Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 41, 4 October 1901 — Ka Loke Keokeo "Ka Hoapaio o ka Loke Ulaula." "KA HAKU OPIO O KASEDILE, KA IPO HOOHENO A NA ROSE." [ARTICLE]

Ka Loke Keokeo

"Ka Hoapaio o ka Loke Ulaula."

"KA HAKU OPIO O KASEDILE, KA IPO HOOHENO A NA ROSE."

"Owal ho! kela kaikamahlne u'i a'u e ike nei? Ata, ma o e nana pono mat la." I ka huli ana ae o Lola ola hol aohe kela he mea okoa aku aka o na maka onaona no o Dolores. Ua hoao ae la ola e hooiaiau, aka ua hoomau mal la no ka Haku Kaaedlle 1 ka nlnau ana: "Ea. owai hoi kela kaikamahine u'l a'u e Ike neir* | "Ua kapaia oia o Dolores, a mai hookokoke aku o« malaila o loaa pono mal oe I ka Haku Busawela/' wahi a Lola me ka maalea nul. Ua Ike Iho la oia ina e hul ana ka Haku Kasedile me keia kaikamahiae u'i e lilo ana oia i m«a ole a hookahi waie no hana pono o ka hoopunipunl aku ua lilo nma kela. ikalkamahine i ka mea okoa aka. O ka hikl ana ae o ka Haku lUiaawela ma ka hale o ka Haku Kallfedina i ke ahiah! mamua o keia la, kekahl raea n&na i hookomo mai keia maqao Uoko o e hoike aku i ka Haku Kaaedile ua iiio mua keia kaikamahine l ka Haku Ru«aweia. I "Heaha hol ko ka Haku Rua£*ela knlean* I lallar* waht a ka Hako Kaae> ri!e l pane aku ai, m« ka mino aka pu aaa Iho. ; "Ua lohe mai wau, ua hoopalau la laua t keia manawa. a ke kokoke loa »al nei ko laua manawa e mare ta aV* wahl a Lola me ka hoopunlpunl nui.

