Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 37, 6 September 1901 — Ua malamaia ka La Hauo'i o na Kanaka Hana mai ka Puka ana o ka La a i na Hora Koliuliu o ke Aumoe. Ua Paikau na Kanaka Hana me na Kaa e Hoike ana i ka Lakou Hana. Na Haiolelo Maikai. na Lealea Like Ole ma Kapiolani Paka, ka Hulahula Nui ma ka Hale Paikau i ka Po a me na Lealea e Ae. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Ua malamaia ka La Hauo'i o na Kanaka Hana mai ka Puka ana o ka La a i na Hora Koliuliu o ke Aumoe.

Ua Paikau na Kanaka Hana me na Kaa e Hoike ana i ka Lakou Hana.

Na Haiolelo Maikai. na Lealea Like Ole ma Kapiolani Paka, ka Hulahula Nui ma ka Hale Paikau i ka Po a me na Lealea e Ae.

i ;i klj>a mai a hala aku !a ka la hauoli i» ke kanaka hana. ua lpalf*a ia hoi e in mai ka puka ana o ka la i ka hlklna a i ka napoo ana o ka la i ke komohana. No ka lua o ka manawa, ua malama hou ia keia ta i hookaawaie ia e k*» aupuni nui o Amerika i ia no na kanaka hana o ka aina,' ka iwikuamoo hol o ke aupunl. e hauoli ai. Ma ka nana ana o k«*la ka ia oi loa xie mamua 0 na ia hauoli lehulehu. he la e kahea mai ana i na h&ku hana e haawi aku 1 kona mau kanaka hana. na kanaka nana hoowaiwai nei ka hana. e hauoli | a e hoomaha. E llke me ka hiki hookahi ana niai o i ka nmkahiki, pelA no ka nui o kona ohohla la. Mai ka puka rtna o na kukuna maiamaiama o ka la 1 ka hikina, a hiki aku i na Wra koliuliu» o ka po ua hauoli da f a hoi aku la ke kunaka hana I kona wahi moe e» hooluolu ai no ka hana mamua ona. Ua hui aku na kanaka hana me ko lakou mau haku hana a hookahi ka hauoii like ana, ua iho mai na kanaka' kiekie a koikoi o ka aina mai ko lakou mau noho kiekie mai a noho like me na kanaka kela moku ua iho mai na hanohano a hot»kahi ka hulahula pu ana me na kp,naka hana o ka aina. ua hui hauoli na kanaka like ole a poina la na kulana like ole. Ua hele ae na pake me ko lakou mau maka e haka pono ana maluna o na kaa nunul me kela mau hoohiwahiwa like ole. ua nana aku ko iakou mau makn i na koa me ka lakou niau pu e hulali ana 1 ka malnmalama o ka ia, ua Ike aku lakou l na alil koa maiuna lakou mau lio e holo ke ana ma o a maanei, Ua ike aku iakou i na hae Hke ole e welo mai ana, na kanaka me ko iakou mau lole maikai e maki ana, a nlnau ae ta lakou. "Heaha ia hol ka manao o keia mau mea apau loa a*u e ike nel mamua o ko'u alo?" He mau hora mamua o ka makaukau ana o ka huakai e maki ua pih« o mua o ka Hale Palkau ame ka pa alii, ame na huina alanui e maki aku ai ka puali nul, Ma ka nana aku ua hele mai, mai na elemakule a I ka poe pepe 1 luna ke alo, e hou hele ana ma o a maanei e ake ana o ka ike llhi aku. ua lohe ia aku ka leo uwe o na bebe * hoike ana 1 k<* lakou huhu no kalohi loa o ka huakai. ua 1110 ka wela o ka la i mea ole 1 na kanaka. O ka meawale no e kalt la ana o ke kani mal o ka leo o ka bana Lahul e hoike mai ana ka huakal. Ua lohe la aku 1a ka leo o na kHkl a na Haku hana e ninau ana. owai o kela poe ka kakou poe. ua lohe ia aku hol ka leo o na kelki a na kanaka hana e ninau ana. "E mama aia 1 hea o Papa?" He mau tausani lehulehu I haaiele aku l ko lakou mau home a hele mal e ike I keia paikau nui.

