Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 14, 5 April 1901 — Page 6

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA, APERILA 5, 1901.

 

Hawila ke Koa

A I OLE

Magarita ka Ui

 

I keia wa i haalele iho ai na Naita malihini ia loko o ka hale alii no ka hele ana aku e hooko i ka laua mea i hoike aku ai imua o ka Moi no ke kii ana aku i na alihikaua o ko lakou mau pualikaua.

            Ma ia wa hoi e ukaliia ana laua e ke Kaikialii Mariona, a pela nohoi me ka Naita Belomira.

            Ano, e kuu makamaka heluhelu o keia moolelo, e hoike aku kou mea kakau moolelo ma keia wahi, e haalele kaua i ka nana ana no ka Moi Humera ame kona anaina alii e noho ana maloko o ka halealii elike me ka mea i hoikeia ae nei, a e nana aku kaua i ka huakai a na Naita o na hulu eleele ame ulaula e huli hoi nei no ka halawai ana me na alakai o ko laua pualikaua i hoea mai ai elike me ka mea i ikeia e oe ame a'u ma na helu i kaahope ae nei.

            Ma keia wa i haalele iho ai ua mau elele nei me ke Kaikialii Moriona a kamoe pololei aku la ka lakou hele ana ma ke alahele e halawai pu akuai me na Naita i ukali mai ai i na hulu pu-kolu i hoikeia ae nei, oia nohoi ke Kaikamahine alii o Hunegaria ame na Naita elua e hele pu nei me ke Keikialii Mariona.

            I ko lakou hoea ana aku imua o lakou ua hoike aku la ua mau Naita Opio nei, imua o na Naita i ukali mai ai la laua i na mea apau a laua i lohe ai mai ka Moi Humera mai, a oia ka wa i haawi ae ai ua poe alihikauya nei i na leo huro o ka mahalo no ka loaa ana he kuikahi maluhia mawaena o na pualikaua elua.

            Ma keia wahi i hoobnohonoho pono iho ai lakou i ke ano o ke kai ana mai o ka huakai no ka halealii, a hoouna loa aku la hoi i kekahi elele no ka pualikaua nui e nee mai ana ia wa me ka hae hoaliona no ka maluhia.

            I ka hoea ana mai o ua pualikaua ia ma kahi kupono mawaho aku o ke kulanakauhale, ua haawi ae ia ke alakai nui i ke kauoha e hoomoana lakou ma ia wahi, a hiki i ka wa e haawi hou ia aku ai o ke kauoha ia lakou ma ka manawa mua loa e loaa ana ka ikeia ana he pono no ia hana.

            O na alihikaua alakai oia puali ia wa ame na Naita e ae o ka puali mua i hiki mai ai maloko o ke kulanakauhale elike me ka mea i hoakakala aenei, ma o ka halawai ana la o na Naita hulu kamahao ame ke Keikialii me lakou, oia wale no ka poe i hele mai i keia wa noloko o ka halealii i keia wa elike me ka mea i hoikeia aku imua o ka Moi Humera.

            A maanei e kuu makamaka heluhelu aole hiki ia oe ke hoopoina iho ma ka hoomaopopo ana, eia ma keia huakai ka kaua koa opio, oia o Hawila ame kona mau hoahele nohoi apau, e nee ana mai Malavalia a hoea i ka Moneka o Enegedi.

            Ua nee aku ia keia kaoo a ka nani lua ole ame ka hihimanu no ka halealii, a hiki i ko lakou hookomoia ana aku iloko o ke keena e noho mai ana ka Moi Humera ame kona alo alii apau.

            He mea paha nau e kuu makamaka heluhelu e hoomapopo iho o keia anaina e akoakoa nei maloko o ka halealii o ka Moi Humera, oia no kekahi anaina hihiu o ka nani ame ka hanohano ma kona mau anuu apau, elike me na kiliwehi ame na hoohiwahiwa ana a keia ame keia mea i houluuluia ae malaila, elike hoi me ke kulana i loaa i kela mea keia mea pakahi o lakou.

            Aia na mea kaua like ole ke hulali la me ko lakou hani nui ma na lima a ma na aoao o kela ame keia kanaka - aia na kapa-kila ke hoike ia i ko lakou mau hihimanu me ka paihiihi nui - aia na hulu o na papale kaua ke punonohu ia me ka haaheo maluna o na poo o na koa i ku maloko oia keena; a me he mea la, ma ka hoomaopopo ana, e helu pakahi aku i ka nani aole ia e pau, e kaena aku i ka makolukolu o ka u'i ame ka hano haweo i hooulumahiehie ae malaila, he hookuapapanui wale ana aku no ia me ka waiwai nui ole.

            Ma ka wa i hoea aku ai o Hawila, ka hiwahiwa nona keia moolelo, a pela pu hoi me kona mau hoa o Malodiana Kakela, a ku ana imua o ka Moi Humera, e hoomanao iho oe, e kuu makamaka heluhelu, aole loa i moeuhane ua Moi ia o ke kanaka i lilo i enemi nona, a i noho ae hoi malalo o kona kaupaku hale, oia ka Alihikaua nui o ka pualikaua ana i hoonahoa aku ai e lilo i mea anai wale ia e kona mau koa, elike me kana i hoala ae ai a nee aku hoi no ke kahua hakoko.

            Aka, eia nae ka manawa ana e ike mai ai, me ka hoohewahewa ole i kanaka ana i hoopulakaumaka ai ma ke ano he enemi ia nona.

