu ana.—  “E ka makanai nui ikaika,  E pa ahe malie oe, E ka moana nui kai hohonu, W lana malie kou mau ale.

UA W@@O AKU

 

N@ ka mua loa, a no umi mak hiki hoi i kaahope ae, a iloko hoi o na wiliau a ke au o ka manawa a kakou i ike pu iho ai iloko o ia mau makahiki, i wahio aku ai o Mr. S. L. Kekumano i kona kuiana he kauwa no ka lehulehu al ka pane a me na hooaiai ana. Ma Leta Nui ma Honolulu nei.  Ua konoia kona noonoo lunaikehala e waiho aku i ka hana mamuli na kumu a me na mea i ike mau ia ma kekahi o na keena a buro o ke aupuni, a aole no keia manawa wale ae la no aka, mai kinohi loa mai.  O Mr. Kekumano kekahi o na limahana kahiko malalo o kana mau hoomaopopo ponoi ka hoouna ana o na eke leta o na mokupuni a i kekahi manawa ka hoouna ana o na eke leta kuwaho. Ua kamaaina oia i kekahi mau hana lehulehu, a i ole no, na hana a pau o ka hale leta. a elike me konakamaaina i keia mau mea pela no i palalauhala ai kona kamaainaia e ka lehulehu holoookoa maanei a ma na apana kua aku nei o kakou. “E Lui, nana iho hoi oe i ka’u wahi leta,” “anything for me, Lui? o kei kekahi o na hiona a mau haawe i auamo mau ia e la. Aka nae, e hookuu i ka waiu i hanini nana no e au hele, a e hoomanao mau kakou, “ina aia je wahi uiuiki i kow o ka hanu ola, ala@a, aia no he wahi manaolana.”

 

OI MAI O WILIKOKI.

 

Ua hoi mai nei Wilikoko mai Wakinekona mai.  Maikai kona ola kino, no ka ai paha i na mea ono o ke Kapikaia. Ua baalele aku oia i kana wahine a me na keiki i Amerika no ka mea, e hol hou aku ana no oia ilaila. Ko makou iohe mal i hoi mai nei oia e hooponopono i na hana a ka Ahaolelo. Hauoli makou ina e hiki ana iaia ke hooholo mua aku i na hana ulolohi a ka Ahaolelo. He nui na hana ano nui mamua o iakou aka, he uuku kahi mea i hanaia. Aole i maopopo ia makou ka nui o na mea a Wilikoko i hana aku ne@ no ka pomaikai o Hawaii nei, oiai oia ma Wakinekona. Ua hu@ hoi mai ma ka Pekina o ka Poalua nel o Z. S. Spalding o Kauai a me E. D. Tenney.

 

KA MAI BUBONIKA @

 

le Mai i Manaia @ ua Kapuea nei a Hookalak@pua hai i Manaoia,

 

Ku Kau ua Mea o ka Pioloke—Na Hana a ka Papa Ola—Na Lono Lauahea. Ua puai ae na lono hoolele hauli a ua holo ae kona lono a puni ke taona eia ka Ma’i Bubonika Eleele, ke kupueu nana i hookau iho ka weli maluna o kakou i kela makahiki aku nei, ua puka hou ae iwaena o ko kakou mau poai. He lono hauli keia a he lono hoi nana i hoakoakoa hoohikiwawe ae i na lala o ka Papa Ola. Ua laulaha ae kei lono i ka po Poalima o ka pule i hala ma o ka make hoohuoiia ana o kekahi wahine Kepani ma ka haukapila Kepani ma ke alanui Liliha. Ua hoikeia aku ka lohe i ka Papa Ola mahope koke iho o kona make ana. Ua Kahea Kokeia ae la na lala o ka Papa a ua noii pono lakou i na mea a pau e pili ana. Ua ninaninau pono ia kauka i manaoia ua ike a ua lohe lihi i na mea e pili ana. A o ka olelo hookahi ua manao hoohuolla he ma’i bubonika. Ua puni koke ke taona me na lono like ole. a no keia me ua hoopuka ae la ka Papa Oia i keia manao maloko o na nupepa puka kakahiaka o ka Poaono ae e olelo apa: Ua make iho a be wahine Kepani ma ka inoa o Iwami Yei ma ka hauki pila Kepani ma ka hora 8 o ka po nei, mahope o kona kaa ma’i ana no eono la malalo o kekahi mau kumu e hoike ana he ma’i eleele. He mea hiki ole ke hoikeia ae i keia manawa he ma’i bubonika eleele paha ia. No keia hoolaha a ka Papa ua nui na manao iike ole ! hoopukaia no ke ku i ka pono a i ka pono ole paha o kela hana ana, nolaila, ua ninauia aku ka manao maoli o kekahi lala a ua olelo ae oia o ka manao no ia o ka Papa Oia e kaoho i na mea a pau e pill ana no keia mea mai ka lohe ana o ka lehulehu, a hiki i ka manawa e maopopo ai he ma’i bubonika ia ia, aka, ua loheia iho la mahope ua laulaha ka make ana o kela wahine a me na lono lauahea e pili ana ma na wahi a pau o ‘ke taona. No keia mea, a no ka maopopo oie heaha aku ana ia na lono lauahea e paholaia apa i ke ao ana ae o kekahi la, nolalia, ua manao na lala he mea pono loa e hoike akea ia na mea i ikeia e pili ana no ka make ana o keia wahine, a au manao paa lakou o ke alanui kupono ia e lawelaweia mamua o na nunu manao ana. O ka Poaono iho ia i hala oia ka ia i puka hope ai ka ma’i bubonika eleele ma Honolulu nei, he manawaa kona o hookahi makahiki i hala ae nei, a i keia la no hoi i oili hou ae al na lono no ua ano ma’i nei. Ua puhiia ke kino make o keia wahine ma Maliola. A hiki mai i keia la aole i maopopo ka hope@a oialo o keia ma’l hoohuni.