Aole oia i holke :a mai i keia m*a aka j he mau o!do haku wale no keia s nana. \ ' ia hoi ka hewa ina aa hoo- j palau laua, wau i manao « kaili j mai » kana, aka. ua makemake wal* n« wau e kamaaina iaia. Pa kamaaina n«> o* faia? Ina ua kamaaina oe iaia e h»\* kaua maiaila a hoolauna mai oe iau iaia." wahi a ka Haku Ka«edile. Mai kona ik«> mua ana aku ta i keia h*lehelena u'i ** nana mai ana iaia, a rm» keia mau maka onaona e haka pono mai ana maluna ona, ua kai!i kn<c ia aku la ka puuwai o ua Haku Kasedile t n»*i e iike me ka Dolores i manao ai. i ina aole no keia Lola, me nei ua hoohauoli like ia laua. a loaa o!e ia laua na ; haawina o ke kaumaha i loaa la laua | i na makahiki mahope mai. j Aole makemake o Lola e hoolauna ia a ua makemake loa oia e hoole |aku aoie ofa i kamaalna i keia kaika- . mahine. aka. i kona nana hou ana aku |a ike aku ia i na maka poniponl o Dos iores e haka pono mai ana maluna o ' laua. ua hiki hou ole iaia ke hoole aku. 1 "Ae, ua kamaaina no wau iaia. Ina ? ua makemake ioa oe e hoolauna ia i ka } wahine a ka Haku Rusawela. alaila ej ! heie kaua. E noonoo pono nae oe, ua! iliio raua ia nani ia hai." j Aole I pane hou mai ka Haku Opio j Kasedile. a hoomaka aku la laua e hele aku i ka wahi a ka 'nani o na nani' e ku mai ana. t?a like oia me kekahi Kuini o ka Nani me kona mau maka onaona e haka pono mai ana. I kona ike ana mai ia laua e hele aku ana i kona wahi e ku ana. ua lelele ae la kona hauii. ua Ike ae la oia ke kokoke loa mai ia kana mea i iini nui ai, ka hoku 0 keia mua aku e kau mau al i kona maka. Noonoo ae la oia I kana mea e pane aku ai, a i ka kokoke loa ana mai. ua pii ae la ka ula oheloheio o kona papalina palupalu. '•Dolores, e ae mai ia'u e hoolauna aku i ka Haku Kasedile ia oe. E ka Haku Kasedile o Dolores keia ka mea i kapaia ka Loke Keokeo," wahi a Lola 1 ka hoolauna ana ia laua. "Hauoli loa wau i ko'u hui ana rae oe, e ka Loke Keokeo," wahi a ka Haku Kasedile I pane aku ai. "Ua hauoli nohoi wau i ko'u hui ana me oe. Ua lohe mai wau e hoi mai ana oe a noho ma kekahi wahl kokoke i keia wahi, a ua hauoli, makou i ka loaa hou ana hookahi hou aku ma keia wahi mehameha," wahi a Dolores me ka mino aka pu ana iho I kekahi mino kaili puuwal. Ua nana pono mai la ka Haku Kase® dile i keia helehelena nani mamua ona, a poina loa iho la oia ua hoopaiau mua j oia me ka Haku R\isawela, e like me i ka hoike hoopunipuni i hoike mua aku iaia. O kana wale no e noonoo ana, e lilo ana paha iaia keia pua Loke Keokeo nani, nona ke ala e moanl ana i awili ia me na ea oluolu, aole paha? "Ua kapa ia o Dolores, ka Loke Keokeo, a ua kapaia hoi \vau ka Loke Ulaula. Owai la o keia mau Loke kau makemake loa?" wahi a Lola i pane mai ai. Ua hooholo iho ia oia iloko ona e lohe oia i keia manawa i kona makemake ia -ame kona makemake ole ia. Ina ua oi loa aku ka makemake o keia Haku Kasedile i ka Loke Keokeo alaila ua pau ae la kona hoihoi i keia ola ana, a ina hoi ohi, alaila e noi ana oia i ka Haku Kasedile e hookaawale mai laua mai keia wahi mai. Ua maopopo ole ka Haku Kasedile i kana mea e olelo aku ai, a nana aku la oia i keia kaikamahine nana keia ninau ano ole a mlno aka aku la imua ona. Ina oia e olelo aku ana o ka Loke Keokeo e huhu ana keia kaikamahine, a ina keo| a ua kapaia hoi wau ka Loke Ulaula e hoopunipuni ana oia, no' ka mea 0 ka Loke Keokeo oia ka mea makemake loa a ka Haku Kasedile i keia manawa, "Aole oe i pane mai nei i ka'u ninau," wahi a Lola i ninau hou mai ai. Ua nana pono iho Ia ka Haku Kasedile i ka loke ulaula e kau ana ma kona kuka, a kokoke oia e pane ae aohe i like aku ka nani o keia i6ke me kela loke e kau mai la iluna o ka umauma o kela kaikamahine, aka ua paa ia mai la kona leo, no kekahi minute. »'He ninau paakiki loa kau e ninau mai nei. He maikai nohoi ka loke Ulaula me kona nanl a he maikai nohoi ka loke keokeo me kona nani, ma kō'u manao aole like ole mawaena o laua," wahl ā ka Haku Kasedile. Aka ua ike aku la o Dolores i ke J«au mal o ka loke Ulaula ma kona kuka a hooholo iho la oia iloko iho ona ua lilo mua ka hanohano ame keia kanaka u'i 1 ka loke ulaula a ua haule hope loa ka loke keokeo. Ua nana aku la oia ia Lola iloko o kona lole nanl a nana iho la hoi i kona wahi lole keokeo kumu- | kuai haahaa ioa, ua like oia me kekahi pua mae ma ka aoao o keia opuu nani. ! Ah! ina oia i ike aia ka iini maluna j ona, me nei ua hiki ole kela mau nooj noo lalau ke komo mai, ina oia i ike ua makaukau keia keiki Opioplo u'i, waiwai. e kukuli mai noa kona mau kapuai wawae a noi mai iaia i wahine nana, ina aole oia i lohe mua ua lilo i ka Haku Rusawela; rae uei ua hoike aku ola i ka mea oiaio imua ona. Aka ua hookaumaha la laua mamuli o ke akaieai o keia Lola. Oiai no lakou e kamailio ana aia hoi ua ike ia aku la ka Haku Rusawela i ka hiki ana mai maluna o kona kaa nani, a i kona lele ana mal o k& mear mua loa ana i nana ai o Ddlores. I kona ike ana mai ia Dolores e ku ana me keia kanaka oplopio u'i ua maka'u loa ae la oia o lilo kana manu hulumelemele i kela kanaka oplo. a hooholo iho la oia e hele mal e paio me la. Ua hele mal la oia ikume lakou, a mahope o ko lakou hoolauna ia ana, ua nol aku 1& ka Haku Kasedile e hookuu ia aku iaua. a hele aku !a laua me Lola a koe Iho la o Dolorea me ka Haku Rusawela.

