Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 34, 16 August 1901 — KA MOKUPUNI O FATUIVA. [ARTICLE]

KA MOKUPUNI O FATUIVA.

| O kela kekahi mokupuni ok& Pae A- j Ina o Nuuhlwa 1 nohola e kanaka, he; mokupuni uuku no ma ka nana'ku ua oi ( laku ka nui o ka mokupuni o Lanai i | •ko Fatuiva. j He aioa mauna kela, a he aina pali ' wale no hot a puni ka aina. a uft paapu •, no nae ka aina i na laau e ulu ana mai k na pall-kah&kai a hiki iluna o na mau-! na, a he uiiuli waie no i ka nana'ku. A aia malalo o na awawa ka noho ana | e na kase kamaaina o ka alna a he mau ■ lakou mau kuleana iho mai ko lakou ( mau kupuna mal j Eha no awawa nul ka wahi i nohola' e na kane aaina o ka aina a he roau| wahi awawa Uilii ae kekahL ] Ma keia mokupuni o Fatuira, i pae! mua aku a! na misJon&ri Hawaii ma ke ] ahiahi ok&laKo Augate 1853 ku aku * ka moku ma kahi ku moku o Oomoa he la Poalima la la 17 o Augate. He Pc»ono ia ma la la ko makou lele ana fuka. a ma ka wahi o Matuni ko makou hookip* la ana. Launa mal na kamaatn& rae ke aloha, no ka nea he poe malihini na Hatunui. UBo Auirate. He ia Babati keia ma ka hora nml kakahiaki. maiama makou na miaionari I anaina hoomana ia lehora. malaio o ka mahunaln o kekahi Inimu Hfti koa.

Launa mai kek&hi m&u kam&aina ma ke anaiea pule me- ka manao mat kamailio no lakou kekahi ! kekahi, hoioholo io a io. puhi paka n.o O Rev. B. W. Parker ka misionari nwkua. S hele pu me keia hu&kai mlslonmn. Xana no i aku imua o na kamaalna me ke kuhikuhi aku. " Eia keia mau roiskmari mai Hawaii . mai, 'eha kane me ka lakou mau wahm<» eha, ua hele mai iakou e noho pu me \'< oukou a e a'o aku ia oukou i ka oWb> maikai a ke Akua. oia ka mea e p«>n.j a» ko oukou mau kino. am» ko oukou mait ; hana. a me ko oukou noho ana. a | hol ka mea e ola mau ai ko oukou mau ?; uhane. ke hele mau mai oukou a | lohe pono i ka lakou a'a ana. O ka olelo maikai a ke Akua oiaio ma i ka Lanl, oi& ka waiwai r\ui a Ma?unui | ko oukou alii i lawe mai nei i ko oukou ■ aina nel, me kela mau kunm no | ia mea, e hele mai oukou *• hiH*!«»hv i ka ; lakou a'o ana.'* ī Ua nlnau mai kekahi o na kamaaina ; i keia ninau. : "Pehea. ina noho mai keia mau kumu | misionari me tnakou. e hoopauia paha . auanei ka malama ana i ko makou A- I kua, a e pau hoi i ka hoohiolo ia ko ma-1 kou mau wahi kapu. ] Ua paneia aku ka ninau. Aoie a ia- t kou nei hana ma la mau mea, aia/ no! me oukou ia mau hana. O ka hana o | keia mau kumu me oiikou. o ke a'o la ( oukou i ka olelo malkai a ke akua, a i kuhikuhi aku ia oukou i ke Akua oiaio j ma ka Lani o lehova kona Inoa. Eia kekahi ninau hou mai na kamiia-1 ina mal: "Pehea keia mau misionari ke n«)ho mai me makou e papaia mai paha makou i ka lawe ana i mau wahine lehulehu a I mau kane lehulehu?" Ua pane la ka ninau. Me oukou no ia mau hana a oukou, o ka lakou nei hana, o ka hoonaauao aku ia oukou I na hana maikai a pau, o ka pono maoli na nae, i hookahl kane a ka wahine hookahl. a pela n« wahine, i hookahl kane a ka wahlne hookahi. Elike me keia mau kumu imua o ko oukou mau maka. O kela ka.mua o ka hoomaka ana i ka hoomana Kāristiano ma ka mokupuni o Fatuiva Pae Aina Nuuhiwa. j La 29 o Augate. He Poakahi ia, ma i keia la i laweia mai ai ko makou mau I wahi ukana mai ka moku mai. J Ma keia ta no hoi i ku mai ai kekahi | moku Klalua Farani he nlanuwa Fara- j ni kela moku mai Nuūhiwa mai'oia i| holo mai al. I A aia mai malAna o keia moku he Bihopa Katolika Pope me elua mau kanaka Hawaii, a he mau wahine Nuuhiwa hoi ka laua a o lakou hoi (na kanaka Hawaii me ka laua mau wahint* Nuuhiwa,«#S3»lawe mai kā Eihopa Katolika ia lakou i-mau kumu a'o pule no kā hoomana Katolika. 