Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 16, 19 April 1901 — AHAOLELO [ARTICLE]

AHAOLELO

Nol mal o Balaunu, Keokeo & mej Kaaka e hookuuin | ka la apopo. Aela. Noonoola ka blla Kalana e ka Hale. I Holo ma ka heluhc!u ekolu I na Sennton ka bila no ka hoopau ana i na ka nawal make o kela Teretorl. Koi mal ke komite o na Alna Aupunl | • hooholola ka blla 59. j Ilolke mal o NaUlma e lawe mal ana ola he blla no ka uku ana la Antone i Berrao no na hana hoopolno I hana la maluna ona I ka wa Bubontka. i Holke mai o GtHfl!an e lawe mat ana •!a he bila no ka hookaawale ana $10,•00 iio na hoolllo o ka elele i ka Aha- ■• olelo o Amerika. Lawe mal ke komite I ka lakou holke Ho ka Auahu o fta Loaa. i Holke mal o Kelllkoa e lawe ma! ana ola he mau kanawal, no km hooponopono ana I ka Ikalka o na kope a me ka ae ia hookahl wale no haaa-aupunl ! ke kanakā hookahL ] Haawila t ke komlte o na Alna Aupunl ka Wla e ae ana 1 ka Holea alla e hoohana ma kekahl mau wahl o Hono- / ' Holo he olelo hooholo e nlnanlnau pono la ka hul o na kalepa no ke kumu • k» kukulu aaa ta o ka uapo i ōlelo la ina ka lakou nol a me na mea * pau e »tu ana no na hana ola uapa Haawlla ! na komlte he ellma, ka bna ka uku ana I na 1110 o ka poe 1 pdoo. 2 ka Bubonlka BEom m& ka heluhelu elua k& blla no kakoolaha ana o na Kanawal , m Senato% m« ka ma- * mA ma mea e hanala ma ka lot to manawa

mai ka leka e hoike ana ua hoole kej Ki&aina aole e kakau inoa i kekahi bila | kanawal aua waihoia keia mea a ka i ' Poaha alaila noonoo. j . Mamua o ka hoomaka ana o na !rana j |ua hoopaapaa linu a* o Senatoa Ka-1 jnuha me Papai. Ua huhu o Kanuha j i no ka nui o ka ulolohi o na hana o I • keia kau, a pela aku. a ua hoao o Pa- j pai e ho\keike mai iaia aia no ka hawa > maluna o Na Home Ruia aole maluna ] 0 na Repupalika. Ua ike o Kanuha ua 1 pololei keia a pau keia mau paani ana. |Ua hooh<*> na poe a pau I lohe i keia mau kamaillo, i na aole e ae ia ana 11 t manawa hou e hana ai i kekahl mau ; hana ano nul. e poino ana kekahi mau .hana aupuni a me ka lehulehu. j Ua hoike maf o Balauina, PaUka, j Kaaka. a me Keokeo e hookomo mai' |ana lakou he mau bila kanawai hou f me kekahi mau olelo hooholo, a me na palapala nol I walho la ma ka lima o j na komite. He nui na holke a. na ko- j ; mite i lawe !a mai, a ua kauoha la aku j 'na komite a pau e hookomo koke mai | 1 ka lakou mau hoike. j | He nut na liila i holo ma ka heluhe-lu i kolu, mawaena o lakou ka bi!a a |Senat(!a Russel no ka hoopakele ana n ! I'malama ana i na manu. j Ua ioaa mai he leka mai ke' Kiaaina | mai penei: j j I ka Ahaolelo o ka Teretori o Hawai': i j Ua hiki ole ia'u ke ae i ka bila i olelo i ;ia he bila 'Kanawai e hoololi ana i ka ipauku 814 o ka mokuna 5& o na Kanajwal ilio, i loaa mai ia'u mai na komite hui mai o ka ahaolelo, Aperila 9. a ke , hoihoi aku nei ia bila. me ko'u kakau inoa ole. j O na kumu o ko'u kue i keia kanawai oia no kela: Ua* hooholo ia e hoopii i ka •. na ilio wahine i ka 13 e ka Ahaolelo o 186 no ka hoomaikai ana i ke ano ilio ma Hawaii nei, a me ka hoomake