Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 37, 6 September 1901 — Page 4

Page PDF (1.75 MB)

This text was transcribed by:  Holly
This work is dedicated to:  For Grandma Charlotte!

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

hulehu i hiki ke kuai hou ekolu hou aku lua eli gula e like me keia.

            Ua ike iho la keia keiki ua loaa kona kuleana e noho kokoke mai ai i keia wahi nolaila ua noi mai la oia ia Mr. Abota e kuai aku iaia i kekahi wahi apanaaina kokoke loa i kona hale oiai ua makemake ola e kukulu i hale nona ma keia wahi. Aole oia i makemake e hookaawale loa aku mai keia hale mai oiai aole poe kupono e kamailio ai ma waho aku o Mr. Abota me kana kaikamahine u’i, a oi loa aku no nae ka maikai o keia kaikamahine mamua o Mr. Abota.  Ua hooko ia kona makemake a hoomaka koke keia keiki opio e kauoha i poe ike i ke kukulu hale e hele mai e hana i hale nona.  Ua hana ia kekahi wahi hale uuku kupono nona a me kana kauwa hana a i ka paa ana ua hoouna aku ia keia keiki no kekahi mau mea e oluolu ai ka noho ana. I ka makaukau ana o na mea apau ua loihi ka noho ana ma kela home kuahiwi a ua komo hoi ke aloha iloko o laua me keia kaikamahine kuahiwi.

            I kela ame keia lapule e pili mau ana laua iluna o kekahi wahi puu kokoke a malaila laua e hoike ai i ko laua aloha e na olelo momona i hiki ole i ko oukou mea kakau ke hoike aku.  Aka, ua maopopo loa i kahi Abota ke aneane aku nei e lilo loa keia kaikamahine ana i keia keiki ipiopio e like me ka lilo ana o kona lua eli gula.  Ua lilo keia i mea nana e noonoo nui ai. Eia oia ma kae o ka lua kupapau i keia manawa, a ina oia e make ana e koe hookahi ana kana le aloha i keia ao.  Eia hoi keia keiki opiopio, he keonimana ma na ano apau loa, ke hoike mai nei i kona aloha ame kona makemake nui i kana Virgie.  O keaha la ka hana pono ana e hana ai?

            I kekhi la Sabati a mahope o ko laua hoi ana mai mai keia wahi maa la laua i ka hele ana i na lapule apau loa ua kahea aku la o Mr. Abota i keia keiki opiopio e komo mai iloko o kona lumi.

            “I kahea aku nei wau ia oe e Mr. Heath no kekahi kumu ano nui.  O ka mua loa ua makemake wau e ninau aku la oe heaha la kou kumu nui i haalele ai i kou home maikai a’u i ike ole aku ai, a hoi mai e noho ma keia kuahiwi?”

            “Ma kou ano he keonimana a he kanaka hoi i makemake ole e a’o ia ea he hoopunipuni , e hoike aku nei wau i ka ea oiaio oiai ua ninau mai ia oe ia’u.  O ke kumu nui o ko’u hoi hou ana mai a ae e kuai i keia lua eli gula oia no kuu makemake e hoi mai a kokoke i ka wahi a’u e ike mau ai i kau kaikamahine.  Mai ko’u ike mua ana iaia a hiki i keia la ua hooholo iho wau iloko e ko’u puuwai e hoao wau ma na ano apau loa e lilo oia i wahine na’u.  Ua hoao wau i keia pule a kakou i noho like iho nei a ua hiki ole ia’u ke hoike aku ua lanakila wau.  Ua manao wau e kali a maopopo kona aloha ia’u mamua o ko’u hoike ana aku ia oe i keia mea aka ua ninau e mai ia hoi oe ia’u.  Nolaila ke noi aku nei wau ia oe i ka lima o kau kaikamahine e lilo ola i wahine na’u no ka wa mau loa.”

            “Aole no i puiwa loa o Mr. Abota i ka lohe ana i keia mau olelo oiai ua manao mua no ola o ke kumu nui keia o ka hoohihi loa o keia opio e noho ma keia home kuahiwi.  Ua makemake no hoi ola i keia keiki aka aole i maopopo kona moolelo.  I mea e maopopo ai iaia kona ano apau loa mamua o kona ae ana aku e lilo kana m ilimili na kela ke iki no ka wa mau loa ua ninau aku ia oia.

            Aole oe i hoike mai ia maua i kou wahi i hele @@ ai.  He mea maikai paha e ike maua ia mau mea mamua o ko maua ae ana aku e lilo oe i io a i koko no maua.  E oluolu oe e hoike mai”