O k& hor& ewalu o ke kakahiaka ka manawa 1 hoomakaukau la no ka hoo* makn ana e hoomakaukau no ka huakai, a o ka hora elwa ka ■ manawa l manao ia ai e makaukau ana na hul a pau no ka hoomaka ana. Aka ua lohi ka hikl ana m&i o kekahi poe, a mamull nohol o ka nui maoli o ka hana I ka hoomakaukau ana I keia huakai. »aole i hoomaka e nee a hiki wale no I kau wahl oka hora umi. Va iohe ia aku la ka leo o ka Bana Lahul a ike ta aku la ka nee ana mai o kekahi puaU nul. O ka mea mua loa e loaa ana i ka ike o ka maka, oia no na makai kaulio me ko lakou mau lio e lelele ana ma o a nuuuMl.. He hiehie maoli no ko iakou kuhuia ke nana aku. a ke mahalo nei makou I na Lunamakaalnana i ka hoopau ole ana t keia mau makai e Uke me ka kekahi o lakou t manao ai. Mahope pono mal o keta «nau makai kaulio ua ikeia aku )a ka li*muku nui o ka la me kona mau ukalL Ua koho ia keia Haaauku e na kanaka liana mai waena mal o lakou a ua hoohanohano U aku ola. He lk> nui eleele kona me na Uplne lunul e welo ana ma o a maanei Ua oi lo* ae kona hanohano ma kona ukali ia aaa ma na aoao e kekahi o kona mau hoa haaa. I ka pau a&a o keia o ka mea hou e ioaa mai ana 1 ka ike o ka maka oia no ka lianaLahui. He walwal ole paha ka haanui wale ana aleu no i ka maikai o keta bana olai ua kamaaina ta me* ta kakou apau loa, aka o ka makou e puana ae ota ko m»* kou !eo mahaio I ko lakou hoomanawanui Ina hana o kela la. Mal ke ka~ kahiaka a hlkl I aa hora o ke aumoe ua hi\na la e lakou. Mabop« pono oka

tk* t* aka t& o Mr. T. McCanta 3tt«*r&rt Lorrta Asdn«ik kilnM o 1 ■

na haiolelo o ka la_ E noho ana keia! mau keonimana me ka h&nohano nui iloko o ke kaa i hoomakaukau ia no iaua. I 0 kek&hi mea maikai ioa paha o keia la oia no na koa Amerika me ko lakou mau loie like &me ka lakou mau pu hinuhlnu 1 makaukau no ke ku ana aku imua o na enemlN* ka aina. He hiehie maoli no ke kulana o keia mau koa oiai lakou e maki like mai ana. E iike me ka hlL'i, ana mai o ka nalu pela ka iike o ko lakou mau wawae oiai e maki iike ana. a i ka wa e kauoha ia ai ka lak4u mau pu e hookuu i lalo, me he mea'la he hookahi no pu i haule iho a ku iluna o ka lepo paakikl o ke alanui. ina I ike oukou ta lakou me ko l&kou O kela mau koa mahope pono aku o na haioleio o ka la. Mahope mai o keia i mau koa ua ike ia aku la ke Kaula o . ka hoole waiona, Francis Murphy ame | kona kokua ma Hawaii nei. Franklin Austin. O keia mau keonimana kekahi. o na haioleio o kela la nui. Ua ike' ia aku ke Kaula o ka hoole waiona e mino aka ana ma o a maanei oiai oia e īawe la ana e kona lio. Ua hoohauo-; li ia kona naau I ka Ike ana mai i na ka#iaka ana i haawl ai i kona ola ame kona Ikaika no ko lakou pono ame ko iakou pakele mai na umii mai a ka wai hoomaluie klno. a oiai Oia kekahl o na kanaka hana ikaika loa ua nui loa kona hauoii I ka loaa ana o keia la e hul pu mai ai ola me na hoa'hana. He nul na mea e olelo ia nei no ka hul o na Hana Piula, no ko lakou hoohauhaele mau ame ko lakou makemake mau e hoopil ta ae ko lakou uku, aka mau aahu maikai. ame na mamaiu lapana ltl!tt e paie ana 1 ka ikaika o ka !a. me nel ua hoopau ae oukou i ko oukou manao huhu la lakou. He nanl ma ol! no ke nana aku. I ko lakou kaalo ana aku ma kela aoao ua ike ia aku la ka mua loa o na kaa me na mea hana e holkelke ana hol I ka hana a na keiki haaa niia. I luna o kekahi kaa l hiki ia e k* Uo ua Lke ia tka la kekah' <aau

