Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 20, 17 May 1901 — Page 6

Page PDF (1.77 MB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, MEI 17, 1901.

 

Ka Hoolaa Hale pule o Puuloa.

Pau ka Aie i ka Ukuia e na Makamaka.

ILAILA AE KA MOI-WAHINE ME KONA MAU HOA.

HE ELUA HANERI A OI I HELE AE.

Ma ka lapule i hala, Mei la 12 i hoolaa ia ai ka luakini o Puuloa no ka hana a ka Haku a mau loa aku.  He elua haneri a oi iki ae ka nui o na kanaka i akoakoa ae no ka ike ana i keia mau hana.  Maikai na mea a pau i hana ia mai ka mahaloia o na kanaka o Puuloa no ka nui o ko lakou hooikaika ana ma keia hana a kuai.  No kekahi mau makahiki loihi i hala ale nei ka hele ana o na kanalua o Puuloa he ma mile loihi i ka halepule kokoke loa ia lakou.  Aole lakou i nana i ka wela o ka la aka ua hele aku e hui pu me na haipule no ka hoomana pu ana aku i ka Mea Manaloa.  I ka hoike kula Sabati nui ana ma Ewa ua noonoo ia ka kukulu ana i halepule ma Puuloa no na haipule malaila a i mea e holomua ai na hana ua olelo mai o Senatoa Walakahauki e haawi mai ana oia i kekahi haneri iaia no ka kukulu ana i keia hale.  Na keia mea i hoeueu ae i ka noonoo o na kanaka e hooikaika a loaa kahi no lakou e hoomana ai ma laila.  Hooikaika nui lakou me na wahi dala uuku i loaa ia lakou a hiki i ka piha ana o ka $223.  Hoomaka koke ia e hoolaia ke kukulu ana o keia halepule.  Na kekahi o na keiki opio o keia wahi i kukulu a ua maikai ka lakou hana.  I ka pau ana ua ike ia he $393.50 ka nui o na hoolilo, ua oi loa aku mamau  o na wahi kenikeni i loaa ia lakou.  Ua like keia me $173.50 ko lakou aie a he huina nui loa keia na lakou e imi ai a loaa me na wahi haipule uuku loa i loaa ma Puuloa.  Aka, e like me ka mea maa mau i na haipule ua hilinai aku lakou na ke Akua e kokua mai a hoomau aku no lakou i ka hana ana a hiki i ka paa ana o na mea apau loa.  Me ka hoomanawanui, hoomakaukau lakou i na hana o ka la hoolaa o keia luakini no ka Haku a i ka makaukau ana o lakou hooholo ia e wehe i ka la 12 o Mei.

  Nui na kanaka i hele aku mai ke kaona aku e ike i keia la nui o Puuloa.  Ka la hoi e hoolaa ia ai o ko lakou hale e hoomana aku ai i ka Haku, ka mea mana loa.  Hele mai ka Moiwahine Liliuokalani he mau mile loihi maluna o kona kaa ponoi a hiki i keia wahi halepule uuku e hoike ana hoi oia i kona aloha no kona lahui ame ka iini ni o kona naau e hooholo nua i na hana pono ma kona aina hanau.  Nui ka mahalo o na kanaka no kona hele ana mai a na ia mea i hoeueu ae i ko lakou mau noonoo e hoomau aku ma keia hana maikai.  Aole oia wale kai hele mai aka he mau lede Hawaii hanohano o ka aina kekahi me ia.  I ka hoomaka ana o na hana a lohe lakou i ke $170.50 ale i koe nui ko lakou kokua nui e hoopau ia keia ale.

  Hoomaka na hana i ka hora 11.  Haawi mai ka Papa himeni o Puuloa i kekahi himeni kupono loa no ka la.  Hemo na makamaka i akoakoa ae i ka maikai o ka lakou himeni i ka pau ana o ka lakou himeni pule pokole mai o O.P. Emerson.  Hui ke anaina me ka na papa himeni i ka himeni ana i kekahi himeni kupono loa no ka la.  Heluhelu mai o Rev. J.M. Ezera i ka hoike a ke komite.  O na mea ano nui o kana hoike oia no na kala i loaa mai.  na hoolilo, ame ke koena aie i koe elike me ka mea i hoike ia maluna ae.  Heluhelu mai o Rev. E.S. Timoteo i ka Baibala a au ia pule pokole mai oia.  Hoomaka ia ka lulu dala.  Ku mai o Timoteo a olelo mai he mea makehewa ka hoolaa ana i ka hale no ka Haku ina aole i pau na aie a nolaila he mea kupono e hoopau ia ana.  He nui keia aie i koe he $173.50 a he uuku wale no na kanaka i akoakoa ae, a aole no hoi he poe nui o ke dala aka mamuli o ka kokua nui o ka Moiwahine.  Mrs. Ahrens, Mrs. Paris, Mrs. Richardson, Theo Richards, O.P. Emerson ame na hoa i akoakoa ae ua lilo keia aie i mea ole a i ka helu ia ana o na dala i lulu ia mai ua ike la iho la ua pau loa keia aie a oi iki.  He huina dala keia a'u i manao ole ai e hiki ana i na hoa kakaikahi i akoakoa ae ke lulu aka aia no ka Haku me kana mau kokua ana ame ka puuwai lokomaikai o na hoa hanohano i hele ae a ua lilo keia huina nui i mea ole.  Himeni mai ka papa himeni i ka himeni e hoolaa hale no ka Haku.  He maikai na olelo a keia mele i mele ia mai me ka eehia nui. a ke mahalo nui aku nei makou i ke kumu ao himeni no ka nui o kona ike himeni ame ka nui pu nohoi o kona hoomanawanui i ke a'o ana i keia mele.

