Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 17, 25 October 1901 — Rudolf Rasenedile Ka U'i Nana i Kaili ka Puuwai o ka Kaikamahine-alii [ARTICLE]

Rudolf Rasenedile

Ka U'i Nana i Kaili ka Puuwai o ka Kaikamahine-alii

| I k-> kak-m h.inl !•• an.i i k;t ī « j.i :k-- kak->u i k;t hul h->-.i ani •• ;i H tk*.i <>i*; i m- k:sn,\ a i "i akt» hoj ,aia - hvlv mai ana oia - ik" iala am» k -n i makuahine i krk th; ia rti;i k-ia mua aku. t*a ma h <i :n kakou ua h*!e aku k »na makuahin»- ♦» ikv i ka h ana «> kana kane maiuna •> kfkahi . m->ku • «• lik'* m* ka ir.<'A i ijl mai iaia »• ka L--de Li--1 ka h*"»i ana mai •• ka kak«>u Virj?;»r ua holke aku U kana kalkaina'nin» i k >na h\:i h"U ana. me kei.i kanaka ana i hoike mua aku ai ua like i >:i me kuna makuakan**. t*a hoik-e pu aku la h 'i oia \ kona h<>;ke ana mai e hiki mai ana <>ia >* ik»? ia laua i kekahi •> keia niau la aku. I ka lohe ana <■> Virsi" l k»'ia ua i>an-' ih<> la "ia ilok» f >n;t. "Healka h»i ka v.a:wai •• k<T.a hele ana mai e ike i ka m"i an.i i 'aaa!<•!>.• ai? Ina i>aha h'- a!'»ha knna sa kaua me n«-i ua noho mai <»ia m>* kaua a aoie lu>| e haaU'i»; mai ia kiua e'.iki- 1110 kana i hana ai. a hei ? aku e n»are i ka im-a okoa rna Enelnni. Ah! l'a ho>;hoka mai <>ia ia kaua a •> ka kaua manawa hoi kv'-a ♦:• hoohoka aku al'iaia." "K hoik" mal *- kuu kaikamaliine mai kai p«-hfa knra ano i k-ia manawa ma kau H». mnik:>i ;;u:i!ivi k-»-na <>la kin<> aoI«* r-aha?" "Ah! '• :na;r.;>. Ii- maikai .kona kino. a aol>- !<>a wau i ik>- i k-kah.i' U-inaka u i o lik.- n;>* k.-la. Hau«»li loa wau ina «.«ia i>> k>'u papa. H«>ikf mai <>ia ia'u luuhai holoh tl<>n;> kana hana ;i h"ik-- mai hoi i k«-k;ihi l»-a ihk ana i ki ai." M«- koia mau huaololo ua hoi aku la 'aua no ka aina ahiahi. I 'una <> kt> r»akau!;au ♦• noho niai ana ka LeeU» Li-n-;ona !!'•• k»>na heleheieua >* hoike inai ina ua kaumaha' loa «>ia n » k«>na ike <i!*• ana i k >ria kaikunaiw oiai TTTi' ano vau kana kala i ln-le m:ii ai a ua makomak - hoi e loaa h«>u '>n:i wahi kala. I kona ike ana mai ia Vir.u r i<' m>- "kona nani nui. an>«* k<»na nani. ua nui !«<a a«« la kona iili i ka nui o ka waiwai 0 k'-ia wahine ana i hoowahawaha ai 1 na la i hala. a «• ku m-i h<>i mawaena <»na anu' kona kaikunane. «) kona mak<*mako <> ka noho tuarf' 010 o kona kaikunane i loaa ai iaia kana mau nieii a pau •• mak>*mak*« ai. a ina o maie ana knna kaikunano i kekahi inea okoa aku <• liio loa nna k<ina noonoo ilaila a e nau an:> b• »i kona noho mana ana ma ka hak' o kon.a kaikunane. a pau hoi ka iilo ana o kana mau keiki i punah»*le i kona' kaikunam'. O ki'ia ke kumu nui o kona kau mau aku imua o kona kaikunnne i kekahi kaikamahiue ana i ik" ai ao!<- loa e ae ana kona kaikunane e mare iaia. a paa'mau mai hoi iwali'» i ka mea maoli a kona kaikunane i iki- a i alona hoi. No ka pau ana o ke kala a ki-ia Lede Lin«'tona ua makemake oia e hoi aku i La<lstna mamua «> kona nele loa ana ih». a oiai lakou e ai ana ua hoike mai la oia ia Virpie e haaleh' mai ana oia ia Par';sa a lioi aku no Lailana. oi.ii ua kauoha īa inni nei oia e hoi aku. "Alaiia e haalele mai ana oe ia maua i keia pul«'?" wahi a Virgie i ninau aku ai. "Ae. e haaleie ana wau ia o!ua. A ina <>lua e hiki ae i Lailana a makemake e hele «»■ i ko'u hale e lv>ike mua ae i maopopo ai ia'u e hiki ae ana olua. Mai h.el. 1 malu ae olua