mikini hana ma ka lakou hale hana, a ma ka aoao o keia mikini e kuku anaj na kuleui o na wai hooluu like ole. oj ka mea mua nana e hoike i ko lakou kokoke mal oia ka leo o na bele lehulehu e kani ana. He mau bele keia i, hookani ia e ka ulla e llke me ka hookani ia anst o ka bele o ke kelepona. Mahope pono o kela mau mea hana i ike ia aku ai na kelki hana uila. Ua hele ae kela ame kela o lakou me kekahi kookoo a i luna pono o keia kookoo ua ike ia aku ke kukui ' uila. Aole i ho-a la kela kukui aJia ua ike la aku na w&1 hooluu like ole o kela ame keia wal hooluu o ka hae Amerika. Mahope mai o keia mau mea nani a pau loa ua Ike ia aku la na kanaka kamana hale o kakou. O keia mau lii ma hana ka mea nana e hoonani ne!' ; keia kulanakauhale me na hale nani, a i o lakou hoi k& mea nana e kukulu nel na punana o na ohana lehulehu. E like ] , me ka hemo ole o ka al i ke kanaka.' pela ka hemo ole o na kamana ikelaa me keia kulanakauhale e nee ne! imua. | Ua hele mai lakou me ko lakou mau 5 lole like. koe nae hoi ua polna na hamale ma na pahiolo a l&kou. Mahope pono mai o lakou ka hui o na kanaka palaina puna. a mahope mai o lakou' na kanaka hoomoe ulnihapa. Ma keia n ahi i pau pono Iho ai na kanaka kukulu hale o na ano like o!e. I maikai no ka hale i ke pena ia. a nolaila na : ike ia aku la kekahi hale Huna o kekahi kaa ame na kanaka e pena ana l keia ha!e. Ua hana la keia h&le mal loko mai o ka k»le keokeo a mamua o ka pau ana o ka huakai ua paa loa keia . hale I ke pena ia. O ka mea aka loa ia oia no kekahi mao kanaka maluna o na | ekake ene na pookii mahope pono o keia haie. Maopopo ote i kela mau ekak* . ko laua kumu i !ave ia mai ai iloko o keia kuail nul e kokua 1 ke pena. ana 1 . i keia hale, aka «a nui ko laua aka ta.' Ua lohe mal makou o na ekak* no keia ! 0 kekahi o lakou * hele al 1 kahana 1 ka manawa e> loaa al o ka haie i waho

loa aku o ke kulanakauhaie nel. Mahope pono o keia mau mea na kanaka P«na. Mahope aku o lakou ke kaa maikai o Schuman e hoike ana i kana hana. Olai ua ano lohe ole ia aku leo o ka bana lahui no k& manao loa ua hookomo ia mai la ka bana Pukiki ma keia wahl. I mea e holke mai ai i ko ke kai poe, ua ike ia kekahi moku kia kolu iluna o kekahi kaa i huki ia e na lio maikai. He nani keia moku ke nana aku olal oia e hoio ana iluna o ka aina. Maluna o kona kia mua ua ike ia aku la ka Hae Aloha o Hawaii. a mahope o ki moku e welo ana ka Hae o Amerlka. Maiuna o kekahi mau hae e welo ana ka o kekahi mau aupuni like oie. O kela hoikeike ka heul elua o ka maikai. , wahl a aa komite nana o ka la. Maho--1 pe pono d keia moku ua ike ia aku la , na kela me ko lakou mau loie like. Hau ' oli lakou I ka hui ana mai me ko lakou ' mau kaikuaana hana ma ka aina i keia la hauoli. | O k& helu ekahi o ka m&ikai o na hoikeike o keia la ola no na hoikeike a ka poe hana hao. Ua iawe mai lakou I kekahi mao Ipuhao nunui e hoike ana lakou ka mea nana e hana nei keia mau Ipuhao nunui nana e hoomo'a nei ke ko nana e hoowaiwai nei ka aina. ' E lohe ia ana ke kakani o na hamale a na kanaka hana o keia mau ipuhao ( nunui I kahi e loa. He kaumaha mao li no keia mau mea i lawe ia mai aka ua liio la i mea ole i ko lakou makemake e hoikeike mai i ka lehulehu i kekahi o ka lakou mau hana. Ua hoikeike mai na hale hana hao eiua i ke- | kahi o ka laua hana. i ! Mahope pono o keia mau kaa na *ke ia aku la keia mao kanaka nana e hoo- j nee nel na mlkini nonul o na moku a me na hale hana e ae. a me na kanaka 'nana e hoolilo nei ka hao I mea waiwai, ■ e makl like ana me ko lakou mau lole ( likeu He hiehle maoll no ko lakou mau 'kulana ke nana aku oiai lakou e mak! Uke ana. Ma&ope m4i o kela «a ike ia