]           I ke ku hou ana aku o na Naita o na hulu ulaula me eleele, a pela hoi me ke Kaikialii Mariona, ia wa i wehe ae ai ka Naita o ka hulu eleele i ke poi o kona papale Kila, a pane aku la oia imua o ka Moi:

            "E ka Moi o Hunegaria, ua hookoia ko maua nei makemake, a ke ku nei imua ou i keia ka Alhikaua Nui o na koa o Melodiana Kakela a oia ka auanei ka mana hookahi e haawi aku i na kuka olelo pu ana me oe, e ka Moi."

            I keia wa i nee aku ai ka Naita Hawiia he elua kapuai mai kahi aku ana e ku ana, alaila, ku iho la ia.

            Wehe ae ia oia i kona papale kaua mai kona poo ae a ia wa i waiho wale ae ai kona helehelena apau imua o ka ikeia ana mai, e ka Moi me ke pihoihoi nui o kona noonoo, a ma ia manawa no i pane aku ai ua Naita nei o ka Lua Huna Waiwai, ke keiki hoi a Lomeliano, ka Naita o na kahua kaua Kemsade, ka mea nana ka pahikaua ame ke koi kaua i loaa ai maloko o kona hale hoahu mea kaua, i ke kanaka e ku aku ana imua ona:

            "E ka Moi o na Hunegaria maikai," wahi a Hawila i pane aku ai, "e ae mai oe e lilo ka manawa i aui aku ia me kona mau mea i piha ai i mau mea ua hala, a ma kekahi olelo ana ae hoi, o ka mea i hala, ua hala ia.

            "O ko ka wa ano, oia na mea e hoomaikai koke ia imua o na panai olelo ana mawaena ou, e ka Moi, ma ka aoao o kou lahui kanaka ame a'u nei, ma ka aoao o ko'u poe kanaka.

            "Ua hai ia ae nei au a ua kanalua ole nohoi au ia ka oiaio oia mea i hoikeia ae nei ia'u, ua haawi iho nei oe, e ke Alii, i ka maluhia ame ka noho hoaloha ana mawaena o na pualikaua elua. A no ia mea, ke haawi aku nei au i ko'u mahalo ame ko'u hookuikahi ana ia'u iho, ma ka ae ana'ku ia manao hiwahiwa ou e ka Moi lokomaikai."

            Ua hoomau aku ia nohoi o Hawila i ke kamailio ana ma na mahele manao apau ana i ike ai he pono ke hoikeia aku imua o ka Moi, elike me ka pakele ana o ke Keikialii, kona kaikuahine alii ame na mea e ae he nui, a hoea i kona nee ana mai no ke kulanakauhale alii aole no ka manao e hoomauia aku ka nohona kuee mawaena o ke Aupuni o Humera ame ke Kakela o Melodiana.

(Aolue i pau.)

---

 

O KE KANAWAI E MANAO IA NEI E LOAA I MAU LAIKINI NO NA KAHUNA HAWAII. OIA ANEI KA MEA I KAU NUI IA E KA LAHUI MAI HAWAII A KAUAI.

 

            Mr. Lunahooponopono: _E ae mai no'u kekahi wahi kaawale o kou oiwi lahilahi i kui lima pu aku ai kaua me no oiai aloha e hoonuu pu ana i na mea ai ono loa o kou papaaina, a i hookahi hoi ko kakou puana pu ana ae i keiamau hopuna olelo e kau ae la ma ko kakou poomanao i keia la. Mamua o ka hooholomua ana aku o ka maka o ka'u peni imua, e ae mai ia'u e ninau aku i ka mea nana kela pila kanawai i lawe mai i keia mau wahi ninua penei:

            Akahi: Ua ike anei oia i kekahi kahua a mau kahuna Hawaii paha e lapaau ana i kahi mea a mau mea ma'i hoi o kona wahi i hele mai ai malalo o na rula naauao a ola? E oluolu e hoike mai i ka inoa o ua kahuna la, a e hoike pu mai i ka inoa o ka mea ma'i a mau mea -ma'i paha i hoolaia, me na hoaiai kupono. O na anoai o keia mau ninau ka i makemakeia e loaa mai ka mea mai nana keia bila kanawai i lawe mai nei nei a ua akea no hoi kekahi mau kolamu o keia pepa no ka kaua mau wehewehe ponoi ana. Nolaila, ua ulu mai ko' umanao, mamuli o ka hoea hou ana mai o keia mau kahuna e manaoia nei, oia, ua lawa ke au o Waawaaiki naaupo i ka wa hala, a eia - ke au o ka aina iluna iluna, iluna ae, a oiai hoi he mau wahi kauna helu wale no koe o 40,000 i huiia a o ka lawe ana ana mai i bile kanawai e ae ana e loaa kahi laikini no na kahuna Hawaii e lapaau aku, oia anei ka mea i kau nui ia e ka lahui mai Hawaii a Kauai, a oia anei ka puuwai, a o ka hoola o keia lahui mai Hawaii a Kauai?

            O ke oia o ka lahui ka onohi o na Senatoa a me na Lunamakaainana e hana ae a e hoonui ai hoi i ko lakou mau noonoo ana mamua o na mea e ae a no ka mea, no lakou mai kou kohoia ana i Senatoa a i Lunamakaainana a i kauwa e lawelawe ana i ke ola ou mau haku nana oe i hookauwa mai la e hana i ka pono o na mea a pau, nolaila, i ka manao ana o ka mea nana keia bila, kekahi kauwa hoi i hoounaia mai ai e hana i ka pono, o na mea a pau, o keia anei kekahi puolo ukana i hooiliia mai ai nau e hoohana aku imua o kou poe paahana hookahi, mai na makaainana mai nana i koho ia oe? O keia anei ke ola oi ae e hoola ia ai ka lahui Hawaii mai Hawaii a Kauai a me na makaainana nana i koho mai la ia oei kauwa e lawelawe ana i ko lakou mau pono? O keia anei ka puuwai o ka lahui Hawaii o na kahuna lapaau?