  I ka pau ana o keia himeni haiolelo mai o Rev. E.S. Timoteo i kana haiolelo hoolaa.  Aia kana kumu manao ma Isaiah 66.  pauku ekahi: Kalani ko'u noho alii. ai ka honua ko'u keehina wawae.  Heaha ka hale a oukou e kukulu ai nou, a heaha hoi ko'u wahi e hoomaha ai.

  Wehewehe mai oia i ka hele ana o na kanaka o ka Isaraela i ka wa kahiko a me ko lakou hana ana i hale pea no ka hoomana ana i ka Haku. a lawe pu i keia hale a ma ko lakou wahi e hoomaha ai kukulu lakou i keia hale a hoomana aku i ka Mea Mana loa.

  Hoike pokole mai oia i ka hoomaka ana o Davida e hoao e kukulu i hale no ka Haku ma Ierusalema.  Nana ae oia i na hale nani he lehulehu aka aole he hale nani no ka hoomana ana aku i ka Haku. a iini nui oia e kukulu i hale hoomana i ke Akua. aka. aole i ae ke Akua nana e kukulu keia hale a na kana keiki Kolomona i kukulu aku keia Halepule nani lua ole.  Aole loa he halepule i kukulu ia mahope mai i like aku ka nani me keia luakini nani loa lua ole.  mai ia manawa mai a hiki i kela manawa ke mau nei no ke kukulu ia ana o na luakini a hiki wale no i kela manawa a ua hiki loa mai nei ia hana ma Puuloa nei.  Aole no paha i hiki ke olelo ia ua like aku ka nani o keia halepule nani e kukulu ia ai nei ma kekahi mau wahi aka ua like no kona nani imua o ka maka o ka Haku Mana Loa oiai ua loaa ko oukou wahi hoomana mai papi i ka Haku iloko a noho mai oukou mawaho aka e hoopiha i kona hale.  Huki mai i na kanaka a pau i loko, ina no he poe ona kekahi huki mai no a na ka Haku e hooponopono mai.  Aohe waiwai o ka hale ku wale iho no i na aole e hele mai oukou e hoomana aku iaia.  I ke kukulu ana ia o keia hale he poo kamana kekahi a he mau kamana aku malalo ona.  Kauoha oukou i ke poo kamana e kukulu i ka hale a kauoha aku oia i kona mau hoahana e oki i ka laau a penei. a penei e hana ai a loaa ia oukou keia hale.  Aia no he pookamana no ko oukou uhane.  Olelo mai ka baibala he luakini keia kino o ke kanaka no ka Haku.  Nolaila e kauoha aku ia Iesu ke poo kamana e hele mai e kamana i ka hale o ko oukou mau uhane a e kokua aku no hoi oukou iaia ma keia hana.  E hoomaemae oukou i ka hale o ko oukou mau uhane i noho ka Haku me oukou.  He nui a lehulehu aku na olelo maikai i puka mai kona waha mai aka aole i hiki i ko oukou mea kakau ke hoopaa ina olelo apau.  Nui ke ohohia o na kanaka a pau i akoakoa ae i kana mau olelo hoeueu manao.  Mahalo nui mai ola i na kanaka o Puuloa i ka hoomanawanui ana i ka huli ana a loaa ka home no lakou e hoomana aku ai i ka Haku Mana Loa.

  I ka pau ana o kana haiolelo ua pule pokole mai o Rev. J.M. Ezera a o ka panina hope loa no hoi la o na hana.  O ka aala mai o na mea ai ka mea nana i hoopololi mai i na kanaka a pau a i ka makaukau ana o na pakaukau nunui i luluu i na mea ai ono a pau loa ua hoi aku la na kanaka hoopiha iho i ko lakou haupo lewalewa.  Aohe mea a ka puu e hoowahawaha iho ai.  Ua lawe ia mai na mea ai ono a pau loa a hiki ole ke ai pono no ka nui o na ono.  Aole au e hai aku ana i na mea ai o moni mai auanei ka haae o na makamaka heluhelu nolaila ea o ka'u wale no e hai aku nei ia oe ua maikai na mea ai a he nui na kanaka i hoi mai me na laulau.  Ina no he hookahi haneri kanaka hou i hiki ae me nei no ua lawa a koe no paha ka mea ai.  Mahalo nui makou i na kanaka o Puuloa a me na poe a pau i kokua nui ae i keia hana maikai.  Ua hana ia na hana apau loa me ka holomua a aohe wahi mea nana i hoopoino na hana o ka la.

  I ka maona ana o na kanaka hoi ka poe hoi a hoomaha iki no hoi kekahi poe no ke kaa o ke ahiahi.

  Mawaena o na poe i akoakoa ae ua ike aku la aku ka Moiwahine Liliuokalani, Mrs. Ahrens, Mrs. Olds, Mrs. Paris, Mrs. Richardson, Miss Rose Kaukaha, Mrs. Pa, Mrs. Rice, Mrs. Laa, Mrs. Kapena Pederson, Misses Katy Sullivan, Hattie Defries, Jennie Jones, Rev. Mr. ame Mrs. Timoteo, Theo Richards, Rev. O.P. Emerson, Rev. J. M. Ezera, Henry Meemano, B. S. Kapu, James Hakuole, Isaac Harbottle, John Bickerton, William Kapu, D. Kanewanui. William Laa, John Defries, David Keliiokamoku, J. E. Kahoa, ame na hoaloha lehulehu.

  Nui na kanaka i hoi mai i ke kaa o ke ahiahi.  Piha na kaa Buss i hoomakaukau ia no lakou.  Ka mea poiniwale no ua pololi na lilo wiwi o ka Hui kaa hapaumi a hiki pono ole ke huki Hoi wawae mai kekahi poe a hiki i ka hale hoolulu.

