Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 31, 26 July 1901 — Page 5

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Toni Ka'a'a
This work is dedicated to:  Makuahine, Esther Kalino (Kauaulalena) Campbell

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, IULAI 26, 1901       5

 

NA HUNAHUNA MEA HOU.

 

          Ke makemake nei ko Maui poe kinipopo e kuka@a kaua mai i kekahi o na hui kinipopo o ke Kaona nei.

 

          Ikaika ka wela o ke ahi a ka Wahine.  He ike hou ia aku no koe o keia kupueu me kana ahi kupanaha.

 

          Kokoke loa e paa ka uapo hao ma Waikahalulu.  Kekahi keia o na uapo maikai loa i ike ia me keia Teritori.

 

          Iloko o keia mau la wela he mea pahaohao loa ina kanaka o Waimea i ka ike ana i ka hau iluna o Maunakea no kekahi manawa.

 

          Ke manao wale ia nei no eia i Honolulu nei o Fugihara, ke kapani pepehi kanaka i mahuka mai Hilo mai.  Maluna mai o ka Mauna Loa.

 

          Ua hoi mai o A. G. Kaulukou, kekahi @o na kakauolelo o ka Aha Kiekie mai na Kona mai, kona wahi i hele hoomaha aku nei no kekahi manawai.

 

          Ua holo aku no Kauai maluna o ka Mikahala o Konela Falani o ka Puali Hoola.  E hoeueu aku ana oia i ka hana a kona puali malaila.

 

          Ma ka @a elua o Augate, keia Poalima ae e wehe ia ai ka Okana hou o Kawaiahao.  E haawi ia ana kekahi anaina himeni maikai.

 

          Ua haawi ae o Senatoa Kalauokalani i kekahi paina ma kona Hale no na Lunamakaainana.  Ua ai a kena i na mea ono i hoomakaukau ia.

 

          Ua lawe ia mai o Sam Kaluna, ka mea nana i pepehi o Yoshida Sakichi ma Kau, Hawaii, e ka Luna paahao Kawaha.  Eia oia ma Kawa i keia wa.

 

          Ina oukou i makemake e loaa na mea kuai ma ke kumukai haahaa loa e hele ma ka Hale Kuai o Ozaki, ma ke Alanui Hokele.  He emi keia hale kuai.

 

          Ua holo aku maluna o ka Nippon Maru na haole i mahuka mai nei a noho ka Hokele Moana no kekahi mau hora.

         

          Ua kupa ia ke kino make o kekahi pake ma San Jose i loaa aku ai ka wahi o ka poka i pee ai iloko o kona kino.  Ua ki ia oia i ka pu e kekahi haole a ua makemake @a e loaa ka poka.

 

          E paani kinipopo ana na keiki o ke Kapika@a me na keiki o ka Hale Aupuni mahope o ka pau ana o ke kau kinipopo mau.  Ua like keia me ekolu pule i koe.

 

          Aia ma Kapalakiko o Miss Rose Davidson, ko kakou K@@@ikina i lawe aku nei i ka hoikeike ma Bafulo.  E haalele ana oia i keia kulanakauhale a hoi mai no Honolulu nei i ka la ekahi o Augate.

 

          Uku o J. M. Poepoe i ke kala a paa hoi o Pahia i ka halewai mamuli o ka kuai ana o Poepoe i kekahi aina no $480.00 ia Pahia.  No kekahi keikimahine opiopio keia waiwai i malama ia e Poepoe.

 

          Maluna o ke Kinau o ka la apopo e ku mai ai o Miss Helen Parker ame Mrs. Frank Wood no ke kali ana aku i ka hiki mai o ke kino make o ko laua makuahine aloha.

 

          Ua malama ia kekahi aha hoolaulea ma ka home o ka Luna nui o ka mahiko o ka Ona Miliona ma Maui i ka po o ka la 17 o ke@a mahina.  Nui na kanaka i akoakoa ae a ua hoi aku lakou me ka hauoli.

 

          E hiki mai ana o Hogan, ka Paele hanakeaka kaulana, me kekahi mau paele hana keaka no Honolulu nei i keia mahina ae.  E noho ana maanei no kekahi manawai loihi, wahi a lakou.

 

          Ua loaa mai nei ka lohe mai @a Kamuela Parker mai e hoike mai ana e hiki mai ana oia me ke kino make o kana wahine maluna o ka Peru.  O ka Poaha o kei pule ae ka manawa ku mai o keia moku.

 

          I kekahi manawa i hala ua hoi ae no Kapalakiko o Mrs. Tevis, kekahi o na wahine u'i o Amerika me ke kino make o kana kane.  Ua noho iki oia ma Honolulu nei mamua o kona hoi loa ana aku.  Ua waiho iho kana kane he elua miliona kala nana me kana kaikamahine me kana wahine mua.

 

          I KA POE KULI:--Ua haawi ae kekahi lede waiwai i hoo@a ia mai kona kuli ame ka halululu iloko o ke poo mamuli o ka pahu hoolohe hanalima a Dr. Nicholson he, $25,000 i kana kula kokua kul i hiki ai ke loaa keia pomaikai i na poe kuli me ka lilo ole.  E kakau mai, THE NICHOLSON INSTITUTE, 78@, Eighth Avenue, New York 1564.

