Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 37, 6 September 1901 — KI PU WELIWELI MA WAIALUA Ki Oia i ka Mea ana i aloha ai a mahope ki laia iho. Kana Leka hope ioa i ke ao holookoa e hoike ana i ke Kumu o keia Hana Kalaima Weli weli ana i hana ai. [ARTICLE]

KI PU WELIWELI MA WAIALUA

Ki Oia i ka Mea ana i aloha ai a mahope ki laia iho.

Kana Leka hope ioa i ke ao holookoa e hoike ana i ke Kumu o keia Hana Kalaima Weli weli ana i hana ai.

t Mav\iun;i o ka hora ehiku ame ka hora ewalu o ke kakahiaka o ka Poaono i hala ua ike ia kekahi hana kaiaima puuwai eleele loa ma Waialua. Oahu, a i ka hora eha o keia ia hokahi no ua lawe ae keia pepehi kanaka i konā ola me kana pu i ki ai i keia wahine ana t aioha ino loa ai. He iohe niau kakou i ka olelo ia o ke aloha pio ole i ka wal e kahi ana a oia paha keia anoaloha i loaa ia Kealohapauoie Makahi.

Penei ka hoomaka ana mai o keia piliKla:—O keia wahine i ki ia i ka pu oia no o Mrs. Maraea Kalamakee, he wahine aoo a he kuonoono hoi kona noho ana ma Waialua, Oahu. Ua hiki aku kona mau makahiki i ke kanaha a he elua ana kane mare i hala aku ma kela aoao a mahope mai oia manawa ua hui kei wahine me keia Kealohapauole Makahi. E like me kana e hoike nei ma kana leka i hoike ia malalo iho ua makemake laua e mare aka he nui ka manawa i hohoka ia ai keia kanaka. Na keia mea i hoouluku ae i kona manao e hana i keia hana kalaima ana i hana iho la. Ua lohe'mai makou. ua hoouna aku no oia i kokahl leka l keia wahine e hoike aku ana 1 ka nui o kona aloha ame kona makemake e hana i keia hana weliweli ina aole e hooko ia mai ana kona aloha. Ua kakau ia keia leka ma ka pepa knikau e hoike aku ana hoi e make ana laua ina aota e hooko ia mai ana kona makemake. A ka aole keia wahine i nianao e hooko ia ana keia mau mea. Ike kakahiaka o ka Poaoifo aku la keia Kealohapauole ma ka hale o keia wahine a na i aloha nui ai a mahope o kekah! mau kuka kamaillo ana me kekahi mau leo huhu. ua kukuli aku oia imua o keia wahine ana i aloha ai a noi aku e aloha ia mai. Aka ua lilo kona ieo i mea ole i keia wahine, a na keia mea i hoike mai ia Kealohapauole ua lilo aku kona aioha i ka mea okoa. Ua ikalka loa kona manao lili aine kna huhu a hooholo oia o ka hana c nono wale no ana e lfu^ :: aPo' c T& lawe**ae i k'e o ka mea ana I aloha ai. TTa kipaku ia ka ohana apau loa i waho koe hookahi, he kane, a ia manawa oia i ki aku ai i keia Mrs. Maeaea Kalamakee a ku ma ka puuwai. Kau leh weli o na kanaka i kokoke aku ma keia wahi a hoike koke ia aku ia ka lohe I ke kauka. Ua hiki mai o Kauka Carter me kekahi haole okoa ma keia wahi a i ko iaua kokoke ana aku i keia hale ua ki ia mai laua i ka pu. Ua ike iho la laua he hana waiwai ole ka hoopaakiki ana aku e nee aku imua a hooniamao mai la laua mai ke!a wahl mai.

I keia manawa o kela kanaka i ike ai ua make keia wahine ana 1 aloha nul ai ua hoomak koke oia e kakau i ka leka i hoike ia malalo iho, e hoike ana i na mea a pau. Mahope iho liikl mai ka Hope Makai Nui o Walalua Andrew Cox me ka palapala hopu no keia kanaka. I kona hoao ana aku e nee Imua