            “Ke noi hou mai la no oe i kekahi mea huna au i makemake ai e huna ahiki i ka maopopo ana o na mea a pau loa.  Aka i mea e ko ai ko’u makemake he mea maikai e hoike aku wau la olua i na mea apau loa.  He pua Alii wau no Enelani.  O ko’u mau makua kekahi o na mea kaulana loa ma Enelani.  Ua make ko’u makukane a owau ka hooilina o kona mau waiwai.  he hookahi o’u kaikuahine e ola nei.  Ua mare oia i ke kane a ua make kana kane.  he mau makahiki ae nei ko’u kaahele ana ma ka honua apuni a i ko’u hiki ana mai ma ko olua home kuahiwi nei i kela po ino, ua pulu a ua anuanu a ike i ka hookipa maikai ia ana mai e olua ame na maka onaona hoi o kau kaikamahine ua manao ae la wau ua hiki aku wau i ka Peredaiso a’u i lohe mau ai i na kanaka e olelo ana.  A i kou hoi ke ana mai ikou makemake e kuai i kou lua eli gula ua ike iho la wau he manawa kupono ia nou e kuai ai i hiki ai ia’u ke hoi mai a noho kokoke me olua. O keia iho ia ko’u moolelo piha, a o ka oiaio ka’u i hoike aku la ia olua.  Ina ua hewa wau e kala mai, aka ua hiki ole ia’u ke hookaawale aku mai kau kaikamahine aku, ka oi hoi o ka u’i a’u i ike ai ma ka’u huakai kaapuni honua.”

            Ua kulou iho la o Mr. Abota i lalo a noonoo iho la no kekahi manawa a pane hou mai ia oia.

            Ua pono loa.  Ke aneane aku nei wau e hoi i ka lua kupapau, a o ka ea nui ia a’u e noonoo nei o ka wahi a ka’u lei aloha e hele aku ai mahope o ko’u make ana. E kamailio ana maua no ia mea i kouhiki ana mai i keia po ino, a mai ia manawa mai ua pau loa ko maua kamailio ana no ia mea. Ua hooholo wau e hoihoi aku iaia me kekahi o ka’u mau aikane maikai loa, aka ua maopopo ole ia’u  ke ano o ka lakou malama ana mai iaia i ko’u make ana aku.  He nani ia ua noi mai ia oe imua o ko’u alo o ka’u haina, ke ae aku nei wau e lilo oia i wahine nau ina nae ua makemake o Virgie ia oe.  Oia no ka lunakanawai o k ona hoa o keia mua aku a aole owau.  no’u iho ua hauoli loa wau ke ae mai oia e lilo malalo o kau malama ana i ko’u wa e hala aku ai.  He mau pule a i ole he mau mahina helu wale no koe pau ko’u ike ana iaia a no keia kumu ua makemakea loa wau a ike iaia iloko o kekahi mau lima ikaika i aloha iaia.”

            Me ka pane hou ole mai ua haalele aku ia o Mr. heath iaia a holo koke aku la i waho i ka wahi a Virgie e noho mai ana.  He mea pahaohao loa la Virgie i ka ike mai i ka awiwi o keia Mr. Heath.  o ia no ka mea e alualu ia mai ana.  E like me kekahi kanaka akahi a ku i mua o kekahi anaina kanaka nui e hai olelo ai pela keia haku Opio kauana o Enelani i neenee aku ai iua o keia Moiwahine o ke kuahiwi ana hoi i ike ole ai aia he koko alii o Enelani i loko ona i oi ae mamua o kona.

            “E Virgie oiaio mai nei o papa ia’u na @@@@@ loa ke..... ke......” ma keia wahi ua hilahila loa oia i ka pane hou aku.  Me he mea aa ua holo a e kekahi apana kalo nui a puua ana ke kani a’i o ua Haku Opio nei.

            O ka maka mua loa eia  o ko Virgie ike ana i kekahi mea e hele aku ana i mua ona e like me keia a ua aneane loa oia e holo e kii i kiaha wai i pau ae ka puua o kani a’i o keia keiki opio.  Iaia nae i hoomaka ae ai e ku iluna ua manao iho la ua keiki nei e lele ana ka manu a hoomaka iho la oia e moni wikiwiki i keia hilahila, a hoomaka hou aku la.

            “Olelo mai nei o papa he mea maikai loa e mare ia ......” ma keia wahi ua ike mai la o Virgie i ka manao Pii koke ae la kona ula no ka mea aole oia i makemake i keia keiki e kamailio mai iaia no na mea e pili ana i ka mare oiai laua makahi mehameha.

            “Ina ua makemake oe e kamailio no na mea e pili ana i k a mare, e Mr. Heath he mea maikai e hoi kaua imua o ko’u makuakane i lohe mai oia i na mea apau.  Oia hookahi ka mea i hiki ke ae aku ia oe, ame ka hoole aku.  O kona makemake oia ka’u e hana aku ai.

            Ua ike iho la ua Mr. Heath nei ina laua e komo ana iloko a imua hoi o ka makuakane, e oi loa ae ana kona hilahila a hiki hou ole iaia ke pane i kana mau ea i makemake ai e pane nolaila ua hoomau aku la oia.

            Iloko mua aku nei maua kahi i kamailio ai a ua ae mai nei oia.  Ua olelo mai nei oia e hele mai wau e ninau ia oe, a ina ua holo ia oe alaila mare kaua.  Akahi no oia a maha  i ka pau ana aku la o keia ino. Ua manao oia aole loa e hiki ana iaia ke olelo i keia mau olelo apau loa. 

            Ua puiwa o Virgie i ka lohe ana mai ua ae mai kona makuakane e mare oia me keia keiki opio ana hoi i aloha ai. Aka, e like me ke ano o na kaikamahine maikai aole oia i haawi aku i kona ae ia manawa.  Ua hele aku la oia imua o kona makuakane a hoike aku i na mea apau loa iaia.  Kukuli iho la oia ma na wawae o kona makuakane a kali aku la o kana mea e hoike mai ana iaia.