 

1 Makahiki mai Iulai 1.

 

E hiki hou mai ana o Hogan.

 

Ke Hoomakaukau nei Lakou no ka hele mai e Keaka ma Hawaii nei.

 

          Aole loa e poina i ka poe i ike i ka hanakeaka a Hoga, kela Paele akamai loa i ka hana keaka.  Ua hiki ke olelo ia oia hookahi ka mea hanakeaka makemake loa ia i hiki mai ma Honolulu nei, a aole i pau ka makemake o na kanaka o keia kulanakauhale e ike iaia.  E lohe mau la ana ka poe i ike i kana hana keaka e ka olelo.  "Can't beat Hogan"  Aole no e loaa aku o Hogan.  Ua loaa mai nei kekahi leka mai ia Waie mai, kekahi o na Paele o keia hui keaka e hoike mai ana e hiki mai lakou no Honolulu nei ma keia mua koke iho.  E noho ana hoi maanei e like me ka loihi e maken@ake ia ai.  E holo mua mai ana paha lakou a mahope mai o Hogan oiai ua paa oia ma Nu Ioka.  Ma kana hoike mai nei ua oi loa ae ka maikai o keia hui hou o lakou mamua o ka hui i hiki mua mai ai.  Ina ua oi ae alaila he maikai maoli.

          Ua lohe lakou i ka hiki ana aku nei o Cohen ma Kapalakiko a holo loa aku no Nu Ioka e hui me lakou.  Kekahi mea maikai loa a lakou wahi a Wise eia ko lakou hana hou.  Kekahi keia o na kona @@na maikai loa wahi ana.  E ike hou ana kakou i ka mea nana kela olelo @@@@@@@.  "Ua like wale no ma Paele i ka ike a ko'u maka" (All @@@@@ look alike to me).

 

MAHUKA KE ALOHA.

 

Aia ma Moana Hokele i Keia Manawa.

 

Haalele i kana Kane Waiwai a Holo Mai me Kekahi Alii Koa.

 

          Aia ma ka Hokele Moana kekahi mau haole malihini i kapa iho ia laua ma ka inoa kapakapa or Mr. ame Mrs. J. G. Kamika.  Ke kali nei laua a hiki mai ko laua moku a holo loa aku no Kobe, Iapana.

          O keia wahine, kekahi o na wahine e kamailio nui ia nei ma Amerika ame Enelani i keia manawa.  I kona mau la opio oia kekahi o na wahine hana keaka kaulana loa, a ua lohe ia kona inoa ma na aina hui a pau loa ma ke ano he wahine keaka akamai.  Aole keia o ka mea wale nana i hookaulana ae i kona inoa aka, o kona u'i.  He nui na kanaka waiwai, na kanaka u'i i kukuli aku i mua ona no ke noi ana aku i kona lima ma ka mare, aka, ua hoonele mau ia mai lakou.  Pela kona kaulana ana a hiki i kona hui ana me Lord Hope iloko o ka makahiki 1892, ua ae koke oia e hoopalau me keia Pelekane kaulana.  Ua nonoi aku kona ohana iaia e haalele i keia hoopalau me ka haawi pu ana aku iaia $100,000 ina oia e hoopau i ko laua hoopalau aka ua hoopaakiki loa no oia e mare aku iaia.  Iloko o ka makahiki 1898 ua lilo oia i wahine na keia haole Pelekane.  I keia manawa ua hiki aku ka nui o ka waiwai o keia haole i ka $4,000,000.00 .  He eiwa no makahiki o ko laua noho pu ana ua pau loa keia kala a banakalupa keia haole.

          O keia kane hoi i holo pu mai nei me ia he keiki opiopio loa oia, a he kanaka punahele hoi no Amerika.  Ua lohe wale ia no oia ua hoopalau oia i kekahi kaikamahine alii Hawaii.  Ua ike ia oia ma na poai hanohano o Nu Ioka.  Mamuli o kona punahele i na kanaka koikoi ma kela kulanakauhale ua koho ia oia i Kapena no ka puali koa a holo aku no Manila i ke kaua.  Ma keia kaua ua hoike ae oia i kona ano koa, a i kona hoi ana mai i ka aina ua hookohu@@@ aku oia i Kapena iloko o ka Puali kumau.  He wahi maikai keia, he $150.00 ka uku no ka mahina me kou lilo ai ole.  Oiai ma Nu Ioka ua ike ia kona hele mau i ka hale o keia Lede  Mahope mai ua mahuka mai laua no Kapalakiko a noho ma kekahi o na hokele maikai loa ma keia kulanakauhale.  Oiai laua malaila ua huli mai ke kane a keia wahine a i ka ike ana ia aia ma keia hokele ua Telegalapa koke ia mai i ka luna nui.  I ka lohe ana o ka luna nui @a kahea koke ia keia Kapena e iho mai i ke keena o ka luna nui.  Ua kauoha ia aku oia e lawe koke i ko laua mau ukana ame laua mai loko aku o ka Hokele iloko o hapalua hora.  Ina aole laua e hooko ana i keia e kaki ia ana laua he $50.00 no kela ame keia hora a a laua e noho aku ai mahope mai o keia.

