Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 24, 14 June 1901 — Page 3

Page PDF (1.69 MB)

This text was transcribed by:  Daniel Sansome
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOLAHA KUMAU

Ka Hui Alahao ame Aina o Oahu

Mahope aku o Januari 1, 1901

 

Manawa Holo

WAHI HO@LULU              Mal Honolulu aku,)        Wai@miiae, koa huikau ua la apau koo ko Sabati                               Waiaiua, kaa ohua, ua la apuau                            Waiauao, ka ohua ua la apau     Wili o @wo                         A.M       P.M.      P.M.      P.M                Moloiuiu              7:1          3:10        5:10       5:10             Hanana               8:0          3:43        5:50        5:50        Wilio Ewa                 8:@7      4:08        6:10        6:10        Waaianae            9:@        4:43        Waialoa                ...            12:00

WAHI HOOLULU.              Mai waho mai ai Honolulu.)         Wi, o Kwa, ka oliua, koe ke Sbati               Waialua, ka ohua, na la apau.     ua la apa aa huikau a @ diu, koe o a, a bili              Waiaiua kaa ohua na la a pau Wi@i o Kwa kao ohua          A.M                A.M.      A.M.      P.M        Waialua                ...            6:12        ...            2:39        Waianae              ...            7:12        10:09     3:55                Wili o Ewa          5:50        7:47        10:59     4:32        2:40        Mauaua               6:15        8:07        10:3@   ...            1:10                Honolulu              6:50        8:40        ...            @:36      1:45

G. P. DENISON,

Luna.     F. C. SMITH

Luna Kuai Palanala Ho

 

LYLE A. DICKEY

mai na Mokupuni mai.                   A hookola na hana pill kanawai ay@ Kihi o Alanui Betala me Moi. Pahi

 

Metropolitan Meat Co

(Hui Kuai Pipi @ropolitan.)

G. J. WALLER, (Wala) - Luna N@

108 Alanui Moi.

Poe Kuai a Hoolako i na Moku                    ME         na Io Pipi, Hipa apela'ku.               @E loaa m@n ana na Manu ame na @ mano i hoohu'lhu'lia iloko e ka Hau.      Makepono ke Kuai i na l'o Pipi mei nei.

TELEPONA HELU             876-@

 

Koko Maemae

OIA KE KUMU O KE OLA KINO MAIKAI

KA AYER SASAPARILA

Ka mea @ maemae al ke koke, Malke na aa-lolo, one ka al, pau ka pehaluhl, a maikal maod ke ola. He man ta@anl o na kanaka i h@ike no ke ola o ka Laau Sasaparilla a Ayer. Ke h@a mau mai nei ka lakou mau pelapale ma kele @e kela eke leta. Aohe keia he lanu @o ka hoao wale ana. Ke hoola m@ mel kela poe leta apau, "ua ola au i ka Laau Sasaparita a Ayer." O keka@

 

WAHINE NAWALIWALI

I hele a pill mau ka ill i ka lela moa @ loohia i ka ma'i papalahu ai ili, i hele hoi a wiwi, a pela hol me ka ma'l@ loohia mau ai lakou na wahine, kakau mai la ola no kona ola loa ana @na makemake oe e hoopomaikaila o@ o ka pomaikal l @eia e keia poe. a loan l@ oe ke ola kino maikai a ikaika, alaila, e inu oe l ka laau hoomaemae koko a hoolkalka kino hol.

 

Ka Laau Sasaprila a Ayer.

                E makaala loa no na laau hoohalike@ke kumukuai emi. Ka inoa o keta laau. ota ke AYER SARESAPARILA E iketa ana keta inoa mawaho o ke wa-hi a maleko nohol e ke kino @ hela ame kela omote.

@A HUAALE A AYER l uhila me ke ko, he aue ka al una

 

No Keaha I HOOKAWELEWE LA LOA AKU A OE I KELA
ANU, KUNU AME PUU EHA?

Ua kanlana lea ke LAAU KUNU A AYER (Ayer's Chery Pectoral) Iloka a na makekiki he aneamo 60, ma ka hoola ana i na Ha'l o ka Puu ame ke Akemama, ko Anu, ko Kuau, ka Ma'i La Guippe, ame'k@ Ma'l Maia o ka pal@ Akemaima. Ho uno keia @a ma ka inu a@, a he otate ke ola.

AYER'S CHERRY PECTORAL

 

Na Malake @ula mal @ Melka@ @ o ka @

 

@ laua l @ Laau K@ i H@ @ kal@

 

Hollister Drug Co. Lt

@a Agema ma@ ke @a Ma @

 

Mookuauhau Elua

HAWAII

Ua a'o na iahui Kahuna i ka lakou mau hapuu keiki pela no o Puakamea e a'o nel i kana Hapuu alii la Meamea i na ike hooulu iahui ua paipai pinepine no ke lii kahuna i na makaainana @aio i ka lakou mau keiki @ ka hana. @pono ai ka noho ana a na mam@ hope loa na huliamahi ka lahui kanaka i ke kauoha a ka leo alii Puakamea, eia no heima Wahine ke alo nei i na kalkamahine     

                Ke a'o nei no kekahi mau lahui i na pule Hilaka, he hoopailua loa ka lahui hooulu kanaka i na kahuna Pele Hilaka, me na Akua liilii e ae, a puni ka aina na ka iahui hooulu kanaka i kalua i ka Imu ahl enaena o Kamaunuiaola, i ka nalo ana i ke kauveve waiho la ka imu a loihi i ka Huai ana ae aole kanaka i ka Imu @a kaumaha iho la na kahuna hooulu lahui.                              I ka nana ana aku a ka lahui kahuna ia Kamaunuiaola e alakai aku ana i kekahi puaii kaua nui hewahewa e hakaka me ka iahui kahuna hooulu kanaka ua lawa lakou me na mea kaua' ikaika loa, olelo ae nei kaelemakule Puakamea i ka papa kahuna aole no wau l olelo e pepehi i ke kanaka la Kamaunuiaola na oukou na ka lahui alii kahuna keia mau hana Hoomainoino i ke kaku o ke Akua o ka Honua me ko lakou hewa ole.      

