Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 35, 25 August 1901 — Page 1

Page PDF (1.31 MB)

This text was transcribed by:  Roberta N. Jahrling
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA MANAO O KA ELELE WILIKOKI

O Ka Ninau Lima Hana ka mea nui loa i kona Manao.

O ka Kopaa ka mea nana e Hoowaiwai nei ka Aina a he mea Pono e nana ia kona ola oia ka Lima Hana.

 

          He nui na bila e hiki aku ana Imua o ka Ahaolelo e Amerika i ko lakou manawa e hui hou ai a mawaena ola mau bila e komo aku ai ka bila a mau bila paha a k@a Elele Wilikoki no ka pono a Hawaii nei.  Oiai o Wilikoki ma Hawaii nei ua hui aku oia me na kanaka @@wai o ka aina ame na alaki o na @@@ Kalaiaina a ua maopopo iaia kana @@@ hoi hou ana aku no Wakineko.

          Mawaena o na ninau ano nui apau @ e ku nei i keia manawa o ka lima @ ka mea nui loa ma ka manao o @koki.  Penei kana mau olelo:

          @a hiki loa ke ike ia o ka ninau Lima @ ka ninau koikoi loa ma Hawaii @ keia manawa.  Ua uuku loa na @ @ noho nei ma Hawaii nei a ua aole i na kanaka mahi ai liilii ke wai ina e pau ne ana na mahiko.  @ paha e okioki ia ana o Waimanalo @@@@ ia aku i na kanaka mahiai e @hi ole loa e loaa ana ia lakou na po@kai ina aole he nui na kanaka ma Honolulu nei e kuai aku ai i ka lakou @@@ mea i kanu ai.  Aole oia wale, @@wai ana ke poino ina e poho ana @@nahiko, a pau keia hana hoowaiwai?  @ ka poe mahiko, no ka mea he ka lakou kala a ua hiki loa ia la@ ke hele aku ma kekahi wahi e hiki ia lakou ke imi aku i kekahi mau @@ hoowaiwai.  O ka poe ilihune no poino.  No keia kum e hooikaika @@@ i ka hookomo ana mai i na @@@@ emi mai na wahi mai apau e @.  Ua like ko kakou pilikia ma @ me kona Panalaau ma Amerika.  Oiai wau e kaahele an@ malaila @@@ wau i ka nui o na aina e waiho @ ana, a i ko’u ninau ana i ke kumu ka hoohana ole ia o keia mau aina @ hoike ia mai aohe poe nana e hana @ hana.  O na mahina ai nunui ma@@ ua hooemi ia mai a hiki pono ke @@lama ia e na poe hana kakaikahi.  Ma nui loa ko’u makemake i na pa@no keia hana.  He waiwai ole ka @ao ana aku e hiki mai ana na Amerika e hana i ka hana ma na mahi@@ua loaa ia lakou ka hana ma ko @@u mau wahi me ka nui o na mea hauoli malaila.  He emi loa ka no@@@a malaila ke hoohalike ia me ko @@uli nei, a aole no lakou e ae mai @ holehole ko.  Ina e pau ana ke @ ana mai o na pake e pau ana na @ laiki o kakou, a pau keia mea @@@ hookomo mai nei i kekahi mau @.  O na pake o lakou kekahi o na @ hana maikai loa i komo mai a hooikaika ana wau e ‘ae ia kekahi lakou e komo mai me ka ae ole ia lawelawe i kekahi mau hana okoa mawaho o na hana mahiai i makemake ia, a e noho lakou ma Hawaii no kekahi manawa wale no.  E hopu ana wau e hookomo mai i ke@ mau hana aupuni e makemake @ ia nei.