          Ua hele aku laua mai keia hokele mai a noho ma kekahi Hokele aku a malaila mai ua holo loa mai nei no Hawaii nei me ka manao e holo loa aku ma Iapana ame kekahi mau wahi okoa aku e ike ole ia ai laua.  Oia mau u'i no keia lede, aka nae aole paha i loaa aku kona u'i i kona mau la opiopio.  He hiehie kona kulana ke ku mai, a he mau helehelena alii kona ke nana aku.

          He mau Paele kaua kekahi me laua He hanohano ke kulana o keia mau Paele ke nana aku.  Mawaho ae o keia he eha ilio me laua.  He mau ilio maikai keia, no lakou na kumukuai kiekie ma na aina haole.

          Ua manao laua ma ka hoololi ana i ko laua inoa e nalo ai ka laua hana aka ke ike nei makou ua loaa no laua.  Aole loa e hiki i ke kalohe ke pee a hoololi ae paha i ko laua inoa.  E huli mau la ana laua a mamua o ko laua hiki ana aku i kekahi wahi ua lohe mua ia aku la ko laua moolelo.


 

E UA PAA KA LIMAKOKO.

 

          Mahope o ka noii [noi i] [noi ia] huli pono ia ana e ka Makai Nui Anaru o ka limakoko nana i pepehi a make kekahi Iapana ma Kau ma ka po o ka la i o [io] nei mahina, i loaa aku ai ke kino make e waiho ana iloko o ka mala ko ma kahi kokoke i ka halewili, ua loaa io aku la ua mea pepehi kanaka la.  O ka puuwai eleele nana i lawelawe i keia hana manaonao oia no o John Kaluna, he kanaka Hawaii.  Ua ikaika na ike e kakoo ana nana i lawelawe i keia hana, a o kekahi ike nui o ia [oia] no ka loaa ana aku o kekahi mau mea pilikino o ka Iapana i make ma kona poli.  Ua hoolohe ia kona hihia imua o ka aha apana a ua waiho ia no ke kiure.

          He mau kanaka e ae no kekahi i hoohuoi wale ia ua komo pu iloko o keia hana, aka, ua hookuu ia no ka lawa ole o na ike e hooia mai ana.  Ua hoike ae ka wahine a ua Kaluna la e noho pu ana ma ka po i lawelawe ia ai keia pepehi kanaka, ua nalowale iho la ua Kaluna nei mai ka hale aku, a i kona hoi ana mai haawi aku la oia i ua ipo wahine nei ana he $46, o ia [oia] no hoi ka huina dala a ka mea i make, me ka olelo aku o ua Kaluna nei i ka wahine aole e hoike wale aku i kahi mea e pili ana no keia mau dala.  E mahalo ia ka Makai Nui no ka loaa ana o ka limakoko.

          O kekahi kumu nui i loaa ai keia hana kalohe, oia no ko Kaluna hele ana aku e noi i kekahi haole Kamaaina iaia e haawai mai i kana pu panapana iaia no ia po.  I ka nana pono ia ana o keia pu ua loaa aku kekahi mau apana iwi poo i pili me ka wahi i naha o ke poo o ka mea i make.  Ua loaa koke oia ka mea nana i hana keia hana weliweli.

          Ua lawe ia mai nei oia no Honolulu nei a eia ma Kawa i keia manawa.  Kupanaha ka hiki ana i ka puuwai o kekahi kanaka Hawaii ke hana i kekahi hana puuwai eleele e like me keia.

 

KAHI MEA KAHIKO NO.

 

          Ua hoike ae o J. A. Kelley i kekahi moolelo i lohe mua ia ma na wahi apau o keia aina nui o Amerika.  Penei kana olelo:--"I kela hooilo aku nei ua loaa ia wau i kekahi ma'i nana i hoonawaliwali loa mai i ko'u ola kino a hoomaka koke wau e kuai i omole Laau Chamberlain, no ka ma'i umii, hi, ame @orera a loaa mai ia'u ka oluolu.  Ua @hai wau i na olelo kuhikuhi a he hikiwawe maoli no ke ola ana O J. A. Kelley, kekahi kanaka kuonoono o Henderson, N. C., U. S. A.  Loaa ke@a laau ma ka hele kuai Laau o Benson Smith & Co., n@ Agena ma Honolulu nei.

         

Ke Ahi a ka Wahine.

 

Aneane e puka ka Pele--Ikaika ka Wela i keia Manawa.