ua ki ia mai la oia i ka pu. Ua ike iho la oia aole e hikl ana iaia ke ne»» aku me ka palekana. Ua kelepona koke mai la oia i ka Ilamuku. oia hoi ka makai nui A. M. Brown me ka hoike ana mai I na mea apau. Ua kauoha ia aku la oia e komo i kona aahu oihana a e nee aku imua o keia kanaka me ka hoike ana aku iaia ua makemake ia oia e hopu. Ua hana ka hope makai i keia ka ua ki ia mai la no ola i ka pu. Hoike hou mai la oia i ka makai nui. Loaa hou tiku ia iaia ke kauoha e haawi i manawa nona e haawi pio mai ai a ina aole oia haawi pi<. mni e hopu iaia ma na anu apau. ina no loaa ola aku a make paha. l'a kakau aku I ka makai i kekahi leka a haawi aku !a i keia kanaka e noho pu ana ]»«> keia kanaka ]>epehi kanaka e lawe aku a haawi i keia Kealoha. Ua loaa mai la ka pane aole oia e haawi pio nmi ann. I ka hora eha o ka auwiAa la ua hopu iho !a o Cox i kekahi pela hula e kau ana ma ka lanai o kehaki poe kokoke i keia wahi a nee a.ku la imua o kaemmi. l!a hoomaka mai la oia e ki ia Analu Cox he elua poka i ki ia mai a he hookahi i ku mai* i koia pela. Ua holo awhvi aku ia o Cox imua a ku ma ka puka a ia manawa oia i iohe»iou aku ai i ke kani o ka pu. I kona komo ana aku ua loaa aku la iaia keia wahine e moe ana ua ooiea. O keia kanaka hoi e huki ana no oia ia manawa aka ua pau kona ola. E moe ana oia ma ka aoao o ka wahine ena i aloha nui al a i haawi ai hoi i ko iaua mau ola \ hui like aku al ma kela ao.

luna o kekahi pakaukau e ku kokoke ana i keia wahi ua ike ia aku la ka inika ame kekahi mau pepa I kakau ia. - O keia maiaio iho kana leka i kakau ai: Waīalua. Oahu, Aup. 31. 1901. Ia A. M. Brown, : ka makai kiekie o ka teHtori o ko Hawaii pae aina ame Andrew Cox. ka hope makai o kuu apana aloha nei. Waialua Mokupuni o Oahu, Aioha Olua; E oluolu oiua ma keia ke hoike aku nei wau i ka'u kauoha hope loa e hoike aku ohia i mua o ke akea ame ke ?.> holookoa, a puni eia au o Kealohapauole Makahi e noho ana ma Kanaula. Kauaoaooi, Waialoa, liokupuni o Oahu. a nkamuli o ke aioha waianei loa i loaa ia'u iioko o ko'u puuwai ame k.i iiii ikaika loa o'u i ko'u holno ia mai. mawaena o ko'u noho aloha me ka u ipo i aloha nui ia Mr«. Maraea Keiki. nolaiia. ke iawe nei wau i ko'u oia ame ke ola o ka'ii mea I aloha ai, i hul pu ia me na hana ho-ano-e a ka'u mea i aioba ai i noho pu ia hoi e maua no na mahina eiima a oi i haJa ae nei ma ka !a 55 o Mei, ua koi ikaika mai la oia la'u e pono maua e mare i& a ua ae aku wau me ka oluoiu. a ma k& la 25 oia ua hiki klno aku !a ma«ut ma Honolula a ma la ta no ua ioaa mai

