Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 27, 5 July 1901 — Untitled [ARTICLE]

E hoopoina iho kakou i ka like ole o na manao kalaiaina ame na aoao kalaiaina o kakou no ka manawa a e ku like ku e paio i keia hana ke hoao ta mal nei kakou e hoolilo i Kalana no K#leponi. O ka pau loa aku no ia o na oihana aupunl lna haole e like me ka Hale leka e m&i nei lilo ko kakou wahi mana i na hana o kakou nei a pehea oe e Hawaii aloha?

Mal puni i na malihini o alakai hewa ia kakou. O na kamaaina ko kakom hoa'loha, ka poe i noho pu me kakou a i ike ia kakou. Eia ka hana a na malihini e hana mai nei. ke hoaS nei e huki aku ia Hawaii i lilo i apana plliwale aku no Kaleponi» He nuf na malihini e komo mai nei a e like me ko lakou nul pela no e nui pu mai n# m« ka ino o ka lako§ mau hana. e makaala kakou e pili 1 kuono. Aohe keia he manawa no ka huhu ame ka hukihuki aka he manawa no ka hana like no ka pono, ka pomaikai ame ka holomua o Hawaii aloha. E like me ka nee ana aku o na makahikl pela no e |nee pu aku ai me ka nui o na hana maalea e hiki mai ana imua o kakou a me ka makaala wale na e palekana ai kakou.

Kupalanaha na Home Rula. Mamua aku nei nui ko lakou makemake e hooemi i ka uku o na Oihana aupuni apau loa aka I keia manawa ke Ike aku nei makou o lakou kekahi poe e makemake loa nel e hoopii ae Ika uku. No ka ike paha I ka nui Ino o ke kala o ka waihona 1 keia mau la ola ka mea e makemake nei e hoonui ae i ka uku. Pehea ana la e loaa ai ke kala e uku ia ai keia mau uku a lakou e noke mai nei? Oka hana pono loa o ka hoemi iho e like me ka hele bke aupuni I keia manawa. Ua hoohala wale iho nei no lakou l ka manawa māikai aole i imi i na mea e loaa mai ai o ke kala a i keia a mahope o ka hoolilo ana Iho nei he puukala nui ke hoao hou mai nel e hoonul ae i ka aie.

Ke manaolana nei makou o ka make ana o kela Kepani i kela Kelemania maluna o ko laua mau kaahehi wawae he mea ia nana e a'o mai ana i na kanaka apau loa e kau nel maluna o na kaahehi wawae e holo me ke akaheie loa, a oi loa aku ma na klhi alanui. I kekahi manawa oiai oe e holo paukiki ana a hiki i ke kihi aole oe e ike aku I ka mea e holo mai ana ma kekahi aoao o ka hoOkui no ia a ioaa na pilikla. Aole I na poe kau kaahehl wawae waie keia oielo a'o aka i na kalalwa kaa kekahi. He nui loa na manawa i hookui ai na kaa hehi wawae me na kaa-pio mamuli o ka holo naaupo mai o keia mau kpa me ka nana ole mai ia mua. He mea maikai loa e hoopai ia na poe e loaa ana e kue ana i keia mea ka hoopai ikaika loa oiai e lawe ana lakou i ke ola o kekahi poe okoa aku ma ka poho o ko lakou mau lima.

Ma ka make ana o Paulo Numana ua lawe ia aku la ma kela ao kekahi o na kamaalna malkai i noho mekakou no kekahi mau makahiki loihl me ka lohe ole ia o kana mau hana ino. He oluolu mau o!a 1 na manawa apau a e hana ana i kana hana me ka pololel a me ka hoomanawanui nohoi. Ua noho oia ma na wahi hanohano loa o ka ainfiL I kona mau 1a aua Ike hol I ke aloha i na kanaka. Haalele oia i kona home i kona wa opioplo loa ame ka hana a me ka hoikaika maoli i loaa ai iaia ke kuiana kiekie ana t paa* la. Aole oia mai ka oihana walwai mal aka me ka hooikaika i loaa ai iaia ka ike ame ka hooikaika I loaa ai laia ka hanohano ma keia ola ana. He mea keia e a'o mal ana ! na keiki Illhune ala no he ala I ka waiwai ame ka hanohano Ina e hooikaika e pil aku Ilaila. Ke komo pii aku ne! makou me kona ohana I ke kanikau ana 1 kona nalo ana aku. tTa kalli ia aku kekahi o na kamaaina I aloha la o keia maa pae alna.