 

          Ma ka hoike mai a ka poe i ike i ka lua pele i keia mau la koke aku nei ua aneane loa e hiki mai ka manawa e kahe hou ai ka pele.  Ua ikaika loa ka wela o ke ahi i keia manawa a uahiki ke ike ia ka enaena i ka po.  Nui na makaikai e iho nei e nana i ka lua i ka po i keia manawa he mea hoi i hana ole ia no kekahi manawa loihi mai ka pau ana mai o ke ahi a hiki wale no i keia manawa.  Ua maopopo loa i na kamaaina ua aneane loa e hiki ma ka manawa no ke "Ahi a Ka Wahine" e hoike hou mai ai i kona nani ia kakou na kamaaina ame na malihini lehulehu.  I ka manawa e lohe ia aku ai ma na aina e ua a hou ka pele aole e nele ana ka nui o na malihini makaikai e hiki mai ana io kakou nei.  He mea keia i makemake nui ia e ike, a o Hawaii hookahi ka aina nana e hoikeike aku ka nani io maoli o keia mea.  He ahi no ko kekahi mau wahi aka aole i like mai ka nani me ko Hawaii nei.

          Ua loaa mai ka lohe mai ia Waldron, ka luna nui o ka Hokele, ua ikaika ino loa ka wela o ke ahi i keia mau la  O na wahi i ike ole ia ka wela i keia mau la aku nei i keia manawa ua hiki ole ke hookokoke aku.  I ka po ua hiki ke ike ia ka malamalama o kei mau pohaku, ka lakou mau dala e lu ai [lua'i] maanei oiai ke ahi a enaena.  O ka mea wale no i koe o ka hehee iho o ka pohaku a kahe mai kohu wai, e like me mamua.

          O ka makou e makemake loa nei ina e puka i'o mai ana ke ahi, e mau aku kona a ana no kekahi manawa loihi, huki ia mai na poe makaikai he nui mai na aina e mai, a waiwai ka aina i i like me na pauku-hao i kau ia iluna o e [oe] nana ana i ke ahi.  Aole oia wale aka he mea ia e kaulana aku ai o Hawaii nei.  No ke ahi ko lakou lohe ana, ninau i ko lakou mau hoa'loha i kekahi mau mea ano nui e ae ma Hawaii nei, a lilo ia i mea maopopo ai i na kanaka he lehulehu i ike ole, ai lohe ole hoi i ka nani o keia mau aina.  Mahalo i ka lokomaikai o ka "Wahine."

 

OI AKU MALUNA O KA ELUA MILIONA.

 

Nui na Koi Poho Pauahi Bubonika e Komo mai nei.

 

          Ma ka hoike a ka poe nana e nana nei na koi pauahi ua oi aku mamua o ka elua miliona kala ka waiwai i'o o na koi i komo mai i keia manawa.  Ua hiki aku ka nui o na palapala koi poho i ka 5,516.  Aole i pau ka komo ana mai o keia mau koi.  Ma ka nana aku e papakolu ia iho ana keia mau koi mamua o ka mea i manao ia.  Mai na pake a me na Iapana mai ka hapa nui o na koi e komo mai nei i keia manawa.  Ua hoomakaukau ia keia mau koi ma ka wahi o na Kanikela o keia mau aupuni e ko lakou mau loio.  O ka mea pilikia wale o ka uuku o ka manawa i haawi ia no lakou e noonoo ai i keia mau koi poho.  Mamua aku o keia manawa he uuku loa na koi i hiki ia lakou ke noonoo i ka la aka i keia manawa ua hiki aku i ke kanaono ka nui o na koi e noonoo ia ai i ka la hookahi.

          He 2,715 koi poho i komo mai na pake mai a ua hiki aku ka nui o ka lakou mau koi i ka $600,000  Aole i pau loa ka lakou mau koi a ua manao ia e ka poe e hana nei ma kela hana he $200,000 koe  He 2,400 palapala koi mai na Iapana mai a ua hiki aku ka nui o ka lakou mau koi i ka $600,000.

          Ka huina nui no na koi poho i keia manawa ma ka hoike a na Komikina ua hiki aku i ka $1,267, 144.444  Ke nana pono ia nei keia mau koi, ua hiki aku  ka nui o na koi a na pake me na Iapana i ka $1,486,000, ke hui pu ia me na koi i manao @a, e komo mai ana.  Ke lawe 'ia ae keia mau koi mai ka huina ae ua like me $680,000 i koi ia e na lahui e ae.  Oiai he 5,516 wale no ka nui o na koi poho, ke lawe ia ae ko na pake ame ko na Iapana ua koe iho he aneane 400.  Alaila na keia poe kela koena o na koi.

          Ua o'i loa ka nui o na dala no keia mau koi mamua o ka mea i manao ia.  I waena o keia mau koi ua komo pu mai ke koi no ka kukulu hou ana i ka luakini nui o Kaumakapili e ku nei kona mau pa@a, he kia hoomanao no kela pau ahi nui, nana i hoonele he mau haneri lehulehu ina home ame na mea e pono ai.  Ke hana nei na Komikina e like me ka ikaika i loaa ia lakou a ke kali ia aku nei ka hopena o ka lakou hana me ka makemake nui e maopopo na pomaikai e loaa mai ana.

 

Ka hoiki a Hanale Walakahauki.

 

Halawai Nui ma Bosetona.--Oia ka Hope-Presidena.