            “Ae,” wahi a kona makuakane i pane mai ai. “Ua hele mai nei oia i mua o’u a ua noi mai nei ia oe.  ua olelo aku nei wau ua ae no wau aka aole ia’u ka mana hoopaa aku ia oe me kekahi mea okoa.  Ooe no ka lunakanawai maikai no ke koho ana i h oa nou no keia mua aku.  Ina ua makemake oie iaia ua hauoli wau i ka loaa o kou hoa. Ina aole oe i makemake ia ia eia hou aku no ua hoa.  Nolaila e koho nou iho.”

            “Oh papa. Ua hauoli loa wau.  Mai ko’u ike mua ana iaia a hiki i keia la ua hauoli ae ko’u ano, ua piha ko kaua hale i ka hauoli.  Oia ka maka mua loa o na keonimana maikai a’u i ike ai mai ko kaua haalele ana i ko kaua home aloha ma Kapalakiko a hele mai i keia home kuahiwi.  Ua manao wau e lilo ana oia i makua maikai no’u no keia mua aku, a oiai ua ae mai la oe, ke haawi pu aku nei wau i ko’u ae.”

            Ua ohe mai la o Mr. Heath i keia mau olelo a pau loa.  E kiai mai ana oia ma ka puka ki, me ka holohe pu hoi i keia mau olelo.   Aneane oiea e hele a hookui i luna o kaupoku o ka hale i kona lohe ana i keia mau olelo mai ka waha mai o keia kaikamahine.  Ua manao ola e hoi nele ana ela ka ua holomua na hana.  Wehe mai ia oia i ka puka a komo mai ia iloko me ka eleu nui.

            Ku ae la o Virgie a holo mai la imua ona me kona mau lima i makaukau i ke apo aloha ana aku i keia  keonimana e lilo ana i kane nana no ka wa mau loa.  I ko laua hui ana ae ua honi aku la o Virgie i keia keiki i haalele i na mea apau loa no ke kokoke ana mai ia ia, a ua makemake ua Haku Opio nei e hoomau hou ia aku keia hana maikai.  Ua ike mai ia kahi elekule i keia mau hana kalaima a hoomanao ae la oia i kona mau ia a hooheno ana.  Nana ae la oia a puni ka lumi me ka makemake e ike aku i ke aka o kekahi o na ihu i hookui me kona i ina la i hala ae aka o ke aka o ka ihu loihi ona iluna o ka paia o ka hale wale no kana i ike aku. 

            Aole e hiki i ko oukou mea kakau ke loaa i keia mau opio i ko laua ike ana e hai e aku i ka nui o ka hauoli i loaa i keia mau opio i ko l aua ike ana e hiki mai ana ka manawa ma keia mua koke iho e lilo ai laua i hookahi.

            I kekahi la mai ua kakau aku i a keia Haku Opio i kona makuahine ma Enelani e hoike aku ana i kona mare me kkahi kaikamahine kuahiwi u’i.  Hoike aku la oia e hoi aku ana laua me ko laua makuakane no Enelani mahope koke iho o ko laua mare ia ana. Ua kauoha aku la ole e hoomakaukau ia ka hale no ka hookipa ia ana mai i ka Haku Wahine Opio o ke Kakela o Heath.

            I ka hiki ana aku o keia leka i ka home ua heluhelu iho la kona makuahine me ka naau kaumaha.  Ua hoopalau ia keia keiki me kekahi o na kaikamahine u’i loa o Enelani i k o laua wa liilii a ua ulu laua me ka m aopopo e hiki mai ana ka la e liloai laua i kane a i wahine.  O keia lede opio wahine ka lede kaulana loa no kona u’i mawaena o na ohana alii o Enelani, a pehea la keia keiki i haalele ai i keia u’i hiinaauio maikai ia, i makemake nui ia, a ae aku la e mare i kekahi kaikamahine kuahiwi.  Ua kahea koke aku la oia i kana kaikamahine, ke kaikamahine hoi o Mr. heath a hoike aku la i keia mea hou kaumaha.  Ua ku ae la ua kaikamahine iluna me ka huhu a olelo ae la, “ Aole loa e mare kuu kaikunane i keia kaikamahine kuahiwi ina ua hiki ia’u ke paa mai iaia.  E hoao ana wau ma na ano apau loa e hoonele aku iaia a e hoomare aku hoi i kuu kaikunana pupule i ka mea i iaa nana.”

            Me kela mau olelo ua kakau koke iho la oia i kekahi leka i kona kaikunane e hoike aku ana laia ua ma’i loa la ko laua makuahine a ina ua makemae oia e ike i kona makuahine e hoi koke mai oia ma ka moku mua loa e loaa ana iaia.  Ua hoike pu mai la no hoi oia i ko lakou kaumaha i ka loaa ana o keia pilikia i keia manawa kokoke loa i kona wa mare aka ua ike ole ia ka manawa a ka ma’i e hiki mai ai.  Ua hoike pu mai la oia he mau la ka ma’i ana o ko laua makuahine mamua o ka hiki ana o keia leka, a ua makemake oia e hoike e mua mai iaia aka aole i maopopo iaia ka wahi e loaa ai kona kaikunane oiai e hele mau ana oia maoa maanei i kela ame keia manawa.

