Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 34, 16 August 1901 — Page 3

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Francene H Aarona
This work is dedicated to:  To all who continue to seek knowledge to better our world.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA  KUOKOA,  AUGATE  16,  1901

 

HOOLAHA  KUMAU.

 

Ka  Hui  Alahao  ame  Aina  o  Oahu

 

Mahope  aku  o  Ianuari  1, 1901.

 

Manawa  Holo

 

 

WAHI  HOOLULU              Waianae, kaa              Waialua, kaa                Waianae, kaa               Wili o Ewa

Mai Honolulu aku,                  huikau na la                ohua, na la                  na la apau.                  

                                                apau koe ke Sabati      apau.                           

                                               

                                                A.M.                            P.M.                            P.M.                            P.M.

Honolulu. . . . . .                      7:1                               3:10                             5:10                             5:10

Hanana. . . . . . .                      8:0                               3:43                             5:50                             5:50

Wili o Ewa. . . .                       @8:37                         4:08                             6:10                             6:10

Waainae. . . . . .                       9:2                               4:43                             . . . .                             . . . .

Waialua. . . . . .                                    . . . .                             2:00                             . . . .                             . . . .

 

 

WAHI  HOOLULU              Wili o Ewa, ka            Waialua, ka                 na la apau                   Wialua kaa na                         Wili o Ewa

Mai waho mai                         ohua, koe ke               ohua, na la                  na huikaua                   ohua la a pau               kao ohua

ai Honolulu.)                           Sabati                          apau.                            @ulu, koe                                                       

                                                                                                                        Sabati                         

 

                                                A.M.                            A.M.                            A.M.                            P.M.                            @P.M.

Waialua. . . . . . .                                                          6:12                             . . . .                             2:39                             . . . .

Waianae. . . . . . .                     . . . .                             7:12                             10:09                           3:55                             . . . .

Wili o Ewa. . . . .                     5:50                             7:47                             10:59                           4:32                             @2:45

@Manana. . . . .                      6:15                             8:07                             11:3                                                                 1:10

Honolulu. . . . . .                      6:50                             8:40                                                                 5:26                             1:45

           

            G.  P.  DENISON,  Luna.                           F.  C.  SMITH.          Luna Kuai Palapala Ho@

 

LYLE  A.  DICKEY

---

            mai  na  Mokupuni  mai.

E  hookoia  na  hana  pili  kanawai  ana

Kihi  o  Alanui  Betela  me  Moi.   @Pu@

 

Metropolitan  Meat  Co

 

( Hui Kuai Pipi Metropolitan. )

 

G.  J.  WALLER,  (Wala )  -  Luna  @No

 

108  Alanui  Moi.

 

Poe  Kuai  a  Hoolako  i  na  Moku

 

ME

 

na  lo  Pipi,  Hipa  a  pela ʻ ku.

 

E  loaa  mau  ana  na  Manu  ame  na  @Ka

 

mano  i  hoohui ʻ ihui ʻ iia   iloko  o

 

ka  Hau.

 

Makepono  ke  Kuai  i  na  I ʻ o  Pipi  @mau  nei.

 

TELEPONA  HELU  -   -   -   -   -   -

2786-tf

 

Koko  Maemae

 

OIA  KE  KUMU  O  KE  OLA  KINO  MAIKAI .   .   .   .   .

 

            Ka mea e maemae ai ke koko, ikaika na aa-lolo, ono ka ai, pau ka polululei, a maikai maoli ke ola.  He mau tausani o na kanaka i hoike no ke ola o ka Laau Sasaparila a Ayer.  Ke hoea mau mai nei ka lakou mau palapala ma kela ame keia eke Ieta.  Aohe keia he laau no ka hoao wale ana.  Ke hooia mai nei kela poe leta apau,  " Ua ola au i ka Laau Sasaparila a Ayer."   O kekahi

 

WAHINE  NAWALIWALI

 

I hele a pili mau ka ili i ka lela moa i loohia i ka ma ʻ i papalahu ai ili, i hele hoi a wiwi, a pela  hoi me ka ma ʻ i i loohia mau ai lakou na wahine, kakau mai la oia no kona ola loa ana ina makemake oe e hoopomaikaiia oe e ka pomaikai i ikeia e kela poe, a loaa ia oe ka ola kino maikai a ikaika alaila, e inu oe i ka laau hoomaemae koko a hooikaika kino hoi.

 

Ka  Laau  Sasaparila  a  Ayer.

            E makaala loa no na laau hoohalikelike kumukuai emi.  Ka inoa o keia laau, oia ka AYER  SARESAPARILA.  E ikeia ana keia inoa mawaho o ka wa-hi, a maloko nohoi o ke kino e kela ame keia omole.

---

NA  HUAALE  A  AYER    I  ukiia me ke ka, he  *   *   @me ka ai @ana

---

No  Keaha                  I  HOOKAWELEWELE  LOA  AKU  AI  OE  I  KELA

 

ANU,  KUNU  AME  PUU  EHA  ?

 

---.---

 

            Ua kaulana loa ka LAAU  KUNU  A  AYER  ( Ayer ʻ s Cherry Pectoral ) iloko o na makahiki he aneane 60, ma ka hoola ana i na Ma ʻ i o ka Puu ame ke Akemama, ke Anu, ke Kunu, ka Ma La Grippe, ame ka Ma ʻ i Mala o ka @pau Akemama.  He one keia laau ma ka luu ana,  a he oiaio ke ola.

 

AYER ʻ S  CHERRY  PECTORAL

---

Na Medala Gula mai na Hoikeike Mai e ke Ai

---

Mai lawe i na Laau Emi i Hoohalikeia me @ke

---

Hollister  Drug  Co.  Lt

Na Agena ma ka @Panalua Hawaii

 

Leone  Noela.