          E nana pu ana wau no ka hooma@ ana ae i ko kakou mau awa ku aku, ame ko lakou nana pono ia ana.  Makemake wau e lawe aku ke aupuni @kua i na Hale ipukukui.  E loaa ka @ku me na pu no ka oihana kuke @. O ka law ana ia aku o ke kala @kaua kekahi mea nui.  Ua pau ka @wai o keia kala i keia manawa a mea maimai e hoopiha ia mai ko lawahi me kekahi mau kala Amerika.  He nui na mea mawaho ae o kela nana aku ai, a e piha ana ko’u lima hiki i ka pau ana o ka manawa.  He nui na manawa i lohe ai wai ka Ahaolelo Kuikawa ma Hawaii @. Ma ko’u manao ina e ae ia ana noho kekahi Ahaolelo Kuikawa ia manawa e manao kuhihewa mai na ka poe o Amerika i ka manao o ia noho ana ame ke ano o ka lawelawe ia ana o na hana kanawai ma Hawaii nei.  O na kanaka e hoao nei hoohioio iho ina mahiko aole lakou mau hoa’loha no Hawaii.  He poe @ oihana lakou a i ole he poe nana i ka pono o ha’i.  E hui kakou a e @na like no ka pono ame ka pomaikai ka aina.

 

Loaa o James H. Blount i ka Ma’i Lolo.

Ma ka Komikina i Hoouna ia mai e Peresidena Kaliwalana e nana i ka Hookahuli Moi ma Hawaii Nei.

 

          Ma loaa mai ka lono mai Amerika @ e hoike mai ana ua loaa ia o Ba@@@, ke Komikina i hoounaia mai e Presidena Kaliwalana i ka manawa i @@kahuli ia ai ka noho Moi ma Hawaii nei iloko o Maraki 1893.  O kana ha@@ nui i hele mai ai oia no ka huli pono ana i ka makemake ame ka makemake ole o na kanaka o Hawaii nei i ka hoohui aina.  Ma kona huli pono ana ma Hawaii nei ua ike ole aole i makemake ka hapanui o na kanaka Hawaii i ka hoohui aina, a nolaila ua kauoha oia e huki ia ka hae Amerika i lalo.  Ma keia hana ana ua lilo oia i mea nui i na kanaka Hawaii oiai oia ma Honolulu nei.  E lohe mau ia ana ka inoa o Balaunu ia mau la a ka kou e noho ana.

          Ua hoi aku oia no Amerika a hoike aku i keia mea i ka Peresidena o Amerika a i ka lohe ana o na kanaka o Amerika i ka huki ia ana o ka nae Amerika ilalo mai kona wahi i huki ia ua nui loa ko lakou huhu.  Mahope mai ua hoao o Peresidena Kaliwalana e hoihoi hou i ka Moiwahine ma kona noho alii maialo o na olelo alakai a Balaunu a ma keia hana ana ua nui loa ko laua kue ia e na haole ma Hawaii nei ame ko Amerika.  Ua kaili la ae keia mana nui mai a hiki i keia manawa aole i lohe nui ia ko laua mau inoa ma Hawaii nei.

          He alakai oia no kona lahui ia mau la aka i keia mau la aole ona ike ia ma Amerika.  E like me kana nana maikai i hana mai ai i na Hawaii peia no oia e hoomanao mau ia ai e lakou.  E kakumaha ana na makemake i ike iaia a i hana pu me ia mau la o ka inea.  Ua manao ia aole oia e ola hou ana mai keia ma’i lolo mai, a o kona moe iho la no ia a hiki i kona hoi ana aku i ke ala hoi ole mai.

 

KI IA MA KE KUI I KA PU.

Hopu ia o W. Davis ame Mark Robinson ma Ewa.

No ka Ku ole o Kekahi mau Pake i ka manawa i Kaheaia mai ai e Ku ua Ki ia lau: i ka Pu a Aneane e make kehani o Laua.

 

            Ua lawe ia mai i ka Halewai i ka Poalua nei o W. Davis ame Mark Robinson, he mau keiki opiopio no laua na makahiki pakahi i hiki aku i ka 18.  Ua hopu ia laua e ka Hope Makai Fernandez o Ewa no ke ki ia Ah Chee, he pake, ma ke alanui mawaena o Waipahu me Hoaeae.