 

Na Ma'i Pake na Manila

E HOOKAWALE IA ANA KEKAHI AINA.

 

LIKE LOA ANA KO LAKOU MALAMA IA ANA ME KA

MALAMA ANA IA O NA MA'I O HAWAII NEI.

  E hookaawale ia ana na kanaka i loaa i ka ma'i pake ma Manila ma kekahi wahi aina uuku i kokoke ia Luzon Ma kekahi o na nupepa kaleponi i ike iho ai makou i keia mau laina malalo iho.

  "He mau kaukani o na hoaloha ame na ohana o na mai lepera e malama ia nei ma ka aina i hookaawale ia no lakou i hele ae i ike ia lakou.  He hookahi wale no la o ka makahiki i ae ia a i na ohana e hale mai e ike i keia poe ma'i a ua kapaia keia la ka la o Lazaro. ka kanaka i piha i na palahuhu a i kalu la aku hoi a nailio.  He moolelo keia i  ikeia iloko o ka baibala.

  Ua nui loa na ohana me na hoaloha i hele ae a me ka hookeke wale no e hiki ai ke ku ma kahi e ike aku ai i na mea i loohia i kela ma'i.  I kou komo ana aku ma ka puka e ike ana oe i na kanaka muumuu, na maka po a me na poe i inoino loa e noi mai ana i dala no ke kokua ana ia lakou.  He ku maoli no i ka manaonao me ke aloha ke ike aku.

  I ke komo ana aku iloko aole iae ia e hu malie aka e nee mau imua a hiki i ka puka ana ma kekahi puka pa.  O ka ike wale aku no i ko lakou mau helehelena me na wahi kuka kamailio liilii ana ka mea i ae ia e hana.

  Ua komo aku na makamaka me na makana na keia poe iloko o na ehaeha.  He hauoli kekahi o lakou ke nana aku a he kaumaha no hoi ka helehelena o kekahi o lakou.  Ua ike ia aku la kekahi makuakane i hoopaa ia ma keia wahi i ka holo ana mai a hapai i kana mau wahi keiki i hele aku me kana wahine e ike iaia.

  He mau pule wale no kona hoopaa ia ana maloko o keia wahi a aole oia i ike i ka maka o kana mau keiki aloha.  Ua honi iho oia ia laua a puili ia laua me ka uwe ana ae a me ka hananui i hookaawale ia ai oia kino maikai aka i kona wa i ike mai ai i ka maka aloha o kana mau keiki ua poina iho ia keia mau rula a holo mai oia e puili ia laua.  Na ke kauka me kekahi mau ma i kii mai a hookaawale iaia.  Ua hoike aku ke kauka iaia he hana kupono ole ia nana e hana ai, mahope loaa kana mau keia i keia ma'i.

  Ua malama maikai ia lakou, hanai ia i na mea ai maikai.  Ua hoao ia e hana na mea a pau e oluolu ai ko lakou moloa o ka noho wale iho no, ua hoohana ia lakou ma kekahi mau hana e pomaikai ai ka noho ana.  Ua like no na hiohiona o kela ma'i i ike ia malaila e like me ko Hawaii nei a he ku maoli no i ka menemene ke ike aku.

  Ke hoao ia nei e malama keia poe e like me ka malama ana ia o na ma'i o Hawaii nei.  O kauka Sanderson ko lakou kauka nana e lapaau nei.  ua ma@  loa keia kauka i kona mau aahu @  puhipuhi mau ia ana i na mea hooma@ mai.  Ua mahelehele ia na ma'i iloko ia na apana.  Ka apana o na ma'i maikai na ma'i ano inoino.  a me na ma'i inoino loa.

 

Na Wahine Luhi.

 

PUNI KA AINA I NA WAHINE HANA MA KA LAKOU

MAU HANA A UA LUHI.

  He nui na wahine a puni ke ao nei e imi nei i ko lakou oia iho ma ka humuhumu ana ame na hana lima noeau e ae no hoi.  O ka paa mau iloko o na keena kana oia ka mea nana i hoohaikea iho o ko lakou mau helehelena a lilo i kumu nawaliwali.  Aka aole lakou i nana ae i keia a hoomau no ma ka lakou hana a hiki wale no i ka ma'i loa ana a hiki hou ole ke hana.  He hookahi wale no kumu e loaa hou ai keia ola maikai a oia no ka hoomaemae hou ana i kou koko me na laau hoomaemae koko.  Ina e maemae kou koko aole loa e nele ka loaa ia oe o ka ikaika a pau kou ano nawaliwali, a hiki hou ia oe ke lawelawe i kau mau bana.  Oia ka mea i loaa ai ia Mrs. Addie Holt.  he wahine hana lole ma ke alanui Uapo, Helu 73, ma Augusta, Me., penei kana mau olelo:

  He elima makahiki i hala ae nei ua loaa mai ia'u kekahi ano nawaliwali a ano luhi.  I kekahi manawa moe au maluna o kahi moe no kekahi manawa loihi aka aole i hiki ia'u ke haalele i ka'u hana, a hana aku no au me ko'u nawaliwali no.  Nui na ma'i like ole i loaa ia'u, loaa pu nohoi au i ka rumakita ame ka eha ma kahi kokoke i ka pu uwai.

  Iloko o ka mahina o Aukake ua noi mai la kekahi hoaloha o'u e hoao i ka HUAALE AKALA A KAUKA WILLIAMS no ka poe HAIKEA a hoomaka koke au e lawe i keia laau.  Iloko wale no o elua pule ike au i ka maikai o ko'u ola kino a pa pii pu ae me ko'u mau paona mai ka 121 a hiki i ka piha o ka 133.  Mai ko'u lawe ana i keia laau a hiki wale no i keia manawa aole loa i hoi hou mai keia mau eha like ole.

