Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 36, 30 August 1901 — Ua hiki hou mai o Francis Murphy. Ua Kapaia Oia ke Kaula o ka Hoole Waiona ma na wahi apau ana i hele ai. He Kanaka i ka Haiolelo Ana, he oluolu, he akamai i Ka Poolealea ana i ke Anaina, a he Hoole Waiona Oiaio. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Ua hiki hou mai o Francis Murphy.

Ua Kapaia Oia ke Kaula o ka Hoole Waiona ma na wahi apau ana i hele ai.

He Kanaka i ka Haiolelo Ana, he oluolu, he akamai i Ka Poolealea ana i ke Anaina, a he Hoole Waiona Oiaio.

Maluna o ka VfiUui;i o ka |>o Pualua ne-i i mai ai o Francis Murphy, ke Kaula kaulana loa ma ko ao nei o Ka hool<> waiona. He ehiku mahina i hala ae nei ma Honolulu nei oia.. a malaio o kana alakai ana ua nui na kanaka ame na haole i haalele i ka waiona, Mawaena 0 keia poe i haaleie ua Ike ia o Franklin Austin (Aukina). Mai ka manawa i haaiele ai o Aukina i ka iama a hiki wale no i keia maiiawa ua lawelawe oia 1 ka hana a keia Kaula, oia hoi ka hoao ana e huki mai i na hoa kanaka mai loko mai o ka hale paahao o ka walona, ka ona, ame na mea ino e hiki mai ana mamull o ka lama. Ina no o keia kanaka hookahi waie no kei Hlo mai no ka pono ua iawa no ia, aka aole oia hookahi waie, he riui a iehuiehu. Ua hoh) aku nei'oia no Aukekelalia, a ua kaii aku nei na kanaka ana i hoopomaikal al o kona hol hou mal no Hawaii nei e kokua i ka hooikaika ana ae i ko lakou mau naau nawaiiwali i ke kue ana aku i keia waiona. Ua hoomakaukau ia kekahi puaii paikau nui, hoomakaukau ia he kaapio nona, hoomakaukau ia he halawai nui ma Kawaiahao i kona mana e hiki mai ai, a ua hoomakaukau ia e hookipa aku iaia e like me ka hookipa ana ia o kekahl aiii, a he alii i'o no oia, he aiii ku-e waiona. I ka ike ana ia o ka moku ua piha ikoke ka uapo i na Hanaka lehulehu. I ke kaaio ana o ka moku mawaho o ka hale ipukukui ua lohe ia aku ia ka jleo u-a o na kelki mai na hale waapa mai e hoike mai ana i ko lakou hauoli II ka ike hou ana i keia Kaula o ka hoole waiona. I ke kokoke ana mai i ka uapo ua haawl ia aku la kekahl mau huro i alakal ia e Aukina. Ua wehe koke ae ia oia i kona papale a hoomaka mai la e ani peahi i ka lehuiehu e nana aku ana iaia. I ka pili ana mai o ka moku i ka uapo ua haiolelo mai ia oia: "E na keiki, ua hauoli loa wau i ka hui hou ana me oukou. He mea keia e hoohauoli ana i kuu puuwai. Ke ike nei wau ua kolo na aa o na anoano a'u i iuiu ai, ua maopopo mua no- ia'u e kolo ana, e hoomaikai ia ka Mea Mana Loa. Ua makemake oukou ia'u e noho hou me oukou? Ua pono ia, aka e na keiki e noonoo oukou he wahina ka'u ala ma Kapalakiko ke kali mai i» o