O keia iho la hoomaka ana o ko lau« ehaeha. I ka hlkl u» mal o ka Haku Rusawela ua maopopo !oa ae la 1 ka Haku Kasedile ka oiaio o k& Lo!a mau olelo, * !ke iho la hoi oia ua kaill la. aku koaa puuwai e keia kaikamahina 1 lilo mua aku 1 ka mea okoa. Hoko p na m!nute pokole loa a laua ! toui kamailio ai, ua ike aku ia oia i ke akahai maoil o kela kaikamahine, kona u'i lua oie, ame ka naauao o kana mau oWo, * na keia mnu mea i kalli aku i koaa naau a haulo hia ola iioko o ke aloha. Ua manao oia h* wahahee na olelo • Loia i oleio mai ai ua hoop&laa Aiua keia kaikomahine opiopio loa me keia kanaka aoo, a h*o)»lo iho i& oia e hoo-

i&aika * lilo mal naaa. aka, i k3 hlki ana mai o ka Haka Hasawe)a ua. pau ka manaolana. Mai keia manawa mai ua hoohiki ka Haku Kasedile iloko iho ona aole loa oia e mare i ka wahine ina aoie e loaa iaia kela kaikamahine. hooholo iho la oia o kela wale uo kana wahine a hīki l kona hoi ana e hooiuoiu. A pehea ana la e ko ai koaa makemake. oiai ua IUo mua? Xo ka kakou Dolores hoi, i kona ike ana \ kela loke uiaiila ma kona kuka, ] ame na olelo a Lola. ua manao ae la oia ua lilo mua aku keia kanaka opio ana e lini nui nel i ka loke ulaula. I ka hikl ana mai o ka Haku Rusawela a lohe aku la oia i ke noi ana mai o keia kanaka ppio e hookuu aku ia laua me Lola ua maopopo loa ae la iaia aole oia ka mea i makemake ia aka o ka loke ulaula. Iloko o keia mau minute pokole o ko laua kuka kamailio ana. ua komo mai la ke aloha iloko o Dolores no keia kanaka opiopio. t T a makemake oia e hoohiki i loko iho ona aole oia e imare i ka mea okoa atoi, aka aole hiki ina aole e lilo koke ana iaia keia kanaka opio alaila aohe ana hana pono ' e hana ai, aka o ka mare wale aku no i | keia kanaka aoo e kunei ma kona aoao i pakele ai laua me kona makuakane mai loko mai o ka ilihune a me ka pilikia. Ua ku iho la laua a kamailio no kekahi manawa a ua ike mai ia hoi ka Haku Rusawela aohe he hoihoi loa 0 Dolores i kana mau olelo. Ua maopopo ae la laia ua lilo aku kona noonoo maluna o opio a hoohoio iho la oia iioko iho ona aole loa oia e ae hou ana i keia kanaka opio e hui hou me kana mea I aloha ai a hiki i ka ana 0 ka manawa o ka moraki. v a»lilo iaia. E waiho ae kakou ia laua a e nana ae kakou ia Lola me ka Haku Opio Kasedile ilōko o ka ululaau. < I ko laua kaawale ana aku akahi no a olu kahi manao o ka Loke Ulaula. Akahi "no oia a lohe aku, i ka leo o na manu e hone ana mawaena o na lala laau akahi no oia a hanu ina ea oluolu o keia home nani me ka hoihoi. Nana aku la oia i ka helehelena u'i o ka Haku Kasedile, aohe hookahi maluna o ka ili o ka honua .i like mai me kona. he oluolu. he waiwai, he kanaka u'i. "Ha-i»i," wahi ana i aka malu iho. ai, "haul? ino ka Loke Keokeo. E kala no wau i olelo mua aku ai iaia o ka Haku Rusawela kana, a na ka Loke Ulaula ka Haku Kasedile." "I ko'u hoi ana mai nei mai ka'u huaki kaapuni honua mai," wahi a ka Haku Kasedile, "ua hooholo wau e hoi loa mai mawaho nei o ke kulanakauhale e noho ai. Ua hele mai wau e nana i ko'u kakela ma Kasedile a ke hooponopono hou ia- nei. Ua makaukau na mea%no nui a'u i makemake ai, a manao wau e hoi mai i ka la apopo." "Hauoli loa wau i kou kokoke mai. Manao wau e hauoli loa ana o Mama ke hele ae oe *e ike ia maua. Ua. hambma ka ipuka o ko maua hale nou i jna manawa a pau," wahi a Dolores me ka iinl nui e kipa mau aku keia opio ina la apau. ' "Apehea hoi oe, hauoli no oe ke kipa aku wau?" "Ano e no hoi* oe i kou ninau mai i kena ninau. Ua maopopo ia oe aole loa wau e kono wale aku ia oe e kipa mal 1 ko maua hale ina aole i makemake ia. Ina e kipa mau loa ae oe, e oi loa aku ana ko maua hauoli, oiai he mehameha ka noho ana o keia wahi." "He malihini wale no wau i kela wahi, oiai mai ko'u wa liilii ko'u haalele ana i ka home nei a noho aku ma na kula noho paa. Mahope o ko'u puka ana ua hoomaka wau i ka'u huakai kaapuni honua ,a ua ike i na \yahi ame na lealea like ole. Ua manao wau e mehameha loa ana.wau ma keia wahi aka ke ike nei wau he mau hoa'loha n'o kekahi. Aia i hea ka wahi o Dolores?" "Kei no ua poina ka loke keokeo ia oe? Aohe oe i ike aku nei i ka Haku Rusawela? Ina oe e heie ae ana e ike ia'u alaila hoike aku wau ia oe i kona Iwahi e noßo nei," wa'-i a Lola me ka i maalea. »