  "Eia no au ke lawe nei i keia laau a ke noi aku nei au i na poe a pau i loaa i na pilikia e like me ko'u hoao ana i keia laau a e loaa no ka oluolu."  kakauinoa ia,

ADDIE R. HOLT.

  Kakauia a hoohiki ia imua o'u i keia la 4 o Feberuari. 1901.

FREMONT J. C. LITTLE

Notari no ka Lehulehu

  E loaa no ka Huaale Akala a Kauka Williams ma ka halekuai laau a pau a ina aole e kakau mai ia Dr. Williams Medecine Company, Schnectady, N. Y.

  He hapalua ko ka pahu hookahi a he eono pahu i ka $2.50.  Aohe he kuai nui ia o keia laau.

 

KA HOOILINA MOI O PELEKANE.

Kanahuakai Makaikai ma Aukekekulia

me Kanawahine.

 

NUI KO LAUA HOOKIPA MAIKAI IA E NA MAKAAINANA

O KEIA PANALAAU O PELEKANE.

  O ka hooilina Moi o Pelekane kekahi kanaka punahele loa i kona lahui kanaka.  Aole oia i like me kona makuakane ka puni lealea, aka, he hookanaka makua kona ano a ua makemake nui ia iho nei e lilo oia ka Moi i ka wa e make ai ka Moiwahine a aole o kona makuakane uhauha.  O kana wahine e noho nei ikeia manawa oia no ka wahine hoopalau a kona kaikuaana i hala aku ma kela ao.  He kanaka u'i kona kaikuaana a ua olelo ia o keia wahine a laua oia kekahi o na kaikamahine u'i loa ma Enelani holookoa.  I ka make ana o kona kaikuaana ua lilo koke iaia ka wahine a kona kaikuaana a oia kana wahine mare e noho nei i keia manawa.  Eia laua ma Aukekelalia kahi i makaikai nei i keia mau la.

  Ma ke kii ua ano like loa no kona helehelena me kona makuakane.  He kanaka opiopio loa oia eia nae ua oi ae kona punahele i na Pelekane mamua o kona makuakane.

  Na kekahi o na mokukaua o Pelekane i lawe aku ia laua a hiki loa aku i Aukekelalia.  I ko laua pae ana aku i ka aina ua ike ia aku la na hoowehiwehi nani i hoomakaukau ia no ka hookipa ana mai ia laua.  Laina ia na koa mai ka uapo aku a hiki i ka Hokele kahi hoi i hoomakaukau ia no ka hookipa ana mai ia laua.  Na kekahi o na koa i hoi mai nei mai ke kaua mai ma Aferika i lawe hoohanohano aku ia laua a hiki i ka Hokele kahi hoi i hoomakaukau ia no ka hookipa ana ia laua.

  Nui ka huro o na kanaka ma na wahi a pau loa a laua i hele ai.  Alualu aku na kanaka mahope ona no ka makemake nui e ike i ka hooilina Moi o ko lakou aina makua.  Haawi ia na paina nui no laua ma na hale Hokele nui o keia wahi.

  O ka maka mua loa keia o ko laua kaahele ana a ua nui maoli no ko laua ohohia ia.  Aole i maopopo loa ka loihi o ko laua manawa e noho ai ma keia huakai a laua.

 

AOHE PILIKIA O NA POKO RIKO.

 

Haule ka Olelohooholo kue a Emaluka.

O BALAUINA. RUSSEL AME KANUHA NA KOMITE I HELE I KA

HAKAAULANA E NANA PONO.

  I ka wehe ana o ka Senate i ka Poakolu nei ua loaa mai he leta mai ka Papa Kiule mai e nana pono nei i ka Kipe ame ka kipe ole ia o na Lunamakaainana, e noi mai ana e haawi ia aku ka leka a ke Kiaaina e olelo ana i na mea e pili ana i ke kipe ia o na Lunamakaainana.

  Noi mai o Kikila Balaunu e kauohaia ke Kakauolelo e haawi aku i keia leka ame na mea a pau a ka papa kiule e noi mai ai. Ku mai o Achi a olelo mai aole kuleana o ka Senate i keia leka oiai ua kakau ia i ke Kakauolelo a aole i ka Peresidena o ka Senate.

  Ku hou o Kikila Balaunu a wehewehe mai ua kakau ia i ke Kakauolelo ma ke ano oia ka mea e lawelawe nei i keia mau hana i keia manawa.  Manao o Kaala aia no la i ka manao o ke Kakauolelo ina oia i makemake e haawi hiki no ina aole o kona kuleana no ia.  Hooholo ia e haawi.

  Loaa mai he palapala kono mai ka Hui G A R. mai e kono mai ana ina laia o ka Senate me ka Hale e hui pu aku ma na hana hoowehiwehi i na ilina ma ka la 30 o Mei nei.

  Ua hele aku o Senatoa Balaunu, Russell mae Kanuha e nana pono i na Poko Riko ma'i a kupono ole i ka hana wahi a Emaluka.  I ko lakou ike ana he poe kino maikai kei8a a ua kupono i ka hana Mahalo nui lakou i ke ano o ka malama ana ia o keia poe ma Kahakaaulana Hookahi wale no mea ano nui oia ka malama loa ana aole e ae e hookomo mai i na poe i loaa i na ma'i ahulau.