            E haalele ae kaua e ka makamaka heluhelu i keia leka lokoino e au mai ana i ke kai a e huli ae kana a@anai ka home kuahiwi ka home hei i noho ia e ke ala.  Ua nui loa ka hauoli o kela opio i ka hooko ana ia o ko laua mau iini a o ka mea nui wale no ia laua o e kali aku i ka liio ai laua ookahi.  Ua makemake loa o Mr. Heath e mare ia laua ma kekahi kulanakauhale nui o Amerika i komo ko laua inoa iloko o na nupepa a ike mai kona mau ohana ma Enelani. O ka mea wale no a laua e kali nei o ka loaa iki ae o na oluolu i ko laua makuakane.  Aka i kela ame keiaa la e ikaika loa mai anakona nawaliwali.  Ua nui loa kona h@@@@ i ka loaa ana o ka makua m @@@@ no kana kaikamahine kana milimili @@@ @ hiki loa iaia ke haalele mai ia ia i keia manawa a hoi aku ma kela ao e hui me kana wahine i hala mua aku.  I kekahi la ua ike iho la oia ua ikaika loa kona ma’i a o ka mea nui wale no ana i makemake e ike mamua o kona make ana oia ka ike aku ia laua ua mare ia.  I kekahi la ua kahea aku la oia i kana mau keiki e hele mai imua ona a i ko laua hiki ana mai ua hoike aku la oia i ka moolelo piha o ka loaa ana o Virgie iaia ma kuahiwi, ka maopopo ole o kona mau makua, kona malama ana iaia a hiki i keia manawa, kona imihala ia ana e Mikela ma Kapalakiko a hiki ko laua haalele ana i keia home a holo mai e pee i keia home kuahiwi.

            He mau mea hou keia ia Virgie i kona lohe ana he wahi manu loaa oia i ke kuahiwi a aole i maopopo kona mau makua.

            Ua hoike pu mai ia o Mr Abota ua aneane loa oia  ehaalele mai ia laua a o kona makemake nui o ka ike ia laua ua mare ia mamua o kona haalele ana mai.

            @lai ka makemake no keia o na @@ iki ua kauoha koke ia ka kahunapule o kekahi kulanakauhale kokoke i ke kuahiwi a i kona hiki ana mai ua mare ia laua.  Mamua o ka mare ia ana hoouna pu aku la keia Mr. heath i kekahi mau mea ai ono loa, keahi mau m ea hoonani no ka hale, a me kekahi lole mare maikai loa no kana wahine.  I ka hiki ana mai o ka po mare ua puiwa loa kana wahine i ka ike ana mai i keia mau mea nani.  Ua manao oia e komo ana no oia i kekahi o kona mau loel kahiko aka i kona hoike ana ia aku i kona komo kima kaimaa, kona mau kamaa maikai kona lole mare i like me ko na wahine hanohano o ka aina, nu i loa kona hauoli.  Ua lele aku la oia e hookui i kona ihu i ka ihu o kana kane, a holo loa aku la no kona lume e komo i keia mau mea nani i hoomakaukau ia:  I kona puka ana mai ua like loa oia me kekahi kuini e noho ana iluna o ke kalaunu a i maa hoi ik e komo i na mea maikai.

            Loaa mai la iaia kana kane e kali aku ana iaia ma ke alapii o kona lumi akuikui lima pu aku la laua i mua o ke kahunapule me kolaua makuakane e moe ana ma kona wahi moe.

            He hookahi lede oka ae mawao o kahi pake Chi Lu i ike i ko laua nei mare ia ana.  O ke kahunapule nana laua nei i mare he keonimana oluolu.  Ua hauoli loa oia i ka ike ana mai ikeia mau keiki opiopio.  Ua manao oia i kona manawa i noi ia aku ai e hele mai e ike ana oia i kekahi mau keiki kuaaina, aka i kona ike ana mai i keia mau keiki kuaaina, aka i kona ike ana mai i keia keiki naauao, me keia kaikamahine u’i lua ole ana i ike ai ua nui loa kona hauole.  I ka pau ana o ka mare ua hoi aku la lakou e hoonuu i na mea maikai i hoomakaukaua ia e Chi Lu ae keia lede i hoolimalima ia e hele mai e kokua.  Ua hooikaika pu mai la o Mr. Abota e noho i ka pakaukau o ka la hauoli o kana kaikamahine punahele, ka manu loaa hoi ana i milimili ai no keia mau makahiki loihi.

            Ua mele mai na manu kuahiwi i na mele maikai, e hauoli ana hoi lakou i ka la mare o ko lakou kuini.  Mai keia manawa aku a i ka wa mau loa aole loa e ike hou ia ana kekahi mau helehelena u’i e like me keia ma keia mau kuahiwi ana i noho ai a aloha.