          He hale kuai ko keia Ah Chee ma Waipahu, a ma kana olelo mai e hoi ana ola me Wong Sar mai Honouliuli hoi i Waipahu i ko laua manawa i loaa ai i kekahi mau keiki.  Ua kahea ia mai la laua e ku, a oiai aole laua.  Ua hili koke aku la laua i ko laua lio e hole me ka mama nui i keia manawa i hoomaka like mai ai keia mau keiki e ki ia laua i ka pu. Hookahi wale no poka i ku mai ma ke kua o Ah Chee a hoomaumai la no laua i ka holo ana a hiki i Waipahu.  I ka hiki ana i ka hale ua kahea koke ia ke kauka e hele mai e nana i keia pilikia.  Ua ike iho la oia i ka nui o ka pilikia i loaa i keia pake a aole i maopopo kona oia i keia manawa.  Ua hoike koke ia aku la keia mea ia Fernandez, ka hope makai o Ewa, a ma kana huli pono ana ua hopu la keia mau keiki no laua na inoa i hoike mua ia maluna ae.  Ua loaa aku la he pu panapana ma ke kino o Robinson me eha poka i ki ia.  Ma kana hoike ua ki oia he elua ilio ma ke alanui.  Aole i loaa aku kekahi pu ma ke kino o Davis aka ua manaoia ua hoolei oia i kana pu i mea e ike ole ia ai.  Ke huli la nei kela pu ana ma kekahi o keia mau wahi.

          I ke kii ana ia o keia mau pake e hele mai e nana i keia mau keiki ua hoike mai la ka kokoolua o ka mea i ku i ka pu o Davis ka mea nana laua i ki i ka pu a ku kona hoa a aole na Robinson a ke paa ia nei o Davis.  Hoike ae o Davis aole oia i ike i kela mea. Ua ona loa oia i kona loaa ana aku.  Hoole loa o Robinson aole i loaa ia laua kekahi mau pake ma ke alanui.

          O Robinson oia no ke keiki a Mark Robinson o keia kulanakauhale, a o keia Davis ola ke keiki a Joseph Davis, ka luna nui o ka aina hanai holoholona Mark Robinson ma Hoaoao.  Ma Hoaeae keia mau keiki kahi i noho ai a i keia la ua hele laua i Kuahiwi i ka uhai kao.  Ua nui ka Davis mea i inu ai i keia la a i ka hola eiwa o ka po ua hoomaka mai la laua ma Hoaeae.  Ua moe o Davis i ka loaa ana aku a e ala ana no o Robinson.

          Ua loaa aku he $47.95 ma ke kino o keia pake i ku i ka pu i keia po.  Ua maopopo ole kona ola i keia manawa, a aole i ae ia kekahi mea e hele aku e ninau iaia no keia mea.  Kupanaha ka manao ana o kekahi kanaka e ki wale aku i keia mau pake me ke kumu ole.

 

KAULANA A PUNI KE AO NEI

 

          Ua kaulana a puni ke ao nei ka laau Koreia, Umii ame Hi@@ Chamberlain no ka ikaika i ka hoola.  Aole loa e nele ka oia i keia laau a he maikai ke inu aku.  E loaa no keia laau ma na Hale Kuai laau apau loa, o Benson Smith & Co., na Agena no Hawaii nei.

 

          Kue o Lunakanawai Gear me na Keonimana o ke Kiure.

 

HALA KA HON. J. EWALIKO.

HE ALOHA AINA OIAIO A HE MOHO NA KA LAHUI.

He Kamaaina i Aloha Nui ia ma Hilo ame Honolulu nei, he Kanaka Hoopono a he Makua Heahea i na Malihini.

HON. JOHN EWALIKO.

 

          Ua haalele mai la ia Makua aloha ia kakou a hoi aku la i ke ala hoi ole mai, ua hele aku la oia e hui i ka lehulehu i hala mua aku.  He mahu ke ola o ke kanaka i pua ae a nalo aku, a he oiaio no.  Ia nei iho nei no i ke kau ahaolelo e lealea ana e hana ana hoi i ka makemake o ka lahui, a i ka hoi ana aku nei ua kii mai la ka lima menemene ole o ka make a kaili ae la iaia.  Menemene wale ke kaawale ana o ke kane me ka wahine, ke kaawale ana o ka makua me na keiki.