 

          I ka halawai maa mau a ka Ahahui Imi Pono Karistiano i ka auwina la Lapule nei ua malama ia kekahi halawai maikai loa.  O ka hapanui o ka manawa ua haawi ia no ka hoolohe ana i ka hoike a Hanale Waiakahauki no ka Halawai nui a ka Aha I. P. K. i malama ia ma Bosetona.  Oiai o Hanalei Waiakahauki ka Hope-Peresidena o keia Halawai, ua maopopo loa iaia na mea apau loa i hana ia.  Nana ponoi no i malama kekahi mau halawai ano nui.

          Oiai he nui na olelo maikai i puka mai kona waha mai ua, hiki ole ia makou ma na mea ano nui wale no.  O kekahi paha o na mea ano nui oia no ka loaa ana mai o kekahi mau leka hoomaikai mai ka Peresineda Makinele, Moi Eluene o Enelani, ka Emepera o Kelemania ame kekahi mau alii ai moku e ae.  E mahalo like mai ana lakou i na mea i hana ia i ka makahiki i hala, a e hoike mai ana ua manao i'o lakou e oi ae ana ka holomua o na hana o keia mau makahiki e nee aku nei imua, mamua o na makahiki i hala.

          Ua heluhelu ia mai kekahi o na haiolelo a na kanaka naauao i akoakoa ae ma keia Halawai hui, a mawaena oia mauhaiolelo ua lohe ia aku ka haiolelo a Booker T. Washington, ka paele i pii mai ka noho kauakuapaa ana a hiki i kona lilo ana i alakai no kona lahui a me na haole pu.  Oia ka paela kaulana loa ma ka haiolelo ame ka hiehie o kona kulana.  He kanaka hooikaika ma na hanapono, a he kokua ikaika no kona lahui.  Hanau ia oia i ke au e paa ia ana lakou ma ke ano he kauakuapaa a me ka hooikaika wale no i loaa ai iaia ia ike, ame ka hooikaika i loaa ai iaia ka hanohano.

          Ma ka hoike a Hanale he nui ka holomua o ka hana pono ma na wahi apau o ke ao nei.  Aole e hiki i kekahi hana i kokua ole ia mai e ka mea Mana Loa ke lanakila e like me ka lanakila o keia hana.  Aole nohoi e like ka nui o na kanaka mai na wahi like ole mai e like me keia.  He mau mea keia e hoolana mai ana i ko kakou mau manao e hooikaika aku, a loaa ka lei o ke ola mau loa, a lohe hoi i ka leo o ka Haku e olelo mai ana.  Maikai kau mau hana e ke kaua maikai, eia ka lei o ke ola A'u i hoomakaukau ai nou, e lei."     

 

HAULE INO O MAUI.

 

Hoi Lanakila na 'Keiki o ke Kaona.

 

Lilo ka Helu ekahi o ka Paani Polo ia Honolulu--O Maui no ka oi Ole.

 

          Lilo ka Helu ekahi o ka Paani Polo ia Honolulu--O maui no ka oi Ole.

          O ka Poalima o ka pule i hala, la 19 hoi o keia mahina kekahi o na la e poina ole ana i na keiki o Honolulu nei, no ka mea ma ia la i kaili mai ai lakou i ka hanohano o ka paani polo a haalele aku i na keiki o Hale-aka-la e hoomoa i na hua a lakou me ka wela o ka la.  He umi kumamakahi i loaa i na keiki o Honolulu nei a he 0--0 wale no ka mea i loaa ina keiki o Maui.  O Maui no ka oi, wahi a ke mele, ina keiki aku nei hoi keia o Honolulu hoololi ia ae nei a "O Maui no ka oi Ole."

          He la maikai keia, aohe mea @ ka maka e hoowahawaha ae ai.  He @@ui nohoi na kanaka i hele ae e like i na hana o keia la.  Ma ka nana aku ua piha no paha ka hookahi kaukani kanaka i hele ae mai Wailuku, Waikapu, Paia a me kekahi mau wahi e ae nohoi.  Ua ike ia aku ka wel@ like mai o na Waihooluu like ole o na hui elua.  Iwaena o na lio ame na kaa e kuku ana ua ike ia aku la ka hale i piha i na kanaka.

          Hoomaka na hana i ka hora 3:30 p. m.  Ua maheleheleia ka manawa o ka paani ana iloko o ekolu mahele o 20 minute o ka mahele hookahi.  Ua hookaawale ia nohoi i manawa no ka hoololi ana i na lio.  I ka hoomaka ana no o ka paani ana ua ike ia aku la no ka like ole o ka paani ana o na keiki o Maui, e hoike mai ana hoi aole no lakou i lawa loa.  Ma ka aoao o na keiki o Honolulu he like maoli ka paani ana a i ka manawa e holo ai kekahi me ka popo ua loaa koke aku la oia i na kokua ana mahope aku.  Aole pela ko Maui a oia ke kumu nui o ka holohope, aole holo ma mua.  O kekahi kumu pilikia loa o ka hui o Maui oia no ka loaa ole ia lakou o kekahi poe akamai e kue mau ia lakou.  He oki loa ko lakou wahi hui elua a ua maaloa lakou i ka paani lealea i keia hui elua nolaila i ka manawa i hiki aku nei o na keiki o Honolulu ua manao mai nei lakou e paani lealea ia ana e lakou.  No na keiki o Honolulu nei he ikaika ko lakou hui elua, ame ke akamai wale no e lilo ai ia lakou ka lanakila ina manawa apau loa a lakou i paani ai.  Na keia mea i a'o mai ia lakou e hooikaika mau a e hoao mau ma na ano apau e loaa kekahi mau hana akamai e lilo ai ia lakou ka lanakila.