 

HE PINANA PA AIWAIWA.

 

He pinana pa aiwaiwa ka i malamaia maloko o na paia pohaku o Kawa i ka Poakahi nei e Fred Wood, he paele i hoopaaia ma Kawa no ke Kali ana i ka manawa no kona hookolokolo ana. He wawahi hale kona hewa i hopuia ai a ua oleloia ua lilo iaia he huina dala @ $900 me kei hana ana. He halekuai ka ona miliona i Maui. Ua hoao keia paele e mahuka ma ka pii ana ma ka paia pohaku mania ma kekahi kihi o Kawa nona ke kiekie h@ 25 kapuai. Ua lilo keia pa pohaku a me kona paia mania i mea ole. Ua piiia keia pa pohaku a kau iluna me ka hikiwawe me he mea la ua hana

 

mua ia alualua poopoo i wahi e hen@ ai o kona wawae a e paa ai o na lima. Ma kahi e hehi ai o na wawae a e kikoo ai o na lima a paa aku, ua pipilo pu aku la a paa kona kino holookoa. Iwaenakonu o ke alapil opae ana e pii nei ua ikeia aku la oia e kekahi kiai a haawi koke aw la oia i ka lohe i ka nui kiai o lakou. Ua kau aku la nae ka paele ilu@a o ka pa lele aku la ma kela aoao me kona keikei no o 25 kapuai, a hoomaka aku la oia e holo. O na pa a me na akeakea mamua ona ua lilo i mea ole, a ilaio Kalihi, iloko o kekahi punawai. i loaa ai oia. Je aiwaiwa pii pa paha kei i ike mua oie ia ma ka moolelo o Kawa.

 

Nui ka aihue ia o na mekala ilio i keia mau la. E nana pono i kau ilio.

 

E haawiia ana kekahi ahaaina ia Wilikoki e na hoa o ka Home Rula ma ka hokele Moana i ka po o ka la apopo, Poaono.

 

Ua hoea hou mai i o kakou nei o Mr. John D. Spreckels, pereaidena o ka Hui Mokumahu Oceanic, mahope @@o o kona hoohala ana i kekahi manawa hooponopono hana ma na Panalaau o ka Hema. Uw manao oia e hoohala i kekahi manawa maanei aja, no kekahi mau hana ano nui o ka hul e Kaliia ia nona ma Kapalakiko ua hol loa aki la ola.

 

NA MALIHINI O KA HUI KUKAMALU,

 

H@@kipa Maikai la @ @a ka@aai@@ Ha@eikeia i Ka @aio Haw@@

 

Hoi Aku me na Hoomanao Poina Ole i ka Nani o ka Paredais@ @ ka Moana Pakipika

 