                Ua ala mai la ka lahui alii me na alii kahuna hooulu lahui alii me na lii kahuna hooulu lahui no ke kaua ana aku i ka Poe hoomane i ke Akua Pele o ka Honua ua olelo Puakamea i na kahuna, m@na alii owau ke make i moe puu no keia mau hana a na lii kahuna konaz hoapili hooipo kuka olelo no ka pono o ka laua noho alii.   

                Ua haalulu ae la ke kino a puni o ka elemakule Kumaewaalii a ku'o ae la ka elemakule, me ka uwe ana pela na alii kakana, olelo aku la o Puakamea la lakou e make au i ko kakou mau lahui makaainana no ka Hewa a ka lahul kahuna i pepehl wale ai. Olelo hou ae la o Puakamea ke kahuna nui o ka papa Hooulu lahui mai kaumaha oukou no'u e na lii ola ka mea e ike ia ai ka mana o ke Akua a kakou e hllinai o Kane me Kanaloa Kepoohunaikeaouli wahi a ke kahuna hooulu lahui, make wau mai malama la lakou ua haule ko oukou manaolana pela me ko'u uhane mahea la kou uhane e hele aku ai ke kanaka pono o ke Akua ike alo o Kane me Kanaloa Kepoohunaikeaouli na Akua ekolu.   Olelo ae nei o Puakamea e ho'a ia i imu no'u, me ne la nae ko'u imu e hana ai, e eli ia i lu@rui e lua a nana ka hohonu elua, a nana ka laula lyike ka poepoe hoopiha i ka Wahie a ke kae o ka lua ho'a aku ke ahi eia o Namakaokeahiakea ke ike mai nei ike ia mau hana hoehaeha puuwai a kana aloha alii Kaikunane aole nae e hiki iaia ke pani mai i kela mau hana a kona alii i mea e hoike ia ai ka mana o ke Akua ua ike aku ia o Namakaokeahi i Ka'a mai o ke ahi nui.                    

                Ua komo koke ae la o Namakaokeahi kaiakea i ka Hale kapu Akua, hoolale koke aku la oia na kahu akua e ma koke ia mai ka awa kapu, ike mai o Kamaunuiaola i keia ahi nu e pii nei ka wena ula o kooko i ka lani, ua ninau koke ae la oia i kona mau Paalalo o ka lakou oihana he ahi nui hoi kela o kahi o na alii ino e'a mai la, olelo aku la kekahl o lakou he ahi no ke lii kahuna Puakamea ua holo a kula lakou e nana i keia mea nui.                   

                Ua ike ia keia ahi ke pii nei kula o ke ahi me ka wena ana i ka lani, ula pu uke ao me na mea a pau o ka lewa ua hoomoe aku la o Puakamea i na kauila mana i ka waha o ka lua ahi e hiku kaula Hoopaa ae no ke kino o Puakamea ua kaa aku la ka elemakule Puakamea iluna o ke kauila e i no ka ula o ke ahi ke pii nei me ka ikaika i pa umi ia kona wela.            

                Eia na lii ke kumakena nei me ka kaumaha o ko lakou mau puuwai o ka lahui kahupna me Welialii kau kahoku Puaalii me ka weli Holani na keiki a Puakamea ua olelo ae la lakou ina e Make ko lakou Makuakane Puakamea ke lii kahuna e luku aku ana lakou i ka lahui alii kahuna ua ike mai nei ka ma kame Namakaokeahiaiakea eai o Puakamea ke koala nei i kona kino elemakule i ke ahi enaena aole o Namakaokeahi i hooka'ulua iho ua hapai ae la ola i ko lakou pule awa pono i me ka Apu awa no i ka lima.            

                I ka hookuu ana iho o keia pule a Namakaokeahikalakea, ua ike aku la oia ua pio loa ke ahi o ka lua ahi e ku ana o Puakamea ke alii me na ili a pau me kona manuheu ole i ke wela a keia puu ahi nui ua mahalo ae la ka lahui alii me ka lahui kahuna hooulu lahui ua nune ae lakou ne Puakamea i ka mana nui o kane me Kanaloa Kealiinu Kepookapunhunaikeaouli.                Ua olelo ae no o Puakamea e haipule no ka lahul hoomana la pele me na Akua apau o ka Honua aole e keakea ia iakou, o ka poe e pule ana la Kane me Kanaloa. Kepookapuhunaikeaouli me na Akua o ka lani a pau e pule no lakou me ka naauao loa a ka pono ko ke Akua makemake aole o na hewa a pau o ke ao nei, e eha ai ka naau o ke Akua me kona mau Anela e noho ana ma kahi o ka pono mau loa.                    

                Ua hele mai la o Kamaunuaola ke kahuna Hooulu lahui o Puakamea a hapai ae la ka leo o Kamanulaola i kela pule me ke ano ano eehia o na mea a pau me na alii a pule mai la ke laula pele, ma ka Hulihia i kupono i alaua i ka wela i ke ahi o na kahuna.               