            E Mr. Lunahooponopono. Ma kekahi o kou mau kolamu o kau Kilohana o ka la 30 o Maraki i hala, ua ike iho la ka mea e kakou nei i keia i kekahi manao e pili ana i ka'u kumumanao e kakau nei a i kakau inoa ia hoi e Walter G. Smith ka Lunahooponopono o ka Advertiser. A penei kekahi mau hopunaolelo i kakauia: "Ke manao nei au, o kekahi kumu i make nui wale ai ka lahui Hawaii i keia manawa mamuli no ia o ka lawelawe ana o na kahuna anaana iwaena o lakou."

            E Mr. Lunahooponopono: I ka hoomaopopo ana iho o ka mea kakau i ke kaona nui o ka Mr. Smith mea i kamailio ai ua ike a ua maopopo iho la ua kulike ko'u manao me kona. E hooiaio aku ana imua o ke ao holookoa o keia kekahi kumu i pau loa ai kekahi mau tausani uhane o ka lahui Hawaii nei i ka make. He oiaio no aia he mau kumu lehulehu wale i make ai keia lahuikanaka, aka, o kekahi kumu nae keia e kamailioia nei e Mr. Smith a e kakooia aku nei hoi e ka mea kakau.

            A ina o kekahi kumu keia i make ai ko kakou lahuikanaka i ka wa i hala a i keia wa ano pehea la, e kakoo aku ana anei na Senatoa a me na Lunamakaainana i kahi mea make e pau loa aku ai na wahi kauna kanaka Hawaii i koe? Aole! aole!! aole loa!!! Malia paha o i mai kekahi, kahaha, kai no hoi i na kauka haole iho nei no hoi kakou a pau loa i ka make pela paha. O keia manao hookahi no ka i loaa ia'u i ko'u wa e noho naaupo ana, aka, a hiki mai keia la, ua hoolaha au i ko'u mau manao a pau me ke koe koena ole, ma keia pepa no o ka pule i hala e hoike ana i ke kumu nui o ka holomoku ana o keia lahuikanaka i ka make, a me ko'u hoakaka no nae he mau kumu e ae no kekahi o ka make o keia lahuikanaka, o keia lawe ia ana mai i bila kanawai e hoomana aku ana i mau laikini no na kahuna anaana "ke ae ia hoi" kekahi kumu i komo pu iloko oia mau hoakaka ana. Nolaila, elike me ka loli ana ae o ko kakou noho ana lahui ma ke kulana pookela loa o ka naauao pela no kakou e waiho aku ai i na hana ano kahuna anaana - pahiuhiu, hoounauna, hoomanamana, kaha alanui, apoleo, a me na mea like. O keia mau mea ka'u e noi aloha aku nei i kuu lahui e waiho loa aku ia mau mea a mai hoomahui iki i kau wahi lihi-iki o ia mau mea, no ka mea, he mau mea wale no ia e pepehi mai ana ia oe, kau wahine, kau mau keiki a hiki aku i ke kuakahi a me ke kualua o ka poe e hana ana ia mau mea, wahi a Iehova o na Kaua: Nolaila, o na hoomahui ana o kekahi mea i na hana i akaka @@a kona hopena ino, e loaa no kona @ku, pela no me na hana e ae a pau a ke kanaka e hana ai ina paha no ka @ a ina paha no ka hewa. E uku ia ana no kela a me keia elike me kana hana ana.

            O ke kanawai e manao ia nei e loaa i laikini - no na kahuna anaana o Hawaii nei ke hoike nei ka makakila o ka'u peni - ua oki! Mai ae aku e hoihoi hou la oe e Hawaii iloko o na hana hoomanamana o ke au waawaaiki naaupo ma aka e lawe a e kaupaona i na olelo a'o naauao no kou ola e Hawaii. E haawi i kou kino kou uhane kou ikaika a pau no Iehova, ke Akua, a e manaoio aku iaia i kou wa o ka pilikia a oia no auanei kou kahuna lapaau nana e hoola i kou mau palapu a pau a i oi loa aku hoi na haawina pomaikai no kiou uhane.

            He ola palua ke ola a Iehova kou kahuna lapaau, he ola ma ke kino no keia noho ana a he ola ma ka uhane ma keia ao; no ka hoolaio ole o kanaka he Akua ia no o Iehova, a o Iesu no Kana Keiki, a o Kona Uhane Hemolele no ke kokua no kakou nei,pela i paulua wale ia ai no na a'o ana e ola ai, a o na wahi ao luau elima, me na wahi kauna opae o kahawai, me na wahi maniania aki-aki ai a ke kao, oia iho la nae na mea a kanaka e hilinai ai a e paulele kuhihewa ai ka manao ua loaa ke ola ia lakou. O na alakai lapuwale loa a na kahuna Hawaii -Oia ke kauoha aku i ka mea ma'i e malama i kau wahi omole palani helu ekahi i wauwauia iloko he oka laau o kekahi Laau Kauila a me kekahi laau papaa. Nioi Paha, a i ole o kahi mau pohaku Kuula paha i hoomanaia me ko lakou oka i hui pu ia, a kau maluna o ka puka o ka lumi a i ole iloko paha o ka pahu me ka ao pu aku oia mau mea ke hiki mai ka pilikia ea, kii no a hamohamo iho i ka piko o ke poo, auau no hoi a puni ke kino, o ia hana ana ea he mea ka ia e pau ai ka pilikia a e oluolu ai no hoi ka mea ma'i. O keia na a'o ana a kahuna anaana o Hawaii nei e manaoia nei i laikini lapaau no lakou.