I keia manawa a laua e holoholo nei aole i haalele ka Haku Kasedile i ka nana ana mai i ka Loke Keokeo e ku aku ana me ka Haku Kasediie. Oiai oia e nana ana aia hoi ua ike aku V* oia i ka lalau ana aku o ka Haku Rusawela i ka loke keokeo e kau ana maluna o ka umauma o Dolor<i3, a kau ae la maluna o kona kuka. Ua aneane oia e holo mai e kaili I keia loke mai ka lima mai o keia Haku Rusawel*, aka ua lohi loa, aia keia pua ke hoonani mai >a i kona kuka. He n-.ea maikai paha e ike kakoj i ke kunm o ka haawi o Dolores i ka Loke Keokeo nani maluna o kona umauma i ka Haku Rusawela. Oiaf laua e ku ana, ua ike mai la ka Haku ltusawela I k ila poa Rose Nani "E hiki ana no auanei i kou oiuolu ke h&waai mai i kena pua loke ma kou

umauma, e Dolores," wahi ana I noi aku ai. Ua lawe mai o Dolores i keia pua nani ana i huli ai a ioaa malalo o ka malumalu o na lau me ka manao e haawl aku na ka Kasedile, aka he loke Ulaula ka mea nana e hoonani nel kona kuka. Ina 1 maopopo ia Dolores ua makemake keia Haku Kasedile iaia me nei aole oia e haawi i keia loke, aka ma ka nana aku ai& kona iini apau maluna o ka ioke Ulaula, nolaila he nani no ia ua hoowahawaha oia i ka loke keokeo he mea maikai e haawi aku na ka me% I noi mai la. < "Ina ua makemake oe, ua hiki no ia j oe ke kii mai. He loke kena no kekahi kuka okoa aku aka, aka—, hiki no, kii mai oe," wahi a Dolores. i "No kekahl kuka okoa," wahi a kaj Haku Rusawela iloko iho ona. "Ab, ua 1 maopopo ia'u, i lawe mai nei oe no ke kuka o kela kanaka opio, aka kau e ia aku nei ka loke ulaula. Ua maopopo loa ia'u ka manao o kau mau olelo." Pela ko lakou nanea ana a pau keia! ahaaina» kekahi o na 1a hauoli loa maj Enelanip a hoi aku na kanaka i kono ia me ka hauolL He elua wale ao i hoi aku me ke kaumaha, a oia mau puuwai ka mea nona keia mooielo. Hoi aku ka Haku Kasedile me ka maikai ole o kona noonoo. a Ik>l aku hoi o Dolores, ka Lo~ ke Keokeo, me na manao kanmah* . Mai waena o na Lede hauoii īoa» ua hlkl ke helu ia o Lola. I kona ike asa ua ianakila oia maluna o Dolores ma na ano apau, ua manao iho ia oia mo ka nui maoii no o kooa a'i ke kumu o kona ianakila, a aole no kona ike hoopunipunL O ka mea nui wale no iioko o kona manao i keia maaawa o ka haaa