                I ka hookuu ana o ka leo o Kamaunuiaola ua lele mai la o Puakamea ka elemakule Hooulu lahui a honi mai la i ka ihu o Kamaunuiaola ua uwe ae la laua. I ka pau ana o ka makana a na lii kahuna ua lelo hou ae la no o Puakamea, aole ku'e hou ana aku i koe no ka poe hai pule i kela ame keia Akua.                  

                Ua olelo ae o Puakamea e helu la ka lahui kanaka a pau mai na moku mai Kuauli nou e kumu, ua kena aku la ka elemakule Puakamea i louku kana keiki Umikumamakahi e holo no Kulua, Maiku Weiloa, Maui ohue. Kawali Kumu i ka holo ana aku o lakou a Maui o Kulua no ia ua hiki mua mai la na helu o na Aina a pau e waiho ana i ka opu noonoo o Kauikaalaneo ke kahuna o Kulua Maui.              Ua hoi mai o Louku a Hawaii Kuauli imua o Puakamea kona makuakane ua hahal aku la o louku ina mea a pau i kona makua kane i na helu lahui a puni ka Aina ua apo aku la o Puakamea i ka ike helu lahui a Kauikiaalaneo i holke mai al i kana heiki ua Heiu mua la iho la ka la hui o Hawaii Kuauli u apau pono no nae, mahope mai ua mbaopopo loa ka helu lahui.    

                Ua olelo ae la o Puakamea ke ike nel au ke alii Houlu lahui ma ko'u noho alil Hooulu lahui ana no ko kakou mau pae moku ua ae ia mai au e na Akua Hooulu lahul, ua pomaikai ka Aina no ka ulu kikiwawe a hooaupai i ka aina i ke kanaka i na mene ia e hoouu la ai ke kanaka e phia ana na kuahiwi i ke kanaka.        

                Olelo ae la o Puakamea i na alii me na kahuna o ka ekoiu haneri kanawalu o ko'u mau makahiki e ola nei ke ike nei au ua hoolohe mai na Akua i kau Pule Hooulu lahui ke ike nel au ia'u iho ua nawaliwali mai au olelo ae la o Puakamea i kona alii la kunaewaalii e hoohui la ka laua mau alii me ko laua mau kaikuahine no.                    

                Ua hohui la ae la na alii opio, o Meamea ua hui ae la laua me kona kaikuahine haku alii me Nahienaenaalii o Kalaunulohua po hoi me Kaniniuokala mi ua hui na lii me ka alualu maikai o ko lakou noho ana me na lii na kahuna me na Makaainana a puni o Kuauli Hawaii me ka manao koena hili nai loa o ia lahul koena i ko lakou mau alii opio.          Mahope mai o na la @oihi loa ua make iho la o Puakamea i ka eha haneri o kona mau makahiki o ke alii Kum@ewaalii aku no mahope i ka eha haneri no o kona mau makahiki o ke ola ana ua nalo laua me ka maluhia me ke kau maha o na lahui elua, pau ko laua palena ma keia ao maewaewa.

 

MOKUNA XLIII.

O Kalaninuiohua ke alii ehiku mahope o ka luku ia ana o keia lahui e kaikoo eleele o ka moku ke alii o Holaniku ke alii me kona mau alihikaua ikaika loa i like ko lakou mau helehelena me ke Akua o Kukallimoku ko lakou Akua Poo me ka manao e lanakila ana o Kukailimoku la Kamapuaa me Pualenalena ua paapio lakou ia Kamapuaa.                

                I ke au o Meamea ke alii hooulu lahui ua wae mua ae la o la i na kahuna haha paaoao ame na ano ma'i a pau i poe nana e hoola i ka lahui i ole e tmi ka lahui me na alii o na kahuna Hooulu kanaka e hooulu no hoi lakou i ka lapou pela o Meamea i Hoonohonoho ai i ko laua au noho alii me Kalaunuiohua kona alii ua hilinai mai na alii a pau maluna o ko lakou mau alii opio o ka oiuolu o ko lai@on noho ana me na hana palolo a pololei o na olelo a na alii opio ua pili paa ke aloha o na papa alii elua, me na Makaainana la lakou.       Mahope mai ela na alii ke olali nei ka imi hou ana i pono hou no lakou ke'u lu mai nei i na kanaka, a mala ma aku la ia lakou olelo ae la na pap@ alii o na alii malama kanaka ia, @ ulu mai la i ko laua mau makaainana@ ke ola.   Aia hoi poha ae la ka leo nahenahe o lu waipahe o ka opio alii kahuna @u aola ke alii kahura nui mai ka po nui hoolakolako o Piima, ke kupuna mai@ @pa'ilua moku o Wakea ua ike a lako@ alii e na Akua nui e kolu kane me Ka@naloa Kepookapunhunaikeaouli.    

                Eia o piilani ke holo ae la kona mau@maka noii i na Paia lewa o ka lani, ua@helu ae la o Piilani ke kilokilo hoku pololei i keia mau Hoku ehiku e la lani hele ana ma ka Hikina a kau a ke komohana hema.            