  Loaa mai he leka mai la C.B. Cooper Peresidena o ka Pala Ola e hoike mai ana ua malama pono loa ia ke ola o na kanaka o Honolulu nei.  Ua hoauau ia a puhipuhi ia keia poe Porto Rico mamua o ko lakou ae ana ia e hookau ia aku maluna o na moku o kakou nei no ka lawe ana aku ma na mahiko.  Aole hiki laia ke paa i keia poe ma Kahakaaulana no elua kumu.  he poe maikai lakou o ke ola kono a ua lilo keia wahi  malalo o ke aupuni Amerika.  Ninau oia i ka loio kuhina no keia ninau a olelo mai oia aole hiki ke hoopaa wale ia ka poe maemae aohe ma'i o ka poe ma'i wale no kai ae ia e ke kanawai e hoopaa.

  Noi mai o Senatoa Keokeo e hooholo la ka hoike a na komite a e kue ia ka olelo hooholo a Emaluka.  I ka ninau ia ana ua holo ka hoike a ke komite.

  Hooholo la i 30,000 no na hoolilo o ka Ahaolelo o keia kau kuikawa ma ka heluhelu elua a heluhelu ekolu ia i ka Poaha.

  Heluhelu mai o Emaluka he olelo hooholo no ka ninau ana i ka Loio Kuhina Ina he mau olelo kekahi i loko o ke Kanawai kumu e papa ana me ka moakaka loa i ka noonoo ana i na bila okoa ae mawaho ae o ka bila Haawina i keia kau kuikawa.  Nui ka hoopaapaa no keia olelo hooholo.  Olelo kekahi poe ua hai mua ia mai ka haina poe ua hai mua ia mai ka haina o keia ninau e ka loio Kuhina no ka ninau a Kale Achi.  I ka ninau ana ia ua hooholo ia ka olelo hooholo a Emaluka.

 

UA HALA O HUGH MORRISON.

He Luna Nui no na Mahiko.

 

NOHO OIA MA HAWAII NEI NO KE KAHI MANAWA LOIHI.

LOAA MAI KA LONO O KONA MAKE

MALUNA O SIERRA.

  Maluna o ka moku-ahi Sierra i loaa mai ai ka lono o ka make o Hugh Morrison.  ka Luna Nui o ka mahiko o Makaweli.  ma Kapalakiko i ka la 8 o Mei He haole Pelekane oia a ua hanau ia ma Scotland.  He 56 ka nui o kona mau makahiki me 8 mahina keu.  Haalele mai oia i kana wahine, a aohe no nae a laua mau keiki.

  I kona wa opiopio loa haalele oia i kona home a holo mai no Amerika e imi ai i waiwai nona iho.  Hiki oia i Kaleponi me David ane Hugh Center, kona mau hoaloha pili paa i ko lakou wa opiopio.  Komo lakou ma ka oihana eli lanahu a loaa iaia kekahi mau wahi dala.  I ka wa o ka ona miliona o Maui Claus Spreckles i hoomaka ai i ke kukulu ana i na mahiko ma Hawaii nei nui loa kona makemake i keia mau keiki a Center a haawi ia laua i wahi ma Hawaii nei.  Mahope mai haawi ia ka mahiko o Hakalau ia Hugh Morrison.  Malalo o kana mau alakai ana ua puka ino keia hui.  Mahope mai lilo oia ka lunanui o ka mahiko o ka Ona Miliona ma Maui.  Noho oia malaila a hiki i ka makahiki 1890 a haawi ia iaia ka mahiko nui o Makaweli.  Malalo o kana alakai ana ua puka ino keia mahiko.

  Olelo ae o H.P. Balauina, aole oia i ike i kekahi luna nui akamai i ka hookele ana i na hana e like me Morrison.  Holomua kana mau lawelawe ana ma na mea apau.

  Aole oia i hoonaauao ia ma na kula aka ua imi aku oia i ka naauao i ka po.  ma ka heluhelu ana.  O kana mau hoike i ka hui o na Kalepa kekahi o na hoike akamai loa eia no nae aole oia i hoonaauao ia.

  He elua mahina ae nei i hala ua holo aku oia no Kapalakiko no ka imi ana i ke ola aka aole i loaa a ua haalele mai oia i keia ola ana.

 

KA POPE NUI O ROMA.

E WAIHO MAI ANA I KA HANA.

 

AOLE I MAOPOPO KONA HOPE.  HE ELUA MAU MEA E MANAO

IA NEI NO KEIA WAHI

  LADANA, Mei 4. - Maloko o na nupepa o Roma ua ike ia iho e haalele mai ana ka pope o Roma i kana hana a aole i maopopo ka mea e pii aku ana ma kona wahi.  He elua mau mea e manao ia nei no keia wahi oia hoi o Kadinela Rampola ame Vanuteli.

  Ua maopopo loa e loaa ana he 33 balota ia Kadinela Rampola mai na luna pope mai aka aia a piha ka 36 alaila hiki oia ke lilo i Pope.  He Kakauolelo oia na Pope a ma na rula o ka hoomana Pope aole i ae ia na Kakauolelo e lilo i Pope aka oia ka mea e makemake nui loa ia nei no keia wahi hanohano loa.

  O Vanuteli kekahi o na luna nui o keia hoomana.  aka, aole i nui ka poe makemake e lilo iaia ka noho Pope.  Manao ia aole i lawe kona ike no keia hana ano nui loa.

  Ua loaa no ka mana i ka Pope ke koho i kona hope a ua maopopo loa o Kadinela Rampola kana mea punahele loa.  Malia paha o koho ia aku no oia me ka nana ole ia o ka rula e pili ana i kona kulana.

 

HOOKAHI ITAMU I HOLO.

He Ehiku La o ka Noonoo Ia Ana.

 

$15,000 NO KEIA MAU MAKAHIKI AKU ELUA UA LIKE ME

$7,500 O KA MAKAHIKI HOOKAHI.

  I ka hora umikumamakahi o ka la e hiku o ka noho ana o ka hale e noonoo i ka bila Haawina akahi no a holo hookahi itamu o oia hoi he $15,000 no na makahiki elua no ka Moiwahine Liliuokalani.