na kaa wai momona, na kalewa kanake. he mau kaa lawe paupu, ke kaa o Mr. Burgess e hoike ana he hiki iaia ke hana i na iliwai kahiko a pau ko lakou mau pukapuka liilii. Mahope pono o keia ua ike ia aku la kekahl hale nul iluna o kekahi kaa e hoike ana I ka hale hana bia inu o Honolulu nei. Ua ike ia ka maka o kekahi o na kanaka e haka pono ana ko lakou mau maka lloko o keia hale me ka manao he wpl no ko ioko. Pena ia iluna 0 keia hale lole ke kii o keia hale hana bla. Mahepe aku o keia haie he kaa me Sanata ClauB, ka haole maikai e hele mai ai i ka la Kalikimaka e haawi 1 na makana i na keiki. I kela la ua haalele oia i kana hana maa mau a he haawi bla kana hana. O keia ke kanaka punaheie loa o keia la no ka mea 1 kela ame keia wahi e hoomaha ai ua Ike ia oia e hookena ana i ka makewai o kekahi poe. He kaa lawe leka mai mahope o keia a komo mai na kaa hana o Lui ame Kuke. He iwakalua-kumamakahi kaa o keia hui i komo ae Hoko o keia la nui. He manawa ioihl e ku ai e helu i keia • mau kaa a hiki i ko lakou pau ana. O, ; kela ka hui lolhi loa iloko o ka huakai.! , Mahope mai o keia ua ike ia aku ke. . kaa o A. Harrison. a I luna o keia kaa e kakan ana kekahi man umeke maikai! ,i hana ia ma keia hale hana papa' he māu kaa no Lul ame Kuke ka hope loa.: Mahope mai o keia he mau kaa no ke- j kahi poe makaikai e nana ana i keia huakai nuL O kela iho la ka hoīke piha 0 keia huakai nui. * j | Hoomaka ka huakai mai ka Hale Pal- s kau mai. ma ke alanui Likeke. alanni. f Moi alanui Papu, alanui Berelania ala-; 1 nul Yictoria. aianui Kapioianl, alanui I Moi hou a hiki i ka Hale Alii a malaila ; i ku mai ai ke Kiaaina. K«>eiala Breck i ame kekahi mau aIU koa hanohano e ae. i

J k* hikl ar.a mai o kHa huakai nui ) k;i naif» aiii ua haawi ia he mau wahl minuie pokole Joa no lakou e hoomaha ai a hoomaka koke no na haiolelo o ka ia. Oka mua l»a na haioielo i hoolauna ia mal i ke anaina e Mr. Thomas Iflvinx:. ka luna nui o na haiolelo. oia o Lorrin Andre*rs. Penei kekahi o kana mau oielo:

"K Mr. Lunahoomalu. na HoamakaaUnana, na Lede ame na Keonimana—O keia kekahi o na ia nui loa, a kaulana hoi iioko o ka mooleio o na aupuni nui apau. Aole keia he la e hoomanao ana I ka la hanau o kekahl kanaka nui o ka aina. aole hoi e hoomanao ana 1 kekahi mea nui i hana ia e kekahi aupuni i kekahi manawa, aka, ua oi ae ia mimua oia mau la apau loa, olal he ia keia e hoike mai ana i ka oiaio o keia oieio kaulana he aupuni o Amerika no na kanaka, i kukuu ia e na kanaka, no ka pomaikai hoi, o na kanaka a pau loa. Mamua o ka loaa ana. mai o keia ia he nui na ano like ole o ke kanaka hana i ike ia. O ka mua loa a kakou i ike ai i ke kanaka hana oia no ke au naaupo. i ke au i komo ole mai ka malamalama ame ka ike a kakou e ike nel i keia mau ia. Ua hana ke kanaka. mahi i ka ;\ina a ioaa mai na hiia ai e ola ai. He au nohoi ia no ke kanaka ikaika. Kanu na kanaka ikaika oie i ole i ka ai a nui a mai kahi e mai no ke kanaka ikaika a kaili ia ne la. Aohe meanana; e paa mai ka lima pakaha o keia poe. Pau ia hiki mai ke au ona kahuna. O na kahuna ka eiana ma na mea apau loa a v«a aku na kanaka imua o kia ni. Ua manao maoli no kekahi poe he mana ko lakou leo. T T a HIo na kanaka i kauwa kuapaa na keia mau ,kahuna mamuli o ko lakou ike ole ame ko lakou mau manao kuhihewa. Pau ia hiki mal ke au o na alii. Aia ia lakou ka mana apau loa, a ala nohoi ia iakou ke ola o ke kanaka. Ua hana aku na kanaka i na hana apau no ko lakou mau pomaikai a aohe mea ana e hiki al ke kapa aku nana ponoi. Ua pololi ka ohana i kekehi manawa. ua pepehi ia malalo o na kauoha a na alii, ua kaili la ae na mea maikai a waiho ia iho ka opala na na kanaka hana. Aohe mea nana e hoeueu mi ana i ke kanaka hana e imi nona iho. Pau ia hlkl mal ke au o na kaua. KIl wale aku na aupuni ikaika a kalli mni 1 ka waiwal o na Aupunl Nawaliwall. Lawe pio ia mai na kanaka lehulehu mai na aina 1 pio a hoohana ia nia na hana oolea me ka uku ole ame ka ioaa ole ia iakou o na home maikai Ame na mea e oluoiu al keia noho ana. I ko lakou manawa e han.i oie ai 1 ka makemake « na haku ua pepehi la aku lak->\j e llkem»*naholoholona. Ua noho kauwa kekahi lahui malalo o kekahi. Ua hala aku keia mau au like ole a 1 keia manawa ua pii ae ke kannka hana a hiki i kona ku like ana me na AUi o ka aina.Ua pii »e ke kanaka hana m«i ke kuiana haahaa a noho iluna o ka noho Peresldena o na Uepupalika. Ua pii ae oia ma ke kulana haahaa a i ke kulana kiekie loa. O Aberehama Linakona kekahi o na kanaka hana. mai ke kulana haahaa loa mai a i ka noho Pei*esidena kiekle loa i» Amerika. Ua hoike mai oia I kekahl moolelo o kekahi amala e ku ana a hana l kekahl o na Lunakanan ai kiekie o Roma olai oia e heie mal ana me na kukini mamua e kahea ana e hookaawpUe i ke ala no keia kanaka hanohano 1 koho ia ena kanaka. Ua ku ae keia Amala a kahea <Utu me ka leo nui, o makou na kanaka a no m&kou o Roma, e hookaawale | ke aia no na kanaka 0 ka jaina. O kela ke kuiana o ka alna 1 kela manawa, ke hookaawale ia nel ke a!a no ke kanaka hana a hele maaūhi aku ola ma o a maanei He la hauoll opioplo loa kela aka e hiki roal ana ka la e hlkl aku ai ka nul o kona okmi makahiki ma na kanaka I akoakoa mai e lke I keia ia. E hiki mal ana ka manawa a kakou e kaena aku ai o kakou kekahl i hooikaika e malama i keia ia nui. i keia la hauoU, i kona wa bebe. Hauoli kakou l ka hookaawale ia ana i la no kakou."

Nui Ita paipai ia o na olelo maikal a haioleio a i pau wale no i ka hooiauna ia mai o Mr. T. McCants 6twarts. He kumupopoio kauiana keia i ka haioieio a oia nohoi kekahi o na haioleio akamai loa ma keia kulanakauhale. Penel kekahi 0 kana mau oieio:

M E Mr. Lunahoomalu. na Hoa'maka-, alnaim. na *me na Keonimana — Ol&l k«iKI watt ti4 kekahl Amala, e' hana ana ma kona hale hana. a olai ua kokua wau lali tna keia hana i ko'u ta opioplo. k# manao nei wau ua hlkl loa ia'u ke hul aku "me oukou. e oa kanakahana o ka alna, ma k*ia ta hauo». O ke kanaka hana ke kahua ame na pou kakoo, ke olona hol o ka noho'na aupunl. 0 ke kanaka hana ka iwlkumaoo © na aupunt a he mea maikai e hoohanohano la lakou. O ke kanaka hana ka mea nana e hoohanohano ae km noho alil o m aHI. d k*» kanaka hana ka mea n+na e hapal qjē inaFere side* na. oke kanaka hana ka mea 1 makauleau e haalele Iho I ka home me na mea aloh* a hele aku e p>a!o I l*a eneml o ka alna. O na aili koa e holo ana maiuna o ko lakou mau 110 nanl, o na lol« nani o na Hale hulahula, o na home nani 0 na ona miliona. ame na mea nani o keia ao apau loa'he mea ole ia I ke ka> ua oi K»a aku kona makema6 iWMni"* o kela man mea a pau loa. 1 ka nhuui ana ta aku o KoneUa» owai ti mau mea makamae loa ua hopu iho ola 1 kana mau wahi kelki a paiie aku la, "0 keia ka'u mau mea |omu° Ina e alnau ia aku ke* ltaht aii) a i oie kekahi Ptr«Udena e hoomalu ana I kekahi aupuni nul owni la man ntea makamae loa» ke maoao wA waou • hopu U» aaa ola I ua •ninī** laa» • k» atoa a paa« ae, "O