---

Ke  Kaikamahine  a  ke  Kana  ka  Mahiai.

---

            E na makamaka heluhelu, ua ike ae nei kakou, aia ka Haku Sanadoa ke hele ala no kana huakai hele, a ua haalele iho la oi i ke aloha i hope nei.  Oiai o Leone e noho nei, a e kau nui ana hoi kona manao o ka hoea koke mai o ke kau-wela, aole loa ia i hoomaopopo pehea la ke ano o ka maalo ana ae oia mau la oneanea, ua hiki mai la ka eha a ke aloha me he mea ala e houhou mai ana i kona nui kino i na la mahope mai.  I kinohou ua nui loa kona hoopilihua ia, i kona hoomanao ana ʻ e i na mea apau i hanaia ame kona hookaawale ia ana ʻ ku mai kana kane mai.  He mea hiki ole loa ia ke manaoi ʻ o ae, ua kapae ia kona mare a o ka mea hoi ana i kahea aku ai o kana kane ia ua hala aku la ia i kahi e; aka elike me ke ano o na ia e nee malie nei, pela i ulolohi ai kona hoomaopopo ana ia mea.  O ka leo aloha a kona mau pepeiao e lohe mau ai, ua meha iho la ia, o na kapuaiwawae keia, ka mea nana e hoohikilele iaia a hoomaka hoi kona puuwai e pana kapalili a hiki loa i kona haupo, ua pau kona lohe hou ana : o ka helehelena u ʻ i keia, ka mea hoi nana e hoomalamalama mau mai i ko laua home me ke aloha, aole loa ia e maalo hou ae ana imua o kona mau maka : me he mea ʻ la ka hoi, o ka malamalama apau ua puka aku ia mai loko aku o kona ola, a waiho oneanea pouliuli a puanuanu iho la.

            No kekahi mau la ua haalele mai ka uhane haaheo iaia, a o kana e iini nui ana o kona make, o ke ola ana aole o Lance pu kekahi : me he mea ʻ la o ka lilo ana ʻ ku no ia o ke ola mai iaia aku.  Ua hoomaka iho la o Leone e noonoo,  pehea la ka nui o ka naauao e loaa ana iaia no ka hoopahaohao ana ʻ ku i kana kane i kona manawa e hoi mai ai.  Ua piha kona uhane me ka manaolana o ka hooikaika : iloko o kekahi mau mahina pokole e loaa aa iaia na mea kupanaha mamuli o ka hooikaika ana.  Ua hooponopono iho la oia i kana mau mea a pau e hoohana aku ai, e lilo ana oia i kana mau mea apau e hoohana aku ai, e lilo ana oia i mea kupono no ka hookani ana iluna o ka piano ame ka hapa : e hooholomua ana oia i ka himeni ana i kana poe himeni: e hoomaamaa mau ana oia i ke kaha kii ana e hoopaa ana oia i kekahi mau haawina ma ka olelo Farani ame ka olelo Italia.

            "Ua hiki no ia ʻ u ke imi i ka naauao ina au e makemake ana, "  wahi a Leone i olelo iho ai iaia iho no, "me he me ʻ la ua loaa ia ʻ u ka mana me ka hoohaiki ole ana mai ia ʻ u iho.  I na au e hookupaa ana i ko ʻ u manao ponoi maluna o kekahi kumu hana, aole loa @u e haule ana.  E loaa mai ana ia Lance kana wahine ua makaukau i na mea e naauao ai i ka manawa ona e huli hoi mai ai. "

            Ua paa kona manao no kona haawi ana aku i kona manawa a pau ame kona noonoo no ka hooikaika ana e imi nui i ka naauao.  Ua hoomaikai oia i na buke kahiko apau iloko o ka hale o Noela ke kanaka mahiai, ua oi aku kona heluhelu ana ia mau buke kahiko loa mamua o ka hapanui o na wahine e ae.  Aohe hana, aohe pilikia nana e hoomake mai i kona manaolana.  Ua ala ae kona hiamoe i ke kakahiaka he mau hora loihi mamua o ke ala ana ae o na ohua o ka hale apau, a ia po no ua ala aku oia e heluhelu no kekahi mau hora mahope iho o ka hiamoe ana o na poe a pau.

            O na kumu apau e hoolohe aku ana iaia ( aole lakou i ike i kana kumuhana e hana ʻ i, ua pahaohao lakou iaia i kana mau hana kupanaha.  Ua pahaohao pu no hoi lakou, i ka makana hiwahiwa a ke a ʻ o nei i kau mai ai maluna ona, i kona leo kamahao, i kona makaukau ma na mea apau, a me kela nani kupanaha i loaa iaia, oia hoi kela manao ulu wale ae no iloko ona, oia ka mea nana i hapai loa ae iaia a kiekie, a hiki ole hoi ke manao aku, no kahi kuaaina oia, ua haohao nohoi keia poe kumu a Leone pehea la i nui loa ai na makana hiwahiwa, ka nani kupanaha ame ke akamai e hoomaunauna wale ia mai no maluna o ka mea ola hookahi.  Ua hooikaika pu lakou me ia---e like me ka nui o kona hooikaika ana e imi i ka naauao, pela ka nui o ka hoa ʻ o ana o kana poe kumu e a ʻ o iaia, elike nohoi me kona hooikaika pu mai ai lakou i ka hana pu ana me ia.

            E like me ka nee ana ʻ ku o na pule imua, pela ke kamahao o kona holomua.  Ua ano kahaha mau no hoi oia iaia iho.  He oluolu maoli nohoi ka hooikaika ana e imi i ka naauao no kona ( Haku Sanadoa ) pono, a no ke ala ana ae hoi i ke kakahiaka nui a hana nona.