la ka palapala man- ;i ua hoi aku • maua no Palama $ m«w? iU ia po, t holo iho la maua me ka maikai n■» ao an.\ ae o kekahi la, oia ka ī.i i»; .• hoopau ia ai na hana. aka i ka hiki aua ml ola !& I ke k&kahiaku ua hoole maī la oia ia'u, a otai ua makaukau mau;. ma na ano apau. ua ko.no iho la k.ihi ehaeha iloko o ko'u puuwai pau ia a •>.< hooholo iho la wau e pono maua e k;<. wale ka noho ana oiai ua haalele ih<> oia ia'u a hol aku ia me kona ohun,<. e noho ai ?ne ke kumu ole i niaop«)p > ole ia'u. a I ka Poakahi ae ua h<>i in.n la oia na a noho aku w.»w no Honoiulu. a i ka Poaono ae ua hou mal la oia no Honolulu n6i a noh<> pu iho la «naua, hoi hou mai la no aloha a hoi moi 1a maua*no Waialu.i nei. I ka maiama ue o lune la 22 ua koi hou mai la nn oia ia'u no ka lun ka maoawa e hele hou maua i Honoluiu e mare ai. n ua hooko aku wau i kon:t makemake oial ua manao ae la wau aole e loaa mai na kekahi mau kuiu oiai urt o! foa ae la ka plpili o ka pioeo* ia wa, t ka hikl ana aku omauai Honolulu i kn la 22 a moe maua no Waikiki ia po, oiai a kona kaikunane am« k<»n» keikoelee ke kamaalna o ka hale a ūt po mawaena o na hora kupono i ka me»ua hoi' aku la maua e moe a i ko maua moe aaa no kekahi mau minute ua haalele mai la oia ia'u ma keia wah» i hoomak&uleau ia no maua me kana pep»r a oia Iho la ko'u hoa moe, ua hele aku la oia ma ka waW o kona kaikoeke am»* kona kaitcunane a he hana hoi ka lakou malaila pela ko'u hooonaopopo aku o kn hamumu u r fiie no ka iohe la aku a ua noho fbo Ia kn Anela ku'i maiuna o kahi kaikoelio a hana mai la nohoi e!ik<me ka haau. maa I ka poe hoonohonoho akua, o aa ano llke ole apau. a. kamailio mai la ia Maraea aole pono e marf me a'u mahope haalele ia e a'u, a peh» aku, a ihla aku. na mea i hana ia. ma Marae aponoi no i hoike mai la'u a i ke ao aaa ae ola ka la Sabati me kon» hoike m«JA ole mai no hoi ia'u aohe ona makemake e mare maua, ua hele aku la makou apau no ka Luakinl īlnma (Catholir f!hurch> ai ka pau an;* o ka pule oui. a I ka manawa e kokokaku ai «10 ka hooko i ka mtfre ua puuiuulu ae la uia me kona ohana apau i kahl hokahl a pau hele mai la ola ia'u. uiai owau wale iho no ma ko'u wahi n<»ho aku ana. a hooie mai la aohe maiii< u-e. malaio o kekahi kumu ole. m»-

Y.:\ n;:i:kai wale no la. po aku, la manawa o ka hilahila he uklukl kai hal'» Iho muluna o'u olal au e nana |K«n»> aku ana imua o kela lehulehu. a mn ke alo ponol iho hoi o ka Luakini ua hoi hi!ahita aku ta au no \Vaikikl a io&a ko'u paiki iole hoi loa aku ia au no Paiama a ke uhai pu nei no nae ka'u mea 1 aioha ai ia'u. me ka hoomaiimali nui. a ua kue aku au i kona mau manao ap&u me ko'u hoike pu aku ao!»* pono maua e noho pu hou. ai ke ao ana ae o ka Poakahi ua hoi aku ia au n<> Waialua. me ko'a ike ole aia no oia ma ia kaa-ahi hookahl e hoi n«*>. I ka hiki ana i Waianae, ua komo mai Ur oia H»ko o ko'u kaa e noho ana a ik»* iho la ta*u a noho iho la ma ko'u wahi e noho ana, a ua kamaiiio mai la oia ia'u. aoie nae o'u hoihoi e kamaiHo aku iaia. a hUel ma Walkaina, Kaena. ua lele iho ia au maiaiia, oiai au e noh«> ana ma ka tae o Kaena he Lawaia ka'u hana, a ua hoi loa mai la no ua aioha nei a'u no Waialua» a ua noho wau me ka hoomanawanui tio ko u aioha iafa ola he wahine i pill la «• a u ka |m> k* ka ua. ka makanl. ka hele ana m& na ano apau o ka noho ana e Jhlki al ke aioha iee kane i ka wahine. ka wahine hoi I ke kane. a i keia wahine hof he (hamapaka) mau i&'u ma na ano a pau a ma ka Poaha no oia pule ua hik> kino hou ae la oia ma Keena ma kekahi o ko'n mau ohana mamuii no o kona mikemake * ike ia'u e hoi hou m&ad a ma ia po ua moe iho la makou ma ltaena a ma k» m&kou ana ua h6okuaam hoi ko'u hoa inoe. a mawaena »> na hora o ke aumoe ua puina ioa ia au i ka. oni ino ana o ko'u hoa moe. a i ko*u nana pono ana ae, ike ae ia no au oia no, a oa haaiele aku la oia I kana pepe ame kona poe hoa rooe» * k <><a hoa moe hoi ua pale ioa ia aku hoi ma kahl e, s «u kamaliio maua no aa mea e piii asa i oa hana l h&na la maniua ae. a na hoohiki P&a mai of* Imua o'u aole oia e hana ana i kekahl haiia & hoano-e hou ia aJ ko'u noonoo. nolalia, pau iho la ko'u mau nooaoo hootih|lku