ko'u hoi aku. )lo mea maikai e hoi ko- ! kc aku wau iaia oiai he manawa lolhi 1 keia kaawale ana. O keia ka nanl loa inawaena o na kulanakauhale lehuieliu a'u i makaikai aku nei. E ike hou aku ana kakou. Na ke Akua e malama ia oukou." I Mai keia wahi aku ua lawe loa ia aku la oia i ka lumi i hai ia no ka lawelawe ana i kana anoano i kanu ai. Kakau koke aku ia oia i leka i kana wahine e holo koke no Honoiuiu nei me ka hoike pu ana aku i ke kumu 0 kona hikj ole ana aku nei ma keia moku e like me kana i hoike mua aku ai i kana wahinfe. j Oiai oia e hana ana i kela hana e hoomakaukau ia ana kekahi puali nui no ka hele ana me ia a puni na alanui nui o ke kulanakauhale nei. I kona makaukau ana ua hoomaka ka puali e maki. O ka mea maikai ioa iioko o keia puall oia no na' keiki lilUi me na ipukukui, e Hke me ka kakou i ike ai i ka manawa koho balota. Mahope o ke kaapuni ana ua hoi aku keia puali no ka Luakini o Kawaiahao a maiaila oiai 1 haiolelo hou' mai ai. Aole no i piha loa ka luakini oiai ua manao kekahi poe aole oia e hiki mai ana i keia po, aka o ka poe i hele ae ua piha i ka hauoli ame kia makemake e lohe i na olelo maikai mai keia Kaula mai. I Hoomaka na hana ma ka Luakini i wa hora 8:40. Na Bancroft ka haiolelo hookipa. Himeni ia ka himeni wehe. 1 Ku mai o Aukina. Ua paipai ia oia e na kanaka i kona ku ana mai. Ua hoo- ( manao ae la lakou o keia kanaka ana e kokua nei oia ka mea nana oia i huki ( mai mal loko mai o ka kaulahao o ka ( w*alona. Penei kekahi o kana mau olelo: "Ua hiki ole ia'u ke hoike aku ma ka olelo i ka nui o ko'u hauoll i ke apo aioha ana aku i kuu kumu, ka makua Francls Murphy, ka mea naqa. i hoopakele mai la'u mal ka ikaika mai o ka waiona. I keia la he kauwa wau na ka Haku a na keia keonimana a e paio aku ana maua <me ka ikaika i loaa ia maua no ka pono o na hoa kanaka i paa ia e ka waiona. Ua hiki mai keia makua a malalo o kana alakai ana me kana mau olelo maikal ua huki ia aku makou a pili me ia, Ua kukuiu makou i hale no kela ame keia e makemake e kokua I kekahi hoa kaaakau H«

wahi e hele ai ka mea i paa loihi ia e ka waiona e hoonaiiea me na hoa'loha. He wahi i noho ia e ka pumehana o ke aloha o ka, hoa kanaka no kekahi hoa kanaka- E paio pu kakou me ka makua ke Kaula o ka hoole waiona ma keia hana maikai a oiai oia maanei ua hiki loa ia kakou ke hana me ka ikalka." (Paipai.) Ila hoolauna mai la oia i ke anaina i keia Kaula, a i kona ku ana mai ua hoomaka koke ke anaina e paipai. Penei kekahi o kana mau olelo: "Na hoa'loha, ua hiki ole ia'u ke hoike aku i ka nui o Ko'u puiwa ame ko u hauoli i keia hookipa maikai i haawi ia mai ia'u. He mea ia na'u e hoomanao mau ai i na la apau o ko'u ola ana. |Ua manao mai nei wau e hol loa aku no Kapalakiko e ike i ka'u wahine ame na keiki e kali mai la ma keia wahi o ko'u hoi aku, aka ke paa mai nei hoi oukou ia'u. Pehea ana la kakou e hana ai? E hoouna paha kakou iaia e holo mai i Honolulu nei? Oia ka kakou liana maikai. tla piha maoli no na kanaka o keia aina nani lua ole i ka naau .oluoiu. O ka mea mua loa nana i hoike niai ia'u i ke aloha ame ka iini o na kanaka o keia kulanakauliale e ike ia'u oia no ka nupepa Advertiser. Ua piha keia nupepa maikai i na olelo maikai e pili ana no'u ame ka hookipa maikai e liaawi ia mai ana, a kakou hol i ike like nai nei. I-Ie mau mea keia na'u e poina ole ai. He kanaka makemake wau i ka poe lokomaikai a oluolu. "He maikai ka moana a makou i hoi mai nei. I-lauoli makou a hiki wale no i ka aina. He nui ka mea ai amo ka mea inu. O keia kekahi <mea nana i hoohauoli ioa ia'u oiai he kanaka make make wau i ka ai ame na m£a inu maikai. He maikai ko'u ola kino a aole iiookahi w<ahi eha o ko'u kino. O ka hana nui imua o kakou oia ke kokua ana i na hoa kanaka mai loko mai o ka lima o ka waiona. O ka waiona kekahi mea. nana e huki nei kekahi mau kanaka maikai iloko o ka- lepo ame ka hilahila. E hoao kakou e hoopakele mai ia lakou. Eia ko kakou makamaka a hoa'ioha, Mr. Aukina. Mai kona pa-1 keie ana a hiki i keia mana'wa nui kona j hooikaika ma keia hana maikai. Ua I hoolimalima aku oia i lumi no keia hui a iawelq,\ve i ka hanji; O ka inu ana i ka waiona ua ljke l'oa ia nie ke aloha ! ana i kekahi meā au i Ike mua ole. I, kou manawa no e ike ai i kekahi hele- I lehena u'i ua komo koke no ke aloha, a mamua o kou ike ana.ua pau poo pau hi'u oe iloko o ke aloha.' A pela iho la no ka inu. Ike aku i ka nani oke kia- J ha, a mamua o kou ike ana ua pau poo pau hi'u oe iloko o ka muliwai o ka waiona. Aka ua hiki uo ia kakou ka i hoopakele miai i kekahi o lakou 1 na ka- j kou e hana. Na ke Akua no e kokua. mai. "Ke kali mai la paha kuu wahine aloha o ka hikl aku o ka moku-ā,hi Ventura me kana kane, aka eia oia ma Honolulu nei. E ninau mai ana oia ina ohua ina aia *vau iluna o ka moku a i kona manawa e lohe aku ai ua noho aku nei i Honoiuiu pehea ana la kona j manao? He eiwa mahina o ko maua kaawale ana a ua makemake ioa oia e ike mai i na helehelena o kana kane. Ke noho mai la oia me ka hoomanawanul me na lei aloha a mau'a. Aka o ka hana, ka mea nui. E hoouna kakou iaia e holo mai e hana pu me kakou. Manao wau ke makemake'nei oukou e ike iala. "Ua hele aku wau no Aukekelalia. He aina maikai loa keia. He nani a he oluolu no hoi na kanaka ma keia wahi. Ua han>a waū me lakou. Aole no he nui loa o ka poe ona ma keia wahi aka aia no kekahl malaila. Ke hooinanao nei wau i kekahi kanaka nui i komo mai me ka ona ma kekahi haiawai. Ua hikaka hele mai oia a hiki ma kekahi pou. Noho i lalo. I ka manawa i kahea ia ai e hele mai na kanaka e kakau i ka palapala hoole waiona ua hpao ae la ola e ku i luna aka aole hlki. He ekolu manawa kona hoao ania aole no i l\iki. Ua iho koke mai la wau mai ka awai mai a noi aku la-. iaia e hele mai ine a'u. Hoole mai la oia. Hoike aku la wau iaia ua makemake na poe apau i aloha iaia e hele mai oia. Mahope o kekahi kamaiiio ana ua ae mai la oia. Hele maua a kakau oia i kela palapala hoole waiona. I ka p!au ana a hoi mal ola e noho ua hiki mal la kauna, -wahlne, apo ae la iaia a honi aku la 1 kana kane. Ke manao nei wau ua hauoli ko laua noho ana i keia manawia. I ko'u haaiele ana aku nei i keia wahi ua noi mai lakou ia'u e hoi hou aku. Olelo aku wau ina wau e hol hou mai ana e lawe pu mai ana wau i kuu wahine. i