O ka la 4 o lulal he la la e hoolele aku ana I ko k&koa man manao ame ko ka> kon man hoomanao he hookahl haneri me iwakahia knmamallma makahlkl 1 hala akm nel E holkelke mai ana fa kakoo 1 kela man kanaka koa I aa akn « kne la Enelanl ame kana mān hana hoopillkia a ku no lakon iho. tTa haa-; wl akn lakon I ko lakoii ola, ka walwal | »me na mea apan I loaa la lakoa no ka loaa ana mai o ka noho'aa Knokoa a me fca Malohla la lakon. Ua aa aka lakon e kue I kekahl o na mana aupual Ikalka loa la manawa me na wahl kanaka kakalkahl I loaa !a lakoa ame na wahl po kakalkaM ao hoL Aka oa kokua na Ual U lakoo a hUd I ko lakoa

laoaklla ana a l keia* ** o *a* oa kekah! 0 xta oiana aupanl e weii īa nel e na aoponi o Europa_ I keia manawa o keia wahl aupuoi uuku a lakou l hoomaka a1 kekahi o na aupuai waiwal loa na ke ao nei me kona mau moku kaua he lehulehu e holo aiia mao a maaj«i e rula ana hoi i oa ate o ka moana. ITa komo aku kakou a Hlo i keiki ha»«i na. keia aupuni nui a !ve mea kupono la kakou e hauoli pu me ka aina makua 1 keia ia ma nana i haawi mai ka lanaklla ia kakou. Aohe la i oi ae mamua • keia i ka manao o na Amerika a oiai be mau Ameiika kakou he mea pono no ia kakou e hoolilo ae i keia la ka la nui loa ia kakou. E hoike aku i ka atna makua he mau keiki oiaio kakou a e Uke me kona hauoii ana ma keia la hohhii ona peia no kakou na keiki e hau•li pu <&ku ai. Ma ka nana aku e awlwi ana na Lunamakaalnana a pau ka bila haawina i kei mau ia koke iho e nee nei. Ua loihi ka noke ana iho nei mai lalo a ke pii hou ae nei iluna e Uke me kā ke Kiaaina i hoike aku ai. Ke manao lana nei makou o ka loa keia o na Home Rula. Ua holke mai lakou ia kakou ka lahui aole i lawa ko iakou ike ke hana i keia hana ano nul no ka pono © ka lehulehu. Aole oia wale aka ua hoike pu mai lakou i ko lakou ano alunu maoli, a uhauha hoi i ke kala a ka lehulehu. E nana pono e ka lehulehu | a mai puni hou ia iakou ke hele mai ia •ukou i keia kau aku. He nui na mea a lakou i olelo mai ai e hana ana no ka pomaikai o ka lehulehu a ia la l hea ua mau mea nel? Ua hooha&haa iho lakou ia kakou ka lahui ma ko lakou ' koike ana aku i na poo aupuni ma Amerika i ko lakou hupo, hoopau manawa, ohauha ame ka manao kue haole. Aole lakou i hana i ka hana me ke kaullke a me ka naauao hoi, a hoao e hooeml mai I na hoolilo. Mamua o ka noho ana o ka Ahaolelo ua olelo mai lakou e hoao ana lakou ma na ano apau e hooemi raai i na hooiilo aka i ka ike ana ua komo na punahele a lakou o ka pii koke no ia o ka uku. nui na kakau olelo «me na poe noho wale iho no. Ku-e. ♦ Ma kekahl o ko makou mau manao o kela Helu e ike ai na poe heluhelu I kekahi manao i laweia mai e makou mai ka nupepa namu Buletina mai o ka Poakahi nei e pili ana no ko kakou hoohui aku me Kaleponi ma ke ano he wahi kalana a e hoopau ana hol i ko kakou kulana Teritore, a ua kukulu ae hoi lakou he hui e hooikaika ana e hookoia ko lakou manao ma ka hoohui hou ana aku la kakou me Kaleponi. Ina e hookoia keia manao o kela poe puni olhana, alalla, he mea maopopo loa e lilo ana kakou i mea ole, a i kuewa hoi maluna 0 na oihana e hoopau ia ana lakou a noho mai he malihini i kamaaina ale ia kakou, a heaha ka hopena? He neie a me ka hoaa. Nolalla, mai ae i keia manao o keia poe aea e na Hawaii, oiai, o ko kakou pau loa la ina kakou e hoohui ia aku ana me Kaleponia, E hookuu aku no na lakou e hana me ko kakou kakoo ole aku i ko kakou lua kupapau a keia poe e hana mai nei ma kuono. 