  He nui na mea i olelo ia e na hoa o ka Hale a he nui na hoopaapaa no keia ninau.  Noi mai kekahi poe i $10.00 wale no.  he $12,000 hoi ka kekahi, a he $15,000 hoi ka kekahi a o ka mea hope loa kai hooholo ia e ka hapanui.

  No ke kuawili o kekahi mau Lunamakaainana ua ku mai o Hon Akina, ka Lunahoomalu o ka Hale a noi mai aole e hoi hou ma na mea i kamailio mua ia.  Ina aole i loaa na mea hou e kamailio ai, makehewa he oi aku ka maikai e noho malie.

  O ka bila haawina kekahi o na bila ano nui loa.  Aia ma o-na la e hiki ai ka lawelawe ia ana o na hoolilo o keia mua aku.  He nui ka manawa i hala ae nei a he hookahi no wahi bila i hooholo ia.  E hala hou ana no paha ka manawa me ka pau ole o keia bila ano nui.  He keu aku ka lohi o na hana a na Lunamakaainana.

 

Na Lala o ka Papa Ola.

HENRY HAPAI KA MALAMA BUKE O KA

LEHULEHU A HOPE-PUUKU HOI.

  Ua koho ae ke Kiaaina i na poe no lakou na inoa malalo iho i lala no ka Papa Ola ma kahi o ka poe i hoopau ia e na Home Rula.

E. A. MOTT SMITH,

DR. C. L. GARVIN.

FRED C. SMITH,

WILLIAM AULD.

  Ua maopopo ia oukou ua hoopau ia na lala o keia papa a koe wale no o Kauka C. B. Cooper.  Nolaila o lakou me ka Loio Kuhina na lala o ka Papa.  Ua manao wale ia no o E.A. Mott Smith ana ko lakou Peresidena.  Ua makemake ia o C.B. Cooper aka aole ona makemake no ka nui loa o kana hana.

  Hauoli makou i ke koho ana ia o William Auld, i laia no keia Papa. O keia kekahi o na makua o ka Lahui Hawaii nei, he kanaka akahele a oluolu Kakaikahi loa na kanaka Hawaii i hiki ke oi ae mamua ona ma na hana alakai i kona lahui.  Ua hana oia malalo o ka Papa oia o ke kau o na alii ma ke ano he luna nui no ka halepupule a ua malama pono ia na pupule i kona wa e noho ana.  Ua like oia me ka makua no lakou.

  O Kauka Garvin kekahi o na Kauka i hana nui i ka wa bubonika.  Oia ka Peresidena o ka Papa Ola no kekahi manawa pokole.

  Fred C. Smith oia ke poo kuai kikiki kaa-ahi o ka Hui Kaa-ahi.  He haole oluolu a he nui kona mau hoaloha mawaena o na kanaka Hawaii me na haole.

 

  Ua hookohu mai ke Kiaaina ia E.S. Boyd. kaikaina o Kimo Boyd. i Komikina no na Aina Aupuni ma kahi o J.F. Brown i hoopauia e na Home Rula.

  He keiki Hawaii keia i noho loihi ma ka hana, aua ikeia ka pololei o kana mau hana ina wa apau.  Ua makaukau oia i ka lawelawe ana i na hana aupuni o keia keena.  He akamai oia i ke ana aina. he kamaaina nohoi i na aina aupuni apau.  He kupakako oia no loko o ke keena o na Hana Aupuni Mailaila aku ua hoi aku oia no keia keena i lilo ae la oia ke poo.  Aole loa e hiki ke loaa kekahi kanaka Hawaii a hole no paha i oi ae ke kupono no keia wahi mamua ona.

 

  O Henry Hapai. keiki a ka Lunakanawai apana o Hilo, ka Malama Buke o ka Lehulehu a ke Kiaaina i hookohu mai nei ma kahi o W.H. Wright i kohoia i Puuku.  He keiki Hawaii keia a he malama buke akamai.  Ua hoonaauao ia oia ma ke kula o Punahou.  Komo oia ma ke keena o ke Kuhina Waiwai i keia manawa, a hoomaka mai kahi haahaa loa mai.  Ua pii liilii ae oia a no ka nui o kona makaukau ua hoao ia oia ma ka malama ana i ka buke o keia keena.  Ua lawelawe oia i keia hana me ka makaukau nui no eha makahiki.  He keiki opiopio loa oia, aka ua oo kona mau noonoo Mai ke kulana haahaa loa mai ua aneane i hiki aku i ke poo o keia keena kona pii liilii ana.

  Ua hanau ia oia ma Hilo a ua haaheo o Hilo i ka lilo ana i kekahi o kana mau keiki keia oihana hanohano.  Ua nui kona kaoo ia e na haole hanohano me na kanaka Hawaii nohoi no ka ikeia o ka nui o kona makaukau.

  Ua maopopo loa aole e kue ana na Home Rula i keia poe apau loa i koho mou ia mai nei no kela mau wahi oiai he poe kupono wale no, a he kanaka Hawaii wale no hoi. a oiai oia ko lakou makemake aohe mea aku i koe.

 

Ka Hunahuna Mea Hou.

 

  Ua lohe ia mai e hele ana ke Kiaaina no na kuahiwi o Waianae e hooluolu ai.

 

  O E. S. Boyd ke Komikina o na Hana Aupuni ma kahi o J. F. Brown i hoopau ia e na Home Rula.

 

  Kukulu na Paele o Wailuku i hui kinipopo a paani me ka hui kinipopo o Wailuku.  Haule ino na Paele.

 

  Ua piha loa ka hale kula o Kekaha i keia mau la, no ke komo nui ana aku nei nohoi kekahi o na keiki Poko Rico. 