! %sxUl k&'u roao on inalamae lo&-" O ke fcala be mea nul ia, aka mamui 'o ka hlkl ana,*naJ o kala ua hiki mua maU ke kanaka har.a. a na ke ka-

naka hana i imi akn ia mea a loaa. I keia noaoawa ke ike nei kakoo ikekahi nuu kanaka kakaikahi i nui ir.o ka !.%ko r j kala a maopopo ol#» i ke ahi o ;akoa ka lakou m« a e hana ai me keia ; maa kala. Oka hana majkai a lakou e ' hana ai o ka. haawi i kekĀhi o na puka . mai ka iak«>u mau kala mai l ka poe naea i hana ka hana. Ma k»-.:

ua hoikeik'- mai ia ka ;r.*-1 aaioleio l | ka oleio kaulana a k* i kahi ma« kanaka | haku meie kauiana <> ka wa kahiko | ~ hoike ana i ka mana o ke kanaka ī hana. Ua komo aku la oia i na piiikia i loaa. I k<* kanaka hana. ka hor»maka ana e pii ae iiuna, ka palo ana me na ' kanaka wraiwral a ke paio nei noikeia \ mau ia. t'a hoikeike mai oia ika moo- ■ !<»!o n ka hana ma Europa ame kekahl jo na aina kahiko loa o keia ai». ka j»i!i- -| hua mw ka ehaeha i ioaa i na kiinaka hana a i keia manawa ua aneane ikou e kau ae maluna o ke kaa. O kekahi mea nana e paa nei i hope ka hoiomua o Enelani oia no ka loaa ole i na kanaka hana ka paiekana ame ka maalahi o ke alahele. Aoie i like ka noho ana o na kanaka hana malaila e like me ko Amerika. Iloko o ka makahiki 1882 ua ike la na wahine me na lole nahaehae, na kane me ko lakou mau lima ikaika. ame na keiki e hooikaika iike ana c hana i ka hana e holomua ai ka aina. I keia manawa ke ike nei kakou o kela aupuni kekahi o na aupuni nui loa ma ke ao nei. Oke kumu ua haawi i makann kumu kukulu o ke kanawai, ola hoi ka Ke oia ana, ka nohona kuokoa, ame ka keakea ole ia o kona nia ma ka* imi ana i na mea e pono ai keia noho ana. Mamua aku nei o keia manawa ua kapa aku kakou i kekahi kan&ka i hiki aku knna waiwai i ka $10,000 he kanaka uaiwai aka i keia manawa ua hiki aku ka waiwai o na kanaka waiwai o ke ao nei 1 ka $500,000,000, a ua hiki hoi ia lakou ke hooiiio aku i $100,000 i kela ame keia la, Aka iloko no o keia mau walwai nui i loaa aku ia lakou mai fta iima hana aku o ka lakou mau kanasa hana aole iakou i haawi mai ia ikou i kekhi o na pomaikai o keia hana ko - » waie no o ko lakou mau wahi uku puie. 0 keia ke kumu a kakou e ike nei i na kanaka hana e haalele ana i ka hana a koi ana e hoopii ia ae ko lakou uku mamua o ka ae ana e hoi hou i ka hana. l!a makemake nui ioa oia e ike i kekahi kanawai e kauoha anA i na kanaka walwai apau ioa e mahele i kekahi o na kala puka i'loaa ia lakou mamuii o ka hana a na kanaka hana me na kanakl nana i imi a loaa keia kaia. TJa hoike mai la oia i kekahi mau-haie hana ma Amerika ana i ike 1 ka maheie pu i kekahi hapa 0 ka lakou ioaa me na kanaka hana, a *aole i ike ia kekahi poe hana ma keia hale hana e kue ana i ko lakou mau iuna hana a e koi ana paha e hoopii ia ae ko lakou uku. Ua koho ia he kanaka | mal waena mal o na kanaka hana e ! nana i na buke d ka hui a e ike mau ana laleou l ka nui o na loaa mai, na ! hoolilo ame ke koena, oia hoi na kala i puka. Ua manao oia i na e hana na haie hana apau loa i keia hana maikai aole ioa e loaa na pilikia a kakou e ike nel i keia. manawa. I keia manawa ke paa nel na haka hana, na poe waiwai na inkou ke kala e hoohana ia nei ika imi ana i ka waiwai, aua hooneie ioa ia na lima hana i ka lakou hapa o keia niau loaa. Ua manao oia ina e mahete Uke ia e pomaikai an* ka hui i ka loaa 0 na kanaka e hooikaika like ana. a e jx-»maikai ana hoi na iimahana i ka ioaa mai o kekahi o na hua o ka lakou hana. Ua makemaike oia e like ke teauMke o ka loaa ana oia mea he kala me ka like o ka loaa ana o ka ea a kakou e hanu nei. "Pololei," wahi aka Lunahoomalu o ka Hale Ahaolelo, Mr. Akina j 1 pane ae ai. Ke nianao nei oia e hiki i mai ana ka Ta e loaa ai kekahi mau ka- ; nawai e kauoha ana e hana ia keia hana o ka mahele Ilke i na loaa, e ioaa ana hoi na lunakanawai maikai na iakou e maheie pono mai ka manao o na kanawai, a e pau no auanel na haunaeile a kakou e ike mau n**- Aia ma Kapalakiko kekahi haunaele nui mawaena o na kanaka hana me ko lakou mau Haku hana mamuli o ka ae ole ia o ke •koi a keia poe nana i hoowaiwa! keia mau hul e hoopil iki ae i ko iakou uku. Aoie loa e pau ka iike ole mawaena o na haku hana a hikt i ko iakou mahele llke ana. He ioihi ioa keia haloleio | a e plha loa ana ka pepa a kakou ke, holke plha la aku nolaila e hoopokoie la ana.