                Eia no ko lakou mau Inoa pakahi o Konaaihele ka hoku mua e puka ae ana i ka Hola ekolu o ke ahiahi o ka la o Hilo Puka ae o Mahi i ka hapalua oia hola ekolu no Puka ae no o Kaomea i ka hola eha o ia la no o Kaoulialii Hapalua o ka Hole eha ili ae o Kamalu Hapalua o ia Hola eha a Keahiahi uia. Hola elima no o ia la, oili laelae mai la ka Hoku alii o Manalahaloa ka Heku alii i ka hapalua o ka hola elima o Hilo.    Ua olelo ia e ka lahui kilokilo Hoku, o keia lalani Hoku o lakou kekahi alakai o na Hoku alii me Makainana o kei a lalani like ana lakou me kou hoohewahewa ole ae he nani la la mai ka nuku no o Nuuanu a Kaena no a Waalua.    Eia ka mea kupaianaha o ka like ole o ka ike a ka poe kilokilo Hoku, he okoa ko Hawaii kaawale no ko Maui puehu aku hoi ko Oahu me ko Kauai o ko Hawaii moolelo kilokilo keia, a oukou e ike iho la me ka mikomiko ono ko puu kai i k kani ai ka monimoni aku.)        

                O kualoa no hoi eia no ia ke im@ nei a noonoo no na mea e pono ai ko lakou noho alii i makia paa ia mai ai e ko laua mau makua me papio kona Hoku alii maluna ae o na me ke ohonia o na Makaainana i ko lakou noho alii ana, me ka pipili paa o ke Aloha o ko lakou mau makaainana ia lakou.               

                Eia ke hoolue mai nei n aalii i ka lakou mau Hapuu he keiki o Kumuhualipolipo ke alii Wahine a Papio ke alii me ka Kalanikauleleiaiwi ka Kuaola alii, wahi ulu nui Hou na'lii elua, me na Makaainana a puni ka Aina hanauna lahui e oi aku ana mamua o ka Helu ihui.                   Oolelo ae la ke alii o Papio i kona ali kahuna la Kuaola e ua nui mai ka lahui me na alii he hakaka mai ka hope o keia mua aku, ae mai ia o Kuaola a e he oia io ke la e kuu alii No ka mea eia la ke o wela mai nei ka Aina i na Makaainana me na alii, he kaua aku no ka hope o keia noho ana o kakou.     

                Ina hoi e aloha mai ana ke alii o na papa lani Umi kumamahiku kepoohunaikeaouii e hooiuoui mai i ka manao o kona lahui kanaka, e olulu lakou a pau ma na mana Akua o ke oia a me ka hooulu lahui pela wale no e pono ai keia noho ana kanaka.              

                Ua paipai no nae ke'lii hooulu lahui i ko laua mau papa kahuna e malama i ka pule no ka la e make ua ai ke kanaka i ka la o ka enemi a me ka make i ka la hooill kaua, ua olelo ae o Paapio ke alii ia Kuaaioa kona kahuna Hoolulu lahui e a'o ia na alii me na Makaainana ua ae aku la ke alii Kuaola.             

                Ua kii ia o Kualiulua me Kahalii o Mauwela na olohe a'o laau na kaeaea o ka hauna laau palau me ka oo @he lau meki me na mea kaua a pau he manawa ola ua hoea mai la ua mau kaaka hookala kupua nei noho ana i ke alo o na alii e Papio me Kuaola.

                Ku no ma ka puka o ka Hale alii, olelo no o Kulaiiua ka wli hoopuka no i ka olelo o ke koa e kau la ai ka well e haalulu na kanaka ai na io o na alii a pau i ka maka'u i keia leo a iakou e lohe aku nei me ka ekemu ole aku o ke kahi o na maka o Kulaiiua me he @muahi enaena aia i Paumi ia kona ika ika.         

                Ua poha aku la kona leo e na Moa lilil piopio makua ole e hoholo ana me he manu maka nahelehele e la aole makua hine e ola ai ua Make anei ko oukou makua hine aole o oukou punana e ola ai ua maka'u na alii me na mea a pau loa o loko o ka Hale aole leo pane.    Olelo mai ia ke alii ma ke ano olelo o ke luoo ae na'u na Kuaola kekahi o na Moa liilil makua ole au i olelo mai nei ola h@i ko oukou mea i kiioa aku la ua nele makou i ka makua ole, o oukouo ko makou makua e lo@a auanel ka makua ia makou oia kaikaika e a'o oui oukou ia makou i pon o keia mua aku. 

                Ua lohe pono mai ia ua mau Iwi kani @'eu'eu nei, ua hui aloha ae la lakou @ kela manawa, ua ae aku ia o Kula'ilua i ka @eo alii i pane la mai la, olelo aku ia o Kulaillua, ia Kualoa, ae ua pono no o iho nei o kula'ilua. he mea pono ia lakou ke a@o i na Papa alii, he iwi koko.  

                Olelo aku nei o Kula'ilua i na alii a pau, e hia Haumana, o maua nei no eiua o na keiki o ka papa alii, na alii kahuna o ka papa kahuna, me na alii malalo mai o laua, olelo aku nei o Kula'lua e kukulu ia i Halau loihi. Hana a akea ka Hale. Hole ka Ihe laumeki kahi ka laau Palau, na pono kaa a pau a keia anahulu ae iho mai makou, ua hoi aku la ua mau eu'eu nei me na Haawe waiwai a iakou.  Ia pane ana no a Kula'ilua i ka Halua, Hale a'o o na alii ua eleu koke no ka lahui alii me ka lahui kahuna me na Makaainana, @ua paa ae la ka Hale pau no hoi na la i oleloia ai e Kula'ilua ua hiki mai la o Kula'ilu ame kona mau hoa elua o Kahalii me Mauwele.       