ana i na mea e mau ai keīa lanakīla o | ka !» mua. &oa manio ae la ola ka | hana maikal loa ana hāna ai oke | kukuiu ana i ahaaina a kono aku i ka j Haku Kasedile e heie mai i keia ahaai-1 na. i ike ai oia i ka hale a hiki ke hete ; enau mai ma keia Hoi aku la | oia a nol aku la i kona makuahine e j ae mai 1 kona makemake a oiai he mea ; nui oia i kona makuahine ua h.K»ki> ta 1 mai la keia makemake ona. No Doiores. ua ae la oia 11 kona manao oiai he pule holookoa koe < a malia mamua o ka pau ana ola ma-1 nawa e ae mai ana keia kanaka e haawi mai i kona puuwai iaia. ka mea ii aloha iaia me kona puuwai apau a ao:e | hoi i keia Lola. t*a nana aku ia oia i | mua, e huii ana i na hana maikai ana ; e hana ai e lilo mai ai ka manao o j keia Haku Opio, aka aoie i maopopt> j iaia kana mea e hana ai e ko ai keia » makemake ona. No ka Haku Rusawela hoi ua hoi aku>j oia me ka manao lili. Ua ike iho la oia | ua oi ae ko Dolores makemake' i ka \ Hiku Kasediie.mamua ona a ua ike iho | la nohoi oia he kanaka waiwai ioa keia. j Ina e aloha ana keia Haku Opio i keia kaikamahine ana e iini nui nei e lilo iaia alaila e lilo ana kona mau manao lana i mea oie. a e uku ia ana na aie, 0 keia kaikamahine me kona makuakane o keia keik!." He hookahi wale no ana hana pono o ka hoao ma na ano a pau loa e paa aku i kana Loke Keoketf mai ka ike ana i keia kanaka opi<"» a hiki mai i ka manawa e pau ai ka moraki a oia ka manawa ana e hele hou aku ia laua ua makaukau oia e kokua aku ia laua ina nae e hooko ia mai kona makemake. "I hele mai nei wau," wahi a Lola ia Dolores i kekahi la mai," e hoike aku ia oe e malama ia ana kekahi ahaaina nui loa ma ko'u hale i ka po o ka la apopo. Ua kono ia aku nei ka Haku Kasedile, a ua ae mai nei oia e hele mai ana. a ua kono aku nei no hoi wau 1 ka Haku Rusawela aka ua hooie loa mai nei oia aole e hele mai ana. Aole i maopopo loa ia'u ke kumu o kona hoo; le ana mai nei, aka he kumu no."# Ua pii koke ae la ka ula o ka htiehelena o Dolores oiai ua hoomanao ae la oia ua liii keia kanaka no kona makemake loa i ka Hak\i Kasedile, a ua maka'u hoi o haalēle ia aku oiā. "Heaha keia e pii nei kaula o kou papalina? Ua maopopo loa ka paha ia oe ke kumu o ka ae ole ana mai o keia kanaka e hele mai i ka'u ahaaina? E hoike mai ia'u e Dolohes. Ua oi loa aku ka e noho aikane kaua mamua o kou huna mai i kena mau mea ia'u." * Ua hiki ole ia Dolores ke pane aku i kapa mau olelo a hoao aku la oia e kamailio ma kekahi mea oko«L aku. "He nui no na kanaka i kono ia aku nei e hele ae 1 ka ahaaina?" "Ae, ua kono ia aku nei na kanakahanohano a pau loa e noho kokoke nei ia kakou nei, aka, aole oia ka mea nui, o ka'u wale no i makemake ai o ka hiki ae o ka Haku Kasedile, a nou hoi ua makemake aku nei wau e hiki mai ka Haku Rusa.wela, aka aole e hlki mai ka Haku Rusawela, aka aole e hiki ana iaia ke heie mai." « Pela ko laua kamaiiio ana, a hlkl waie no i ka haalele ana mai o Lola iaia a hoi ku la e hoomakaukau no ka la pui e hiki mai ana. Ua hooholo iho Ia o Doiores iloko ona, e komo ana oia i kona lole maikai loa j3i e hoao ana oia e kaili mai 1 ka puuwai o keia Haku Opio no ka manawa hope loa a ina aole e ioaa ana iaia alaila he hookahi wale no ala e pakele ai o ka ae ana i ke noi a ka Haku Rusawela. Ika hiki ana mai o keia la nui ua komo iho ia oia i kona lole maikai loa a hoomakaukau aku la no ka hele ana aku i keia haie. Ua lohi loa kona kōmo ana i kona lole a i kona hiki ana aku ua piha mua keia hale 1 na kanaka i kono ia. Mai ka puka ana o ka la 1 ke kakahiaka a hiki waie no i ka manawa e noho ai lakou e ai i na mea ai maikai