            E Mr. Lunahooponopono, e ae mai ia'u no kekahi mau, hoike no ka'u mea e kamailio nei maluna o keia kumuhana. Owau ponoi nei no ka mea e kakau nei i keia manao kue loa ka i ike i kahi mau aoao maikai ole o na kahuna lapaau i a'o i nei oihana, a eia no ko'u mau hoahanau ke alo nei no i keia la i ike a i lawelawe pu i na hana a me na alakai ana mai kahi mau kahuna Hawaii mai a mamuli o ko makou ike maka i ka hopena maikai ole o ia noho ana malalo o kahuna lapaau o ia mau la, he oiaio ua hoololi ae la ko makou hookauwa ana malalo o kahi kahuna oi ae o ka nani a me ka maikai oia o Iesu a o ka hopena i ikeia maluna o makou a pau i keia la, he oiaio, ke ai nei, ke aahu nei, a ke lualai nei malalo o kona malu me ka oluolu, a o Kona hae maluna iho o makou a pau he aloha no ia, a e like me ka'u mau alakai a kuhikuhi ana i ka mea oi ae no kou ola e ka lahui Hawaii o ka pule i hala pela no au e hooiaio hou aku nei aohe ola nui e ae mawaena o ka lani a me ka honua o Iesu, wale no. Oia wale no ke kahuna lapaau e oia ai kou kino oiai na la o kou ola ana ma ka honua nei a e oi loa aku ke ola o kou uhane ma kela ao. Aole au e olelo ana i ka hele ana o na kanaka i na kauka i hoonaauao ia, aka, ke olelo nei au i na kanaka i ka heleana i na kahuna wahahee, a pela ka makakila o ka'u peni e ku leo aku nei i na Senatoa a me na Lunamakaainana o keia kau e noho mai nei. E akahele a mai ae aku e hoopaaia kahi moolelo ekaeka loa iloko o ko oukou mau buke hoomanao.

            Nolaila, ina he mau olelo kekahi e ehaeha ai o'u mau hoaloha a he mea paha ia e ehaeha ai ka mea nana keia bila kanawai i lawe mai a he mea hoi e manaoino mai ai na keiki a kanaka a e lili pu ai hoi me na Diahalo a pau o na kahuna anaana a pau o Hawaii nei, a me na hoao mai a oe mai e Iehova kuu Akua.

            He oiaio ua ewa io no wau? oluolu mai oe e Iehova ka mana Hoopai, E Iesu ka mana kala e ka uhane Hemolele ka mana Hoola, e kala mai i kuu hewa nui a i na hew liilii mai ko'u mau hewa i ike makaia a i ko'u mau hewa i nalowale ia'u mai ka ekahi o Kou mau kanawai a i ka umi o Kou mau kanawai a'u i hahai ai; ka ka'u hana hewa ana ko'u manao hewa ana imua o na meaa pau a imua hoi Ou e kuu Akua. Ano ke lawe ae nei au a hooiaio aku imua ou e Iehova kuu Akua hewa io wau e oluolu oe e kala mai i kuu hewa a e hoola mai ia'u iloko o ka inoa o ka Makua a me ke Keiki a me ka Uhane Hemolele, pela no e loaa ai ia'u ke ola mai ke ao kumu ole, a i ke ao pau ole. Amene.

HE MEA KAKOO.

 

-----

 

HOOMAINOINO IA.

 

NA OLELO HOOHIKI A KEKAHI WAHINE O INDIANAPOLIS. E HOIKE ANA I KONA PAKELE ANA MAI KA MAKE MAI.

 

            O Mrs. K. Burns, o Indanapolis, alanui Hiawatha helu 505 kekahi o na hoike o ke mana kupaianaha o ka Huaale Akala a Dr. WILLIAMS no na kanaka Haikea a nawaliwali, ka laau hookahi i hiki ke hoola i ka ma'i i ola ole ina laau e ae. No na makahiki loihi oia i noho ai iloko o ka ehaeha no ka wali pono ole o kana mau mea ai, haalulu a me na ma'i wahine e ae e hoonawaliwali ana i kona ola, a he elima mau kauka i hiki ole ke hoola. O kana mau olelo he mea kupono e lohe na wahine a pau,a peni:

            Hoomaka kou ma'i mahope koke iho o ko'u hanau ana i kau keiki mua. Ua nawaliwali loa wau a haalulu, manao ia aole wau e oluolu hou ana. No umikumamalua makahiki au i hoao ai e kauka, a hoola i ko'u mau pilikia like ole. Hele ko'u wahi opu a nawaliwali loa, a o ka palaoa a me kahi walu wale no ka mea hiki ia'u ke ai.I kekahi manawa me he mea la e paa ae ana ka hanu, a hiki ole ia'u ke moe ilalo. I kekahi la ike au i ka hoolaha iloko o na nupepa e pili ana i ka Huaale Akela a Dr. Williams, a hooholo au e hoao. I ko'u hoao ana aohe i pau ka pahu mua ike au i ko'u ano maikai ae.