                Kahalii, a'o no hoi oia i ka lahui Makaainana, o Mauwele i ka lahui kahuna, o Kula'ilua no hoi i ka lahui alii, o Kula'ilua no ke poo nui o ke a'o Hauna laau, me na mea make no a pau, ola ke poo maluna o Kahalii, me Ma'uwele.           

                Ua a'o ia ihola na mea a pau i kela manawa he wa pokole loa, ua hoomaka maka mai ia no ka makaukau o na mea apau, o ka oi no nae na keiki a Papio me ka Kualoa, ua like ka Hauna laau ia lakou, me he Hekili ku'i pa malo la iloko o Ikuwa, ka Hele a na kolokolo.    I keia wa e a'o ana na alii a pau o ka Aina, ua oili mai ia o Papioaliloa mailoko mai o kona makuahine alii o Kumuhualipoli, o ke kanakolukumama@no no ia o ka laua keiki me Papio Puka mai la no hoi o Kakihili mailoko mai o Kalanikauleleiaiwi ke alii Wahine, o ke kanakolu kumamaono no ia o@ka laua Hapuu alii, me Kualoa ke alii kahuna Hooulu Lahui.    Ua lilo aku la ka hanai ana o na alii ka lahui alii, ua maikai no la i na mea a pau, e like no me ko lakou kulana Hanai keiki, pela no a kau mai i ke au Hou, ua maikai ka hanai ia ana o na alii e na kahu Hanai alii, me ka pulama ia o ko laua maluhia.               

                E haliu iho ko oukou nana ana i na alii e a'o ia nei i ka Hauna laau e Kula'ilua ke ka'ea'ea, me Kahalii ka eueu o ke koa, o Mauwele ke pukonakona o ka la Hooili kana nui, eia lakou ke @ao nei i ka lakou mau ike a'o laau pakahi iho, me ko lakou Hoomanawanui i ke a'o ana, ua makaukau na mea a pau i ka lawelawe ana i na mea ike a pau.     Mahope mai ua makaukau loa lakou aohe loa i ka Wai o Opu, ua hiki mai la kekahi elele, mai ke alo alii mai o Mokuohai ke alii e noho Hoomalu ana no Kohala, ma ke kauoha a Mokuohai @e alii ma o kona mau elele kukini @ama e kauoha mai ana ia Papio ke alii, me Kualoa kelii kahuna kaulana o ka Aina o Papio.  

                Ka olelo a na kukini o Mokuohai, i hoouna ia mai nei makou e hele mai ia olua @a alii no olua kela mau pea Moku o Kuauli nei, ma ke kauoha a ke kanaka o olua a Mokuohai, no ke kaua e hoomakaukau ia mai ia e Laumaewa alii o K@na, o Kahopue aku ko Ka'u, e'upu mai la laua e kii mai ia Mokuohai e kaua oia ko makou hoouna ia mai la ma kona pepeiao, ua kulou iho la kona poo ilalo 'a kulu iho la kona Waimaka me ke kaumaha, a luliluil ae la kona iluna, olelo aku la ke alii ia Kulailua, e kuu alii Haku a'o Hauna laau, e Kula'ilua, he alele kii mai ia'u e kokua aku ia Mokuohai ke'lii o ko Hala.               

                E kii ia mai ana oia e kaua e Laumeki o Kona, Kahopue ke alii o Ka'u, e po'ipu mai ana ia Mokuohai, i ka lohe ana o Kula'ilua i keia leo kaua, ua li'o ae la kona mau Maka eueu ke kue maka o iliili mai la ka ula ahi ma kona onohi, me ka'oni ana o kona mau aa koko, o ke ake no o ka inu o kana laau Palau i ke koko kanaka, o Kona Hulu aa loa ia o ke kaua.   

                Ua olelo ae la o Kuia'ilua la Laumaewa me ka Hopue e malama loa olua i ka hauna laau a na Haumana alii a kakou, e a'o me ka poloiei o olua na poo o keia a'o ana, o na Haumana helu ekahi ka'u e lawe aku i ke kahua kaua, l'au'au wahi waimaka @e hoi lakou. Ua wae ae la o Kula'ilua i@na Haumana i like me kona kuiana. @ke oolea me Ka ikaika, ua oni mai la @na Haumana ikaika, oolea akamai i @a alo alo lau maka Ihe Laumeki, Pololo, Hauna laau Paiau, me na mea a pau e hiki ia lakou ke luku i na mamo kanaka, me ke kau lua ole.        

                Ua ohi aku la o Kulai'lua i mau koa nona, o na keiki alii no a pau, ua like lakou me ke ahi enaena, elua kanaha ko lakou nui, ike na kukini ua makaukau na koa o Kula'ilua, ua Hala aku la lakou na kukini a Mokuohai, he manawa pokole noho ana i ke alo o Mokuohai a liuliu ninau ke lii o Mokuohal, heaha ka oukou Hookao e au kukini mama.         