            I ka pau ana o keia ahaaina hauoli ua hoi aku ia lakou ma ka lumi hookkopa e nanea ai, a malaila i hoike hou mai ai o Mr. Abota ikona moolelo o ka haalele ana ia Ladana a noho ma Kapalakiko ame ka loaa ana lai o ka waiwai nui a hiki i kona imihala ia ana e Mikela a holo aku oia no ke kuahiwi i pakele ai mai ka lima mai o nakanaka ame ka lima o ke kanawai. Penei ka moolelo:

            Ua hoomaka oia mai ka hele ana i ke kuahiwi e huli holoholona a hiki ka loaa ana oVirgie iaia.  Ko laua hoi ana i ka hale, ko lakou haalele ana ia Enelani, ko lakou hele ana mai e huli waiwai ma Kapalakiko ka loaa ana o ka waiwai iaia ame kona kukulu ana i Banako.  Iloko o keia banako ua koho ia he kanaka Pelekane i kupakoko nui, oia no hoi ka mea nana e nana ke kala.  O Mikela no ka inoa o keia kupakakao.  Mahope o ka hana maikai ana no kekahi manawa loihi ua aihue oia he aneane hookahi miliona kala a mahuka mai keia wahi aku.  Ua hoao oia e lawe pu ia Virgie me ia aka no ka nui loa o ka uwe o Virgie ua haalele ia ma ke alanui, a holo aku oia me ka nana ole mai iaia. Ma keia hana ana ua pilikia loa o Mr. Abota. Ua hele nui mai na kanaka i hookomo mai i ka lakou mau kaia ma ma keia banako e koi i kalakou kaia, me ka olelo pu mai ina aole e uku koke ia aku e pepehi ia ana o Mr. Abota e lakou a make loa.  Ua hele mai hou kekahi me ka olelo ana mai ina aole e uku kokeia ana e hopii ia ana o Mr. Abota no ka apuka i ka lakou kala, ame kona kokua ana i keia kanaka e aihue i keia mau kala lehulehu.  Mamuli o ka nui o keia mau mea i hiki mau mai i mua o kona alo, a oiai ua make aku kana wahine aloha hookahi makahiki mamua o keia manawa, ua hapai ae la oia i kana kaikamahine a holo aku la laua no ke kuahiwi me na wahi kala uuku i koe mai. me ka homanawanui ame ka hooikaika ma ka hana ua nui hou ka laua kala i keia manawa aka ua nawaliwali loa kona ola kino.  Ua ike oia e make ana oia ea e noonoo ana laua i ka wahi akana kaikamahine e hele ai mahope o kona make ana i ka manawa i komo loa mai ai keia Haku Opio.  No Mikela aole oia i iki ia ke huli mau ia nei no nae oia a na makai kiu.

            “Alaila aole i maopopo ia oe na maka o ka’u wahine?” wahi a ka Haku Opio i pane aku ai.

            “Aole i maopopo ia’u.  Aka ma ko’u manao wale no he mau makua hanohano a waiwai kona.  I kona loaa ana aku ia’u he lole aikai kona, he lole e loaa ole a  i na keiki a ka poe ilihune.

            Mahope o ka nana ana no kekahi manawa ua hoi aku la lakou e hooluolu.  I ke kakahiaka ae ua ano maikai hou mai la o Mr. Abota.  Ua hele aku la oia me kana keiki e hana i ka lua eli gula.  Ua hoikeike aku la oia i kana keiki i na mea apau e hana ai a me ka waiwai nui e loaa mai ana maikeia mau lua eli gula mai i na e hoohana pono ia.  I kona hoi ana mai ia ahiahi ua loaa hou oia i ka ma’i a ikaika loa.  Hoouna koke ia i kaua a i ka hiki ana mai o ke kaua ua kahea a i ka hiki ana mai o ke kaua ua kahea mai la oia i ka Haku Opio a hoike mai ia iaia aole ola loihi ana keia Mr. Abota.  Ua kokoke loa mai kona mau la e hoi aku iaia ma na ano apau i hiki ia lakou ai i ka lepo.  Ua hoao lakou e malama iaia ma na ano a pau i hiki ia lakou aka ua hala loa aku oia ma keia aoao.  U hiki ole i ka mana o ke kanaka ke paa mai i kona ma keia aoao.  He hookahi pule mahope o keia loaa hou ana ona i keia ma’i ua kahea mai ia oia i kana mau keiki a i ko laua hiki anaaku imua o ko laua alo, u huki e ia oia i kekahi puolo pepa malalo o kona ulana a haawi mai ia i ka haku Opio me ka olelo pu ana mai, “E malama oe i keia.  O keia ka waiwai apau i loaa ia maua me kuu kaikamahine oia maua ma keia home kuahiwi ke hele nie au i ke ala hoi ole mai a ke hhaawi aku nei hoi wauu i kela mau mea apau nana.  I kona manawa e komo ai iloko o ka pilikia e haawi aku oe iaia i kana.  Ua aneane e hiki aku i ka miliona kala ka waiwai i’o o kena mau pepa.

            “Aole oe e haalele mai nana ia’u e papa? Oh, alole oe e hele ana i keia la?” wahi a Vigie i uwe aku ai.

            “Ke ani peahi mai la na anela ia’u e hoi aku, ke lohe nei wau i ka leo o kuu wahine e kahea mai ana e hoi aku, ua pau ko’u mau la ma keia ao.  Ua loaa kou mea nana e nana, ua pau ae ia no ka pilikia,” whi a Mr. Abota i pane mai ai me ka leo nawaliwali.