1 He mea oialo anei ua papa ia ma ke kanawai ke kuaiia ama o ka paka Hawaii, a i ole na keia poe kuai kika ma Honolulu nei keia niau hana e papa nei !rja Pake aole e kuai i ka paka Hawaii, 1 wahi e kuai ia ai ka lakou mau kika e na poe puhi paka Hawaii. a, kani no ka llkaou ala aka. A ina na keia poe keia hana he mea pono loa e hoopuia lakou, a I ole, na ka Papa Ola anei keia kauoha. a heaha la ke kumu o kona papa ana? — īna aole e loaa ana he haawina no na makal kaullo o Honolulu nei no keia mau makahiki elua e nee nei. he mea maopopo ioa e pau ana lakou, eia nae kahi mea pilikia loa. Ina kakou e hoomaopopo Iho me ka moakaka e ala mai ana na hana hoohaunaele ma na apana mawaho nei, oiai, o na makai ku huina ua lawa wale no lakou no ke klai ana maloko o ke kulanakauhaie, no ka malama ana i ka maluhia o na halekuai, a pehea Iho la hoi na kauhale moe ia e na kanaka? He mau hana hawawa loa keia ina aole e loaa ana he mau haawlna no na makai kaulio, a e ulu mau mai ana hoi na haha hoohaunaele ma na hale Inu bia o na kanaka, a i ole no hol, e hoomahuahua hou ae i na makai kuhuina a ka haneri 1 loaa al he mau makai nana e kiai mawaho nei, no ka malama ana i ka maluhia o na poe hiamoe o ka po a makepono hoi ka hooholoia ana Iho nel o kela puu dala he iwakalua tausani no kela pahu kahea makai, no na mea, aole he waiwai o kela mea, ina aole he kanaka nana e hoohana I ua mea la e hikl ai i ka Halewai ke lohe. Nolaila, e ka Ahaolelo, he mea pono la mau Hale hanohano e noonoo mai me ke akahele, aole e pono e hoopau loa I ka haawina o keia mau kauwa hooko pololel, oiai, eia na lahui o kela a me keia ano ke komo mau mai nei iloko o ka aina nei, a pehea la e loaa ai ka maluhia Ina e hoopau loa ana keia haawina o na makai kaulio. Ua ike iho la na keikl Hawail I ka waiwal ole o ka haalele ana I na haku hana a uhai wale aku mahope o na haole mal kahi e loa mai. O ka hana pono e hana'i kahi hana e Ilke me ka lkaika i loaa la oe. Ina aole I uku la mai oe e like me kau I makemake ai o ka, mea pono e hana aloka hele aku i kau mau haku hana a hoike aku ia lakou aole 1 loaa mai ka uku kupono ia oe no kau hana e hana nei. Ina mahope 0 kou holke ana aku ia lakou ua hoomau ia no ka haawi ana ia mai o ka uku mua no ia oe o ka hana pono loa au e hana ai o ka huli aku I hana hou nau a 1 ka manawa e loaa al ola hana hele aku imua o kou īhau haku hana a hoike aku no ka uku maikai ole ia ua ; loaa hou ka hana a e hele ana oe malalla e hana al, me kou manao e loaa mal ana Ia oe ka uku kupono au 1 manao ai ma keia wahl. O «kela wale Iho la no ka hana kupono. O ka haalele ana i ka hana me ka manao e kli hou mal ana kou mau haku e hoomallmall !a oe e ilke me ka hoomalimai! la ana o na bebe he hana hupo loa ia. He kakaikahi loa na haku hana e hoomalimall