o loaa ole wau ia olua i ka hale." Ma keia h<>f»e aku e ike ai kakou i ke kumu <> keia kauoha ana o ka Le*le l.;n« t m:t e hoike miia ia-'aku iaia ko l.iua u< i hiki ana aku. t'a makemake I,>;i <>ia <• hoohoka imii ia laua ma na :in*• a pau. a oia hol kana uku panai !i<> na hana maikai 1 hana ia. aku ai iaia. i ka hiki ana mni o ka la e haalele m:ii ai ka Lede Linetona ua liele like aku la lakou i ka uapo ike i kona haalefe an# mai. He oluolu kana mau oleio i pane inai ai. me ke kono ikaika ana mil la laun nei e hele aku e ike iaia <>ini kma ma Ladana ke hoi aku. l*a !;•• aku la «> Vi»-!;!e e hooko ia ana kona makemuke a e hiki aku ana hoi laua r,o Ladana ma ka laua huakai hoi n > A'neiika. oiai ua loaa mai la ia V;mi<- i «kekahi mau la mamua aku nei ■ > kēia palapaln mai kekahi hui keaka kaulan i mai ma Amerika e kv>i inai ana i;\i:< e hoi aku ma ke an<> he wahine alakai n<» ka lak«>u hui keaka. K h «ulele kakou e na makamakn heVih«!u i ka Levle l.inet >na ma kana hu ikai hoi no La.lana a e nana ae hoi kaua i ka Haku Opio. 1 ka hiki ana ir*ii o ka la ana i hoike n\ai a\ i kana wahlne ma o ka iaua kaikamahine ala e hele *nai ana oia e ike ia laua. ua kahiko iho la oia i kona aahu maikai .{ hele mai ia nn ka ike ana ia laua. I k >na kokoke ana mai i keia hokele n \ni ua imna wlkiwiki ae la kona puu- « jii r.o ka mea. he mau makahiki ioihi keia aole oia i lohe hou i ka leo o kona wahlne. aole oia i ike h«i i na papaHna ohelo o kana wahine. aoie oia i puil hou i I<el3 kino ana i aioha ai "» na la » hala aku. Ah! He oiaio auanei e hui hou ana laua i kela !a. Ina he olaio ka kana kalKamahine i hoike mai ai iala n,te i mare hou kana wahine i ke kane. auwe ka hauoli* t'a like oia me kekahi kanaka hohewaie imua o ka emml Ta hllahiia loa oia i ka hele ana aku iinua o kana wahine. ka wahine hol •ma l haalele aku ai iloko o ke aioha, a mamuii o kekahi mau kumu i maopopt> ole iaia ua hookaawale hou ia laua. laia no e nana ima ma o a maanei me ka hiki ol« ke hele aku Imua e ka mea ana i aloha al a hoike aku ! ka nui o kona aloha, kona kali ana keia mau makahiki loihi nona. kona heie huli ana. ma o a maanei nona ame ka ehaeha i loaa mai i kona puuwai. ala hot ua ike ia mai ia oia e ka Liua kaikamahlne. a me ka leo uwe n< ka hauoll ua holo mal la ola e hui m* kona hoa'loha-makuakane. Ua hiki hou ole iaia ke kuemi hoj* aku i kela manawa, a he hookahi wal< no hana maikai o ka nee aku imua m; , keia kaikam&hlne i kll mal iaia. i a u we ia aku la ola % hikl i ka lum 1 . kipa a walho iho la o Vir*le LliUI Uoko o keia lumi a kll &I&U ta l kon? maku&hlne e hele mal e Ike I ka p&p* I haalele m&l i& 1»»» * keia mau ma ' kahikl loihl. Oi&i ka H&ku Opio e no ho ana iloko o i»la |pmi e noonoo an;

| -tl& {_ kana n*>-a ■? ranv aku ai j kana . I wahin-" 1 . E n ana .>:a l kan.» • e r-':k > aku ai fa'a n-> k-ii ka.a".vaV' ' ana •» laua i keia mau-mAkahiki l >inL ! l'i : .:tr.,i v»skj',v;k; a-- Li oL.i •• ka': ;ik« ftrr-.v t ka «>. an;i i i' 'h i r«.:. M»? h* m---a ala akah': n-./ iaua ! a hui h'.-u. j "Mama: Ma,*na: l.'a hiki mai ne! »j paj-a. Oiai waa •; nana. ana i ko>aa htri? . m<ii u-» ik« aku nvi wau iaia '■ ku ana i a ma» i ka hokel-.» neī. Ki: aku ? nvi 'Ar.i iala a !a'.ve mai n->> i? >ko n .i. I .\:.i i-:a iioki o ka iumi hookipa t k-.