Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 35, 25 August 1901 — HALA KA HON. J. EWALIKO. HE ALOHA AINA OIAIO A HE MOHO NA KA LAHUI. He Kamaaina i Aloha Nui ia ma Hilo ame Honolulu nei, he Kanaka Hoopono a he Makua Heahea i na Malihini. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HALA KA HON. J. EWALIKO.

HE ALOHA AINA OIAIO A HE MOHO NA KA LAHUI.

He Kamaaina i Aloha Nui ia ma Hilo ame Honolulu nei, he Kanaka Hoopono a he Makua Heahea i na Malihini.

\J& haaiele mai la ia Mukua aloha ia kakou a hoi aku la i ke ala hoi «jle mai, ua hele aku la oia e hui i ka lehulehu i haia mua aku. He mahu ke ola o ke kanaka i pua ae a nalo aku, a he oiaio no. Ia nei iho nei no i ke kau ahaolelo e lealea ana e hana ana hoi i ka makemake 0 ka lahui, a i ka hoi ana aku nei ua kii mai la ka lima menemene oie o ka make a leaili ae la iaia. Menemene wale ke kaawaie ana o ke kane me ka wahine, ke kaawale ana o ka makua me na keiki. Me he alhue aia i ka po, pela iho la ke kipa ana mai 0 ka anela o ka make a kaili aku la i ka uhane ka mea e pumehana ai keia kino lepo. Me ka ike ole ia ua iho mai ta kana pahi menemene ole a moku ana mai keia ao a i ke ao ike ole ia. Ua hala ia makamaka, ia hoa'ioha, ia kauwa hana pololei a ka lehulehu, aka aoie loa e poina kana mau hana maikai i ka poe i ike iaia. He mea ehaeha a mokumokuahua no ka naau ka hoike ana aku imua 0 ka lehulehu ame na hoa'loha, ua haaiele mai i ke ola ana o Lunamakaainana John Ewaliko ma kona home noho ma Puueo, mahope koke iho o ka hora 4 o ka auwina la Poalua nei. He eha iloko o ka Puupaa kona ma'i i make koke ai. |He ma'i mau no keia i loaa iaia aole nae hoi he ikaika.loa a hiki mai i ka Poakahi nel iho la| Ua pii ikaika mai la ka ma'i mai ia la a hoouna ia ke kauka, a ua loaa Ikl ka oluolu. Mā ka Poalua mai he ipaikai oia ma ke kakahiaka me ke ano awlliwili pu no nae me na ehaeha a ka ma'i. Ua hiki hou ke kauka a ua hiki ole i kona Ike lapaau ke hoopakele i ka mea nawaliwali mai ka make mal a i ke ola. Mahope o ka paina awakea ua emi pu mai iia ka hoohana ana a na mea paahana \ o kona kino, a iloko o ia wa e aumeume ana mawaena o ke ola ame ka make, ua kahea akū la oia me ka leo aioha i kana mama na keiki ame ka ohana e akoakoa mai ma kona moe make. T na 'mea al&ha 6 kulou ana imua oname na naau mokumokuahua o no ka makua aloha e haalele mai arfa ia

lakou a hele aku ma ke ala ,hoi ole mal, aohe mea e ae i ike ia, koe wale no aia ke kaumaha ame ka luutyu e haiamu a na maluna o ka ohana ia \va, a i ka hora i hoike mua ia ae nei waiho maikai mai la ela i keia ola honua ana a moe aku iloko o ka maiuhia oiai kana mau mea aloha e hoopuni ana iaia. Ua hoio koke ae la ka lono kaumaha 0 kona ana apuni ke kulanakauhale, a ua'nui a lehulehu na makamaka 1 kipa aku ma ia ahiahi e ike i kona kino lepo a e komo pu hoi me ka ohana iloko o ke kanikau kumakena ana. Heie mai na piakamaka me na makana hope ioa i hiki ia lakou ke haawi aku i kona kino rfiake, a ua puni kona pahu i na pua o kela ame keia ano. E like me ka nui o kana hana maikai i hana ai pela no ka nui o na hoa'loha i hele mai e hoike i ko lakou kaumaha ame ko lakou minamina i ka lilo ana aku i ka make o keia makamaka heahea. I ka auwina la Poakolu mai i hoolewa ia ai kona kino lepo, a ua nui na hoa'loha i akoakoa ae ma kana huakai hope loa. He ku maoii no i ke aloha ke noonoo ae i kona mau la e ola ana he kanaka hoopono, he oiuoiu. he hoomakaulii, he mea nui na keiki ame kana wahine iala, a ua hoomanawanui hoi oia mai kona wa iiihune mai a hiki wa le no i kona waiwai ana a ua hikl ke olelo ia oia kekahi kanaka Hawaii kuonoono ma Hilo. I keia manawa uaj pau ka lohe hon ia ana o kona leo ka- , hea, pau k& ike ana ia o kona mau helehelena kanaka makua, a ua hoi aku ia oia no ka aina o ka maha, ame ka aina o ka wa mau loa. He elua keiki i ike oie i kona haalele ana mai i' keia ao, oia ka laua, kaikamahine i holo aku no ka aina haole e imi ai i ka naauao, Miss Emily Ewaliko ame kana keiki e hana nei ma ke keena o ka Puuku, Keoki Ewaliko. Ua hoi aku o Keoki i ka Poalua nei a e ike aku ana i ka lepo e uhi ana i ke kino aioha o kona makuakane, a no ka kalk9.mah.ine i na aina' e aole oia e lke ana, aōle hol oia i moeuhane mai la i keia manawa ua haaiele mai kona makua-