a mai ia manawa mai a ka pule hope iho ia o lulai ua hele aku la oia no Honoluiu malalo o kekahi kauoha e pili ana i ka hihia hookoiokolo waiwai, a i kona hoi ana mai he mau hana ano e kana i hana mai ai a he ku maoli no hoi I ka hiiahila ke nana iamai.nolaiia ua pii wela Ae ko'u aloha iaia no ke kaawale ano oie ana me ke kumu ole, a pii ae nohoi me ka inaina lua ole iloko o ka naau. a hoao e kuko i keia hana a'u e hana nei, no ka mea, okahana mau ana me keia. nia hoi ka hoowalewale ana mai a aloha alaila imi apa hoa e, he hana hewa loa ia, ua like me ka Ta apo maunu a nele i ka maunu ole nana kee mai la i ka makau ua like me keia nolaila ma. keia ke a'o aku nei au I na wahine apau o kela ano ame keia ano ke flte mai la oukou i ka hopena awahia a ke aloha i halil Iho maluna o kekahi kane a oukou e manao nei he hana maikai na oukou ka hoowaiewale ana i kela kanaka keia kanaka a puni hei ka manao ma na ano a pau. a ma keia olelo a'o no hoi a'u e a'o aku nei ia onkou e na wahine he hana hilahila a hoohilahila nohoi i ko kakou ano ka hana i keia hana hewa loa.

Aole no hoi i keia wahlne.a'u i aloha ai he wahine ano hupo, h& wahine keia l hoonaauao maikai la 1 na kula naauao a I noho hol -me na kane kupono 1 hala aku i ka make ipamua ae, a ma keia hana ana ua hrki loa f na poe a pau i ike maka l keia hana, ke olelo mai he wahine hoowalrewaīe i'o no a pau hoanjp-e ae. ola hoi ka hoonohonoho akua a lawe mai hoi l nā kapulani o ka ekalesia' Katolika aole nae i inalama i na kanawai oia oihana a he paa mau hol ia ano kulana laia a hiki wale i kela wa a'u e hana nei I keia hana kalaima eleele, i ote ai au e hoouluhua hou ia ame ia, mamuli paha e hoohenehene mal ana paha ke ao holookoa ia'u ma keia hana ana a'u e like me keia, mamuli paha he wahine no e loaa hou aku ana no ia'u, aka, hana e nae au i kela hana puuwai eleele

Ae he mea oialo ia he mau la poio ko'u e ku nei aka he oplo au iloko o na Ia he puuwai paaklki, a ma kekahi ano, he opio hol au I loko o na makahikl he 26— a oi', oia hoi he ekolu mahina.

Hanau ia al lloko o Mei 28, 1875 ma j Mokuleia a o ko'u mea hoi I aloha ai | aia oia ma kahi o kanaha makahiki T a j he kamalii nae kana hana, ke a'o aku! nel u I na wahine i hiki na makahiki I- J lalla ame na wahlne I emi mal na maka-1 hiki malalo oia, mai hana i keia ano hana o loaa iho auanel keia haawina e like me keia. ina e makemake I kekahi j kane e lawe ae a e noho me ka hauoll, 'alaila e lilo auanei ka wahine I papale alli no ke kane. Me keia mau oleio a'o a'u ia oukou e na wahine ke hooki iho nei au maanei, me ke aloha no oukou e Ewa ma a e na wahine no hoi. Hanaia e a'u a kakau ia e a'u I keia la 29 o Augate, M. H. 1901. (SDa) KEALOHAPAUOLJ3 MAKAHI. Malalo Iho o keia e noi ana oia ia A. M. Brown ame Andrew Cox e nana pono i kona mau waiwai e hooill ia ia Poina ame Hoopii kana mau keiki. Ua hooili oia no Mrs. Nakoana kekahi. ka |mea nana oia I malanwu Malalo loa o keia ua kakau iho oia. "Ua make au mamuii o ke aloha." Malalo aku o keia ua kakau iho oia i kekahl leka ! ka Makai nn! ame na Lunamakaainana e a'o aku ana la lakou e hana i kekahi kanawai no ka pono o ka noho maikai ana o ke kane ame ka wahine ma keia mua aku. Ua hoike pu ae make oia no ke aloha a ua nol ae hoi I ka makai nui e kanu pu ia laua me kana mea i aloha a! ma kahi hlokahl. Kupanaha I|& nul o kona aioha no keia wahine i aneane e kupono i makuahine nona. ITa ii«u aku kona aloha a hik! i ka make dba makemake hoi oia e hoomoe like la laua ma ka wahl hoohookahi, a hul aku iaua lloko o ka lua kupai»a{j. t"a Ike so ola he hana weiiweii kana e hana ana aka ua hiki oie ke pale ae oiai ua hoopapale ia kona maaao e k* aloba .*» keia waWae.