ana l na ilio pupuka, a waiwai ole. O ka auhau kiekie ! na ilio wahine he mea ia e malama ole ia ai o na ilio wahine pupuka a laha ole ia ano ilio. I na makahiki i hala ua nui ino na illo pupuka, a me na ilio meeau ma ke j kulanakauhale nei o Honolulu a he ku ( | i ka hoonaukiuki ke nana aku, a he i |mea hoopoina i ke ola o ka lehulehu. | Malalo o keia kanawai e hoao ia nei je hoololi ua emi aku na ilio pupuka a meeau, a nui mai na ilio maikai. He mea keia i ike maopopo ia. O ka hapa elua o ka pauku 814 o na ■Kanawai Kiwila oja no.keia: j "Kela ame keia kanaka e malama ana a ona paha, a i ole hookipa i kejkahi ilio kane a i ole wahine. e manao | ia oia no ka ona oia ilio. ma ka ,o kela kanawai." I O keia ka rhea ano nui loa nō ka hooholo mua ana i na kanawai auhau !li -» | Manao au kue na hoololi i ka pom o i ka lehulehu. | O ka pololei maoli "He "kanawai hoololi i ka pauku 814 o ka mokuna ,*&. 0 na kanawai o 1896, no ka mea e >le na "Kanawai Kiwila he kanawai i hani ia e ka Ahaolelo, aka, he mau kanawai 1 hooponopono ia. Sanfor<l B. Dole. . • .Lumi Oihana, Aperila 13, 1901. i Noi mai o Kikila Balaunu, a, kokua ia e Balauina e hoolilo ia keia i hana no ka Poaha. Ae ia. i Heluhelu mai o Senatoa Russel he palapala mai Olaa mai e noi ana e hookaawale la i $26.400 no ke alanui mai ke kuahiwi mai a hiki i ke alanui Lua Pele līa wehewehe mai lakou i ka nui o ka Ino o keia alanui a me ka au o ka lakou mau keiki iloko o ka lepo ! ko lakou , hele ana i ke kula, a pela aku. Haawi iia ! ke komite Aina Aupuni. j Heluhelu mai o Nakapaahu he palapala noi no na alanui, uapo, a me na paipu wai no Waimea Kauai ! hiki aku ka huina i ka $39,100. Haawi ia no i? komite. j Heluhelu mai o Kaiue he palapala noi i $7,500 no ka hana ana ! uapo ku rroku ma Huelo, Maui. Haawiia no ia komite. I Heluhelu mai o Bilauina he palanala kue i ka bila Wai?na ma! Keanae mai, walho.la a noonoo pu me t& bila. I No! ma! o Senatoa Palika i ♦'■« c OO no na alanui a me na uarn kv akau a me Kona hema. V*nsh r > a pu me ka bila haavi«**. Hoike pu mal oia i $8.000 e hookaawale ia no ke alanui ma lao, Maui a aole he $10,000 elike me ke no!. Heluhelu mai o Kaaka he mfiu hoike no na kom!te. i No! mai o Kanuha no ke komite h(«o--naauao e ae ia ka la 1 o May, 5 nui. ae ia. x | Hoike mai o Kalauokalanl ua »;>iwl ia aku i ke Kiaaina e kakauinoa ka bila kanawai e papa ana i na keiki <.*> o!e ma na wah! kua! Walona. Hoike niai o Palika e hookoi.io ma! ana oia i kanawai e ae ana i k?. Hui alahao o Kona a me Kau. Noi nmi o Kaaka e walho. ia k.* noojnoo ana o ka bila 7* e pili ana i k * Ima! >awa. a maopopo ka holo me ka holD ole 0 ka bUa kuai Walona. No! pu ma! o!a e waiho !a ka u<jonoo ana o ka bila 78 a maopopo k.