i hoomakaukau ia ua hiki mai na kanaka koikoi e noho kokoke ana l keia hale nani o Lola. Mawaena o na hiki 'mua !oa ua ike ia ka Haku Kasedile. I kona hiki ana mai ua pau ae la no . ka mea nui loa a Lola i nana aku ai. Ua hoomaka koke iho la laua nei e holoholo a hoikeike aku la hoi o Lola iaia oia ma na ano apau ioa e lilo mai ka kpuuwai o keia opio iaia. la laua no e holoholo ana ma o a maanei aia hoi ua ike Ia aku la kekahi kaa i ka holo l mai me kekahi kaikamahine u'i Iluna a i ke kokoke loa ana mai ua ike aku la laua aole keia he mea okoa aku aka 0 ka Loke Keokeo np. I kona lele ana mai ilalo aia hoi ua ike pono aku la | ka Haku Opio i kona nani a ua hiki . ole iaia ke uumi mal 1 kona mau ma- - nao mahalo i ka nani o keia Loke Keokeo ana e ike nei. "U'i maoli o Dolores i keia la. Aole | loa wau i ike i kekahi kaikamahlne , u'i mamua e like me ia," wahi a ka Haku Opio i pane mai ai. I "Heaha kau e kuko nei l ka loke i lilo mua. Ua oi loa ae kona u'i I keia la no ka mea ua ko kona makemake e mare 1 ke kanaka waiwai loa ma Enelani nel i keia manawa. He loke kumukuai nui kena a o ka mea nui o ke kala oia ka mea e loaa. Ina ua oi ae ka nui o kau kaia mamua o ka ka Haku Rusawela alaiia hiki ia oe ke nana aku iaia, a hoao aku e honi i ka nani | ol& pua." i "Alaila ua maopopo loa ko laua mare, a e mare ana oia no ke kaia aoie no ke aloha?" wahi a ka Haku Opiu i pane |a|uai. [ "Ae, ua maopopo ioa ko laua mare, j a oia kekahi kumu hlki oie mai nei o . ka Haku Huaawela i keia la, ua noho ' aku nei oia e hoomakaukau no ko laua mare. Pehea la i hiki ai ia Dolores ke ikuai aku i kona kino nani? iho. I aole loa wau e mare i kekahi kanaka I no ka nui o kana kala, aka no ke aloha wale na" "Ua kupono loa keia kanaka e liio 1 makuakane nona. a ua minamina loa wau i ka lohe ana ua kuai aku kela kaikamahine i kona nani, kona helehele na i like aku me ko na Anela no na wahi kala uuku a keia kanaka. He hana hilahila loa keia, a he hana hoi na'u 1 manao ole ai e hana ana kekahi kaikamahine e like me Dolores." (Aole l pau.) >#. £ malama ia ana he haiawai hoemanao ia Peresidena Makinale ma Kawaiahao. V& kono ia ka iehuiehu e hiki ae.