mal ana !a oe. O ka hapanti o lakou e huhu ana lakou la oe no kfl haalele 1 ka hana a hoopau loa ia mai oe. Aole he kanaka ma kela kulanakauhale 1 hlki ke olelo ae ua hlkl ole 1 kekahl mea okoa ke lawe I kona wahL 1 kou m&nawa e haalele ka haaa he nal a lehulehu wale na kanaka e komo ae ana e nol ia wahl. Aole no paha e llke ana ka maikal o ka lakon hana ana me kau aka « hana la ana no ka hana me kou hol hou oie aku. Pela no e hana Ullll al a hiki ! ka toaa ana o ka. makaukaa o ka paa ae la no la oka pnikia. O k oMo a'o a kekahi haole ola no keia, **Val hookuu ! ka mea I paa ma kou

!!ma akau a hiki ! ka p«a ana o kekahl jmea I oi ae m& kou Uma oia j hoi mai hookuu i ka hana i loaa ia oe 'a hiki i k& i<ma ana o ka hana I ot ae maikai mamua o ka haaa ma kou ■ Uma manawa. M&nao makou he ma|nao loa keia na kakou na Hawaii e ai. O kekahi hana I maikai loa oia no ka hana ana a Ike nia kekahi hana lima. Oke kanaka Ike h ke kukulu hale e ioaa mau ana no ka [hana i na manawa apau ioa. O ke ka- | naka ike i ka amaia e ioaa mau ana ka ; hana iaia ina e huIL A peia pa nohoi ! me ke kanaka ike i ka mahi ai. 1 I kekahi ia hiki ae kekahi wahi keiki Umua o kekahi kanaka waiwai loa ma 1 Amerika e nol i hana nana. "Heaha !ka uhana ike?"' wahi a ke kanaka wai{wai. "Oh, na ano hana apau ioa e ioaa Imai ana." wahi a kela wahi keiki. "Ina īpela aole o'u makemake ia oe. E hele oe e ae a hiki i ka hiki ana ia oe hana i kekahi hana me ka malkal alaUa hele.hou mai oe imua o*u. Ina no he kakia kui ua hiki no, aka e a*o oe a ike." I ka lohe ana o keia wahi keiki I kela ua hoi aku oia a noonoo i ka hana hiki iaia ke hana. Ua ike iho la oia he hiki loa iaia ke hamale i ke kui me ka haia ole. Hoi hou aku oia imua o keia kanaka waiwai. I ka ike ana mai 0 keia kanaka waiwai aole oia l maopopo o kahi keiki mua no keia. "Heaha kou makemake?" wahi ana. 4,Makemake wau I hana na'u." wahi a kahi keiki. "Heaha kau hana ikeT' wahi hou a ke kanaka waiwal. He kakla kul." Ua lawe koke ia oia i ka haku kamana a olelo ia aku e haoa laia ma ke kakia kui i na he hiki alaila e a'o aku iala l ke kamana. I kona hoao ia ana ua ike ia kona makaukau, a hoomaka koke la oia e a'o i ke kamana. Mahōpe mai ua lilo ola l ke poo o keia hale kamana. O keia ka waiwai o ka hana ana a ike ma kekahi hana. Aoie manawa e nele al o ke kanaka ike. Hoao e ol ae kou ike mamua o ka ike I loaa i kou mau hoahana i mau kou makemake ia. 0 ka hoouna ana I na oplo Hawali i na alna e. no ka hoonaauao ana ma na hanalima. a me na ike e ae, he hana malkal a walwai maoli no ia. O ka makou nae hol i manao ai i mau kaikamahine Hawaii kekahl, aole hoi o na oplo kane wale no. Oial, malia he wahi pomaikai no kahi e loaa mal ana l kekahi kaikamahine Hawaii o ka hoouna ole lā hol ka hewa.