\ hoike a na komite auhau. Nol pu mai e walho ia no ka uku o na pailaka e like me mamua a ftoie e .hoololl !a. 1 Holo ma ka helulielu ekolu ka hna kanawai e ae ana e hoolHo !a $3,500 ro ka holke o na kula ma Buffalo, Nu loka. i Holo ma ka heluhelu ekolu ka blla jno ka hoopakele ana a malama ana I na manu. me na hoololi llilii. ! Nol mal ke kom!te e ae la ka b!H no ka hookaawale ana ! haawlna dala no i ka pahu hoike pauah! no Honolulu. j Ua ike lakou ma ka hull pono ana he ! mea kela I hana fa ma na kulanakan- j hale a pau o Amer!ka t a he pomalka! ; no ka lehulehu. O ka lohe koke ana o ka hu! kaaahi i kahi o ke ahl he mea la i jno lakou e hlkl koke al flana a hoo-l pakele i na waiwal mai kela poino mal. )■ He puall klnal ahi eleu ko kakou aka aole e hlki la lakoa ke hana pono | ka! lakou hana 1 na e lohi ka haawi ana la - |ma I o ka lohe. j | Hplo ma ka heluhelu ekolu ke kanawa! e hoopau ana I ka mana hopu a f kual kudala aku l na walwal I ol ole ka 5 iwalwa! mamua o $3sSOO. | Holo ma ka heluhelu ekolu ka bna 41 a me ka blla 44 e piH ana 1 na buke 0 ke kula. j 1 Heluhelu mal o Senatoa Keokeo he! kanawal e hoikelke ana I ka hann a ka ? Luna Nul o ka Papa Ola. Haaii la 1' ke komlte. s NA HANA O KA HAL& , * Waihola ka blla 71 e pU! j m paani pillwalwal a lohe mai mal ka X«oio Kuhina ! k& Vnanao maoli o ke kumu no keia aiaau, . ■;■■ -i \ L

| Ua hoomaopopo la na kue« me ka N'u(pepa 'Ke Aloha Aina* no k& klpe da!a |Sa o na Lunamakaalnana. I Hoomoe ia ma ke pakaukau ka biia Ihaawioa dala o ka Molwahlne Lilluo«kalanL | Holo ma ka heluhelu ekolu ka bl!a .19 e pili ana i na Alakohola. | Holo ma ka heluhelu ekolu ke kana- • wai e ae ana i ka Hui Kuai Hau a me |kukui uila o Honoiuiu e hoomoe i ko |lakou mau uea ma na alanuL Holo ka biia e piii ana i ka hoolaha |ana o na kanawai, aohe leo kue. I Holo ma ka heluhelu ekolu ka blla 2<5 le plli ana i ka hopu ia a kuai kudala !o na walwai i hlki i ka $3,500. Haule ka bila e pili ana i ke koho ana o na makai o ka aha. Haule ka blla e hookaawale ia he $10.000 no ka Eiele Wilikoki. O Pamawaho. Makainai a me Puuki ina komite nana i ra kol pauahi. I APERILA 16.—Nui na poe makaikai ii hele ae ma ka Hale o na Se l hatoa me )ka manao e lohe ana i ka bila Kanawai |kuai waiona, aka aol» i hanaia keia |bita a hiki i ka auwinaMa. Ua riha ka ;hale i ka wa i laweia mai ai kela bila. Senatoa Balaunu. Kaaka a me Balajuina na mea kue, a o Senatoa Keokeo. jßussel a me Kalauokalani na mea kojkna. Maikai ka Kalauokaiani mau hoakaka. Aole i pau na hoopaaIpaa an4 a hiki i ka hora 4 P. M. a ua Iwaihola a ka Poakahi aiaila hoopmi. I Ma ka nana aku me he mea la e make ;ana keia bila kanawai, a aole e hoio i |ka heluhelu elua ana. Kekahi o na poe i manao ia e kokua ana i ka bila ua huli ma ka aoao o ka poe kue, a ua maopopo loa aole e hiki ana ke hoihol hou ia mai lakou a kokua i ka bila. Ua loaa mai. ka lohe mai ka hale mai ua holo ka bila 82 e pili ana no ka pai &na o na bila iloko o hookahi buke. Waihoia a Poaha. L»awe mai o Senatoa Kaohi he palapala noi mai Kohala Akau mai, e noi mai ana e koho ia o Mrs. Lewis o Kawaiahao 1 kumukyla no ia wahi. Haawiia i ke komite Hoonaauao. Holo ma ka heluhelu elua ka bila 59 ; a haawiia i ke komite. Pela pu no me jka bila 19 e pili ana i ka Alakohala. I Waihoia ka noonoo ana o ka bila 67 ■ a noonoo pu me ka bila Haawina. I Noonoo ia ka bila 77 no ka hoololi' ana i ke Kanawai 