            Ua hiki ia oe ke ike mai i ka nui o ko'u hauoli i ka ike ana i ko'u maikai mahope o ka noho ana iloko o ka ehaeha no na makahiki loihi. Hoomau au i ka lawe ana i keia Huaale pau ko'u mau ma'i wahine. Ua oi aku ka mea a ka Huaale Akala a Dr. Williams i hana ai no'u mamua o ka mea i olelo ia. Mai ko'u lawe ana i keia huaale a hiki i keia la aole au i makemake hou i kauka a me na laau e ae. Ua hoihoi mai keia huaale i ko'u ola a me ka nohona oluolu.

 

            MRS.K BURNS.

            Kakauia a hoohikiia imua o'u i keia la 19 o Okakoba. 190@.

            Geo. H. Swain.

            (Kila)   Nokali no ka Lehulehu.

            E loaa no na Huaale Akala a Kauka Williams ma na Hale Kuai Laau a pau a i ole e hoouna ia aku no ia oe i ka wa e loaa mai ai ke kumukuai, 50 keneta o ka pahu, a he $2.50 no eono pahu, (aole he kuai ia ma ka pu-anui a aole no hoi ma ka haneri.) ina oe e kakau mai i ka Halekuai Laau o Kauka Williams ame Hui, DR. WILLIAMS MEDICINE CO.,) SCHENECTADY, N. Y.

-----

NA ANOAI O KA LA.

 

            Owai ka lahuikanaka i kapaia he hanauna moonihoa wa a i kapaia hoi e ko Pauwela olohe wehweh Baibala he moopoloka? O ka lahui Iudaio.

 

            Owai ke alakai mua loa o ke kanaka e hanohano ai oia? O ke poo noonoo.

 

            Owai hoi ke alakai mua loa o ke kanaka e haule pahu ai oia i ke kai o Manila? O ke kuko ino.

 

            Owai ka iaia o ke kanaka i hiki ole ke hoolakalakaia? O ke alelo.

 

            Owai hoi ka iaia uuku loa o ke kanaka i kanaia he ahi? O ke alelo. A owai hoi ka iaia uuku o ke kanaka i kapaia he ao okoa ia o ka hewa? O ke alelo no.

 

            Owai ka i'a ono loa? O ke alelo no, a no ka mea o ke alelo ka mea nana e hooponopono na huaolelo maikai e puka mai ana mailoko mai o ka waha.

 

            A owai hoi ka i'a ono ole hukahukai hoopailua i ka puu ke moni? O kealelo no. A no ka mea, mai kana hooponopono ana i na hopunaolelo ino e hoopukaia mai ana e ka waha aakakikoola o ka hoopailua na huaolelo e luai ai ka Pepeiao ke lohe aku.

 

            Owai ke kaula huhu mua loa i noi aku i ke Akua e hoouna mai i mau bea e luku i na keiki he 40 paha ko lakou nui mamuli o ke kuamuamu ia he ohule pahu kani? O Elisai.

 

            Owai hoi ka moiwahine mua loa i noi aloha aku i kana keiki a me kana moopuna mamua o kona make ana, e malama i ka maluhia? O Vitoria, ka moiwahine o ka aina i oleloia aole e napoo ka la ma Pelekane.

 

            E hai mai hoi i ke ano o ke aloha ana aku i kou hoalauna penei: E hoopiha i kau umeke ponoi i ka poi a me kau ipukai ponoi i ka i'a a piha ia mau mea elua la, alaila, hoopiha aku oe i ka hai umeke i ka ai a me ka hai ipukai i ka i'a. Oia iho la ke ano oia may hopunaolelo la. Pololei wale hoi.

 

            Ehia mahele nui o nei mea he aloha? Ekolu. He aloha huihui, he aloha welawela a he aloha pumehana.

 

            O ka uku o ka hewa, he make ia, aka, ke olelo nei nae ka Episekole a Ioane he hewa make ole no kekahi. Heaha la ia hewa make ole? Oia, kuailo ia mai hoi.

 

            O ka mihi hea hoi ka mihi make e kamailio mau ia nei? O ka mini ana iho o ke kanaka i ka wa aohe ai o ka umeke, aohe hoi he i'au o ka ipukai, oia ka mihi make. Hu ae la ka aka.

 

            Nawai nei umi-kumamalima haneri dala a ke Aloha Aina e hoike mai nei? Owai ka inoa o ka mea nona iamau palahuku pokeokeo a ehia lunamakaainana a Senator paha e kipe ia mai ana ia puu dala nui, a owai ko lakou mau inoa?

 

            Nowai na lima i hawahawa i ka $15,000 kipe a ke Aloha Aina o ka la 23 o kela mahina aku nei e olelo wiwo ole mai nei? Kahuhu  -ka i no hoi o ko Honolulu ma iho no hoi paha.

 

            Puhili paha auanei ka hau nui i ka hau iki, he olelo kumu kahiko keia i kuluma mau mai kahiko mai; a he oiaio ku mau ia mau olelo a ke ikeia nei iwaena o ko kakou mau lunamakaainana a me na Senatoa iloko o keia mau la. O ka aoao hapanui o na Senatoa he mau Home Rula lakou; aka, aole o ko lakou nui ana he kumu kanalua ia no ka aoao uuku. I keia la, ke ikeia aku nei ko lakou ano uhalu ana e lilo ana paha na hoomalku ana a ka Peresidena i mea ole. Hu ae la ka aka.

 

            O ka halawai haipule a ka Hoomana Kristiano Naauao e malama nei no na Senatoa ia a me na Lunamakaainana wale no o ka Aoao Kuokoa Home Rula, aka, o ka mea apiki no nae, aohe hele o nei poe i ka halawai i oleloia a i ahona no ka i na hoahanau o ua hoomana la, pela ia mai ana ka loke. Malia no la i ano holomua ole ai na hana a na Senatoa.