                Ela'e ke kokua ma kou aoao, o ka Ilio ai kanaka o ke kuahi o Maunaloa me Hualalai o Kula'ilua me na koa @onol o kona alo he elua kanaka, e la'e a hiki mai, e olelo ana no lakou, me'eu mai ana na koa o Laumaewa me Kahopue, Kauluwela na kanaka kohu noonoo pania ia iho mai kapali iuka a waho nei o Kohala waena i paa i na koa o kona me Ka'u.     Hooili koke no ke ehu mua o ke kaua me na koa o Mokuohai komo koke no ke ahi enaena o na alii o Waipio o Kula'ilua me kona mau koa kaeaea, he wa pokole loa ua pau aku la kela poe koa i ka make, make pu me ko lakou mau alii a pau, me na alii kuhihewa o Laumewa me Kahopue na lil o Kona me Kau pau ko lakou helu.         Ua huli hoi mai la o Kula'ilua me kona mau koa, a aole lakou nei i manuhe'u iho, elua no wahi kanaka koa me na kauna keu i make o ko Mokuohai aoao, e ole no o Kula'liua ina ua pau o Kohala i ka luku ia, o ke komo ana aku o na eu Hookalakupua.       

                Ua hoi mai o Kula'ilua me kona mau koa aole wahi mea polno e a'o ana no o Kahalii me Mauwele i na koa a lakou, nana aku la o Kula'ilua i na haumana ua makaukau loa lakou aole Hoo ili kaua nana e aa mai ka lakou mau Haumana ua like wale no ko iakou ike ame ka ikaika aole wahi ka wai.        Olelo aku la o Kula'ilua i na alii la Papio me Kuaola, e, e a'u alii ua pau ke ao a ke kuma ua makaukau like na papa alii i ka ike aole mea nana e l@oonaueue ka noho alii o na opio alii a kakou ke Hookuu aku nei makoo ia oukou, e noho oukou me ka maiama i ka ike me na pono a'o laau.       

                Ua kaumaha iho la ke alii o Papio me ke alii Kahuna me Kuaola ua @ena ae la o Papio i kona Puuku nui e wehe ia ka Hale waiwai olelo ae la o Papio i kona mau kanaka eiwa e haawe oukou i ka waiwai a na kumu a'o laau, ekolu nohoi a kekahi ekolu no hoi Haawe ia Kula'ilua ua hoi aku la lakou, pau ae la ko lakou paiena, ua @oi Puolo no kahi alii Pokeokeo.             Eia o Papioaliloa me kakaihili, ua lenalena ko laua mau wawae olelo ae nei o Kuaola ia Papio e Hoomoe na lani a kakou i mau hoa no laua ua ae ia kela olelo, o Papioaliloa Hui no me Keapulalani o Kakaihili me Kona mua alii no, me Keakaikawai, ua hui na alii me ka mai.    Eia na alii opio ke Halakau nei ia lakou iho ke Hoohonehone ae la o Kuahine ia Kunanae pela no hoi o Kunane ia kuahine aole o lakou mea nana e hookae mai, o lakou no ia, he koko hookahi he i'o hookahi aole hookae ana ia lakou iho.                               

                I ka manawa e a'o ia na alii i ka hauna laau palau e Kula'ilua ua hoouna ia na elele Helu lahui e Kuaola e helu i na Aina a pau, ua paupono i ka helu ia ua hoi mai na elele mai ka lakou huakai mai, ua maopopo ka nui Hewahewa o ka lahui.                      

                Ua hoomaopopo loa ke alii i ka pli ino loa o na Makaainana me na alii i ka helu kiekie loa o ka Hooulu lahui, ua olelo ia e na kilokilo lani, e oi aku ana ka lahui kanaka maiuna o ka aina e uuku ana, o na mea ai e nele aku ana no ka piha ioa i ke kanaka.                Ua a'o aku no hoi o Kuaola i ka lakou mau lani alii, ia Papioaliloa me Kakaihili, e maiama o lua i ke kanaka i paa ko olua noho alii, me na alii o ka aina i makia no ko olua noho alii ana, ua makaukau lakou no ka lawe ana i na pono o ko oukou noho ana aku o keia mua aku.                  

                E a'o ana no o Kuaola i ka launa mau lani, he u'ina poha ana no ka Hekili ua oili pulelo aku la ka uahne o Papio ke alii hala aku la l ka poli kua a Kane i ka ekolu haneri o kona mau makahiki hele ukali aku no hoi o Kuaola mahope o kona alii i ka ekolu haneri nohoi o kona mau makahiki, Haule ka laua mau hana pau.                

(Aole i pau.)

 

Leone Noela

Ke Kaikamahine a ke kanaka Mahiai.

KA U'I NOHENO@IEA NANA I LAWE A LILO KA PUUWAI O KA HAKU SANADOA.

 

                "ua ae la no oe e aloha aku ma kahi o kou puuwai i makemake ai," i pane aku ai oia; "no ka mea, aole e hiki i kekahi mea kino uhane ke pale aku i kena helehelena i hoopunanaia e ka nani."