            Ua kiai o Leone me kona aloha apau a i na lau hope loa hoi i haule mai ai mai na kumu laau mai---ua kiai aku nohoi oia me ka noeau ame ke ake nui o kona aloha no ka hau keokeo ame ka lei pihe o ka makani huihui o ka hooilo, no na po loloa hoi a pouliuli e uhi iho ana me ka puanuanu.  O keia mau mea apau, ua halihali ia mai a kokoke iaia, kana mea i aloha, a o na la hoi a pau i hala ae he hu ʻ i konikoni i ke aloha, a o na la hoi e hookokoke mai ana, he hauoli ia no ka mea e kiai nei me ka hoomanawanui.  Aloha ke kehau anu i ka iniki mai me heipo ala ʻ la a aloha nohoi ka makani hu ʻ ihu ʻ i o ka akau i kona pa ana mai, aloha ka hua hekili i ka helelei iho, aloha ka ua, a aloha hoi ka ua i hui puia me ka hau---ke hookokoke mai nei lakou iaia.  Ua pule oia nona i na wa apau, elike me ke aloha akahai o kona naau.  Ina nohoi e ae mai ana na Lani e ahonui iaia, e hoopakele iaia mai na popilikia ae a pau, e pale aku i na poina uiia wale ma ke alanui kaa-ahi ame na alanui e ae a e hoihoi mai hoi iaia iloko o kona poli aloha e kali aku nei me ka iini nui---a, ina e oluolu mai ana a Lani aloha e hana elike me kela.  I ka manawa ana i hele aku ai no ka holoholo ana, oiai, he hana maa mau no la nana i na la apau, ua halawai pu aku la ola me ka poe ilihune, ame ka poe kaumaha---ua haawi aku la oia i na kokua manawalea ana : a i ka manawa a lakou e olelo mai ai.  " Na ke Akua e hoopomaikai i kou helehelena maikai, e kuu lede, " ua olelo aku oia :

            " Aole, aole o ko ʻ u e noi aku iaia e hoopomaikai i ka helehelena o kekahi mea okoa ae, kekahi mea hoi a ʻ u i aloha ai, a aia hoi oia ma kahi mamao. "

            Me he moe uhane ʻ la na ia i kaa hope ae, aia hoi ua hoea mai la ka La Karisimaka, a hala ʻ e la hoi ia la, ua hiki mai la ka Makahiki Hou me kona hauoli, no ka mea, oia ka makahiki nana e hoihoi hou mai ana iaia i ona ʻ la.

            Na la mua o ka makahiki me he mea ala he mau mahina ia ia Leone.  O ka makahiki keia nana e hoihoi mai ana i kana aloha, i kana kane, ame kona mare---o keia mau mea apau---e hoomaikaiia ka makahiki hou.  I ka manawa i kani oli pu mai ai ka leo o na bele i ka la mua, ua hele aku la oia i ka pule, a i kona kukuli ana me na poe e ae apau i oiaio ma ka naau a i manaoio hoi elike nohoi me ia, ua kahea ae la kana leo pule i ke Akua, e hoihoi mai ka makahiki hou i kana mea i aloha ai.

            He ku nohoi i ke aloha, ka ike ana ʻ ku i ka hora makamae hookahi oloko o ka la, oia ka hora ana e kakau aku ai i kana aloha i na leta aloha a loloa me he poe mele ala lakou.  He kakau mai no ka Haku Sanadoa iaia, aka, aole nae he kakau pinepine mai, a he ike oia i na hoolaha o loko o na nupepa, i kana mau mea apau e hana ai, a me kana wahi e hele aku ai.

            Aole loa ia e hoopoina ana i ka la mua aana i ike ai i ka hua---kulu.  Ua like ia me kekahi olelo houna mai ka pua nani mai, e hapai ae ana i kona poo keokeo iluna me he mea ala e olelo mai ana iaia.  " Aole waimaka i koe ; ei ʻ ae oia ke hoi mai nei. "

            Ua piha loa hoi oia me ka hauoli ia manawa.  Ua hoomaka mai la na pua e mohala :  ua mohala ae la na pua vaioleta onaona, ua omamaka ae la hoi na lau uliuli, a e hoomaka mai ana na manu e himeni : o ke kau kupulau keia, a i loko ae nei o Iune, alaila oia hoi mai.

            Ua kokoke nohoi oia e makaukau no kona hoi ana mai.  O ka mahina o Aperila ia manawa, a ua hana oia me ka ikaika me ka loaa ole iaia he wa hoomaha.  Ua aloha oia ke hoomanao ae i ka olioli e loaa ana i ka Haku Sanadoa i kona manawa e hoi mai ai a ike ua holomua oia ma ka hooikaika ana i ka imi i ka naauao.  Ua hauoli o Leone i ka noonoo ana ae, heaha ana la ka ka Haku Sanadoa mea e olelo mai ai, a e uku aku ana hoi oia iaia me na honi aloha ana ame na puliki aloha ana : e mahalo aku ana hoi iaia no kona hoao ana, a e nui ana hoi kona haaheo iaia.

            "Ua makemake au e hai mai oe ia ʻ u i ka oiaio maoli, " wahi a Leone i olelo aku ai i kekahi o kana poe kauwa.

            "E hai aku ana au ia oe i ka oiaio a pau au i makemake ai e hoolohe," wahi a ke kumu i olelo mai ai.

            "Ua makemake au e hai mai oe iaʻu i keia.  I na oe i halawai pu mai me aʻu ma kekahi wahi, a aole hoi i ike iaʻu oiai iloko o koʻu mau la opio, aole i loaa iaʻu ke aʻo ia ana ua hiki anei ia oe, mai kekahi mea mai o kou ano, e hooomaopopo ?"