34 e pili . ana i ka| hoohi?ihui ia o na mea ai, a me na laau ! me n i hoololi i manao ia. Mahope o' kekahi mau ninaninau liilii ana no na! kunui o keia mau hoololi ua hoopanee 1 ia ka noonoo ana. j Loaa mai mai ka leka mai ka Hale f 3nai e hoike mai ana ua ae ka Hale i na 1 hoololi o ka biia 42 hoole i ka olelo hoo- | holo helu 2 no ka ae ana e lilo ka la 1 o j May i la nui no na kula. I Kapaeia na rula a holke mai o C.; Balaunu e lawe piai ana oia i kanawai j no ke koho ana i mau Komikina nana 1 palapala kauoha no Hawaii ma Amerika a me na aina e. Hoike mai o Kanuha e lawe mai ana oia i kanawai no ka hooponopono ana i ka hookomo ana ia mai o na holoholona. Hoike mai o Senatoa Keokeo e lawe mai ana oia i kanawai no ka hoololiana i ke kanawal 25 o ke kau 189S e pili ana i na huila kaa. j Hoike pu mai no hol oia.e lawe ma! < ana ola i kanawai no ka hoomalu ana' i na holoholona ma'l a me ka Ae ana i i ka Hul Kelepona o Hpnolulu. Kau- i palenaia. | Hoopaapaa nul ia ka blla e pili ana i i na Waiwai Kalepa a i ka ninau ana! ia ua haule ma ka heluhelu elua. | Hoomaka hou ka noonoo ana o ka j bila kanawai kuai Waiona. Heluhelu mai o Senatoa Balaunu he palapala noi i e waiho i keia kanawai maluna o ke' pakaukau, a aole e noonOo hou ia a hlkl i keia kau koho balota ae. i maopopo ka manao o na poe koho no kela kanawaL Loaa mai ka lono ua kakau inoa ke Kiaaina i ka bila 3 a me 4. V Ku mai o Russel a noi mai e hooholo ia keia kanawai a e kiloiia keia palapala noi a Balaunu. He mau mea kahiko wale no kana e noi nei. a ua hoike 1 mua aku oia i ka waiwai ole oia mau mea. Ku mai o Senatoa Balauina a olelo mai. he kanaka makemake oia e kue i j ka waiona aka ma kona manao aohe: he kokua o keia bila i ka hoopau ana i ka waiona. a no ia kumu e kue ana oia i keia bil</. Ku mai o Senatoa Kalauokalani a kokua i ka bila, a penei kekahi o kana mau olelo: i "Ko'u manao kekahi keia. a o keia no paha ke kanawal ano nul loa i lawe ia mai imua o ka Ahaolelo mai ke au ! mai o na Alii a hlkl i keia w'a. He bila ano nui keia i na kanaka Hawail. Ke' ae nel keia kanawal i ka hana ana o; na mea inu malkai ma Hawaii nel, a loaa ia pomaikai i na kginaka. a aole e lilo wale ia mau dala i na aina e. He i oialo no paha e 101l ana na hana kual. 1 waiona mai ka poe kuai waiona o keia manawa a i t ke Aupuni aka he po-1 maikai !a no ke Aupuni a me ka lehu-' lehu. E noonoo i ka nui o na da!a e lilo nel mai ka pakske mal o na Hawaii no ka lama, he mau miliona o na mi liona a ua Hlo aku keia mau dnla I na; poe hana waiona o r>a aina e. Ma kela kanawai ua ae ia na kakou no d hana ko kakou mau wniona. a koe no !a mau mlliona dala ma Hawali neL j Ke noUa mai nei e waiho ka noonoo' ana a teia kan koho balota ae i maopopo k« mānao o na kanaka, manao au he hana hoopau manawa ia. O ka : mea a kakou 1 ike a! ola ka pono, e pomaikai ai ka l«httl*h« oia ka kakoM e hars. a aole o*n mj>ka'n ke ole!o ae na m?»kf?make ka lahul i ke!a kannwni Ua Wki r»ō ia'u ke holo akti i Ma«! kahi nana I koho o Senato*. lßalau!na a hai 'ak» i ka waiwai io o keia