 

Ku kekahi Wahine i ka Pu.

 

Puka Pu Ka Uha--Aohe no nae he Poino Loa

 

          I ka auwina la o ka Lapule i hala ua ku aku la kekahi wahine o Keia kona inoa i ka pu ma Waikiki, kokoke i ka wahi o na Koa Amerika i noho iho nei.  Aole no nae i nui loa ka pilikia.  Mai na mea i loaa mai ia makou, ua ulu mai keia pilikia mamuli o ka hooio o kekahi o na kanaka e noho ana ma keia wahi.  He pu laipela kana, a ua makemake oia e hoikeike ina kanaka i ke ano kupanaha o keia pu.  Oiai oia e hoikeike ana ua kani aku la ka pu a ku ka uha o keia wahine.  I kinohi ua manao lakou ua make keia wahine no kona moe malie loa, aka i ka kii ana @a o ke kauka a hiki mai ua ike ia ua nui loa kona puiwa.  I ka nana ana ia o kona pilikia ua ike ia ua puka ka poka ma kekahi aoao a aole i haki kekahi iwi a moku paha kekahi mau aa koko.  I ke ala ana mai o keia wahine ua hoihoi ia oia a hiki i kona hale.  Ua hiki no iaia ke hele me ke kokua ole ia aku.

          Ma ka hoike a na makai i ko lakou hiki ana aku aole i ona keia poe aka he poe maikai.  Ua kani keia pu mamuli o ka hemahema o keia mea nana ka pu oiai oia e hoikeike ana i kana pu i kona mau hoa'loha.  Ua hiki loa ia Kela ke olelo ae ua hele oia i ke kaua a ku i ka pu ma Waikiki.  Ina paha i like kona ike alo poka me ko Wilikoki me nei ua alo ia keia poka.       

 

Ka Puali Hoola.

 

Ko Lakou Alakai ame kana mau Hana Maikai.

 

          I ka hiki mua ana mai o ka Puali Hoo@a ma Honolulu nei, piha mau ka lakou mau halawai ina kanaka o kela ame keia ano.  Aole o ka poe haahaa wale no aka o ka poe hanohano kekahi i hele mau i ka lakou mau halawai e lohe i na mea maikai.  I keia manawa he kakaikahi loa ka hele ia, no ka paa o keia poe ma ko lakou mau hale hoomana like ole.  Ua lilo ka lakou mau hana, ka lakou mau himeni, ame ka lakou mau olelo hooikaika, i mea paku-a lakou.  I keia manawa ua hiki mai nei o Konela Palani (French) a ua piha hou ka lakou mau halawai.  He maikai kana mau olelo a he kanaka ike maoli i ka haiolelo ana.  Ua loihi kona hana ana i ka hana a ua pii ae hoi maii ka wahi haahaa loa mai o ka Puali Hoola a hiki i kona lilo ana i Konela i keia manawa.  E kaapuni ana oia i na wahi i noho ia e ko lakou puali a hoeueu aku i na hana ma ia mau wahi.

No na Lima Eha,

 

Ili Lahilahi, Akaakaa wale, Akaakaa wale o ka Ili, Maneo Akiaki o ka Poholima, a hu'i wale hoi o na manamana,

 

          I KA WA E MAKAUKAU AI E HOI E MOE, E LUMAI I NA LIMA, ILOKO O KE POI HUAHUA "KOPA KUTICURA."  ALAILA, PAI AE A KAU MALIE A MALOO.  I KA WA E MALOO AI, HAMO HOU ME KA "AILA KUTICURA"--KELA LAAU HOOLA ILI MAIKAI LOA.  KE MOE, E KOMO I MIKILIMA ALUALU, I OLE E HAPALA WALE IA KAHI KAPA MOE, I OLE AI NO HOI E PAU KA LAAU I KE KOPELA, A E OKIOKI NAE I MAU PUKA MAKANI MA NA MANAMANA A MA KA POHOLIMA KEKAHI.  O KEIA KA LAAU MAIKAI LOA NO NA LIMA ILI LAHILAHIA AWAAWAA, MALOO A MAE WALE PAHA, MANEO WALE, LIMA HOU NUI, A NO NA MANAMANA ULU KAPAKAHI O KA MAIAO.

