Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 21, 24 May 1901 — Mookuauhua Elua o HAWAII. [ARTICLE]

Mookuauhua Elua o HAWAII.

! Ka pau ae la no i& o keia iiuliu kaua i ana, ua Ike mai !a no na kahuna o Ka- ī paihllani i keia iiuliu kaua o kana mao I kelkl ua kena ae )a o Lualeimaalo ke! kahuna o Kapaihilanl. e hoi na waa no I Maui. aole o!a o ka makua I ke kelH, i ua hull JJke ae !a ka fhu o na waa no I Maui no ka palena ko lakou alanui no! la i i hele mai ai. j Ua oieio awiwi aku la o Kauhilani i! na alii, e a*u a!li„ ke Ike nei au o Kapaihllani no kela mau waa ihuil hol aku la no Maui kahi ana i hele mal la, o ke KaiKuahine no la o ko iaua Luaui makuakane o Kaiaunuiohua. ko lakou • makuakane hookahi no Makuahine hoo I kahi, I manao mai la nau e huna na na Iwi. eia ka lua aole ona makemake e kanu ia kona Iwi ma kahi e. I ka iohe ana o ke aiii o Uukanipoo kona i'a ponoi fto ia, ua hopn koke akn ia o Uukanipo i ka puaa hiwa me ka awa lau Hiwa, ua hoolale ae la oia I kona Hookele waa me kekahi mau koa ikaika loa ona. #he Makahinuaola kei alil kahuna. ua uhal maiia na waa kialua eiua. O Uukanipo me Makahi-nuiaoia o na keiki alii hoi ma kekahi waa Kialua 0 Papio me kona alii kahuna opio no hoi o Kualoa, i ka Puka ana o na waa; 1 waho-o Waiplo. 1 nana mai ko lakou j nei lena ike, eia na waa o Kohalaloko Makapala, Hiki mai ia na waa o Uukanipo i Makapala, haalele na lau waa o Kapalhilanl i na ae kai o Kohala, ke haulani nei na waa ā Kapaihilani no kk noana o Alenuihaha. ike kahuna o Kapaihikini i na wa o ke alii o Uukanipo, olelo aku la o Kahulipu ke kahuna o Kapaihilani e. e ke'lii a'u, eia au keiki la ke uhai mai nei ia oe e pepehi a make ua kulu iho la na waimaka o ke aiii.Hapau ae.

Ua Ike koke aku la o MmakahinuaoFa ke kaula hooulu lahui i ka olelo lapuwa le a ke kahuna hoopunipunl olelo ae la o Makahinuaola i kona alii ia Uukanipo e, e kuu alii, kuu Haku, hoopunipuni ke kahuna o ka Makuahine o kaua o Kapaihiiani, olelo ae ia eiae au keiki ke kii mal nei e pepehi ia oe, ua uwe ae la* ke alii Kapaihllani i ka maka'u i ka make ia oe. a ia la ka Makuahine o kaua ke uwe kapalili mai la i ka pola o Nakaulua waa alii. Noho iho nei na elemakule uwe, i ko laua huiu makua ole ae la laua i ka laua mau keiki I na o ko maua mau la, aole maua e maka'u 1 keia mau ia, aole maua e maka'u i keia mau lau waa. ua ku koke mai Ia o Oiliilikamakaokauila ke keiki ehiku a Makahinuiaoia me kana ljmu paiau nui, a ka hea ae la 1 na hoe waa, me ka'o ana aku I kana laau pala imua. Hoe imua i ka hoapaio. ua luma'l koke mai la na hoe waa i ka hoe, me ka hele uluulu. ike mai nei na waa o ka Kapaihilani e hoolo aku ana no na waa alii, ua hoola'l malie mai la, iakou. me ka manao o iakou ke oole'a, eia ka ke ahi enaena ke hele aku nei. Ua puni na aiii apau i ka olelo a ko lakou kahuna wahahee. ua piakaukau mua na koa o ka aoao o ke alii wahine 1 ' 0 ka Hoolale no ia o na keiki kane. o ko Uukanipo aoao na makou mua e mau ka p'ae'a wale no. i hakalia i ka hui aku. o ka hoolale no ia o na ai a wahia. Ke kokoke aku nei na waa kialua hakaka, me ke ka'u lua ole iho. ua wehe mai la na waa o Maui me he hano malolo pahoe e la a na lawai'a, iho aku nei o Oiliiiikamakaokauwiia, paha aku nei I kekahi mele hakaka me ka maopopo loa o ka hua mele. Eia au e ela wau. O OHiilikamakV>kauwila. Keiki ehiku a Makahinuaola, He hoa paio no na kupuna. Hoa hakaka no ka makani, O Makaliikamalama kau laau. Ka laau palau kupua mai ka po mai. E ul e ninau ana nowai ka waa. He mau waa kaua anei? He wa Ike keikl paha, * Hoopunipuni wahahee, Ke kahuna o ko makou makua. 0 Kapaihilanialli o ka moku. Oielo ae la ei ae au keiki. Ke kii mai net e make oe, Auwe hoopunipuni, Kahuna wahahee, Kauwa make loa oe ia'u, E oia na makaainana o ke alii. Ike iho nei ke kaulana aina o ke alii ua pololei kela leo i olelo ia mai la e ke alli, ua ike ia keia mea, aole i kuemi hope mai ke kaulana Aina, ua kau aku la oia I ka hoallona ina waa Kieloa e holo mai a piii, aole kaua ma ka hoaiiona laau. Eia ke 010 nei ka makena a ke alii Kapaihilani i ka ike ana mai i kana mau kelki elemakule, eia no o Oiliiiikamakaokauwila ke nana pono nei kona mau maka huhu maluna o ke kahuna hoopunlpuni, i ka piii ana aku o na waa kialua aiii, ua kiola koke ia mai la ke kahuna wahahee, l ka poho o ka lima o Oilllikamakaokauwila, ua lalau iho la na lima hao wela o ua kaaka nei. Hana ia iho la Huna o kekahi lima o ua eueu nei make ke Kahuna wahahee. Ua moe aku nel o Uukanipo ma Makahlnuaola ma na k&puai wawae o ko laua hulu makua, me ka uwe nui o na lii a pau, ja kahea leo nui ae la o 01« liUikamakaokaulla i na waa apau loa ua'o aku la oia 1 kana laau Plau imua, 1 Waipio ka Ihu o na waa apau me ka o ana o kana laau palau imua. Ua !ho aku la ka Ihu o na waa no Hawnli Waipio, ua hoouna ia aku la kekahi waa Klaloa mamua, e hoomakaukau i na mea a'i ka puaa ka ilio na mea ai apau loa. pau no ka olelo a | Oilinikamakaokauwila. kana lo aku la[ no ia o ka waikialoa. he pae wale no ! \ ka ale, o na'Ul apau loa eia lakou lluna : o na waa kaulua allL | 1 ka manawa I komo aku al na eiele o ka waa kialua 1 Walplo, ua hoouoa fa na elele mama loa oia na kukini. ma ma ke kmuoha aili ua punl koke ae La 0 'Hawaii I ka lohe» ua hlkl mal ke alil wahin* Kapalhl)anl makuahin» o X7Q« kaaipo, ua h«1« nug nal U na wahi a pau apuni ka Aina o KUaali. Aola no ho( 1 n iho komo ana na waa 1 Walplo, panla la Iho na Awapa«, paa pu ! tta waa ke weH mal nel na Imu Paaa» ua "kalua kekahi« k» 010 xml kapihe a na >ni, me na makaalnaaa. &o ka, Mkl ana mal o ka makna alll, m« ke kanmahaha n» moopona, luuluu oa kuakahl kualua, akua kola, kuaha. a hiki l na mooiMana km Unuu Ua aoho o ftp>lhil»hi, aol* t» I «• koln «uUama, ua mki akn la oliu ko kana ntt I oielo «l kanu la ao kMt»Ml«i ma kahio kona bh kn-