                "ua oi aku ka pono ina aole oe i kamailio mai nei ia'u i kena wahi manao au i hoomahui mai la." wahi a Leone i pane aku ai me ke ano kaumaha o kona noonoo@ a o ka Haku Sanadoa hoi, ka mea hoi e noho nei ma ka aoao o keia kaikamahine a ke kanaka mahi ai iloko o ka ululaau i piha i na pua nani o kela ano keia ano, ua kaohi malie iho la no oia i kona mau manao a pau iloko ona. E kaohi ana paha i ke aloha e pee maloko. Ia Leone hoi i hooponopono aku ai i ko ka Haku Sanadoa wahi e noho ai a maikai i kupono hoi e like me kona kulana; kona a'o ana aku iaia e hoolauna mai oia me ia ma ke ano keonimana elike me kona haawi ana'ku i kana hoolauna ana me kekahi o kona poai o ke kulana klekie; a i kona (Leone) wa i ike ai ua holopono kana papa hoonohonoho, ua hoomaopopo iho la oia me he mea la aia oia ma kona home mahina ai kahi i luana pu ai me ia. Aole loa i loaa iaia kekahi manawa no ka hoolauna ana i kona noonoo ma na hookaau olelo ana e like iho la me keia. O na kaikamahine e ae a pau i lilo i poe hoaloha nona ua haule iho la lakou i ka hope waa ma ka uhai ana aku i ka haawina hiwahiwa i loaa ia Leone ola hoi kona u'i a me kona nani. O ka maka mua loa keia o ka loaa ana o ka wa kupono laia (Leone) me ke kamailio ana me kekahi keonimana i hoonaauao ia. Ua hoopiha ia ola me ka olioli: o na olelo noeau a pau a ka Haku Sanadoa i olelo aku ai laia, ua kukuni paa ia ia iloko o kona puuwai. Ua hai aku o Leone i ke ano o kona kulana a me ke ano o na mea a pau e poai puni ana i ka noho'na o ka home mahina al. "Ua ike anei oe, e Miss Noela." wahi a ka Haku Sanadoa i olelo aku ai, "ua nui maoli ke akamai o kou noonoo a ua loaa la oe kekahi kalena kupaianaha loa. Ua hiki ia oe ke kuhikuhi i ke ano o ke kanaka a o kekahi wahi paha, i ol ae mamua o kekahi poe a'u i lohe al?"

                "Aole: aole au i hoomaopopo i kekahi mea oia ano." wahi ana i olelo aku ai. "He mea nohoi ia i maa mau ia'u ma ka nana aku, hoomaopopo aku, a ma halo aku, a hoomahui wale aku paha, aole e hiki ia'u ke manaolo iho ua loea au ma ia mau hana."

                No Unlce Robata hoi o kona ano iho la no ia, o ka ulolohi, o ka piha hoomaioka nohoi aka, he puuwai nae kona i hoopihaia me ke aloha. He nanea maoli ke kamailio ana aku laia (Haku Sanadoa) a me ka nana ana'ku i ona helehelena palupalu maikai me ka piha mahalo o kona manao: no ka piha hauoli loa ua hala ae la ka auina la a laua i hoohala ai i ko laua manawa ma ke kamalilo ana no na mea e pili ana no i kekahi a me kekahi: a ua polna iho la o Miss Noela i kona manawa: o ka Haku Sanadoa hoi, ua hoopihoihoi ia kona noonoo no kona hoomaopopo a@na iho ia wa ua pau ka hona no ka palna awakea o kahi o Kauka Hawe. A hooholo iho la ua mau u'l nei ua piha hauoli like laua i kela hora o ka noho ana iloko o na ululaau o Lei.

                Mahope @ino o ko laua halawai pu ana maloko o na ululaau o Lei, ua hooholo iho la laua, he mea pono, e halawai mau laua i na la a pua. He hookahi a elua paha o laua hui pu ana ma ka halewill-kahawai, hookahi o laua kakahiaka i hanu al ina ea aala maikai iwaena o kekahi mala-mauu ma kekahi wahi mamao, hookahi hoi aulna ia welawela ino iloko o na ululaau o Lei, a ilaila iho la i buikau ai na makau a ka lawaia i Wailua, @Uaila noho kahi i hooipoipo ai oiua mau ipo la i ko iaua aloha. Ua aloha kekahi i kekahi, a oia ka'u e puana ae nei:-

Kuu ipo i ke alokai o Haena.

I ke aia aumauma o Ko'amano

I hoolulu i ka wai kuauhoe a ka lawaia

I hooipoipo no au me oe me kuu aloha

I ka pe'a i ka uluhala makai o

Naue--------e--------

Naue ke kino i ka oni a ka moe.

I pili ia iwaena o ke kanaka

E ae mai oe e hooko aku au

I hoi olioli no au me kuu aloha.

 

                Oiai ka Haku Sanadoa a me Leone e hoolpoipo nei, ua pil mau ae la ka u'l o Leone ina la a pau. Ua ano hou kona nanaina me ka maiamalama hou hoi e hoike mai ana iloko o kona mau maka. Eia nae ka mea apiki, o Robata Noela keia ke kanaka mahi ai aole loa ola i lohe a mahui iki ua loaa ke kokoolua o kana kaikamahine. Aole nohoi oia i hoao aku e ninau i kana kaikamahine i kana wahi e hele ai a me kana hana e hele mau nei i kela la i keia la. Ua maopopo o Noela i ke nao o ka mahi ana i ka aina, i ke ano o ke kanu ana ina hua mea kanu, i ke ano o ka hoomomona ana i ka lepo, aka, ua hoopalaleha ola i ke kiai pono ana i ka makaha no ka mea he wa kai nui ia, he wa hoi ia e a'e aku ai o ka i'a maluna o ka maka-ha. Ua komo pono aku la kona (Leone) puuwai iloko o ka aina-kupua---o ka uhane kahiko a me ke oia kahiko ona ua hoomamao ia aku ia mai laia aku, a ela oia ke nee nei iloko o ke au hou o kona ola ana. Ua ike ae la kaua e ka makamaka heluhelu, ua hoopoina o Leone i na manao kahiko ona a pau, oia hoi ke kaniuhu mau i ke ano o ka noho ana iloko o ka mahina ai, ka noho'na luhi ina wa a pau a me ka lini nui hoi lioko ona no ka loaa o kekahi mea nana e hoano e ae i kona ano: ua pau loa ia mau manao hoouluhua ona i ka hoopoinaia; a ua uhi mai la ke koloka o ke aloha maluna ona, a ua ano makamaka hou na mea a pau iaia. He oplopio ola (Haku Sanadoa), keia ipo, koa, maka'u ole, a lokomaikai ana (Leone). He iwakalua wale no ona makahiki: he puuwai kona i piha i na hookaau olelo ana. Ua hoomana maoli aku no @eia i ka helehelena hiehie a paluaplu o keia kaikamahine, ka mea hoi e kahiko mai ana i ka ihiihi kapu o kekahi aliiwahine opiopio.