 

          HE MILIONA A OI ka nui o na wahine e auau mau nei me keia KOPA CUTIKURA, no ka malama ana, hoomaemae ana, a no ka hoonani ana i ko lakou ili, i pau ai ka pap@@ o ke poe ka unahi-pii, a i mea no hoi kekahi e pau ai ka @ilel@i ana o ka lauaoho, a i hoopalupalu, hoa 'ia'i ame ka hoou'iu'i ana i ka ili o na wahi i hele a manoanoa i ka hooikaika i ka haha, e like me na lima a pela pu no hoi e hoo@au ia ai i na eha, ma ka holi ana i na wahi eha me keia Kopa, i ole ai e ike i ka aai me ka wewela; a i ole no hoi e hou nui, ma ka holoi ana i ua wahi palabebe [palahele]; a he oi loa aku ka Waiwai nui o keia kopa ina makuahine e lawelawe ana hana i pulehu e p@li ana i ka keiki ame lakou iho no hoi, a i na wahine no a pau.  O ka poe ike maka i ka maikai o keia kopa, aole loa lakou e ao iki ana e hoao i kekahi kopa okoa ak@ ke koiia mai; ina no e oleloia @a, he kupono ia ano @@on aku no na mea e pili ana ka ili, k@ poo ame ka lauoho o na bebe ame na keiki.  Ua loaa mai keia waiwai nui o ke KOPA CUTIKURA, mai loko mai o keia laau hoola ikaika loa i kapaia CUTIKURA, oia ka laau ikaika loa ma ka hoola ana ina popilikia a pau o ka ili, no ka mea, aia iloko oia mau laau kekahi mau mea ikaika loa i ka pale ana i na mea ino, h@ loaa no hoi ke a'a hele maikai ona pua iloko o keia kopa.  Aole loa e hiki ke hoohalikeia mai kekahi ano kopa e ae ke hoohuihuiia @ ke akamai o kanaka me keia kona, ma kahi mau hapa@@alan@@, hoola ame ka hoolu'i ana i ka ili peia aku.  Pela hoi i ka ili o ke poo, ka lauoho a pela hoi na wahi e ae  Aole no i @hi launa mai na kopa o na aina e me keia, no ka auau ana a me ka hana o na keiki liilii.  Pela iho i@ i lilo ai ka waiwai o na kopa a pau i HOOKAHI no ke KUMUKUAI hookahi, a he Helu Ekahi keia Kopa no na poino o ka ili a mekahi auau, a he Helu Ekahi no hoi no na Kam Hi apuni ke ao nei.

          Ke kuaiia nei kaia laau ma na wahi a pau o ka honua nei.  Ma Aukekulia o R. Towns & Co. o Sydney N S. W., ko laila agena; ma A@erika Hema Depot:  Lennon Ltd Na "Hoakaka no ka Hoola ana i na Bebe a me ko lakou mau kinaunau!  He loaa wale no me k@ kumukuai ole.

          O POTTER DRUG AND CHEM. COMP., Boston, U. S. A., na Ona o nalaau CUTIKURA a pau loa.

 

Hana Hou

 

I NA KAA HEHI WAWAE, MIKINI KAKAU, AME NA MIKINI OIA ANO LIKE.  O KA MAKOU HANA KA HELU EKAHI, A HE EMI NA KAKI ANA. . .

 

PEARSON & POTTER CO. Ltd.

926 Fort Street  Telephone Main 317

 

KA HOOPII A RATHBURN

 

Hoole i ka Oiaio o ka Carter Olelo

 

E Hoi ana no Kona Home ma Kahuku i Kona wa i Ki ia mai ai.

 

          I ka pule i hala ua hoike aku makou i ke ki ia ana o W. Rathburn, ka Lunakanawai mua o Kahuku e Kauka Carter no ke komo mai i kona pa i ka po me ka manao e hoowalewale i kana wahine.  Ua kelepona koke mai keia kauka i keia hana ana mahope koke iho o ka hana ana ia, me ka hoike pu mai i kona aoao o keia hihia.  Wahi ana, ua komo mau aku o W. Rathburn i loko o kona pa i ka po me ka manao e hoowalewale i kana wahine.  Ua hopu ia keia Rathburn no ka moepono ole me ka wahine a keia kauka, a oia no paha kekahi kumu nui loa o kona huhu a ki ai oia ia Rathburn i ka pu.

          Ke ku nei hoi o Rathburn a hoike mai aole oia i komo iloko o keia pa e like me ka keia kauka e olelo nei aka e hoi ana no oia ma ke alanui, a i kona hiki ana ae mamua o ka ipuka o keia kauka, ua ki mai la oia i kana pu.  I ke ki mua ana aole oia i ku, i ka lua o ke ki ana ua ku mai la oia.  Aole oia i ike i ka eha ia manawa a hiki i kona hiki ana i ka hale akahi no oia a ike i ka nui o ka eha.  Ua ku oia ma ke kuekue lima a holo pahia ka poka a paa ma kona kua.  Aole oia ia lawe koke e wehe ia keia poka no kona makemake e pili mai i ke kaona nei a na na kauka o ke kaona nei e wehe i ike pono ia keia poka.  Ua wehe ia keia poka e Kauka Wahie i ka Poalima o ka pule i hala.