          Me he aihue ala i ka po, pela iho la ke kipa ana mai o ka anela o ka make a kaili aku la i ka uhane ka mea e pumehana ai keia kino lepo.  Me ka ike ole ia ua iho mai ia kana pahi menemene ole a moku ana mai keia ao a i ke ao ike ole la.  Ua hala ia makamaka, ia hoa’loha, ia kauwa hana pololei a ka lehulehu, aka aole loa e poina kana mau hana maikai i ka poe i ike iaia.

          He mea ehaeha a mokumokuahua no ka naau ka hoike ana aku imua o ka lehulehu ame na hoa’loha, ua haalele mai i ke oia ana o Lunamakaainana John Ewaliko ma kona home noho ma Puueo, mahope koke iho o ka hora 4 o ka auwina ia Poalua nei.  He eha iloko o ka Puupaa kona ma’i i make koke ai.  He ma’i mau no keia i loaa iaia aole nae hoi he ikaika loa a hiki mai i ka Poakahi nei iho la.  Ua pii ikaika mai la ka ma’i mai ia la a hoouna ia ke kauka, a ua loaa iki ka oluolu.  Ma ka Poalua mai he maikai oia ma ke kakahiaka me ke ano awiliwili pu no nae me na ehaeha a ka ma’i.  Ua hiki hou ke kauka a ua hiki ole i kona ike lapaau ke hoopakele ae i ka mea nawaliwali mai ka make mai a i ke ola.  Mahope o ka paina awakea ua emi pu mai la ka hoohana ana a na mea paahana o kona kino, a iloko o ia wa e aumeume ana mawaena o ke ola ame ka make, ua kahea aku ia oia me ka leo aloha i kana mama na keiki ame ka ohana akoakoa mai ma kona moe make. I na mea aloha e kulou ana imua ona ma na naau mokumokuahua o ka ehaeha no ka makua aloha e haalele mai ana ia lakou a hele aku ma ke aia hoi ole mai,

aohe mea e ae i iku ia, koe wale no aia ke kaumaha ame ka luuluu e halamu a na maluna o ka ohana ia wa, a i ka hora i hoike mua ia ae nei waiho maikai mai ia oia i keia ola honua ana a moe aku iloko o ka maluhia oiai kana mau mea aloha e hoopuni ana iaia.

          Ua holo koke ae la ka lono kaumaha o kona make ana apuni ke kulanakauhale, a ua nui a lehulehu na makamaka i kipa aku ma ia ahiahi e ike i kona kino lepo a e komo pu hoi me ka ohana iloko o ke kanikau kumakena ana.

          Hele mai na makamaka me na makana hope loa i hiki ia lakou ke haawi aku i kona kino make, a ua puni kona pahu i na pua o keia ame keia ano.  E like me ka nui o kana hana maikai i hana ai pela no ka nui o na hoa’loha i hele mai e hoike i ko lakou kaumaha ame ko lakou minamina i ka lilo ana aku i ka make o keia makamaka heahea.

          I ka auwina la Poakolu mai i hoolewa ia ai kona kino lepo, a ua nui na hoa’loha i akoakoa ae ma kana huakai hope loa.  He ku maoli no i ke aloha ke noonoo ae i kona mau la e ola ana he kanaka hoopono, he oluolu, he hoomakaulii, he mea nui na keiki ame kana wahine iaia, a ua hoomanawanui hoi ola mai kona wa ilihune mai a hiki wa le no i kona waiwai ana a ua hiki ke olelo ia oia kekahi kanaka Hawaii kuonoono ma Hilo.  i keia manawa ua pau ka lohe hou ia ana o kona leo kahea, pau ka ike ana ia o kona mau helehelena kanaka makua, a ua hoi aku la oia no ka aina o ka maha, ame ka aina o ka wa mau loa.