                Ua kupouli iho la ke aloha iloko o ka Haku Sanadoa nona; o ke kupouli paha ia la, ke hele la, a liio kona noonoo maikai i noonoo olalau, me he mea la ua paa kona mau maka i ka uhila e kekahi uhi, e makaukau ana no ka hele auwana ana'ma ka honua nei a make aku i kahi e make ai. No ke aloha wale mai no kela. Ina e kaawale aku oe hiki mai ko aloha eha au. O na kaikamahine opiopio, aole o akou hoomaopopo mau i ka mea huna o ko lakou manao. He ano ihiihi loa lakou i kinohi, aka, ka hele ana no a ke kanaka akamai i ka lawaia o ka palu mamua e hoohauna ai a hauna ke kai ke iho no ka makau, o ka hei mai la no ia o ka i'a. Ua ume ia ka manao a pau o ka Haku Sanadoa e ke kulana haaheo a hiehie o Leone, a pela nohoi me kona helehelena u'i. Oia no ka mea i olelo ia ai. "Aloha, i ka ike mua ana a ka maka." (Love at first sight.)

                O kahi hoopaapaa uuku i loaa mua mawaena o laua, no ka malama wale mai no ia o Leone i kona kulana lede; oiai laua e hele makaikai ana iloko o ka ululaau o Lei, a i ka hiki ana mai o ka manawa e wehe ai ka pili aloha ana mawaena o kekahi a me kekahi, ua kulou iho la ka Haku Sanadoa ilalo a honi iho la i ka lima keokeo a pumehana o Leone. Ia wa ola i kaili ino aku ai i kona lima mai iala mai. Eia no paha, ka mea i kaili ino ai o Leone i kona lima, no ka mea, ua ike ae nei kakou he pumehana kona lima, noiaila ua olelo ia penei: ina he pumehana ka lima, alaila ua puanuanu ka puuwai, a ina hoi he puanuanu ka lima alalla ua pumehana ka puuwai. Nolaila ua puanuanu aku la kona puuwai aohe naau aloha iloko ona. Ua pane koke aku la o Leone i ua Haku la penei: "Aole loa oe e hoao ana e hana i kekahi hana o ia ano i kekahi mea o ke kulana hookahi me oe, pehea la oe i hoao mai ai e hana e like me ia la'u?"

                "Ua huhu anei oe e Leone?" i hooho aku ai oia me ke pahaohao nui. Ia wa oia i hoohuli aku ai i kona helehelena nohea imua ona me ka piha inaina iaia.

                "Ua huhu maoli no au la oe," wahi a Leone i olelo aku ai, "aole loa au e hele holoholo hou ana me oe mawaena o keia ululaau - aole loa."

                Ua malama pono ola i ka huaolelo a kona waha. Iloko o na la holookoa elua, ua auwana hele ae la ka Haku Sanadoa mawaena o na mala a me na alanui ololi, mawaena hoi o na ululaau a ma ke ka'e hoi o kahi kahawai, eia nae, aohe wahi mea ike aku ona, iaia (Leone).

                Ua hoopai maoli no paha oia iaia iho no, i kulike ai no, me ka hoopai ana'ku iala (Haku Sanadoa); aka, he mea pono e a'o ia oia, aole loa ia e hana i kekahi hana oia ano iala (Leone). he mea pono e kali oia a loaa mai ka olelo ae mamua, o kona honi hou ana'ku iaia. O ka la eha keia - aole hiki iaia ke hoomanawanui hou aku - ua holoholo iho la ola mamua o ka mahina ai no ka iwakalua manawa a oi, aka, ua pomaikai nui oia, no ka mea, ua ike koke aku la oia ia Noela, ke kanaka mahi ai. Ia wa oia i kiloi iho ai i ke kaula-kohi iluna o ka a-i o kona lio, lele iho la oia ilalo a hele loa aku la e halawai me ke kanaka mahi ai.

                "He ilio kuai no anei kau?" i ninau aku ai ola. "Ua hai mai nei hoi kekahi mea ia'u he poe ilio maikai loa kau."

                "He poe ilio io no ka'u, aole nae he kuai." I pane mai al ke kanaka mahi ai.

                "he makemake au i kekahi lilo, a e haawai aku no au i kumukuai kupono no kekahi," wahi a ka Haku Sanadoa i olelo aku ai. "Ua hiki anei ia oe ke hoikeike mai ia'u la lakou?"

                "Ae, ua hiki no ia oe ko ike ia lakou, aka, aole nae e hiki la oe ke kuai mai," i olelo mai ai o robata Noela: a o ka mea i ike hou ia aku, ola no ka Haku Opio Sanadoa e hele poai puni mai ana i ka mahina ai me ke kanaka mahi ai. Ua lilo mai la ka puuwai o ke kanaka mahi ai laia nei, mamuli o kona mahalo ana i ka mahinaai, na pipi, na ilio, a me na mea a pau a kona mau maka i ike ai; ela nae

110-120 MINS.