            Ua kukui koke aku la o Virgie ma ka aoao o ka moe o kona makuakane hoomaka aku la oia e uwe me ka leo nui.  Ua ike akula oia i ka halii ae o kona makuakane, a ike aku la hoi i kona hanu ana i kona hanu hope loa.  Ua nui kona hauoli i ka loaa ana iaia ke kane maikai, aka, ua oi loa aku kona aloha i kona makuakane.  Ina i paa ia mai ke oi o kona makuakane aloha a lawe ia aku na mea apau loa ua oi loa aku ka maikai aka ua kii ia mai ia kona makua aloha a lawe la aku la.  Hoao aku la ka Haku Opio e hoonani ke kaumaha o kana wahine aka aole i hiki iaia, aole mea nana e paa mai kona kaumaha.  Ua uwe oia me ka ikaika a he ku maoli no i ke aloha ke ike aku i keia lei aloa, keia manu hulumelemele o ke kuahiwi e uwe ana me he mea ala e nana ae ana kona puuwai.

            Ua kanu ia kona makuakane mamua pono o keia kahua hale a laua i noho ai n okekahi mau makahiki loihi a he mau pule mahope o kona nalo ana ua koi mai la kana kane iaia e hele kaapuni laua.  Ua hoole mua aku o Virgie i keia oiai aole i pau kona makemake e noho e kiai i ka puu lepo e hoike ana i ka wahi a kona makuakane aloha e moe ana, aka, mamuli o ka hooikaika loa a kana kane ua ae oia.  Ua hoouna koke ia i kaa no laua a haalele iho la lau i kei wahi.

            Nana ae la o Virgie i na mauna, na ululaau, na kula uliuli i kamaaina i kona maka, a kulu iho la kona waimaka.  Nana aku la oia i ka wahi a kona makuakne e moe ana, a me he mea ala e koi mai ana iaia e hoi like aku laua i keia home o ka wa mau loa.  Aka, eia ke kane, keia opio ana i aloha nui ai, ke paa mai nei iaia.  Kau aku la laua maluna o keia kaa a no Kapalakiko ka pahu hopu.  Noho laua malaiala no kekahi manawa a holo aku la no ka makaikai ana i na kulanakauhale nui a pau loa ma Amerika.  Ua makemake kana kane iaia e ike i kona aina hanau mamua o ko laua hoi loa ana aku no Enelani e ike i ka aina o kona kana, ame ka aina hanau hoi o Virgie.  Ke kaena nei keia keiki i kona ohana alii aka ina oia i ike i ka ohana o Virgie me nei ua olelo iho oia he kauwa kona ohana na ka ohana o Virgie. 

            Mamua o ko laua mare ia ana ua kakau aku la keia Hku Opio i kona ohana e hoike aku ana e mare ana oiai ke kahikaikamahine Amerika.  Ua hoike pu aku la oia he kaikamahine kuahiwi, aka ua oi loa aku kona u’i mamua o na kaikamahine apau loa ana i ike ai ma kana mau huakai kaahele.  I ka ike ana o kona kaikuahine e mare ana kona kaikuane i kekahi kaikamahine Amerika o ke kuahiwi ua nui loa kona huhu.  Ua lohe ia oia i ka pane ana i ko laua makuahine:

            “Ua pupule ia paha o Wili.  Ua hoopalau ia olia i ke kaikamahine u’i loa ma enelani nei, he pua alii, he naauao, he lede ma na ano apau eia nae ua hele aku nei oia a kani e palapala mai e mare ana oia i kekahi kaikamahine Amerika o ke kuahiwi, a ua hiki loa ia’u ke olelo ae ua like kona aihue me na koa akakou e ike nei. Ke palapala pu mai nei oia e hoomakaukau ia ka hale no ka hiki ana mai o keia kao.  Aole loa oia e komo iloko o keia hale a noho alii mai maluna o kakou.  Aole.  aole, aole loa!

            “Oia no hoi,” wahi a ko laua makuahine i pane mai ai.  “Pehea ana la ka manao o Makarika i kona manawa e lohe mai ai ua mare aku la o Wili i kekahi kaikamahine Amerika a haalele iaia.  Pehea ana la ka manao o Sadio e lohe aku ua haalele ia kana kaikamahine e Wili a mare aku la i kekahi kao kuahiwi.  Hilahila maoli wau i ka hana a kuu keiki.  Oia hookahi ka hooilina o keia mau waiwai nui a he kulana hoi kona i makahehi nui ia eia ka he kao mai Amerika mai ka mea nana e noho alii aku ana keia mau waiwai. Aole loa oia e hana pela.  Ina oia e mare ana i keia kao e hoao kakou ma na ano a pau e paa aku i ke kao iwaho.  E imi mau ana lakou ma na ano apau loa i kumu e hoohoka aku ai i keia kao i kona manawa e hiki mai ai i Enelani.  Ua hoike ia ku la keia mea hou kaumaha ia Makarika a i kona lohe ana ua hoomaka koke ola e uwe Ua aloha oia i keia Haku Opio mai kona lilo ana i u’i  helu ekahi ma Enelani.  He nui na kanaka hanohano i hele mai e noi iaia i wahine na lakou aka ua hoole mau aku oia i ka lakou mau leo noi.  Ua lilo na kanaka okoa aku apau i mea ole iaia.  O ka mea nui wale no i kona manao o keia Wili, keia keiki u’i kona hoa holoholo mai na la  heu ole mai, kana kane hoi o keia mua aku, Aka i @@@ wa ua lilo aku la keia milimili ana i kekahi kao ma Amerika, a haalele ia iho la keia nani nui o Enelani keia pua alii makamae.