            " Aole, " wahi a ke kumu i pane mai ai me ka oiaio.  Ua aa au me na mea apau no ka ike ana, ua hanau ia mai oe he kaikamahine na kekahi duke.  E ae mai iaʻu e olelo aku, a e manaoio mai hoi iaʻu, ua oiaio au, o kou ano ame kau kamailio ana ua pololei loa, aohe ki-na."

            Ua hauoli o Leone mahope iho o kela kamailio ana a laua : aole hoi e akaaka aku ana kekahi poe i ka Haku Sanadoa a olelo aku hoi, ua mareia oia me kekahi wahine o ke kulana haahaa.  E like ana oia me na lede e ae apau o loko o ka aina i ka manawa ona e lilo ae ai i lede Sanadoa.

            Ke haawi aku nei ke kau o ke kupu lau i kona wahi no ke kau wela.  Ua hala aku la oia i Italia, aia kona mau makua malaila, i Roma laua kahi i noho ai i ke kau o ke kupu lau a ua hui pu aku ka laua keiki me laua.    

            Aohe mea e ae a Leone i noonoo ai, i oi ae ke kupono.  O na leta a ka Haku Sanadoa mai Roma mai aohe hiki pinepine mai, aohe nohoi he loloa, aka a ohe nana ia mea, malia paha aohe loaa o ka maawa iaia, a oiai aia kona mau makua me ia, nolaila aohe paha he loaa o ka manawa kupono.

            Aohe i hoemi ia ko Leone manaoio no ka Haku Sanadoa, aole nohoi i kulanalana a aole nohoi he huli wale.

            He oiaio, wahi ana i haohao ae ai i kekahi manawa, no keaha la oia i hele pu aku ai me kona mau makua, pehea la oia i hui pu aku ai me laua mahope o ka laua mau hana lokoino i hana mai ai.  Aole hiki iki iaia ke hoomaopopo.

            Me he mea la iaia i kekahi manawa ua aneane loa oia e hoowahawaha i ka launa pu ana o ka Haku Sanadoa me kona mau makua a hiki i ko laua haawi ana mai i ka olelo hoolaulea iaia ( Leone ) a e haawi mai hoi i ka huikala ana no ka hana hewa i hana ia ai, aka ia manawa, ua olelo iho la oia iaia iho no, ua ike no oia i ka mea kupono : o na mea apau ana i hanaʻi ua pono wale no, alaila aohe mea e makaʻu aku ai.

            Alaila ua hiki mai ka mahina o Mei---ua hikiwawe nohoi ka nee anaʻe o ka manawa.  O na mea apau ana ( Haku Sanadoa ) i olelo mai ai eia lakou apau ua hoea mai---na lau uliuli, na manu himeni, ame na manu nunu,  A no i keia manawa, he mau pule pokole wale no koe, e pii mau ae ana ka uʻi o keia kaikamahine i na la apau elike me ka hookokoke ana mai o ka hooko ia ana o kona manaolana.

            Ua hookuʻi nui ia o Leone mamuli o kekahi hui kamailio ana ona ikekahi la me kana kumu-himeni.  Ua himeni aku oia i kekahi himeni paakiki loa, a he lua ole nohoi kona nani, a oia ka mea nana i hoonui loa aku i ka hauoli ame ka oluolu o ka manao o ua kumu himeni nei, ua nui kona kahaha i kona lohe ana i kekahi leo kamahao ame ke ano o ka hooko ia ana o ka himeni.

            A olelo aku la ua kumu-himeni nei, " aia he mau tausani aloha ana nou, aia ia oe kekahi kulana a oia hoi ka mea nana e pa pa nei ia oe no ka noonoo ana no ia mea he awai "

            Ua akaaka aku ia oia la manawa.

            " Ka awai ?" kahi a Leone i olelo aku ai.  " No keaha, e ke kumu maikai ?"

            No ka mea he akamai maoli kou noonoo ana, a oia hoi ka mea nana e hoolilo aku ia oe, o oe ka mea male helu ekahi loa iloko o ka honua nei, " wahi a ke kumu i pane mai ai, a o oe maoli no ka moiwahine o na mele.  Ke olelo hou aku nei no au---aia he mau tausani aloha ana nou, a ua hoonoho ia hoi oe iloko o kekahi kulana i hiki ole ai i ka awai ke ume aku ia oe. "

            "Aole, o ka mea oiaio maoli aole loa no, " wahi a Leone i olelo aku ai.  "Aka ua manao anei oe he kalena io koʻu no ia mea e ke kumu ?"

            "Aole, aole he kalena, " wahi a ke kumu i olelo mai ai.  "aka he akamai maoli o ka noonoo.  Hookahi no iloko o kela ame keia hookahi haneri makahiki i haawi ia i kekahi mea elike me ia o ka honua nei.  Ina oe e hele ana iluna o ka awai, ua aa au no ka wanana ana aku ia oe, o oe ka mea nana e?  O ka mana kupanaha anei keia, elike me kana i kapa mai ai, ka mana hoi ana i ike iho ai aia ia iloko ona, a ola hoi ka mea nana hoano e ae iaia mai na poe e ae apau ?  Alaila ua akaaka hou iho la oia.  Heaha la ia mea iaia---e hoohala ia aku ana na la i koe o kona oia aa malalo o ka malumalu o ke aloha o kana kane---ke kane hoi e hookuleena mai ana iaia iloko o ka mahina o Iune.