| puna, oa ko fa oielo. hof no hol na lii o | aul. pau ko lakou h«lu ana. [ Eia na Āi opio ua wela loa ka hao. i ua hoohul ia laua me na kalkuahine no | o Papio no hoi. ua hui no laua me ku- | muhualipoUpo. l kona mua iho no ia, o ; Kuaofa no hol me kona moa Iho no ia. jo Kuaoia no hoi nae kona mua iho no !me Kalanikauielelw!. hui lakou me ka imaiuhia aole e'u nene la mai hee moe ]koko no. | l'a hoouna o Makahinuiaoia ika poe j helu lahui ua pau na lahul i ka helu la i Hawaii Maul. Kahooiawe. Lanal. Mojlokai. Oahu Kauai ame N'iihau, ua pau ;pono loa. aole hemahema ! koe aku o i ka hoonopo waie no koe o ka helu. I Kuauli, Hawaii 1,000,120. Kulua, MauL 946,400. Maiku, Kahoolawe. 600.5001 Welloa, Lanai. 700,100 Maulu, Moiokai. <30. 100. i Ohu'e. Oahu. 810,520. j Kawili. Kauai. 810.400. Kunuu, Niihau. 642,000. Houluulu 5,800,311. Ike iho la ke aiii kahuna o Makahlnuiaola ua pau pono ka lahui i ka helu ia, ua mahalo no ka elemakule Uukanipo I ka helu lahul olelo ae la o Mal'kahinui aola i kona alii ia Uukanipo, e 'i hoailona ia ko laua mau noho alii i ka laua mau kelki, ua ae aku la ke alll l.'ukanipo i ka leo aiii a Makahinuaola. j l'a hauoli fawo£afowodilo i ' kwolaodal i Ua Hooii'na ia ka noho alii o Uukanipo maluna o Papio. malalo mai ko Pa- i ; pio mau kaikuaana, pela nohoi ko Ma- j | kahinuiaola. hooilina nohoi oia I kona noho aiii kahuna ia kualoa na laua aku ana e malama na alii me na Makaainana. He au loihi no ka noho ana o na alii he me'e ka puiwa o na mea apau i ke, alii i ka haiulu o ka honua, ua make ] Iho la ke alii Uukanipo, i ka ekolu ha- j neri o kona mau makahiki o ke ola ana, e Makahinuaoia aku no ke'lii kahuna i ke kanakolu no o kona mau makahik! i n ko laua ola ana pau ae la ko laua j olelo ana. X