 

  E heihei ana o Virgine A me Aggravation i ka la apopo.  He $250 ka makana.  E hele ae e ike ma Kapiolani Park.

 

  Ua hala aku ma keia aoao o W.H. Neal, kekahi keiki Hawaii i noho kumukula ma Koloa, Kauai.  He keiki oia i aloha nui ia.

 

  Haawi ae o Mr. ame Mrs., Bainbridge i kekahi mau himeni me na haiolelo ma ke Kula nui o Kamehameha.  Nui na poe i hele ae e lohe.

 

  E mare ana ka Lunamakaainana Jonah Kumalae me Miss Lena Ahana i ka la 28 o Mei, hora 8 P.M. maloko o ka Halepule o Kawaiahao.

 

  Ke hoomaka nei ka Luna Nui o na Hana Aupuni i ka hoopiha ana i kela ko-wa e waiho aia mauka iho o ka hale holoi lole o ke Aupuni ma Iwilei.

 

  Aole i paani ka bana i ka Poakahi nei ma Emma Kuea, ua hele aku lakou e ike i ke keaka ma ka Hale Mele Hou.  I ka po Poalua lakou i paani ai malaila.

 

  E hoopiha aku ana ka Hui Alahao Oahu i kela wahi e waiho ala ma ka aoao mauka o ke alanui Beretania ma Aala ae nei.  E pau ana ke ino o keia wahi, a e lilo aku ana i kahua hale maikai me keia mua aku.

 

  I ka wa i hiki aku nei na kanaka Hawaii i laweia aku nei no ka hoikeke ma Buffalo.  Nu Ioka. ua eleu ae la lakou ma ka lakou mau hana me ke ka'ulua ole iho.  a ua nui na makaikai i naue ae e ike i ka nani.  Me he mea la aole no i nele ka iini ko-ii e hana ana ia loko o na lede i naue ae e ike ia lakou.

 

KA MOKU-AHI SIERRA.

  Maluna o ka moku-ahi Sierra i loaa mai ai na leka me na mea hou o na aina e.  Haalele keia moku ia Kapalakiko i ke kakahiaka o ka la 9 o Mei a ku mai i Honolulu nei i ka hora 7:30 o ka Poakolu la 15 o Mei.  He elima la me 16 hora mai Kapalakiko mai a hiki i Honolulu nei.  Maikai wale no ka moana a hiki wale no i Honolulu nei.  Ua pena  hou ia olalo o keia moku.  He pena keokeo mamua a he pena eleele hoi keia.

  He 25 tona ukana i laweia mai no keia awa.  He mea ai ka hapanui o keia ukana.  Maluna o keia moku i ku mai nei o Rev. me Mrs. Felmy, ke Kahunapule hou o ka halepule o na Kelemania ma ke alanui Beretania.

  Haalele mai keia moku ia Honolulu nei i ka hora eiwa o ka po  Poakolu a holo loa aku no ka hui keaka a Josephine Stanton no Kikane,  He kanakolu a oia ko lakou nui.

 

KA MA'I BUBONIKA.

  He mea maikai paha e ike na makamaka heluhelu i ka nui o ka poe e make nei mamuli o keia ma'i ma na aina o oiai ua ike kakou i kona weli ame na poino i lii mai maluna o kakou i ka wa i kipa mai ai keia ma'i ma Hawaii nei.

  He ikaika kela ma'i. me ka ma'i hepera ma Manila i keia mau la.  Ke hoao niia i keia mau la.  Ke hoao nei na kanei na kanaka ame na Luna Aupuni malaila e hoomake iho aka. aole i hiki.  O na Pake ka poe e make nui nei i keia ma'i malaila.  He 20 a hiki i ke 30 ka nui o ka poe make i ka la hookahi.  Ma Hawaii nei he hookahi a elau no o ka ia aka ua kau e no ka weli.

 

  CAPE TOWN (KAONA LAE).  Mei 8.

  I ka ninau ana ia o Mr. Gregory, ka poo o ka oihana lapaau ma keia kulana kauhale, no na mea e pili ana i keia ma'i.  olelo mai oia aole loa e pau a hiki i ka pau ana o na lole i ka make a puhi ia i ke ahi.  He nui na lole e hoolaha nei i keia ma'i a ina e hiki he pau loa lakou i ka make alaila hiki ke loaa ka manaolana e loaa ana ka maha.

 

KALAKATA. INIA.  Mei 4. - Ma Inia paha ka oi loa o ka ikaika o keia ma'i.  Ua piha ino ka aina i na kanaka like oke e noho ino ka aina i na kanaka like ole e noho ana, a he mau ohana nui iloko o na wahi pupupu hale liilii. a i ka wa e loaa ai o kekahi e lakou o ka laha aku la no ia iloko o ka ohana.  He mau haneri e make i ka la hookahi mamuli o keia ma'i ma Inia.

  Ma ka lono hope loa mai nei he nui ka haunaele o na poe i hoomalu ia no keia ma'i a kauoha ia na koa e ki a make i ka poe e hoohaunaele loa ana.

 

MAI MAKE KA MAKAI KAULIO.

  I ka Poakolu nei mai make a e maka aku ana no paha o J.W. Wulbers. he makai kaulio.  Ke kumu o kona poino i hookui i ka pou telepona oiai oia e hoao ana e hopu i kekahi lio i holo me ka kaapio helu 170.  Hoomaka keia lio e holo mai ke kihi o ke alanui Pupule me Moi a no ka hemo o ke kaulawaha mai ka waha mai o ka lio ua hiki ole iaia ke hoopaa mai i ka holo o ka lio.  Paa aku oia ma ka hulu a-i o ka lio a hiki i ka South Street ilaila oia i hookui ai me ka pou telepona ma kona lae.  Aole i maopopo kona ola.  Aia oia ma ka Hale ma'i Moiwahine e nana pono ia nei.