          He elua keiki i ike ole i kona haalele ana mai i’keia ao, oia ka laua, kaika mahine i holo aku no ka aina haole e imi ai i ka naauao, Miss Emily Ewaliko ame kana keiki e hana nei ma ke keena o ka Puuku, Keoki Ewaliko.  Ua hoi aku o Keoki i ka Poalua nei a e ike aku ana i ka lepo e uhi ana i ke kino aloha o kona makuakane, a no ka kaikamahine i na aina e aole oia e ike ana, aole hoi oia i moeuhane mai ia i keia manawa ua haalele mai kona makua kane aloha i keia ao, a hoi aku la i ka home i hoomakaukau ia ma keia ao mao.  Aloha wale oia ke lohe aku i keia no hou kaumaha i kela aina malihini, aohe ohana e ui ae ai e pehea wau.  Aloha ka makua i haalele mai i ka noho’na maikai, ka noho’na hauoli a hele aku i ke ala hoi ole mai.

          Ua hanau ia oia i ka makahiki 1852 ma Kukuau, Hilo, ua like me kanaha kumamaiwa makahiki i hala ae nei.  Ua hoonaauao maikai ia oia a i ka piha ana o ka iwakaluakumamaluao kona mau makahiki ua hoohui ia oia ma ka berita Hemolele o ka mare me Miss Luka Kaanana Kualii.  Ua mare ia laua iloko o ka mahina o Mei, la 26 paha a i ka makahiki 1874, ua like ia me iwakalua kumamahiku makahiki o ko laua noho hauoli ana ma ka hipuu maemae o ka mare.  Ma keia hui ana ua hoopomaikai ia mai laua me na hua maka mae, a he eono o lakou e ola nei, oia o David, George Miss Kale, Emily Timoteo, ame Willie.  O kekahi mea ma ikai loa i ka manawa i haalele mai la keia makua i kana mau keiki, ke imi nei kela mau keiki i ka lakou loaa, mai ka mua a hiki i ka muli, nolaila aole lakou e nele ana i ka mea e pono ai keia noho ana i na no i haalele mai ko lakou makua ia lakou me ka nele.  Ua hoomakaukau mua nae oia no ko lakou pono o keia mua aku e like me na makua maikai apau, a i kona hele ana aku la ua haalele mai oia ia lakou me ka lako.

          He kanaka haipule oia, a make aku ia no oia iloko o ka hoopono.  He kahukula Sabati oia no Haili i kekahi mau makahiki i hala a nana no i hoomaemae keia luakini i kekahi manawa i hala aku nei.  E hao ana ka ike ana ia o kona mau maka ma na paia aloha o keia luakini ana i hele a kamaaina.

          He kanaka Aloha Aina oia a ua ku oia ma keia kahua a hiki wale no i kona make ana aku la.  No ka ike ia o ko na kupaa ma keia aoao ua koho ia oia e na Home Rula i moho na lakou i ke kau Ahaolelo i hala aku la, a oiai oia ma ka Hale Ahaolelo ua nana aku kona mau hoa hana iaia ma ke ano he makua no ka lehulehu, np ka mea o ka pono o ka lehulehu ka mea, nui loa iaia a ua nana ole oia i kona pono iho.  Ina oia i mau ma keia ao ua hiki loa ia makou ke olelo ae e koho hou ia ana no oia i moho Lunamakaainana mai Hilo mai, aka e ku ana oia i kela ahaolelo mao o ilaila oia e hoike aku ai i kana mau hana ma keia ao, ame kona malama ana i na kanawai i hana ia e ka Mea Mana Loa.

          O kekahi mea nui loa iaia oia no kona makemake ole e noho iloko o ka aie.  Ua hooikaika mau ola e uku i kona mau aie mai kona manawa ilihune mai a hiki wale no i kona mau la kuonoono.  O keia kekahi mea nana i hapai ae iaia mai ke kulana haahaa a hiki i ke kulana kiekie ana i paa ihoo la a hiki wale no i kona haalele ana mai la.

          He pena kana oihana, a ua hiki ia makou ke olelo ae he helu ekahi oia ma kana hana.  Ua hoomanawanui ia e ia mai ka wa ike ole mai a hiki i kona lilo ana i kanaka makaukau ma keia hana, a o keia hana ka mea nana i hoowaiwai mai iaia.  O kekahi mea i loaa ai iaia ka waiwai oia no kona hoopono ame kona malama i na wahi loaa liilii, a i kona make ana aku la ua waiho oia he home nani no ka ohana e noho ai a hiki i ko lakou uhai ana aku i kana huakai i hele mua aku la.