kanawai a e .k|tltoo ana no iakoo. j I He kanawa! ke!a e kokna ana I ka hoopau ana ! ka nui o ka tnu waiona. |B ijftma!kai ana ka lahuL Ina ua o! jakn ka 'waiwa! o ke dala,mamua o ke ; ola o na kanaka alaila kq« au I keia jbna. (PalpaL) Ke make nui ne| na [kanaka Hawail malalo o na kanawai f* kt» nei, a ala malnna o oukou e na |Benatoa ke koikol o kela hana K ae ana j auanei oukou e mau ko lakau make ■ana mamuli o ke!a laan make, a 1 ole e hoao am% auane! oukou e hooemi mai I |ka make? I TTa maopopo loa ia'u ua polole! ko'u kokna ana I kela kanawal a ke no| akn aa 4 kokua mai oukon | kela NA HANA O KA HALĒ. *[ u! 1 olel ° 1* mal no ka hoole J«a o ke KUalna l ke kakaulnoa | ka Wla e plll «na | ka auhau o na IUo. mal he leka hoakaka oo na. mea

|e pUI asa i ka uapo I kukulu ia ae e ,na kalepa i ka wa ma'i Bubonika. Ua Ihoike mai ka Luna nui o na Haaa Aupuni. ua apono mua ia keia hana e kt> Aupuni a no kekahi mau hoololi lillii wale no ka mea i kaii iki ia ai. Heluhelu mai o Beckley he ok!o heh?holo e kue ana l ka hoouna a'na o ke Kiaaina ia J. P. Balauno e hele i Wakinekona no ka hooikaika ana e h-x»-pau I ka pauku e papa ana i ka hooUlo ana ia a oi aku mamua o .1.000 eka i ka hui hookahL oia e hoouna ia keia oielo hooholo e kauoha e hoopii ia ma ka Ahakiekie o Amerika e ka Loio Kuhina no ka hoihoi hou ana mai I na aina i kuai ia i kue i ka manao o ke komite o N'a Hana Aupuni. | Heulhelu mai o Lopikana he olelohooholo e noi ana i ke komite o na Hoolilo o ka Ahaolelo e hoike ia a me na wahi i hoolilo ia ai. Ae Ja. I Haule ke noi a Papai e hoolilo īa ka la ekahi o May i la nui no na kalai • Holo ma ka heluheiu ekahi ke ka?utwai e haawi ana i Hale Himen! no II•]>»I Holo ma ka heluhelu ekahi ka biia e hookaawale ana he $33.000 no ka hi.>ikeike o na k»i!a mo. BnfTa!o. | Holo ma ka oielo hooholo a I/Op!kana no ka hooponopono ana i ka papa heiu la hana o ka Hale. } Noi mai ke komite e hoomoe loa ia jka bila e papa ana i ka hana ana o na 'alanui aupuni maluna o ka aina o keikahi mea me kona ae ole. i Ma ka Poalua o keia pjule i noonoo i hou ia ai ka hoololi ana I ka inoa o ka iHome Rula. Ma ka noonoo pono ana ■la e ha poe I akoakoa a e ua hooholo lakou e kapaia keia hui kalaiaina ma ikeia hope aku ka Repupallka Home jßula Kuokoa. Na kumu ano nui o ke!a ,hoololi oia no ka makemake nui o Wi.likoki e ikeia mai ka Elele o keia aoao e na Repupalika ma Amerlka. . Aole lona makemake e hui me na Repupa(lika maanei aka ua ike aku nei oia i ka waiwai io o ka'loaa ana ma! o na 'kokua mpi ka aoao Repupalika mai ma Amerika. > I He elua haneli aol i hele ae e lohe i ( na olelo aka Elele Wiiikoki a mawaena 0 lakou ua ikaia aku na Lunamakaai- | nana a me na Senatoa. Ua wehewehe 'mai o Wllikoki i ka waiwai nui o keia Ihana. Ua hoikeike mai oia he elua wale no Hul Kalalaina i ikeia ma Amerika oia ka Repupalika ame ka Demokarata. Ua hoikeike mai oia I ka nui .0 na pomaikal e loaa inai ana i na e jhoohui aku me na Repupallka. Oolelo ■ mai oia 1 na o kona ia ana aku |nei a ma ka aoao Repupalika ua hiki loa iaia ke hoopau ia