kane aloha i keia ao, a hoi aku la 1 ka home i hoomakaukau Ja ma keia ao mao. Aloha wale oia ke lohe aku 1 keia no hou kaumaha i kela aina malihini, aohe ohana e ui ae ai e pehea wau, Aloha ka makua i haalele mai i ka noho'na maikai, ka noho'na hauoii a heie aku i ke ala hoi ole mai. Ua hanau 1a oia i ka makahlki 1852 ma Kukuau, Hilo, ua like me kanaha kumamaiwa makahiki i liala ae nei. Ua hoonaauao maikai ia oia a i ka piha ana o ka iwakaluakumamalua o ■ kona mau makahiki ua hoohui ia oia ma ka berita Hemolele o ka mare me Miss Luka Kaanaana Kualii. Ua mare ia iaua iloko o ka mahina o Mei, la 26 paha a i ka makahiki 1874, ua like ia me iwakalua kumamahiku makahiki o ko laua noho hauoli ana ma ka hipuu maemae o ka mare. Ma 'keia hui ana ua hoopomaikai ia mai laua me na hua makamae, a he eono o lakou e ola nei, oia o David, Georg-e Miss Kalei, Emily Timoteo, ame Wiiiie. O kekahi mea ma ikai loa i ka manawa i haalele mai la keia' makua i kana mau keiki, ke imi nei keia mau keiki i ka Iakou loaa, mai ka mua a hiki i ka muli, noialla aole lakou e nele ana i ka mea e pono ai keia noho ana i na no i haalele mai ko Jakou makua /a lakou me ka neīe.. Ua hoomakaukau mua nae oia no ko lakou pono o keia mua aku e like me na v makua maikai apau, a i kona hele ana ! aku la ua haalele mai oia ia lakou me ka lako. | | He kanaka haipuie oia, a make aku [ la no oia iloko o ka hoopono. He kahukula Sabati oia no Haiii i kekahi makahiki i hala a nana no i hoomaemae keia luakini i kekahi manawa i liala aku nei. E hao ana ka ike ana : ia o kona mau maka ma na paia aloha j o keia luakini ana i hele a kamaaina. I He kanaka Aipha Aina oia a ua ku oia ma keia kahua a hikl wale no 1 kona make ana aku la. No ka ike ia o ko na kupaa ma keia aoao ua koho ia oia e na Home Rula i moho na lakou 1 ke j kau Ahaolelo i hala aku la, a oiai oiaj ma ka Hale Ahaolelo ua nana aku kona , mau hoa hana iala ma ke ano he makua j no ka lehulehu, no ka mea o ka pono j 0 ka lehuleliu ka l&ctiia{& A.ua, nana ole oia 1 kona pono lhōv Ina ola j 1 mau ma keia ao ua hiki loa ia makou/ 1 ke olelo ae e koho hou ia ana no oia, i moho Lunamakaainana mai Hilo mai, j aka e ku ana oia i kela ahaolelo mao a ilaila oia e hoike aku ai 1 kana mau hana ma keia ao, ame kona malama • ana i na kanawai i hana ia e ka Mea. Mana L«oa. , O kekahi mea nui loa iaia oia no kona makemake ole e noho iloko o ka aie. | TTa hooikaika mau oia e uku i kona mau aie mai kona manawa ilihune mai a hiki wale no i kona mau la kuonoono. 0 keia kekahi mea nana i hapai ae iaia mai ke kulana haahaa a hiki i ke ku- | lana kiekie ana i paa iho la a hiki wale ( no i kona. haalele ana mai la. j He pena kana oihana, a ua hiki ia makou ke olelo ae he helu ekahi oia j ma kana hana. Ua hoomanawanul ia e ia mai ka wa lke ole mai a. hiki i kona iilo ana i kanaka makaukau ma keia hana, a o keia hana ka mea nana 1 hoowaiwal mai. iaia. O kekahi mea i īoaa ai iaia ka waiwai oia no kona hoopono ame kona malama i na wahi loaa liilii, a i kona make ana aku la ua waiho oia he home nani no ka ohana e noho ai a hiki i ko lakou uhai ana aku i kana huakai i hele mua aku la. j Ke hoomanao nei ko oukou Lunahooponopono i kona manawa i hui hauoli ai me ia ma ka Home Kahakai o ka Makuahine Mrs. Nawahi. E hauoli ana makou me ka ike ole ae he mau wahi pule helu waie no mahope mai o keia manawa e haalele ioa mai ana oia, ia kakou. I Ke pule nei makou i ka Makua Lani e hoomama a Nana no e alakai aku ia kakou ma na ala malkai o kela ola ana. Ua hala ia kamaaina aloha o Hilo, a e pau loa ana ko kakou lohe ana i kona , leo heahea. Aloha. ,

hON. JOhN EWALIKO.