          Ke hoomanao nei ko oukou Lunahooponopono i kona manawa i hui hauoli ai ma ia ma ka Home Kahakai o ka Makuahine Mrs. Nawahi.  E hauoli ana makou me ka ike ole ae he mau wahi pule helu wale no mahope mai o keia manawa e haalele loa mai ana oia ia kakou.

          Ke pule nei makou i ka Makua Lani e hoomama a Nana no e alakai aku ia kakou ma na ala maikai o keia ola ana.  Ua hala ia kamaaina aloha o Hilo, a e pau loa ana ko kakou lohe ana i kona leo heahea.  Aloha.

 

HOU IA KEKAHI OHUA I KA PAHI.

Hiki ole ke loaa na kokua ma ka Moku Ahi Hongkong Maru.

No ka ae ia o na Kepani me ko lakou mau lole ike wale ia no o ka Ili maka wahi o na ohua Oneki ke kumu.

 

          Ma ka moku-ahi Hongkong Maru o ka pule i hala i lohe la mai ai kekahi hou pahi weliweli maluna o keia moku.  He elua la mamua o ke ku ana mai o keia moku ma Honolulu nei ua hoomaka e ike ia ke ano hoohaunaele o na Iapana o luna o keia moku.  mamuli o ka puka ana mai o kekahi Iapana me kone lole ike wale ia aku no o loko, ua hou ia kekahi ohua o luna o keia moku i ka pahi a eia oia ke moe nei ma kahi moe me eono puka pahi ma kona ku, ame ka uha.

          Mamuli o ka nana pono ole ia o ka pono o na ohua oneki, u a ae wale ia na Iapana pao ahi e hele mai e hui pu me lakou.  O ka hapanui o na ohua e holo nei maluna o keia mau moku he poe haole wale no Mahope o ka pau ana o ka hana a keia poe pao ahi ua hoi mai lakou a noho ma ka wahi o na ohua Oneki me ka nana ole i ko lakou pono.  Malaila lakou e lealea ai a e walaau ai a hiki i no hora o ke aumoe.  Mawaena o na ohua he mau wahine haole, a ua hele mai keia mau kepani me ko lakou nana ole i ke ano o ke komo ana o ko lakou lole a he ike wale ia aku no.  Mamuli o keia hana ua ku ae kekahi o na ohua a olelo aku ia lakou e nana pono i k o lakou lole oiai lakou imua o keia mau lede.  No ka hoolohe ole mai o keia mau pao ahi i ka lakou olelo ua hele aku la keia haole e hoopii i kekahi o na Alii Moku Kepani.  Aole no i nana ia mai kana mau olelo e keia alii a no keia kumu ua hoi hou mai la oia a olelo hou aku la i keia poe pao ahi e nana pono i ko lakou aahu oiai lakou imua o keia poe lede.  No keia pane hou ana aku ana ua haawi ia mai la oia i kekahi puupuu a hina aku la oia i lalo.  I kona ala ana ua haawi ia mai la oia i kekahi puupuu a hina aku la oia i lalo.  I kona aia ana ae iluna me ka huhu ua lele mai ia keia poe pao ahi lehulehu maluna ona a nui ka eha i loaa iaia.