T kona pau ana ua ku mai o Austtn. ] Aoh* no he mau mea ano nui toa maj kana halolelo. I kona pau ana ua ku j m al o Francls Murphy. ke.kaula o ka« hoole waiona. Ina e ninau ia na ka-1 naka oval la ka helu ekahl mawaena o kela poe haiolelo e hoike mal ana lakou o ka kela elemakule. "Na Lede ame na Keonimana—He la nui keia ea, ola. he la nul no kakou apau, He kanakotu kumamakahl makahlkl i hala ae ne-i. ua haalele aku wau i 1 ka waiona ame kona mau ina a hoo-1 maka e hana no ka ponoame ka pomaU kai o n« kanaka hana ame *a kanaka apau i komo aku maiaio o keia umii | ikaika. Mamua aku o keia manawa, e hele ana wau i ka hana me ka hoomanawanui a 1 ka wa e ioaa mal al o kahi kala ua hoio koke I ka hale Inu iama a haawi na ke kanaka waiwai, a o ka hopena ola hana, ua Ike aku wau i ka j wahlne & ke waiwi lloko o ka | lole kalika a o ka*u wahlne. ua ike mau ! wau iaia iioko o ka ioie kaiakoa. I ka [ manawa e kau al kelā wahine a ke '■ kanaka waiwal iiuna o ke kaa hapaumi !ua ku koke he iwakalua kumamallma kanaka opioplo e haawi I ko lakou noho, aka i ka manawa e komo aku ai ka'u wahine aoie t ku ae, Nolaila e i ka oukou man wahi kenlkenl a mal hoolei wale na ke kanaka walwaL Ni lakon mai no a ke hoihoi hou aku nei no kakou ia iakou. Kukulu 1 wahi hui Hilii mawaena o oukou a hoohana i ka oukou kala. O ke kala oia ke koko o ka waiwai. ina e lana oie ke koko i holo ma o amaan ei make ke kanaka. peia no ka hana. 6 hoohana I ka oukou mau wahi toaa ma na haaa e hoomahuahua ae al. 1 ko oakou ma» nawa e waiwai ai mal pi I ke kaia. tJa khil ioa ia'u ke oielo ae aole he moe pono o Morf(an ame kekahi mau haoie waiwai e ae l olelo la iho nei Ua iOo loa ko lakou noonoo 1 ke kala i na manawa apau Kml Ke mahalo nei wau i ka Kakoa Labl ao ka Mki ia'u ke hia- >

moe aia!kai TTa hiki la'u k«> hoi i ka po a, i'EO»? e like me ka malkal oka moe ana a kekahi wahi bebe. Owau kekahi O aa kanaka haiioli !oa ma kela ao. Ao!e o'n nana roa na aoao ehaeha o keia o!e asa ak& ma ca aoao malkai. na aoao hauoli. Eia kekahi e a u rnau Xeiki. mai j>i i ka oukou kala i ka oukou mau wahine. E haawi i wahi kala mi | ko lakou pakeke e hoolilo e Hke me ka llakou i makemake ai. I kekihl manaj wa oiai lakou e hele ana ma na aianui paha e inu wahi kolowaka, (waimonu-oa) ua Ioa& kahi kenlkeni e kuai at. He mea nul keia.