 

MRS. MARIA OGDEN MARTIN.

 

            Aole hiki ia makou ke hoohala hou i kekahi pule me ka puana ole ae i ko makou kaumaha no Mrs. Maria Ogden Martin.

            Ua make oia ma ka Halema'i Moi Wahine Ema, Oahu, Maraki 17, 1901 i ke 51 o kona mau makahiki.

            Ua hanauia oia ma Kahuku, Koolauloa. Oahu mai kona mau makua mai, Rev. James Kekela me Naomi kana wahine.

            Ma ka makahiki 1853, ua kahea ka Ahahui misiona Hawaii i kona mau makua e lawe aku i ka lamaku o ka Euanelio i na Paeaina o Nuuhiwa, no ia mea, ua waihoia aku ka malama ana i ka laua keiki opio me Miss. Moia Ogden. (He misionari wahine kane ole.) Ma ka malama ana o kona makuahine hanai, ua loaa iaia na hoonaauao maikai ana, a nui ae kona kino, ua komo i ke kula nui o Punahou, a ua ikeia kona makaukau ma na mea i a'oia, a ua hilinai no na kumu laia. He iaia no hoi oia no ka Ekalesia haole o Kaukeano.

            He iaia no hoi oia no ka Ahahui o na keiki misionari. Ua paulele no kona mau hoa haipule haole maluna ona no kona noho maemae.

            Ma ka makahiki 1870 -ua mare oia i ke kane, a ua hoi pu aku laua ma Kau i Hawaii. He makuahine helehelena maikai a oluolu no oia, he heahea, a he hookipa me ka lokomaikai, a i aloha nuiia e na mea a pau. He makuahine hoi oia no na keiki eono e oia nei, eha o lakou, ua mare i na kane, a ua hanau mai lakou i na keiki, he umikumamalua oia hoi, he mau moopuna lakou a pau mailoko aku o Mrs. Maria O. Martin. Ua ike kona mau maka, a ua hii me kona mau lima i kana mau moopuna me ka olioli mamua o kona hele ana 'ku la ma keia aoao o ka honua.

            He makuahine maikai oia mai kona wa kamalii mai, no ka mea, ua kanuia ka pono a ke Akua iloko ona e kona makuahine hanai, ua paa, a ua oo a pela oia i lilo ai i makuahine makaukau e alakai i kana mau keiki ma ka aoao pono, ua komo i ke kula o Maunaolu, a me Punahou, ke noho nei keia ohana keiki ana me ka lakou mau kane a me na keiki me ka ino maikai.

            Hepoe kokua i na hana haipule, na hana hooikaika Karisiano a me na hana kuia Sabati ma Kau.

            Ua hala aku oia ma keia ae maikai ua pau kona luhi a me kona mau pilikia i ka noho hoomanawanui ana i na inea o keia ola ana, a ua loaa iaia ka wahi maha, elike me ka olelo o ka Haku "Pomaikai ka poe make, ke make iloko o ka Haku, ma keia hope aku he oiaio, wahi a ka uhane, i hoomaha lakou i ko lakou luhi, a ke hahai nei no hoi ka lakou mau hana me lakou."

            He pono ke kauia aku na hoomanao maikai ana maluna ona.

 

UA HALA MA KE ALA MAU

 

            I ke kakahikaka Poalua iho nei i hala aku ai ma kaia aoao o William Seaborn Luce, kekahi kamaaina o kakou, ma kona home noho ma Nuuanu iloko o ke 57 o kona mau makahiki. O Kipona Luika kona inoa Hawaii i kamaaina nuiia i iwaena o na poai o na oiwi ponoi, a ma Hawaii nei i hoohalaia ai oia i ka hapanui o kona mau makahiki o ke oia ana. Ua kamaaina nuiia oia ma o kana hana kalepa i lawelawe ai. Ua hanauia oia ma ka moana maluna o ka oneki moku o kona luaui, Kapena Luika. Ua haalele iho oia he elua kaikuahine no laua na inoa hookama Mrs. C. V. E. Dove a me Mrs. T. R. Keyworth. I ka aui la Poakolu nei i malamaia ai kona hoolewa.

 

            O. J. W. Luning no hoi kekahi i hala  aku ma ia ala hookahi ma Los Angeles i ka la 20 o Maraki, i Honolulu nei oia i noho ai no kekahi mau makahiki loihi a no ka ma'i holo imi ola aku nei i Kaleponi. Aole no oia i kamaaina nuiia koe wale no iwaena o kekahi poai o kakou oiwi nei. Ua kamaainaia nae oia ma ke ano he mea ohi aie a aia kona keena hana ma ke alanui Kaahumanu, a nona kela hotele e ku nei makai iho o ka ipuka komo o ka luakini Sana Anaru, ma alanui Ema.

 

            Ua hala aku ma kela ao o Mrs. Elikapeka Kalai Rikikini i ka po Poakolu nei, ma ka hale o kona kaikunane, Keoki Pia. He numonia kona ma'i i make ai. He pua keia mai na ohana alii mai o kakou, a he 45 ona mau makahiki a hala aku la.

            Aole i hooponoponoia na mea e pili ana i ka hoolewa a hiki i ka loheia ana mai kana kane mai. Ua lekaia aku nei oia a me ka laua keikamahine e pili ana i keia nuhou kaumaha.