            Ua @uiha loa ka Haku Sanadoa me ka pihoihoi i kela mau mahina pokole o kolaua kaawale ana.  O ka eha nana ia e hoeha mai oiai oia i haalele iho ai i kana wahine, ua pii mahuahua ae la ia i na la apau a ua hiki ole nohoi iaia ke hoomanawanui iho i kekahi manawa aka he like ole nohoi ke ola ana o keia nohoʻna o na kane a pela nohoi me na wahine.  He mea pono nohoi i na wahine ke noho ma ka home e uwe ai.  No ka mea, aohe e hoea mai ana kekahi mau hana ano nui i o lakou la, aohe nohoi he mau hoeueu kaua, a pela noho ka naku ana mai no ka hakaka, na ko lakou kaumaha e kaupaona iho ia lakou ilalo, no ka mea, aohe mea a lakou e hoonaueue ae ai a hemo.  A me na kane hoi he okoa loa : ua holo aku lakou iloko o na hana ano nui a hoopoina iho la i ka nohona hakaka ole.

            No kekahi mau la loihi ua luuluu loa o Leone me na ehaeha o ke aloha kane.  No ka Haku Sanadoa hoi, he mau hora wale no kona iloko o ke kaumaha, alaila ua hiki mai la i onaʻla ka pihoihoi no na mea e pili ana i kana huakai hele, ka lauwili hele ana hoi o kana huakai ame kona aea hele ana aku, na tausani kumu e lilo ai o kona manao a pela nohoi me ka hauoli e loaa ana iaia.

            Ua kono ia aku ua Haku Sanadoa nei e hoopoina loa i kona noonoo ana ia Leone.  He mau haneri kumu manao no kai waiho ia aku imua ona : aole no kona aloha ole ana, a i ole ia manao nui ole paha iaia, aka, ua kono ia aku oia e haawi mai i kona noonoo ana i na hana i waiho ia aku ai iaia.  Ua kono pu ia aku nohoi oia e hookaawale loa ae i kona aloha ana no Leone.

            " E pono au e hana i keia manawa, " wahi a ka Haku Sanadoa i olelo iho ae iaia iho no, " e loaa ana no iaʻu he manawa no ka noonoo ana mahope aku. "

            E loaa ana no he manawa iaia no ka nana ana i kona kaumaha iloko iho ona ---nolaila i keia manawa o ka mea pono wale no o ke kapae loa ae.

            I ka manawa maoli no ana i lawe mai ai iaia iho a ku imua o ka honua he alo no ke alo, he mea hiki ole loa no ia iaia ke noonoo ae i ka hana hoomalimali i hana ia aku ai iaia.  O na poe a pau ua haawi aku i ko lakou mahalo ana iaia.

            " E hele ana oe i ka laapopo, " wahi a kekahi e olelo mai ai.  "Hauoli i ka lohe ana, ua koho ia oe i elele, " wahi hoi a kekahi i olelo mai ai.  Ua wanana mai hoi kekahi e hoopomaikai ia ka huakai alii.  A ka kekahi hoi, e loaa iaia na hoohanohano ia.  O na poe apau, me he meaʻla ua noonoo lakou e halawai ana ka Haku Sanadoa me na pomaikai ma kana huakai hele.  Aole loa hookahi o lakou i lohe no ko ka Haku mare ana ka hoopii kanawai ia ana, a pela nohoi me ka olelo hooholo  i hooloia ai.

            Ua mahele ia oia mawaena o ke aloha ame ka ukiuki, oia iho la hoi kona ano la manawa, a aohe hoi i loaa ia mea i na poe e ae apau.  Eia nae he kokua ana ia i ka imi ana i ka inoa kapu o kana aloha oia hoi o Leone.  Ua eehia oia ke lohe ae no na mea e ili ana iaia aka me he mea la ua hoolilo mua no ka honua i kekahi ku-ka pu ana, aole nae e hiki ke hai ae ia mea.

            Ia manawa ua hiki mai ia ka hora o ke pihoihoi no ka haalele ana.  O ke kokoolua o ka Haku Sanadoa, oia hoi ka Haku Danafaline, oia kekahi o na kanaka kalaiaina kaulana loa a he alii hanohano noholi oia no Enelani, ua oi ae nohoi kona mau makahiki i ko ka Haku Sanadoa.  He kanaka akamai ma lea loea, he piha ike a he piha makaukau ma ka lawelawe ana i na ano hana apau, oia maoli no ka hoaloha i oi ae, e kohoia no ka haku opio, ua mahalo iho no ka Lede Lanasawela iaia iho i ka apana hana noeau ana i hanaʻi.  Aole loa i haawi ii ka Haku Danafiline i kona mahalo i ka manao kakau ana i kakau ai, o kona manao maoli oia keia, ua hoea mai na kanaka iloko o keia no ka hana ana i ka mea i oi ae ke hiki ia lakou ke hana---no ka hoomakaukau ana ae i ka waiwai, i ke kuonoono ame ka pomaikai, ua manaoio oia iloko o ke kuai pono ana mai, ka hoolilo pono ana, ka hana ana i na mea a pau me ka pono, a e hoao ana hoi e hana i ka pomaikai o kela ola ana oiai o ko kakou kuleana ia o ka hoohaulo;  he manaoio mau oia ma ka hooluolu ana ma ka eleu ame ka hoohoihoi ana, aole loa oia i ike iki ia mea he piligia ; ka loaa ana i ka maʻi i ka nele ka oino o na hoaloha, o keia mau mea a pau he poino wale no ia ana i ike ole ai : he nohoʻna kuonoono kona ( Haku Danafaline ) a he paa mau i ka hana.