1 A ku mai ka Farani, jlele mai ka Bihopa mauka a ua hoo'kipaia ma kahi o kekahi mau alii, iluna pu me ua Bihopa la ma Nuuhiwa, a o lakou no kai holo pu mai Nuuhiwa mai, a hiki i Fatuiva. , j Ua.kauoha mai kela Bihopa Katolika j ia Matunui, e hele aku e launa me ia i ua hiki aku o Matunui imua o uu Pa. la. - 1 Ma kaiauna pu ana o Matunui me ka ] Blhopa Katolika, ua kamailio pu laua j |ma kekahi mau mea e pili ana no ma-.; kou. i | Bihopa Katolika. E Matunui, he pono j | ia oe ke hoihoi hou aku i kela mau mi- | sionari au i lawe mai nei i ko lakou a- j ina i Hawaii. j Matunui. No keaha ka hoihoi hou aku | ia lakou i Hawaii, aole ou kuleana ma j keia mea. j I Bihopa Kalolika. Ka no makou Fa- j | rani keia Paeaina a pau, ka Paeainn j Nuuhiwa ia makou ka mana maiuna oj I Keia Paeaina a pau. , | Matunui. Ka'No makou no keia aina 0 Fatuiva nei. mai ko makou mau ku- 1 puna mai mua loa mal, a I ko makou j , mau makua mai, a na ko makou mau j 1 makua l haawi mai ko makou aina. ( Aole loa makou i ike i kekahi kanaka j 1 Farani i hanauia ma Fatuiva nei, he j |ole loa no. O ka poe au i lawe mai Nu- | [uhiwa mai> e noho pu me ka poe 0 Fa- j ;tuiva nei au i hoihoi mai nei. [ O ka poe misionari i holo p*u mai me |a'u. mai Honolulu mai, e noho lakou ma ko'u wahl pela e pono ai (na Matunul li hoike ia makou mahope koke iho no 0 koh'a ana aku me ka Hihopa Ka tollka."> S Oial na la a makou i Tahitl. ua |mua keia moku kialua Farant i Nuu- , hiwa. A na keia moku I hoike aku pe- ; nei: "Eia ka mea hou ma Tahiti. | *'Ua ku mai kekahi moku mai Hono(1Ulu mai me na misionari Hawaii Pe- | lotetane. eha me ka lakou mau wa ihine eha, E hele ana lakou i ka moku[puni o Fatuiva a malaila ka lakou hana jO Matunui. kekahi alii o Fatuiva, oia 1 kai kono ia lakou e hele pu me ia i mau jkumu e a'o aku I ko laila poe l ka olelo ia ke Akua." 1 A lohe ka Pope ma Nuuhiwa i keia tnu hou mal Tahiti mai, hoomakaukau [Oia i kahi mau mea iloko o oana ohana [hoomana i ike i ka pule. a loaa elua kaHawail mē ka laua mau wahlne kNuuhiwa a e lawe koke ia lakou I Fa- [ tuiva mamua o ko makou hlki ana aku ji Fatuiva a pela iho la i komo ai ka |hoomana Pope i Fatulvau O ka makou e lawe ana ia makou na [ misionari i Fatniva. Ua hooholo mua jla no ma Honolulu nei penei: j I. E holo mua ka moku I Tahiti, a £ . hoolei aku i ka ukana o ka ona o ka . moku ma ka makeke o Tahiti. O ka flua E launa aku me ke kiaalna Faranl jO TahltJ. No ka pono o ke komo a»a jo na misionari i Fatulva, no ka mea. imalalo o ka hoomalu ana a ke Aupnni ;Faraul ka Paeaina holookoa o Nuuhiwa t Ina la a mako\yi noho ai ma Tahiti «a .launa aku o Rfev. B. W. Parker me ke ' Kiaaina Farani a ninau aieu la la ia i • ka pono o k& hele ana 0 na mislonari ij jka Paealna o Nuuhiwa ma ka mok«- » puni o Fatuira ko lakou nohp ana, a | malaila ka lakou hoomaka mua i ka hana. j A ua pane mai ke Kiaaina Farani ia |Mr. Rev Piarker. "Maikai no ke hele i ka Paealna o Nuuhiwa a hana |aka i k& oukou hana misfonari e like ka mea pono no ka oukou hana." | Ua nonoi aku o Rev. Parker i ke Kia«alna Farani. he pono iaia e haawi mai I . paiapala hooiaio i kona ae pono n»al pane mai no ke Kiaaina FaranL Ao!e pillkia ma keia mea. "Ua ae ia no oakou « hele a komo i ka Paeaina • Ni ulUwa. a e hana i ka oukou oihana arfalonarl." A pau na hana o ka moku ma Fata!ra a makaukau ka makua Paieka n* ka hol mai f Hawaīl nei. Ua malama pn makou ! anaina halpule hoomaikai aki 1 ke Akua me na naau I pih& I ka ehfteha, no ke kaawale ana aku o ka makua mai na keiki maL a e nol aku hoi t iea lokomaikai nui o ka Haku • hoonw!* mai ia makou i ka noho ana iwaena •