 

            Ua hala aku o Kauka Makipine ma ke ala huli hoi hou ole mai. He kauka kamaaina keia i aloha nui ia e na Hawaii. He Ailiki oia ma ka hanau ana. Ua hoonaauaoia oia ma ke kula kauka. I ka iwakalua-kumanaha o kona mau makahiki i hookuu maikai ia mai ai oia mai kekahi o na kula a'o kauka a hoomaka koke oia e lawelawe ia oihana. He mua oia i Inia ma ke ano he kauka no na mokuahi e holo ana ilaila. No ka nui o kona makemake e hele e makaikai i ka honua, a e ike i ke ano o ka lapaau ana o na aina like ole holo oia e makaikai mai Inia aku a i Kina, Iapana a me na aupuni e ae a aneane e puni ke ao nei iaia, a i ka makahiki 1856 hiki oia i Hawaii nei. Puiwa oia i ka ike ana i kona kaikuaana a me kekahi mau ohana e ae e noho ana i Hawaii nei. No ka nui o kona hoohihi i ka nani o Hawaii ua hoomaka koke oia e lawelawe i kana oihana ma Honolulu nei, a maanei oia i noho iho ai a hiki i kona make ana aku la, he hookahi wale no ana hoi ana i kona home, i Enelani, a hiki i kona haalele anamai la i keia ao. Nui na ma'i i hoola ia e ia a i kona mau la oia ke kauka helu ekahi o Hawaii nei.

            I ke au o Kamehameha IV, ua hookohuia oia ke kauka ohana o na Lii. Oia no hoii ke kauka o ka halema'i a ka Moiwahine.

            I ka wa hookahuli aupuni ua ikeia he aloha aina oia, aka, aole oia i kamailio nui ma na mea pili kalaiaina.

            He mau la pokole wale ae nei no i hala ua ike ia oia e hele ana ma na alanui o Honolulu nei a i keia la ke hele ala oia ma na alanui a kakou i ike ole ai. Aloha na kamaaina o ka aina e nalo nei.

 

-----

KINAU KUE IA FEARLESS.

 

            He hookuku holo a ikaika ku-e o na mikini hoonee moku ka i uleleia mawaena o mokumahu Kinau a me kahi kolo moku Fearless o ka ona miliona i ka Poaono i haia, a me ke ano a me ke kumu penei:

            E kolo ana kahi Fearlerss he moku no waho o ke awa nona ka inoa o Eric. Ua hoikeia aku no hoi i ke kapena ma ia manawa aia he he moku ua ikeia ma kela huli o Laeahi. Ua pono. He mau okeni hou keia no ka ona o kahi moku wahi a ke kapena. Nolaila, i ka manawa i hookuuia ai o ka laina kolo ua holo loa aku la kahi moku no ke kii ana i keia moku hou. I ka hiki ana aku i Laeahi ike iho ia ke kapena aole he wahi hoailona moku a maaloalo ae koe wale no he wahi mokukuna holo piliaina. He hoohoka maopopo keia nolaila, hoohuliia ae la ka moku a hoi mai ia. Aka nae, ua ike koke aku ia ke kapena ia Kinau nolaila, haawi ae ia oia i ke kauoha e hoomahuahua ae i na paona mahu oiai ua makemake oia e heihei a e hoao i ka holo o Kinau.

            Ua ike pu ia mai la no hoi o kapena Pilimana i keia mau hana hoolalelale a kahi moku kolo, nolaila, oia pu no hoi kekahi i haawi ae i ke kauoha e hoomahuahua pu ia ae na paona mahu hoonee o kona moku.

            O ka hoomaka koke iho ia no ia o ka heihei. Punohu ae ia ka uwahi mai na mokumahu a elua. Hala hope aku ia o Laeahi. I kekahi e hoao ana e hooi ae i na paona mahu hoonee pela pu iho ia no hoi kekahi e hana ai. Ke hookomo mai nei i keia manawa he moku koa a ke ike nei ko luna poe i keia mau hana hookelakela holo. Like no a like na holo a hiki i ka Poe Pele. Maanei i ikeia ai ua puka kahi moku kolo mamua. Aole no nae ia he mea no kapena Pilimana e kuhau ai. Hoonee aku la no ia Kinau imua. Hiki ma ka nuku a hookomo ke mau ia no kahi moku kolo mamua, a i ke kaa loa ana mai iloko i hookiia ai keia ulele heihei ana. Ua eo ka heihei i kahi moku kolo Fearless eia nae, ua lawelaweia na hana ku i makaukau a hopo ole ma ka aoao o ka mokumahu Kinau, he hana hoi e hoike mai ana i ka makaukau a lawa ma na ano a pau ma ka aoao o kona kapena.

 

-----

E MOKU ANA PAHA.

 

            E moku ana paha ka lauoho kui o na ke au o keia mau la iho e kuailo mai i ka puana. No ka mea, ke manao nei oia e holo i Kapalakiko i keia mua koke iho a he mea pono e kaawale mua kona lauoho kui mamua o kona holo ana aka no nae, aole no ia he mea nana e kapae ae i kona heluia mawaena o na keiki o ka aina pua.

 

-----

NU HOU KUWAHO.

 

            Ua lawe ia ae kekahi bila kanawai ma ka Hale Ahaolelo e Peneselewania, ma Amerika, e auhau ia na kane oo i male ole i ka wahine, a oia kala e hoolilo ia no ka malama ana ina wahine luahine i male ole i ke kane.

            He $65,000,000 ka loaa makahiki mai ua auhau mai o Kina. Makemake ia e hoonui aku a hiki i ka $150,000,000 o hiki ai ke uku koke aku ina koi aie a na aupuni nui o Europa me Amerika.

            Ua noho maile o Peresidena McKinley no hapalua hora, oiai kekahi wahine paele kahakii e kaha ana i kona kii.