            Oia kekahi kaaka i hoomaunauna ole ia mea he hanohano i nalowale hoi, a i ole ia i hoolei loa ia hoi ma kahi e.  Ua hana oia me ka maikai i na mea a pau :  ua kupaa oia ma ka noonoo loa ana hoi no ka maliu ana mai i kana hoohuli ana.  Ua noke oia i ke kamailio a loihi loa, a pela nohoi me ka hanohano i haawi ia maluna o laua a e elua, a hiki i ka hope loa, ua hoomaka mai ia ka Haku Sanadoa e imi i ke ano koikoi maoli o ka manao o ka Haku Danafiline I Belina ka mare i hooholo ia ai, a o laua nohoi a i elua ua loaa nohoi ka hoohanohano alii ia ana.  Ua hamama mai la na Aha-hui no ke apo aloha ana mai ia laua, o na poe hanohano o Belina na hooikaika like ae la lakou i ka haawi ana mai i ka hoohauoli ana ma na ano apau i na kanaka.  Pelekane hanohano na mea hoi e hoike aku ana i ka hoailona o ka moiwahine Pelekane.

            Aka nea, ua hookaawale no ka Haku Sanadoa i manawa nona e kakau ai i kana poe leta ua oelo iho ia e aho ka loaa ole anaʻku o ka ai iaia mamua o ka loaa ole ana aku o k Leone leta iaia i kela ia i keia la.  Ua kakau pinepine mau oia iaia elike me ka loaa ana he manawa iaia a o kana poe leta nohoi a pau, he poe leta wale no o ka hoalohaloha ame ka hoala manao.  Ua hai aku la no ola ia Leone i ka nui o kona aloha iaia, a pela nohoi me kona nalowale ana mai ka ike ana mai a kona mau maka me he mea la ua waiho hamama pu a nohua nei iloko o ka @hoomauhala ana o kona nai apau no ka mea noho kaʻu mea i aloha ai ma kahi kokoke mai iaʻu na na huaolelo aloha iloko o ka ka Haku Sanadoa poe leta, oia ka mea nana e hooluolu aku i kona noonoo i kona manawa e heluhelu iho ai.  Ua oiaio anei lakou, a i ole la ua wahahee paha ?  Owai ka mea i hiki ke hai mai ?

            Alaila i ka manawa e hoomakaukau ia ana ka hoolauna hauoli ana no ke anaina mare, aole paha ia he mea kupono loa iaia o ke kakau leta pinepine ana aku ia Leone no ka mea ua piha loa kona manawa i ka hana.  Ua kakau aku oia i kekahi leta loihi iaia e hoona a e haawi aku ana iaia i ka maha, oia hoi keia, he mau wahi huaolelo kakaikahi wale no ka mea nana i hoouluolu loa aku i ka naau o ka mea i hele a ilihua : a eia mai---iaia ma Europa, ua hoopuni ia oia me na wahine uʻi loa oia wahi, eia nae aohe helehelena a aohe no hoi he oiwi kino hiehie iwaena o lakou i hiki ke hoohalike ia aku me kona.  I ko Leone ike ana iho i kela mau huaolelo ua honi iho la oia ia lakou, iaia e heluhelu ana, elike no me ke ano mau o na wahine i ka honi ana i ka leta a na kane a lakou i aloha nui ai.

            He keu aku keia a ke ao ano e loa ana hoi e noho nei i keia manawa.  He a o hoi o wai hooluu like ole e lapalapa ana, a e @liiolilo mai ana, e aa mai he nanaina nani hoi o ka hanohano moi ame ka leale.  Nolail  aohe manawa no ka hoomanao ana a i ole ia noonoo wale ae no la hoi i ko hope poe e noho mai la me ka hoopoina ole.  Me he mea la o ka Haku Sanadoa i na manawa apau ia oia iloko o ka hauoli ana a i ole ia, he oe okoa ka mea nana e hoohauoli aku nei iaia.  A i kekahi la ua kakau aku la oia me ka hikiwawe i kona home kahi hoi a ke aloha e kali mai ana iaia me ka hoomanawanui e olelo aku ana me na wahi huaolelo pokole loa---he ao ano e loa keia.  I na hoi i kekahi manawa o ka po e loaa ai iaia he manawa e hele ai malalo o ka malamalama o na hoku, ina ia e lohe ana i ka o-we mai a ka wai ina ia e ku ana no kekahi manawa e kiai aku ana hoi i ka luliluli mai o na lala laau uliuli o kona manao apau ia wa oia ia ke lele ala i hoe i kana wahine---o kahi home oluolu o Rikimona a i noho pu ia hoi e laua me ka hauoli, aia ia iloko o kana hoomanao ana.              ( Aole i pau. )

---

KE  KINOWAILUA

 

I  KE

 

Kuluaumoe

---

            " Aole wai i ike i kekahi kanaka e like me kau e olelo mai la, a ua maopopo ole iaʻu owai la oia, aka ua waiho aku no wau i koʻu lole iloko o kekahi lumi iluna o ka hale, ma kekahi wahi nalo loa, a pehea la i loaa aku nei ka-Manao wau na kela wahine Inia kena mau hana, a ua hai ia mai nei kela kanaka eia e hele mai e imi iaʻu.  E Fafine, ua makaʻu loa wau i keia wahine.  He elua ona manawa i hoao ai e lawe ae i koʻu ola, a he elua nohoi koʻu pakele ana mai kona mau lima koko mai.  Ua hai aku nei oia i keia kanaka e hele mai e huli iaʻu i hiki iaia ke kii mai a lawe ae i koʻu ola.  Ua makaʻu loa wau iaia, " wahi a Bernice i pane mai ai me ka pihoihoi nui.