ka lahui k&naka pegana. a e muiun.a • pono mai hoi i kana kaua, ka rm\i - j hoi ana i ka Paeaina Hawaii. Aka nae ua waiho aku makou i keia mau au\<nao a ehaeha o ka naau. nuilalo o ka Haku e iike me kana olelo ina Halelu 65:22" E waiho aku i kau niau mea kaumaha maiuna o lehova, a e k<>kua mai ola ia oe. Aole loa oia e mai i ka mea pono /e hoonaueia." Ka hana mua a ha misionari ma F.ituiva. Mahope iho o ko ka makua lUn K. I W. Parker hoi ana mai i Hawaii nei. Ua noho makou ma ka hale o Matunui, a ua nonol makou iaia e haau: mai 1 wahi e kukulu ai i haiehalawai pule. a i hale hoi e a'o ai i kekahi poe ma kā palap&la, ke makemake mai. l'-.i. loaa mai kahi e kukulu Iki l wahi hal< pule. « Na makfiu iho i kii aku i mau liuiu pou me na laau oa ma ka aina o Matu nui. me kekahi mau kanoka kamaaina. uuku 1 iawelawe pu mai me makou ht- | mahina okoa, ua pau i ka hanaia a ' paau He wahi hale uuku no. He 24 ka- ! puia ka loa 15 ka laula, he 10 kapuai k»> Ikiekie. Ua hoomaikaiia oloko i halii , ana i na iiUli liilii o kahakai o na launiu |i ulana maikai ia me na lau o ka ulu oia |ke pili maluna o ka hale. Ua loaa ia (makou ka wahl e malama i na halawai jhaipule ma na Uv Sabati. | O kekahi hana hou a makou. Ua no j noi hou makou ia Matunui e haawi mai ji kahuahale i wahi e kukuiu ai i hale n«> j makou. ua haawi mai no Matunui i . apana aina aneane paha elua eka me jeha kumuiaau ulu me ekolu laau loulu. • oia wale no paha ka waiwai e ulu ana ' maluna o ua apana aina la. Hookahi no hale a makou i kukulu ai na makou. He haie nui no he 48 kapu - ai ka loa 24 kapuai laula a he 10 kapuai ke kiekie. He hale kua i kukulu ia ma.luna o na laaukua niu. Ua mahele it» j i mau keena maloko elima. | Hookahi rumi nui mawaena, no ka |paina me ka pule ohana, a ma kahi aoan elua ruml moe, a pela ma kekahi aoao. O na laau ulu i kalai maikai ia na pou 0 na laau hau i uholeia ka ili a waihoia iloko o ka wai i pau ka wale oia ka laau 1 ulana maikaiia, oia ke pill 1 uhiia waluna a ua paa pono. He mau iliili liilii ka papahele o ko makou hale a o na pani puka ua paa pono no me na papa mai Honolulu mai. Eha mahina, ua paa ko makou hale ka wahi 'e noho ai. Ma ka 1854 ua pau makou i ka hol a npho ma ka hale a makou i hana ai. He t\-ahi apana aina maikai no kela mai a Matunpi e hoopuni ana i ko makou hale. No ia mea. ua kukulu makou i pa apuni a kanu I kek&hi mau mea ai, uwaia, ko, pu, IpUala a akaakal. Ma na mahina mai Sept mai 1853 a hiki lanuari 1854. O kekaiii hana nui a makou na o ka imi e loaa koke ka oleI<» Patuiva 1 mea e hlkl ai la makou ke haiolelo me ka maikai ma na anaina pule o na la Sabati a ma na wahi e hiki ai c iauna me na kamaaina. Ma ka Baibaia Hawaii no ka makou Haiolelo me na huaolelo Hawaii a ma ka Oielo Fatuiva kekahi. Me makou kekahi mau apana pepa llilll. ma ka olelo o Nuuhlwa na ka makua Rev. W. P. Alekanekero i hoomakaukau ia i mea kokua la makou ma ke a'o ana'ku i na kamaalna o Fatulwa.