            Ma kekahi mau wahi o Kina ua nele na pake i ka ai, a o ka ili a me na @a laau ka lakou mea ai. Nui na pake i ai i ka io kanaka mamuli o ka wi o ka aina.

            Ua mare o Martha Afong, kekahi kaikamahine o Hawaii nei i holo aku nei i Manila, ia Lukaneia Dougherty, o Amerika. Ua mare ia laua ma Manila kahi a kana kane e hana nei.

 

-----

AOHE I MAKE KA IOLE.

 

            Aole i make na iole i haawiia ai ka wai i laweia mai ai o kela wahine Kepani i oleloia ua make i ka ma'i bubonika. He elua wale no la i koe, a ina e pau ia mau la, a aohe i make keia mau iole, alaila ua maopopo loa i na kauka aohe i komo mai ka ma'i bubonika i Hawaii nei. E pule i ola ka iole a pakele kakou mai keia mau pilikia.

 

-----

UKU I KA AIE.

 

            Ke hoomakaukau nei o Kakauolelo Gage e hoouna mai i Hawaii nei $2,500,000, no ka uku ana aku i ka aei o Hawaii mamua o ka hui ana me Amerika. E hoouna ia mai ana keia puu kala nui maluna o kekahi moku kaua a i ole maluna o kekahi moku koa e holo ana no Manila.

            Aole i maopopo loa ke ano o ke kala e hoounaia mai ana, ma ke kula, pepa a i ole ma ke kala keokeo paha. E pau ana keia aie i ku no ka wa loihi.

 

-----

KELA me KEIA.

 

            Ua kohoia o W. H. Soper i hope kapena no ka hui waapa Makala.

 

            He hotele ka mea e manaoia ne e kukulu ma Puna no Green Lake.

 

            Ua huli hoi mai o Hon. W. H. Kunuwela mai kana huakai hoolanalana i Kikane ma ke ano he malihini na Mr. J. D. Spreckels, peresidena o ka Hui Mokumahu Oceanic.

            Maloko o na paia o ka Hotele Moana e haawi ai o Peresidena Smith o Punahou he paina no kana mau haumana na lakou ke eo o na hana kukini ma Kapiolani Paka i ka Poaono nei.

 

            I ka Poaha nei i holo aku ai ka mokuahi Ventura no Kapalakiko me kekahi piha ukana nui a me piha ohua. Ua lawe aku oia he heluna nui o ka poe hui malu i hiki iho nei o kakou nei.

 

            Ma ka heluia ana o ka nui o ka waiwai o Keoki Hapakela e noho pupule nei ma Kalaepohaku ua ikeia ua hiki aku i ka $2,530.50 ka huina waiwai io o na waiwai lewa, a mawaho ae o keia he mau waiwai paa kekahi.

 

            Ua haawiia ae kekahi luau ma ka hale o ka Moiwahine ma ke alanui Beritania, i hoolimalimaia e Kalauokalani, no Wilikoki. He nui na mea ono i hoomakaukauia. Ua kapae ia ae na manao kalaiama oiai lakou e hoonuu ana i na mea ono i hoomakaukauia.

 

            I ka Poakolu nei i ku mai ai ka mokuahi Ventura mai na Panalaau mai o ka Hema, he hookahi ia ka haule mahope o kona ia e ku mai ai. Ua ulolohi oia mamuli o ka olohani o ka poe hana lanahu ma Kikane a no ke ku ana he iwakalua-kumamaha hora ma Aukalana.

 

            Ua loaa aku ka wai o ka luawai o Alex. Young e eliia nei ma ka pa Haleakala ma ka Poaono i hala ma kahi o ka hohonu o 1,000 kapuai, a ke hoomauia nei no ka eii ana me ka manaoia e loaa aku ana he mana wai hou. He maikai ka wai a aole he aheahea kai.

 

            Ua hoohapaia ka hae o kekahi mau moku e ku nei iloko o ke awa, a ma ke kahua hoolulu o ka oihana kaua ma Ainahou, i ka Poalua nei, no ka hoomanao ana i ka make ana o Beniamina Harisona, ka Peresidena mua iho nei o Amerika Huipuia. He kipu minute no hoi kekahi i haawiia.

 

            No ka loaa ana he kina papalua ia ekolu mau oiwi no lakou na inoa o Oahunui, Poakalani a me Iosepa, ma Waipio i Hawaii, nolaila, ua noke iho ia lakou e wawahi i na puka-aniani a me kekahi mau mea e ae o ka halekuai o Akaka, Pake. He wahi paee mawaena o lakou nei a me ka mea nona ka halekuai ke kumu i ulu ae ai o keia hana.

 

            Ua hooholo lokahi ko Paia poe ma ka aoao e kakoo ana i ka manao holookoa o ka bila kanawai waiona. Ma kekahi palapaia i loaa ae i ka Peresidena o ka Aha Senate ua oleloia iho la ma ka hope, penei: "He manaolana ko'u e ike ana oe i kou ala e konoia ai oe e koho ma ka aoao o ka bila, a e hooikaika hoi no kona hooholoia ana."

 

            Ua puiwa ae ka lio me ke kaa o Mrs. M. C. Widdifield ma ke alanui Punahou i ka Poalua nei a holo pukaka aku la. Ua ike koke iho la o Lota Kaulukou Opio i keia mea a alualu aku la mahope, a iloko o ke kowa nui mawaena ona a me ke kaa ua loaa aku la ia a paa iho ia. He mama nui keia i loaa i ka oiwi opio iloko o kona mau la opiopio e komo ai na manao haaheo iloko o kona luaui makuakane Lota.