Peresidena Dole 'a me kekahi poe e ae i makemake la e ! hoopau. | Olelo mai oia ina e kapaia kela Home ißula he Kepupallka Home Rula ' a hoouna hou la oia i Elele i Wakine-' jtona ua hiki loa iaia ke noi a lilo kakou 1 Panalaau no Arperika. Aka i na no e mau ana kela inoa mua aole e loaa ana na pomaikai he nui a kakou e makemake nui nei. Ua nuku mai oia i na Lunamakaainana o ka aoao Kuokoa no ka ae wale e alakai hewaia e na Lunamakaainana o ka aoao Hepupalika a no ko lakou hoopau manawa wale ma 'na hoopaapaa ano ole. Huhu aku oia ia lakou no ka hookano a ike ole i na Ikanaka nana lakou i koho ke ike mai !ma na alanul. O ka hoololi ana o ka linoa aole ia he mea e pau ai ko lakou 'mau kom!te mua aka «e mau ana no ilakou a aole e ae ia kekahi haole Re:pupalika a Demokarata paha e komo I mai i komite. Aole lakou e hui ana Ime na Repupalika o Hawaii nei aka Ime na Repupalika wale no ma Amerika llna lakou e hui ana me na Repupalika !maapei e pilikia ana lakou wahi ana. | I ka pau ana o kana mau kamailio ;ana ua hoomaka ia e koho ka ae ia a me ka ae ole ia e hoololi ka inoa. He kanakolukumamakahi i ae e hoololi a he ehlku i kue i ka hoololi. Na kumu 0 ka hoole o keia poe ehiku oia no ka maopopo ole la lakou ke kolohe ia mai nei paha o Willkoki e ka poe Repupalika o Atnerika aole paha? Aole lakou e hoole ana i kd oialo o .ka Wilikoki mau mea i olelo ai aka aole 1 maopopo - ia lakou ka manao o na Repupalika ma Amerika. 1 Piha ka Hale o na Senatoa f ka Poaikolu nei no ka hoolohe ana i ka Bila iKuai Waiona a Senatoa Russel. Ua Imanao loa na poe kokua o keia bila e holo ana keia blla i keia kau aka i ka wa i koho ia, ai ua Ike ia he ewaul i kue a he ehiku i kokua nolaila ua hoomoe ia aku keia bila ano nui a keia kau aku. | Kekahi bila hoopaapaa nui ia oia no ka hila e ko! ana e hoopau ia ka noho . ana o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o :Maui ma Lahalna. E ole no ka , nui hooikaika o Senatoa Keokeo i keia mea me nei ua pau ka noho ana o ka Aha Kaapuni ma Lahaina. Ua lanakiia nae o Senatoa Keokeo a e mau ana ,no keia mea maa mau. J Ua loaa mal ka lohe mai ka Hale mal ua holo ma ka heluheiu ekolu ka blla helu 36. 1 Noi ma! o Senatoa Kanuha no ka komlte e hookaawale ia i $5.000 no ke kual ana I kekah! mau aina i makemake ia no ke kanu'ana i na mea i makemake la e hooulu e ke Aupuni. ! Lawe ma! o Senntoa Kwkeo I kana hoike e pill ana i ka bila kanawai no ka hooponopono ar.a I ka Keena Hookolo.kolo. | Ua ho&o na Lu-iamakaainana e kue • 1 ka hoole a ke Kisalna e kakau inoa I ■ka blla kanawai llio. e pili ana 1 ka |auhau o na līlo. I Holo ma ka h*!uhelo ekoAi ka blla 'kanawai e hoololi ana I ka waiwa! hiki I ka auhaa mal ka $100 a f ka $1,000 l Holo ma ka heluhelu e!ua ke kanawa! no ka auhau ana ma na loaa aua haawila I ke komUe. I Holo ma ka helnhelu «tlaa. ka bila e; pill ana ! ka hoomoe ana o na uea uila. | Ho!o ma ka helohelu ekahi ke no! e uku la ka poho o na poe 1 hoopaapio la I ka makahlkl I?ss. J Holo ma ka heluheUi ekah! ke kanawal no ka hooponopono ana I na kaa a me na kalalwa. i