          Oiai he kakaikahi loa lakou ua hiki ole ia lakou ke hana aku i keia lehulehu nolaila a hele aku la oia e hoike i keia mea i kekahi o na alii moku kepani.  Ua hoolohe ole ia kana mau olelo a aole i hoopai ia keia poe pao ahi.  O kekahi mea aka loa, oiai kekahi Palani e noho ana iluna o kona noho me ka maikai ua hele mai la keia poe kepani e pepehi iaia.  Ua manao kuhihewa paha keia poe o keia Palani kekahi ikue i ko lakou hui pu me na ohua oneki.  Ua puiwa loa keia Palani ame ka hakalia ole ua ku ai la oia a holo aku la me ka mama nui.  Ua alualu ia mai la oia e keia poe kepani, a oiai oia e hoike ana ikeia mea i kekahi o na alii moku haole ua hou ia mai la oia i ka pahi mahope mai.  Laki wale no oia i ka hala ana o keia hou ia ana mai.  Ina oia i ku me nei elua laua i loko o ka pilikia.  Ua hoopakele ia oia e keia mau alii moku haole, aka, ua hiki ole ia lkou ke paa mai i ka inaina o keia poe pao ahi.  I ko lakou hoi ana aku ua ike aku la lakou i ka haole mua nana lakou i ha’i i na alii moku, a ia manawa i alualu aku ai ko lakou alakai iaia me ka pahi ma kona ilma a hoomaka keia haole e holo elike me ka mama i loaa iaia.  Aole i loihi aku ka laua holo ana ua loaa mai la oia i keia kepani a mamua o ka hou ia ana mai i ka phi ua hina iho la oia i lalo.  Iaia et moe ana ilalo ua hou ia iho la oia i ka pahi he eono manawa ma kona kua, a ma ka uha.  O ka moku ma ka uha ka mou pilikia loa.  Aole i pau ka hana hoomainoino a keia kpani a hiki mai na alii moku haole a na lakou i hoopakele keia haole.  Ua hoihoi ia oia iloko o kekahi lumi o na ohua Kapena a malaila oia i malama ia ai.

          Malalo o ka lawelawe ana a ke kauka ua maikai loa oia i keia manawa a i kona hiki ana mai ia nei ua hele oia e hui me ke Kanikela Palani oiai he Palani oia, a ua maopopo loa e hoopii koi poho ana oia i keia hui moku ahi no ka nana pono ole i kona kanaka i kona manawa e hiki aku ai i Kapalakiko.  Ina me keia e hana mau ai keia mau kepani i na ohua e pau ana ka ae ana o na haole e kau maluna o ko lakou mau moku.  Aole oia wale aka o ka hapanui o ka ukana a lokou e lawe nei na na haole wale no a ina e huhu na haole ia lakou e pau ana ka loaa ana o ka lakou ukana pau ka loaa ana o na ohua a o ka nele lia no ia i ka hana.  O ka pono o ka hoonui ae i na haole alii moku, i hiki mai ai na pilikia o keia ano ua hiki ia lakou ke kokua i na ohua.  I keia manawa nui ino loa na Iapana a ua hiki ole ke hana aku ia lakou oiai i waena moana.

          He nui no ka kuee mawaena o na alii moku Iapana ame na haole.  ke makemake nei na Kepani e hoopau loa ia na haole a o lakou wale no ko luna o na moku, aka ua olelo mai na haole waiwai e hoouna mau nei i ka lakou mau ukana maluna o keia mau moku aole i hiki ia lakou ke hilinai i ka lakou mau ukana maluna o kekahi mau moku i hookele ia e na kepani a ole wale no ke kumu e paa la nei na haole.

 

PAKELE KE OLA O KA WAHINE OPIO.

Ma Panama Kolumbia i kaLaau Korela ame Hi a Chamberlain.

 

          Penei na olelo a Kauka Chas. H. Utter, he kanaka kaulana no Panama, Columbia: “I ka Mahina o Maraki i hala ua komo mai malalo o kau lawelawe ana kekahi kaikamahine opiopio nona na makahiki i hikiaku i ka umikumamaono no ka ma’ipaa oka hanalepo ame ka piwa i ka manawa hookahi.  Ua hoao wau i na laau apau a’u i ike ai he maikai aka ua hiki ole ke loaa iaia ka oluolu  nolaila ua hoao wau i ka laau a Chamberlain.  He mea oahaohao ka ike ana aku iaia e holohole mai ana me ka maikai o kona oia kine he mau ia wale no mahope o kona lawe ana i keia laau.  I ka pau ana o hookahi pule mahope o kona lawe ana i keia laau ua loaa iaia ka oluolu no wa mau loa.”  E loaa no keia laau a Chamberlain ma na Hale Kuai Laau apau loa.  O Benson Smith & Co., na Agena no Hawaii Nei.

 

          He nui na makana e hooiaia ia nei no ka la o na Kanaka Hana, “Labor Day.”