' Makemake waa ia oukou e Imi i ka I naauao. E ike oukou i ka houiuulu |ana ame na haawina e ae ma na huaJ helu. O ke kanaka hupo aoie hiki iaia ike ike i kona manawa e kikiki ia mai \ ai. Heie mai ka mea halekuai me ke(kahi bila tOihl a olelo mai, "l'a aie oe he Ipmea kala no ka mea ai, a he emea ! kala no ka lole no ko wahine ame na 1 keiki," a o ka mea »rale no i loaa iaia.

"Aru* i maopopo ia'u. ua aie i'o paha wau ia oe aole paha." nolaila e imi i ka naauao. Aole loaa ka waiwai ia Morpan ina aole ona nauo. E hoonaauao I ka oukou mau keikl. oiai he nui na kuia aupuni I keia mau la a ua hiki loa ke hoonaauao la lakou me ka nui ole o na lilo. He oiaio na mea i oieio ia iho nei no ka loaa ole o na pomaikai he nui elike me ka nui o ka pomaikai i loaa aku i na haku hana, i na kanaka hana i keia manawa, aka ina oukou e Imi i ka naauao. a ku like e hiki mai ana.ka'manawa e loaa ai ia oukou keia mau mea a oukou e imi nui nei. "Pololei," wahi a kekahi i pane ae ai. "A--e no ka hoi paha, he poioiei ka'u mau mea apau i olelo aku iiel ina «rau i manao aole he poielei ao\ii loa wau* e ku maanei a haioleio aku "la oukou. O kekahi kumu poino ioa no o na kanaka hana oia ka malama oie i ko lakou kulana ame ka lakou mau wahi kenikenl. Ke loaa mai no na wahi kenikenl i ka Poaono o ka hele koke aku la no ia e I inu Ika ona ana ike akuoe eku mai anaJt k°, kihi alanui e paa ana i ka pou. I Ikeska» aka iluna o ka paia hale I olelfc £ r- "E hookaawaie aku oe e ! kenii aka. " O kekahi mea nana e < huki nei ia Pelekane i hope oia no ka [nui ioa o na kanaka hana inu i namea inu ikaika malaila. Ua papalua la aku 'kainui o ka poe inu ma Enelani malnua 0 ieo Amerika a oia no kekahi kumu 01 ae o ka hoomua o Amerlka mamua iakou.

He nui na mea i olelo ia iho nei no ICanagi, kela Amerika wawai loa e haa wi nei i kana kaia ma <r a maanei. Iko 'na hiki ana i Amerika nei mai Sekotia mai he wahi keiki ilihune. aohe kamaa 0 ka wawae, aka mamuli o ka ike ame ka hooikaika «na ka hana ua lilo oia kekahi kanaka waiwaHoa ma ke ao n<?i 1 keia ia. Oka oi loa ona kanaka hana oia o Aberehama Lihekona. Oiai oia e hana ana ma Jana wahi hana haahaa 1o ua nana aku Ia oia l k moe kalohe mai a ka aina, ua: nana aku Ta oia ia mua, ua nana aktt la- oia i na mauna e pii ae ana maluna o ka ae kai, a e llke me ko lakou pii ana ua hoohoio iho la oia e pii ae. Me ka nui oka hooikaika ua pii malie ae la oia ahi ki wale no i kona iilo ana <tfa kekahi o na Peresidena i aioha nul ia o Amerika. Ma keia wahi uā maloo ka puu o ka haiolelo a kii Fa i omole walmomona nona. Ua hoomaka hoi aku oia e kamailio rro ka hooponopono ana fa o na hana ame ko lakou mau uku kupono e like me k* mea i hooinoakaka ia e kekahi mau' haioleio mamua iho ona. a i ka pau ana ua kauoha mai oia e wehe i na maka a nana aftn ia mua." ,

I ka pau ana o kana haiolelo ua noi ae oia e himeni ia "Kuu aina hanau e." Na Mr. Stewart i puana keia himenl, a hui mai ke anaina. Mahope o keia ua haawi ia he ekolu huro apau na hana o ke kakahiaka.

NA HOOMANAO 0 KA LA LUHI 0 NA KANAKA.