          Ua hoopii ae oia ia Kauka Carter no ka hoeha iaia me ka pu, oia hoi me kekahi mea make, a e noonoo aku ana ka aha ina aoao elua o keia hihia.  Aia a hiki mai ia manawa ike pono ia ka aoao i pololei o laua.  He okoa ka ke Kauka e olelo nei i keia manawa a he okoa hoi ka Rathburn a ua hiki ole ke maopopo owai ia o laua ka kakou e hilinai aku ai.

          Ua lohe ia o Rathburn e olelo ana e hoonee ana oia i keia hihia imua a hiki i ka hoopai ia ana o keia Kauka.  Ua maopopo loa iaia aole oia i hewa aka ua ki ia oia mamuli o ka @@@@ o keia kauka i kana wahine.

 

Kue na Hale

 

Hana Aupuni.

 

E Hakoko ana ma ke Kahua Kinipopo.

 

          No kekahi mau makahiki ka noho maluhia ana o ke Kapikala me ka Hale Aupuni aka i keia manawa ua kukala kaua mai nei ke Kapikala i ka Hale Aupuni a e hookuku ana na ai a laua ma ke kahua kinipopo ma keia mua koke iho.  Ua hoala ae na keiki o ke Kapikala i hui kinipop no lakou me ka manao e noi i bila haawina no na hoolilo oia hana, pau e ae nei hoi na Lunamakaainana i ka hoi, a @olo ole ia bila maikai a lakou.  Aka ua lawa no na lilo iloko o ka uuku o ke kala i koe iloko o ka waihona kala o ke aupuni.  I ko lakou kapena i palapala hoohalahala i ka Aha Kiekie, a i ka ike ana o Keoki Luka i keia mau olelo hookiekie, hooholo lakou o ka pono wale no o ka ae aku e hui me lakou ma ke kahua kinipopo.  Nolaila ma keia @o@a hoike iho e ike ana kakou i keia mau hale i noho maluhia i keia mau makahiki loihi e hookuku ana ina ai a loaa.  Ke kaena nei ke Kapikala e lilo ana ia lakou ka hanohano o ka la, a ke kaena nei no hoi ka hale Aupuna ua oi aku ko lakou ike kanawai mamua o keia poe.  Ina i mau loa iho nei ka Ahaolelo me nei ua loaa ko lakou hui kinipopo.  Kinipopo ka mea nui loa i keia mau la.  Mai kamalii a kanaka makua ke kinipopo i keia mau la a makou e ike nei.

 

O KUU PAPALE ALII NANI UA LILO AKU NEI.

 

          E Mr. Lunahooponopono oa ka Nupepa Kuokoa Aloha oe:  'E ae mai @ou Hanohano ia'u e hookomo iho i keia mau Mapuna waimaka o ke aloha, ma kahi kaawale o kou mau kolamu, i ike mai ai na kini lehulehu o Kuu Papale Alii Nani.

          Mai ka la puka ma Kumukahi a i ka Moku Kaili ia o Mano.  O kuu Mrs. Naomi Apolo ua hele i ke ala aole e hoi hou mai.  Ma ke kakahiaka nui poniponi o ka la 4 poina ole o Iulai nei 1901 hora 5 a. m. ma ko maua Hale ma Koalaukani.  kapahi Kapaa Kauni ua hiki mai la ka Haku o na Haku a o ke Alii hoi o na lii me Kona mana nui a lawe aku la i kana o ka uhane, oia no ka mea mai ka Lani mai, a waiho iho la i ke kino e hoi no i ka Honua e like me ia mamua i na la o ka hookumu ia ana o ke kanaka.

JAS. K. APOLO.

 

Mai pau i ka Ai ia.

 

Aneane e make ka wiliki o Nippon Maru.

 

          Mai pau ka Wiliki helu ekahi o ka moku ahi Nippon Maru i ka kai ia e na kepani.  Ua nahunahu ia oia a ke moe nei ma ka wahi moe aole i maopopo kona ola.  He kupana ka hoomaka ana ame kona hoopakele ia ana mai ka make mai.

          O Michell ka wiliki helu ekahi o keia moku a he poe kepani wale no malalo aku ona.  No kekahi kumu i maopopo ole ia makou ua ulu ae kekahi hoopaapaa mawaena o keia wiliki helu ekahi ame keia mau kepani malalo mai ona.  Aole nae i hoopoina ia mai oia, a ua manao oia ua pau ae la no.  Aka, aole pela, e kali ana keia poe o ka loaa ia lakou o ka manawa maikai e lawe ao ai i kona ola.  I kekahi la ua lele like mai lakou maluna ona, a pau kona helehelena i ka nahunahu ia, uwalu ia, a ku'i ia mao a maanei.  No kekahi mau la kona moe ana i kona wahi moe @@ ka hiki ole iaia ke oni.  Ua noi koke kekahi mau alii moku e holo aku lakou no Hongkong i hiki ai ke hoopai @oh@ @a keia poe kepani aka ua hoole loa ke kapena a holo loa aku no @@ Iapana.  Ma ka ike a na kauka aole i maopopo kona ola.  Ua manao loa lakou e make ana oia mai keia mau eha i loaa iaia.  He wiliki oluolu keia a he nui no hoi kona minamina ia.