Ua kokoke mal ka manawa e hoi aku ai na malihini o ka Hui kuka malu mai ke kulanakauhale aku o Honolulu nei, kahi a lakou i makaikai iho nel no aneane ekolu pule. He nul na pow hanohano, a koikoi o ka aina nui o Amerika mawaena o keia poe i hele mai nei e ike i ka nani o Hawaii, a i ko lakou hoi ana aku e hoolaha aku ana lakou i ka nut o na mea hou a lakou i ike iho nei i keia wa pokole a lakou i kaahele iho nei.  Ehoihoi aku ana lakou i na hoomanao polna ole o ka nani Iua ole o Hawaii, ka hookupa aloha apuuwai hamama a na kamaaina, na la oluolu a me ka holomua o keia Edena nani o ka Moana Pakipika Ua piha ko lakou mau pahu i na kii o na wahi ano nui o Honolulu nei, na mea kahiko o na ua i hala, a ne na mea e ae i loaa i ko lakou mau iima no ka hoihoi ana aku i ko lakou mau wahi like ole e hoike aku i na hoaloha i ike ole i ka nani o Hawaii. Ua nui na hoaloha i loaa ia lakou ma keia huakai, nui pu no hol me na mea hou a me na mea hoonaauao ai ia lakou ma na mea e pill ana i keia mau aina namo a lakou i moeuhane mua ole al e ola ana lakou a ike i kona nani. I ka ike ana ia o ka Mokuahi Slerra, i ka wanaao Poakolu, ka la umikumamakoul o Maraki, ua holo ku la ka moku Fearless(Makauole) no ka lawe ana i na komite hookipa e hui me na malihini.  I ko lakou kokoke ana aku I ka moku ua hookuuia mai la na alapii a poo aku lakou iluna.  Nui ka hauoli o namalihini i ka ike ana mal i ka maka o na hoaloha, a me ka ike ana mai no hoi, no ka wa mua loa, i ka nani o ke kulanakauhale o Honolulu, puana like ae la lakou “O Hawaii no ka oi o ka nani.” He nui na kanaka i akoakoa ae ma ka uwapo no ka ike ana i na malihini a e kali ana no hoi na kaa-uila no kalawe ana aku ia lakou i ka nani o ka Hokele Moana.  Pulwa na malihini i ka ike ana mai i ka holomua o Honolulu nei.  Ua manao lakou ela no kakou i hope loa, aohe lakou i manao ua like o Honolulu ma na ano holomua me na kulanakauhale ni o Amerika.  UA lohe wale no lakou he aina nani o Hawaii, he maikai ka noho ana aka, aole lakou moeuhane mua he kulanakauhale keia i like me ko lakou mau kulanakauhale ma ka holomua. He nui na mea i hoomakaukauia e na kamaaina no ka hookipa ana i na malihini.  Nui ko lakou hauoll i ka lohe ana i ka leo o ka Bana Hawaii. Aole lakou i manao mua e lohe ana lakou i ka leo o ka Bana Kaulana o Hawaii. Oke ani peahi mal a ka lau o ka niu ka uliuli mai o na loi laiki. na laau pama, na mauna uliuli, a me na awawa i hoonaniia e ke anuenue, ka moana uli o ka Pakipika a lakou i au mai ai, a me @a nani o ke Kulanakauhale, he mau mea ia na lakou e hoomanao ai a hiki i ka wa pau ole.  I ka Poalima ua piha na halekuai i na malihini, e kuai ana i na lole lahilahi, na papale Hawaii, a e hoohalike ana ia lakou me na kamaaina. I ka hora/3 o la la i akoakoa ae ai lakou ma ka Progress Hall, kihi o alanui Beretania a me Papu, a mai laila mai ka’l palkau mai lakou a hiki i ka Hale Hooko.  Ilaila, i pa’ila ai ko lakou kil me kekahi o no kamasina.  I ka Poaono ae ua hele lakou i ka Luau nui o ka Home Hoohanau, a ua nui ko lakou hauoll o ka ike ana i ka nani o na mea o hoomakaukauia.  Ua olelo ae kekahi o lakou na lipine i kakauia i ka inoa o ka Moiwahine Liliuokalani.  He mea nui ia na lakou e hoikeike aku ai i ko lakou mau hoaloha, ko lakou ike maka ana i ka Moiwahine, I kona aina a me ka loaa ana ia lakou o na lipine i kakau ia e kona lime.  Hauoli loa lakou i ka ike ana i keia mea ohohia nuiia e na malihini.  Aole lakou i manao mua e ike ana iakou i kekahi luau nui e like me keia.  I ka Poakahi, la 18 o Maraki ua haaw@@a kekahi ahaaina na na malihini ma ka Hokele Moana.  He nui na mea ai on@ i hoomakaukau@a, a he nui a hoohauoll i na malibioi. O kekahi mea ano nui i hanaia i keia po oia no ka haawi makana ana ia ana i keia a me keia lauhala, a me ke haawi ana o na peahi ohe i na wahine.  He mea makamae keia ia lakou oiai akahi no a ike.  Mawaena o ua haiolelo o ia po ua pane ae ko lakou alakai penel: “He nui na mea a’u e ike nei i keia aina nani, i kapaia ka Paredaiso o ka Pakipika.  Ke manao nei au o ka pololel maoll o@ no ka Paredaiso o ka Honua holookoa, a aohe mea nana e hoole i ka pololei o keia.” Ma ka la 28 us konola lakou e makaikai i ka home nani o Hon. S. M. Damon. ma Moanalua.  Ua kau aku lakou maluna o na kaamahu a ike i ka Nani o Moanalua.  Olal ka leo hooheno o na keiki o ka hui kauiana a Kolomona e kani ana, e hoohauoli ana i na mallhini me na mele aloha o Hawaii, uw (E nana ma ka aoao 5.)