"He mea maikai e kakau na makua i keia palapala hoole waiona a hoao e haalele i' keia ino. I na no e inu na makua pehea la e hiki ai ia laua ke a'o aku i iTa keiki *aole inu? No ka pono ame ka pomalkai o ka oukou mau keiki he mea maikai e haalele oukou i ka waiona. E na kane e haaleie i ka waiona no ka pono ame ka pomaikai 0 kau wahine ame kau mau keiki. Ena wahine mai hoomaka koke e huhu i ka oukou kane i kona manawa e hoi mai al ua ona. E ka.ll ka huhu. Haawi i manawa nona e kau ai \ kona piapale, wehe i kona kuka, a noho ma ka pakaukau e ai. Ua lke oukou I ka manawa maikai, kaJi a hikl mai ia manawa aiaila hoomaka ke a'o ana. 1 ka manawa e a'o ai mai olelo ina oielo huhu aka olelo ina olelo aloha. O ke aloha ka mea 01. Oleio -aku laia, Pehea la oe 1 Inu al a nana ole mai ia makou. Ua ike no hoi oe ooe wale no ko makou kokua, ko makou makua, a pehea la hoi oe i nana ole mai ai la makou? Uwe aku me na olelo o ke aloha Imua o kona alo a aole loa e hlki lala ke ak) o*.

"Makemake wau e kaena hou aku i ka nani o Hawaii. Mawaena o na aina apau loa a'u i kaahele ai, aole loa wau i ike i kekahi aina i oi ae ka nanl mamua o Hawaii. Pomaikai oukou i ka loaa ana o keia aina nani. Aloha ahi ahi kakou. Na ka Makua Mana Ix>a e malama mai ia kakou" j Ua hoomaka koke ka lulu no ka uku moku o kana wahine e holo mai ai no Honolulu nei a ua loaa. he mau kala iehulehu. E haiolelo mau aku ana ola ma Honolulu nei. Pomalkai kakou I kona hiki hou ana mai. E haawi ana oia i kekahi haiolelo nui ma ka luakini o Kawaiahao i ka hora 7:3«, o ke ahiahi Poaono. He haiawai kela no na kanaka Hawaii a e mahele la ana leana haioielo e Moke Nakuina. hoao ana lakou e loaa kekahi papa hi meni nona na leo i hiki aku i ka hookaW haneri. o kekahi keia o na halawal miaikai loa a he mea maikai e hele nui ae na kanaka e lohe 1 keda Kaula o ka lioole waiona.