            Ua hui koke ae la keia mau ohana alii elua a hoomaka e paio aku la Virgie.  Ua hoouna aku ka Haku Opio i ke kii o Virgie, a ua hiki ole ia lakou ke hooli ae i kona nani nui, aka, ua hoolei ia keia kii i loko o ka pahu opaia a aole lakou i makemake e ike hou i kona mau helehelena.

            No ka Haku Opio, aole oia i ike i na mea e hanaia nei ma kona hoe.  Ua palapala aku oia ia lakou e hoomakaukau i ka hie, a oli ola ka Haku o keia mau aiwai lehulehu, he mea pono e hooko ia kana kauoha.  Ua hoomau aku la no laua i ka kaahele ana me kana wahine.  E hui ana laua me kela ame keia kanaka hanohano e loaa ana ia iau m n Hokele.  Ua hoike ae o Virgie i kona ike, kona u’i kona paa rula.  ma na wahi a laua i hele ai a pau loa.  Ua kaena mai ka Haku Opio o kana wahine ka oi.  Ua nana aku la oia i keia la hauoli, ka la hoi a laua e hoiaku ai a ike kana wahine i kona mau waiwai nui.  Ua aneane hookahi makahiki keia kaahele ana a laua mai kekahi wahi kulanakauhale.  I ko laua hiki ana ma Nu Ioka, ua ike iho la oia ua kokoke loa mai ka manawa e loaa ai ia laua ekahi wahi makana makamae, he keiki.  Ua aneane loa e hiki mai he mea nana e hoopaa i ko laua aloha a he mea hoi nana e hoohauoli mai i ko laua mau la poohina.  Nui loa kona hauoli.  No keia kumu ua hiki ole ia laua ke au koke i kai @@@@@ la laua a hiki i ka pau ana o keia pilikia.  Ua palapala aku la nae oia i kona ohana ua kokoke loa ka manawa a laua e hoi aku ai.  Eia laua ma Nu Ioka i keia manawa a hoike pu aku la hoi oia i ke kokoke e loaa ana ia laua kekahi keiki.

            I ka lohe ana mai o ka ohana i keia nui u kaumaha ia lakou, ua imi koke lako i mea e paa ai ia keia kao ma kona aina.  Ke hoike aku nei ka Haku Opio ia lakou ua kokoke loa ka manawa e hiki aku ai oia me keia kao.  Me keia mau noonoo ma ko lakou poo ua kakau koke ia aku la kekahi leka i ka Haku Opio e kauoha aku ana iaia e hoi koke mai i ka aina ua makemake ia e ike i kona makuahine mamua o kona hala ana aku ma keia aoao.  Kaumaha loa oia i ka loaa ana mai o keia leka iaia.  eia hoi kana wahine iloko o ka ehaeha.  Ke kokoke loa mai nei ka manawa e loaa mai ai iaia kekahi keiki nana e hoohauoli kona mau la.  Ua hiki ole iaia ke haalele i kana wahine iloko o keia pilikia.  Eia hoi kona makuahine i loko o ka pilikia.  Kona makuahine nana i malama mai kona wa liilii mai, kona makuahine aloha. Owai la o laua kana e koho?  O ka hoi paha e ike i kona makuahine o ka noho paha me kana wahine?  Ua hoikeike aku la oia i keia leka i kana wahine, a ko ika @@@@ o Virgie iaia e holo e ike i kona makuahine.  Ua hiki no iaia ke noho me kekahi wahine ike i ka hoohanau keiki a kahea aku no i ke kauka, kaa o ka makuahine aole loa ia e hiki ke hoomama ia a hiki i kona ike ana i na maka aloha o kana keiki. 

            “Aohe pilikia no’u e Wili, e hoi oe e ike ia mama. He mea loaa hou aku no ka wahine ia oe ma keia mua aku, aka o ka makuahine aole loa ia e loaa hou ia oe,” wahi a Virgie i pane mai ai.

            “Aole loa e loaa hou ia’u kekahi wahine eilke me oe, e kuu Virgie. Aole no hoi e loaa hou ia’u kekahi makuahine e like me kuu makuahine.  E kahea kaua i ke kaua, e hele ma ie nana ia oe, ina ole e olelo mai aole ou pilikia alaila wau ae e haalele ia oe.  Aka, ina oia e olelo mai aole i maopopo kou ola ame kou make ma keia ma’i on, alaila ole wau e ae e haalele ia oe.”