            " Manao wau ua pololei oe.  Ua hoike mai koʻu makuahine iaʻu i kona ike mau i kekahi wahine ano e e hele mau ana a kiai mai ma ka puka o ka hale nei me he mea ala he mea kekahi o loko nei ana i makemake nuji loa ai e ike.  Ua komo mai oia iloko nei o ka hale a noi mai e ae ia e noho ma ke ano hoolimalima.  Ua noho oia he elua la, a i loko o keia mau la elua e ninau mau mai ana oia ina ua ike makou i kekahi wahine iloko nei o ka hale, a ua hoikeike mai la oia i ke ano ua like loa me kou.  Aole wau i noonoo mua ia oe ia manawa oiai ua manao loa wau ua make oe.  Ua manao loa kuu makuahine ua ano pupule oia i kona hele mau mai e kiai hele ai ma ka puka aniani ame ka puka o ka hale nei O Ragi iʻo no keia a ua manao oia eia oe iloko nei oia kona mea i hele mau mai ai e kiai.  E nana pono aku kaua iaia, " wahi a Fafine i pane mai ai.

            " E hele hou mai ana oia, ua maopopo loa iaʻu keia mea.  E nana pono loa kaua iaia, no ka mea ua ono oia i koʻu koko elike me ka ono o ke Tika i ke koko o ke kanaka.  Fafine, ke noi hou aku nei wau la oe e huna loa oe iaʻu.  E hoohiki mai oe aole loa oe e hoike aku nei wau la oe e huna loa oe iaʻu.  E hoohiki mai oe aole loa oe e hoike aku i kekahi mea i koʻu wahi e pee nei, " wahi a Bernice me ka nana pono ana mai i kana kauwa.           

            " E hoopau hoi ha oe i kou kahea ana mai iaʻu he haku wahine nou.  E kahea mai oe iaʻu o Miss Guana, o Miss Bernice Guana wale no.  Ina oe e hoomau mai ana i ke kahea ana iaʻu he haku wahine au nou hoohuoi ia mai ana a hiki i ka maopopo ana. "

            Ua hele mai la o Fafine a hookaawale ae la i na pa me na pola o ka mea @  a Bernice i ai ai.  I ka pau ana o keia mau mea i ka lawe la ma ka wahi okoa ua noi mai la o Fafine ehoi laua iloko o kona lumi nonoi.  Ua ii aku la laua i ke alapi oiai ala iluna kona lumi e nana ana hoi i ke alanui.  I ko laua hiki ana aku iluna ua ike aku la o Bernice i kekahi wahi lumi maikai.  He lumi i pha i na mea maikai o keia ola ana.  EO  hoike mai ana hoi iaia na malama o Fafine i kana mau wahi kenikeni a kuai i na mea maikai o kela ao i oluolu ai ka noho ana.  Komo aku la oia i loko me ke ano hoomakaʻukaʻu olai akahi no oia a ike hou @a loko o kekahi lumi maikai e like me keia.  He manawa loihi i hala ae nei, a iaia me he mea ala he mau haneri makahiki i hala ae nei kona ike ana i kela mau mea nani iloko o kekahi hale ana i kaa iho ai he home nona ponoi.

            " E komo mai.  Heaha kou mea e hoomakaʻukaʻu nei.  Noʻu ponoi keia lumi ame na mea apau o loko a e haawi aku ana wau ia mau mea apau loa la oe oiai oe me aʻu.  O koʻu waiwai apau loa ua noa ia oe.  E wehe i kou lole kahiko a e komo i kekahi o koʻu mau lole moe po maikai.  No keia mau mea apau loa oiai oe iloko nei a mai hoohilahila oe.  " Me keia mau olelo ua kukuli mai ia ua Fafine nei imua o kona haku wahine ana hoi i aloha nui ai a honi mai la i kona lima.  Puka aku la oia mai ka lumi aku a hookuu mai la hoi i kona hakuwahine e hooluolu i ka luhi o keia hele hoaa ana mai ke kula loa.  Ua hoi aku la oia iloko o kekahi lumi okoa e moe ai a i ke kakahiaka nui loa mamua o ke ala ana o ka ohana na ala ae la ua Fafine nei a hele aku la i kana hana ma ka wahi o Lede Diana, kona Haku Wahine hou.

            No Bernice, hakalia no iaia a kau i ka uluna, ua pau ka ike me ka lohe a hora eiwa o ke kakahiaka.  I kona ala ana ae, komo i kona lole, kahi i ka lauoho a lohe aku la oia i kekahi mea e kikeke mai ana ma ka puka.  I kona wehe ana aku ike aku la oia i ka makuahine o Fafine.

            " Pehea oe i keia kakahiaka ?"  wahi ana i ninau mai ai.

            " Maikai loa wau i keia kakahiaka.  I ke kau ana no o koʻu poo i ka uluna i ka po nei aole i ala hou a hiki i ka hora eiwa o keia kakahiaka.  O koʻu ala ana mai la no ia.  Aia aku nei i hea o Fafine ?"  wahi a Bernice.

            Ua puka aku la keia wahine me kona helehelena hauole a oluolu a iloko o ka manawa pokole loa ua hiki hou mai la oia me na mea ai kupono na ka kakou Bernice aloha.  Ua nana aku la o Bernice i keia mau mea ai ono i lawe ia mai a lele aku la hoi kona hoomanao ana i na la hauoli i hala oiai oia e noho ana iloko o kona hale ponoi, imua hoi o ke alo o kaa kane aloha, aka ua hala ia mau la, ua hala lakaou me ka lakou mau mea maikai.  I keia manawa he kuewa ola maluna o ka lii o ka honua a o kona hauoli wale no o ka loaa mai o kana mea e hana ai a loaa mai ke kala e pono ai keia noho ana.