\V fMai ka Elele «Iwaii Mai.) !i 1 ka pule i hala ua hoike pokole aku makou I ko makou manao fro ka ana o kakou, na Hawali, ina manninl, aka aole i pau ko makou manao no ka uuku o ka manawa. O ka hana a Mr. I ka hoao ana e hoolilo la Hawali nei* i kauna no Kaleponi, ola kekahi mea nui loa a kakou e noonoo al. He hana ekaeka loa keia e kue mai ana i ka pono o .kakou, na Hawaii. Ua maopopo ia kakou apau, o Mr. Humphreys kekahi mea nana i kokua iho nei na Home Rula, me ko lakou manao mal he hoa'loha oiaio kela, aka, ma keia hoao ana ana e haawl aku iaiHkou ia waho, ua hoike mal oia ke Iml nel oia 1 kona pomalkai a kaili ae hoi i ko kakou. Ina kakou e lilo ana 1 Kauna no Kaleponl. e pau ana ko kakou hikl ana ke lawelawe ina hana pill hookele Aupuni. e pau ana ka loaa ana ia kakou ona hana Aupuni, olai he nui na haole I nele I ka hana ma Kaleponi a o' lakou ke hoouna ia mal ana no keia mau wahi. a aole e loaa kahi hana haahaa loa ia kakou. O kela iho la na popilikia e loaa mal ana la kakou no ka hllinal kuhihewa ia Humphreys, he haole l maopopo ole kana mau hana maikai i hana mal al. Aole i hana na kamaaina e like me ka kakou i makemake mau ai, aka, he mea pono ia kakou e mahalo aku ia lakou no 'ka imi ana Ina mea e pomalkai al ka aina, olai maanei lakou I hanau ia al, eia maanei ko lakou ohana ame ko !akou.mau waiwal. a e Imi mau ana lakou l ka mea e holomua ai o ka alna a pomaikal Hke kakou. Aole loa lakou eimi ana ina mea e poino ai ka alna, no ka mea e polno pu ana. me ko lako\> mau waiwal. Aole I like ko kakou manao ma kekahi mau mea, aka, ke hana llke nel kakou i na mea e loaa mal a! ka pomalkai ia Hawaii aloha. Ona kamaaina o lakou ko kakou mau kokua Ina manawa apau. O keia poe mallhlnl e hele mai nel ma Hawaii nei, a olelo mai he aloha ia kakou a e kokua ana la kakou ma na ano apau, he mau hana hoohamani wale no keia, he mau hana hoomalimall i loaa āku na kokua a loaa na hana aupunl a lakou I makemake al. Aole auanel Jela? Ke hana mal nei lakou ia kakou e llke me ka lakou i hana aku ai lna Paele o ka hema mahope o ke kaua Kuloko ma Amerlka. 0 kela Humphreys, ame Fltch, ame kela Llttle o Hilo, o lakou na kanaka nana e hoohallke nel la kakou me na Paele. Eia wale Iho nei no ko lakou Ike ana ia kakou* Ela wale iho nei no ka hoa'loha hoomaalea ana. Aole i komo la ke aloha Iloko o lakou aka he aloha oihana ko la.kou. O na kamaalna i hanau pu ia me kakou, paani pu, hele pu i ke kula, noho pu, o lakou ko kakou mau hoaHoha oialo. O lakou ke kokua mai ana la kakou ! ka wa o ka pllikia. Ua ike lakou I ka kakou olelo, a maopopo i ko kakou mau manao. O keia poe malihinl i maopopo ole I ka kakou olelo ke manao nei lakou ua Uke ko kakou hupo me ko na Paele, a ina kakou e puni wale ana mahope o ka lakou, e x>ololei ana kela noonoo ana o lakou. Holke aku kakou !a lakou he lahul naauao ka lahui Hawall ma ka ae ole ana e uhai mahope o ka lakou mau alakal lalau. Hoike aku kakou (a lakou. ala ko kakou hilina! maluna o na kamaaina e like me W. D, Alexander, J. 8. Atherton ame na kamaalna lehulehu oia ano, olai ua Ike kakou a kamaalna ia iakou a ua maopopo ka lakou mau hana, a aole maluna o keia poe malihln! e likie me Humphreys, Fltch ame I»ittle o Hllo. Aole I maopopo ko lakou ano la kakou. a e hUinal aku ana auanel kakou mahope o lakou? Aole, aole loa. Ma! ae e alaka! lalau ia, mal ae e haawl | ko kakou Teritorl ame na mana hooponopono aupunl I loaa !a kakou malalo o Kaleponl e llke me ka keia poe aea e kol mai neL