            Ua kahea la ke kauka a i kona nana pono ana ua hoike mai la oia ohel pilikia.  E hanau maikai ana o Virgie.  Ua hoike mai la oia ua hiki loa i ka Haku Opio ke hele me ka maka’u ole mai i ka pilikia o kana wahine .  Me keia mau olelo hoomaha, akahi no a loaa ka maha i ka Haku Opio.  Ua maopopo ole iaia kana mea e hana ai, aka ua maopopo ae la aole pilikia kana wahine nolaila ua hiki loa iaia ke hele me ka noonoo ole mai i kona pilikia.  Ua kau aku la oia maluna o kekahi moku e holo ana no Enelani a hoi aku la e ike i kona makuahine.  Mamua o kona hoi ana, ua honi mai ia oia i kana wahine a pane mai la:

            “E hoomanwanui e kuu aloha.  Aole wau e loihi ana.  I ka manawa no a’u e ike ai ua ano maikai iki ae o mama o ko’u manawa koke no ia e hoi mai ai.  I ka manawa e hanau ia mai ai o ka laua keiki, ina he keiki kane e kapa aku iaia o Wili ina he kaikamahine e kapa aku iaia o Virgie.  Good-bye my lover, giid-bye.”

            Honi mai la oia i kana wahine a haalele mai la iaia iloko o ka kaumaha a e ke aloha.  ike mai la oia i na aimaka e hiolo ana ma na papalina o kana wahine me he meaala e koi ana laia e noho aku.  Aka elia hoi na waimaka o ka makuahine ke koi mai nei iaia e hele aku no ka home.  I kona hiki ana aku ma Enelani ua loaa aku iaia kona makuahine e moe ana no ma ka wahi moe.   Aole no he ano ma’i loa i kala nei nana aku, aka ua hoike ia mai la ua maikai iki ae i keia manawa.  Ua nui loa ka hauoli o kona makuahine i ka ike ana mai iaia, a hoomaka ae la oia e pii maiia ka oluolu.  I ka ike ana o ka Haku Opio i kona ano maikai ua hoomaka koke oia e hoomakaukau e hoi hou aku no Amerika.  Ua hoomaka hou e ikaika ka ma’i o kona makuahine a na keia mea i paa hou mai iaia i hope.  Ua hoouna la na kauka akamai loa o Enelani aka aole i hiki ia lakou ke hoomaikai ae i kona ola kino.  Ua ike iho la ka Haku Opio aole ola e ike koke ana i kana aloha no kekahi manawa loihi.  Kakau aku la oia i kana wahine e hoike aku ana i na mea apau loa.  Haawi aku la oia i keia leka i kona kaikuahine e lawe aku i ka hale leka.  Aole i hoouna ia kela leka. 

            (E nana ma ka aoao 6.)

------

I KA POE KULI:- Ua haawi ae kekahi lede waiwai i hoola ia mai kona kuli ame ka halululu iloko o ke poo mamuli o ka pahu hoolohe hanalima a Dr. Nicholson he $25,000 i kana kuia kokua kuli i hiki ai ke loaa keia pomaikai i na poe kuli me ka lilo ole.  E kakau mai, THE NICHOLSON INSTITUTE, 780, Eight Avenue, New York 1584.

            1 Makahiki mai Iulai 1

-----

            Ke kuai ia nei ka i’o kanaa i @@@ ai ma Kina.

-----

HOOLAHA KUMAU.

            Ka hui Banako hoahu Malama Dala o Hawaii

            [Kaupalenaia]

Huina i hoahuia...........$350,000.00

Peresidena......... Kikila Baraumi

Hope Peresidena.......... W.P. Robinkana

Puuku......... W. G. G@ope

            Keena Hana Nui:

Alanui Papu, kokoke i Alanui Kalepa Keena Lala ma Hilo, Hawaii.

-E LAWELAWE ANA I KA-

Oihana Banako Hoahu Dala ma Honolulu ame Hilo

            E laweia mai no na huina hoahu ka haawiia o na ukupanee nona hoaku makahiki ma ka huina o 4 ½ pa kena no ka makahiki.  E loaa no na H@@ a me na hooponopono ana a ninau ma ke eena Hoahu.

            2838-1yr.

-----

Dr. L. F. Alvarez

Keena Oihana a Wahi Noho:

Alanui Emma.

            Na Hora Hana:            8a 10 a m

                                                8 a 5 p m              

                                                7 a 8 p m

Telepona White 211.   2478- @@@

-----

Dr. T. Mitamura

            Keena Oihaa 534, Alanui Nuuanu

Telepona 152.  Pahu Leta 342. 

noho 524, Alanui Nuuanu.

            Na hora keena: 8-10 a. m., 5-8 p. m

-----

KAKELE ME KUKE

(KAUPALENAIA.)

Poe Kalepa ma ke Komisina

A HE

Poe Lawelawe Kopaa

AGENA

-----

LEWERS & COOKE.

            Ltd.

(LUI & KUKE, Koupolonaia.)

 

Na mea Hookomo mai a Kuai i na

Lako Kukulu Hale

o kela ame keia ano

 

Malaila e loaa ai na mea malalo iho:

            NA PAPA N. W., NA PAPA HOLE, PILI HALE, NA PUKA, NA OLEPELEPE. AME NA PONO PUKA ANIANI, NA KUI AME NA MEA PILI I KA OIHANA KAMANA, NA PONO PENA.

            NA PENA LIKE OLE, A ME NA HULU PENA, NA ANIANI, NA PEPA HALE, PALE PUKA ANIANI, MOENA, ETC.

 

O na kauoha pono hale apau loa e hiki ma ana ia makou e hooko koke ia no me ka eleu ame na KUMU KUAI HAAHAA LOA.

 

LEWERS & COOKE, LTD.