 

NO KA HALE PUPULE.

  Ma ka Poakahi nei i hoouna ia aku ai e Lunakanawai Wilikoki he elua mau pupule i ka Hale i hookaawale ia no ia ano kanaka.  He Porto Riko a he kaikamahine kanaka.

  I ka manawa i luna o ke kaa-ahi ma Amerika e holo mai ana mai Nu Ioka a hiki i Kapalakiko ua ikeia ke ano pupule o keia Porto Riko.  Lele oia mai ke kaa aku oiai e holo ana he 30 mile i ka hora a hoopaa ia ka holo o ke kaa no ka huli ana iaia.  I kona loaa ana hoopaa ia iloko o ka lumi paa.  Nou kona huhu no ka hoopaa ia malaila @  o loko o ka lumi i ka hanaino ia.  I kona hiki ana mai i Hawaii nei ua mau no keia ano e ona a i ka Poakahi nei ua hoopaa ia oia ma ka Hale pupule.  He 20 wale no ka nui o kona mau makahiki.

  O Miss Annie Lopa kekahi i lawe ia aku no keia wahi.  Olelo mai oia i pupule oia no ka nui loa o ka poe e makemake nei e male ne ia, a no ka hiki ole iaia ke male ia lakou a pau loa, nui kona kaumaha a lilo i kumu ano e no kona noonoo.  Ua lilo kona mau makau ma ke kahua ma'i Pake.  He 21 ka nui o kona mau makahiki.

 

MAI HOOHEMAHEMA.

O na Uha-hemo, he Mea Hoopoino ia i ke Ola Maikai. a he Mea hoi e Loaa

ai ke Kino i na Poino he Nui.

 

(Mai ka Nupepa Sydney Herald mai.)

  O ka poe apau e hoomaopopo ana i ke kumu o ka loohia ana o ke kino i na ma'i lehulehu. elike me na ma'i poino o ke ola elike me ka fistula, ka popo o ke kikala, ame na wahi pili kokoke ilaila, a pela aku, o ka hoomaka ana  mai i na manawa lehulehu, he liilii loa, a he puupuu liilii wale no ia i kinohi, a pela e ulu ai a hiki i ka nui loa ana, a ia wa iho la e ikeia ai no ka manawa mua loa, o ka mea wale no e oia ai, o ka hamo i ka laau ola a DOAN i kapaia, DOAN'S OINTMENT; no ka mea, o ka laau wale no keia o oia ai o na ano ma'i uha-hemo o keia ano, pela hoi me ka manao, ka pehu, a he mau haneri poe i ola mamuli o keia laau, a  o ke kumu i makemake nui ia ai, no ka emi loa, oia iho la ke kumu i hiki ai i ka poe ilihune ke kuai a lapaau ia lakou iho, me ke ola a palekana loa mai na kinaunau mai o keia mau ehaeha o ke kino.  O kekahi mea e ola koke ai o ka ma'i, o ka loaa mua i ka laau mamua o ke kumu ana o ka anoano o ka ma'i iloko o ke kino; no ka mea, i ka wa e kumu ai o keia mau anoano ino, o ka wa ia e paakiki loa ai o ke ola, a he mea hiki ole i ka laau ke pale aku mahope oia wa.  He loaa no mahope mai, ke nui nae na poho laau e hamoia ai.

  Eia iho kekahi ma'i a'u i ike ai: Eia ka Mr. William Gilliver o ka Hui Alahao o Gilliver & Curtis, nona hoi ka hua uwila o "Avoca," Bankstown, a penei oia i kakau ai: a ua pa'i piha ia keia leta:

  Messrs. Foster-McClellin Co., 76 Pitt St., Sydney, N.S.W., Feberuari 14, 1899.

  Aloha oukou: - I mea e pomaikai ai elua ame ka lahui a puni e noho ana iloko o na ehaeha he nui, a i loohia nui hoi i na kinaunau o ke kino mamuli o ka ai ana a ka meeau ame ka manao o ke kino, nolaila keia wahi hoakaka akea.  He 22 o'u makahiki iloko o ka ehaeha o ka ma'i he meeau.  Ua hoao au i na kauka lehulehu a aole nae i loaa ka pono, he wahi maha iki wale ae no a mea oili hou no.  Ua nui maoli no ka pilikia mamuli o keia mau kinaunau.  I kuu ike ana i ka oukou hoolaha. ua kuai koke au i poho laau hamo na'u. a i kuu hoao ana hookahi hapalua o ua poho nei, o ka hoomaka mai no ia o ke ola, a i keia wa ua ola loa ia au.  E hoolaha aku oukou i keia elike me ka makemake.  Me ka mahalo,

WILLIAM GULLIVER.

  He mea waiwai ole loa ka hoonuinui wale ae no.  He ola wale no na ano manao apau loa i keia laau kupanaha a DOAN.  Aole he maha iki, aka, he ola loa no.  Ke hilinai ole mai oukou i keia mau hoike i hoolalo, alaila, e ninau ia William Gulliver, ka mea i ola maoli i keia laau.  Eia oia ke noho nei ma kahi he 12 mile ka mamao mai Sydney aku.  Aole anei oia ka hooia kupono loa no keia mau hana kupanaha a keia laau?  Heaha ae ua mea oi?

  He kuaiia keia laau a DOAN ma na halekuai laau apau, no ke 50 keneta o ka poho; a e hoounaia no ma ka leta ke loaa nua mai ke kumukuai ia HOLLISTER DRUG CO., Honolulu, na Agena no Ko Hawaii Pae Aina.