            " He oluolu o lalo, " wahi a ka makuahine o Fafine.  " maua o luna nei.  Ina oe e makemake i ka pau ana o kau ai ana e hookani i ka pele a kii mai wau e hoikeike la oe i ka lumi hookipa. "

            Ua ae koke aku la o Bernice a i ka pau ana o kana ai ana ua hookani aku la oia i ka ele a kii mai la ka makuahine o Fafine a lawe aku la e hoikeike iaia i ka lumi hookipa mahope koke mai no o ka lumi a na kanaka e komo mai ai e ai, a inu kope hoi.  Hauoli loa o Bernice i ka noho iloko o keia lumi a lohe mau i ke kani o ka pele oiai na kanaka e komo mai ana e ai mamua o ka aina awakea.  E waiho ana ka nupepa oia kakahiaka iluna o ke pakaukau hopu iho la oia a hoomaka e heluhelu me ka nana pono ana ina he wahi kekahi wahine lawelawe e kekahi poe waiwai.  Ua nana oia mai ka mua a hope o ka nupepa aku aole loa hookahi wahine i makemake ia ma ke ano he wahine lawelawe.  Ua ike iho la o Bernice aole e hiki ana iaia ke hele aku e huli hana nana ia la oiai aole he poe makemake e haawi mai iaia i ka hana.  Aole he ike ia mai o ka helehelena o na kanaka e komo mai ana e ai aka ua hiki loa la Bernice ke lohe mai i ko lakou leo ame ka lakou maumea e olelo ana apau loa.  I ka manawa a kekahi o lakou e olelo ae ai i kekahi mau olelo hoomakeaka hookahi ko lakou aka pu ana me Bernice.

            I ke kani ana o ka aina awakea ua lawe ia mai la kana mea ai iloko o ka lumi hookipa oiai aole i makemake keia mau makua maikai e hoi aku o Bernice iloko o keia lumi e ai ai me kela ame kela kanaka e komo mai ana e ai.  Ua hoonuu iho la o Bernice ina mea ai ono i lawe ia mai a ua ono maoli.  No ka manawa mua loa mai kona haalele ana i kana kane akahi no oia a ai hou i kekahi mau mea ai ono elike me kela.  I ka pau ana o kana ai ana ua kii ia mai la na pa ame na pola a lawe la aku la.  O ka ai wale no kana a na keia mau makua maikai ka hana ana o na mea apau loa.  Ua like ko laua aloha ia Bernice me ko laua aloha i ka laua kaikamahine ponoi, oiai ua hoike aku o Fafine ia laua i na mea apau loa, a no na hana maikai a Bernice i hana aku ai i ka laua kaikamahine ua makemake laua e panai mai i kela mau hana maikai.

            Mahope o ka aina awakea oiai o Bernice e heluhelu buke ana a e noho ana nohoi na makua o Fafine iloko o ka lumi aina, ua lohe aku la o Bernice i ke kani o ka pele.  Lohe aku la oia i kekahi mea e hele awiwi ae ana a ku mamua o ka wahi a na makua e noho ana.  No kekahi kumu ana i ike ole ua lelele ae la kona hauli, a noho malie loa iho la oia e hoolohe i kana mau olelo.

            " E kala mai iaʻu. "  wahi a Gillbeta Monk, i kona pane ana no ua lohe koke aku la o Bernice i kona leo, " i helemai nei wau e ninau ina keia o ka home o Fafine.  Ua makemake loa wau e loaa kona wahi e noho nei a ua olelo ia mai nei iaʻu eia oia iloko nei kahi i noho ai. "

            " Ae, o ko Fafine hale keia, a heaha kou makemake la Fafine ?"  wahi a ka makuahine o Fafine i pane mai ai.

            " Ua makemake wau e ninau aku iaia ina eia ia nei o---o Miss Guana.  He kaikuahine oia noʻu a ua ano pupule iki oia, a holo mai ka hale mai.  Ua hoouna ia mai nei wau e hele mai e imi iaia, a oia kaʻu i hele mai la ia nei.  Ua manao wale no wau, oiai aole ana kala, maila o hele mai oia la Fafine e noi ai i kokua nona a noho pu paha me Fafine, nolaila ua hele loa mai nei wau e imi iaia. "

            " Aole keia he hale hoolimalima.  Aohe poe ae la e noho ia nei.  Nolaila aole ia nei @kena Miss Guana au e olelo mai la.  E @hele hou aku oe e huli ma kekahi wahi @okoa. "  I ka lohe ana o Bernice i keia ekahi no a maha kona manao.  Ua makaʻu loa oia o hoike aku kela wahine eia oia iloko a o kona loaa hou no ia, pau ka manao lana o ka hemo hou ana mai keia wahi aku.  Aka, ua aʻoaʻo ia kela mau makua e Fafine i na mea apau loa a i ka manawa a keia Monk i hiki mai ai, ua hoohoka ia aku la kona mau manaolana.  Ua nui loa ka hauoli o Bernice i ka loaa iaia o keia mau kokua mai keia mau makua mai i ike ole iaia mamua aka ke malama nei iaia elike me ka laua malama ana i ka laua kaikamahine ponoi.

            " E kala hou mai iaʻu, e ae mai iaʻu e hele aku iloko o keia hale e huli ai iaia.  Ua manao loa wau eia no oia iloko nei a malia paha uaʻhuna ia oia e Fafine me ko olua ike ole.  Ma koʻu ano he kaikunane nona ua hiki iaʻu ke hele e imi iaia ma na wahi apau loa aʻu i manao ia e loaa ana oia iaʻu. "

            I ka lohe ana o Bernice i keia mau olelo ua nana koke aku la oia i wahi nona e holo ai e pee ina e ae ia ana kela noi.  Ua nui loa ae la kona makaʻu.  Ua manao hoi oia ua pau ka pilikia eia hou no ka keia pilikia.  Ua ike iho la oia ina ola e hele ia mai ana e huli e loaa ana oia, aka, ina oia e loaa