-ia ; "'.mawa a ua makemake loa o:a e :ke| :a i'om.;!. E he'.e kaua e ike ia ! I ' K mua a .ku n? e r:oh > m»? ia a| hikl i ko'u ni:i.kaukau ana alai!a w au .h.> n'-;u t* ike iaiia. N i aku !aia - hj ma n»» kv , i- , .hi niau nrnu; •* ai hiki i ko'u inakaukau ana, B: ht-ie aku ( ī k».-ia manawa," v aht a k»na n.akua-i nlne i .pane mai ai m*» ka u- -. pthi.»ih»>i. ; ■'.Ah! h» % oialo aam/'i e ike hnu ana | •>vau iaia?" wa'ni a V:rsd" i u\v*? ai'i i! >ko o.'ka haut'ii. "H ' niai<« auanei ua j h ii h«>u ;na: oia " ike ia'u mahope o k » : na haal« U> ana mai a mare aku i k i j tn*>a okon? Ah! ina aoie k»v aloha e paiia n-M th»ko o kuu puu r .vai. mo n»>i ua h'-ohoka aku wau iaia »* llke- nu- kana i hoohoka nuii ai. aka ua hiki ohv ia'u k»'- hana aku i kekahi hana ota aiv>. l*a han;i mai >>ia ia'u i ka hana irv>. ua haa!t*l»« mai <»ia ia'u e paio n»">'u i'}o. ua haaV!c mai oia ia'u me ka iei aloha a maua. a ua ik«? hoi'wau ia mea hf» a Aka ua hala ia ntau haha. ua hala ia manawa, a ua' h» K' mai !<t oia e ike hou ia rt>iua mamua n kona' ii >i ana aku imua o ki wahin'.» ana i iluha ai. Ke ].uK- nei wau kokua mai na Lani ia'u o ku aku i mua ona rna ko an »' lie- wahine ohiolu -• like m*' kana i haalele mai ai." •O k-i.i ae ia na inanao i k>»m>> mai il"ko o Virjr; *. I'a komo iho Ia oia i k- Aahi lo!*.- kahiko loa 'ona, he !»»le hoi i k"mo i;i e ia oiai !aua e noho ana kana Ilana ino !a v.ia i kona ano a lik" loa mv ke!a la a kana kane i haaM»' m;ii ai iaia iloko o ka ehaeha a hoi ak'.i la e ike i kona makuahine. Kau ne l.i oia ma kona.umauma i kekalii mau pua punahele. i kana kane. 1 ka j>su ana o k'Uia kahiko ana ua heh' aku la oia ma ke aniani nana :0 kilohi aku !a i kona ano. Ah! A«3e keia o kela wahine hana keaka kaulana i 'puni ke ao nei i kona kaulāna aka " kahi kaikamahiiie 'kuahiwi no keia. ka ipo hooheno hoi u ka Haku Opio o na Ia i hala. Aole keia o ka wahine keaka ana i ike ai iloko o ka hale keaka nui loa ma o kana wahine no keia ana i haalele mai ai iloko o ka ehaeha. a i ka ike ana o Virfjle. ua poho na apau ua haa!e!e mai la oia i kona iho aku !a no ka lumi hookipa. ka wahi ht<i a kana kane e noho mai ana me ka !aua kaikamahine. "Papa! Ua kii aku nei wau ia mama a noi mai nei oia e hoomanawanui iki oe'a hiki mai oia. Ua*hoouna mai nei oia ia'u e noho me oe a oiai kaua e noho ana makemake wau ia oe e hoike hou mai i kekahi mooielo no na bea ame na holoholona ahiu au e hu!i nei ma keia mai» mau'na ame keia ululaau nui-e poai puni mai nei i ka aina." "Ah' ke ike aku ia wau aole oe i poina i kela wahi moolelo mua a'u i hoike aku ai ia oe e pili ana no kela bea wahino' a'u i ki ai ame kona aloha no kana bebe." 0 "Aole! aole loa waiue poina i kela mr»ole!«v E hoike mai ia'u ua ike hou no oe i kela wahi bea bebe?" wahi a Virjde liilii me ka hoihofnui. "Aole wau i ike hou iaia aka ua huli aku wau i kekahi bea liilii o ia ano nau. a ua ..." Ma keia va'.u ua pau koke iho'.la kana kamailio ana. Aia mamua pono ona e ku mai ana kana wahine aloha o na la i hala, kana Virgie. iloko o ka aahu ana i haale!e iho ai. Lele aku la kona 'hoomanao i kela la maikai ana i haalele iho ai i kana wahine iloko o ke aloha a hoi aku ma ka aoao o ka moe make o kona makuahine. Ah! ua like me k»' ola h>>u a>ia mai o k«-kahi fn»-a ana i aioh* ai mai ka make mai. He oiaio aohe keia he mra okoa aku aka o kana wahine aloha'no. Oia mau no kona opiaj»io. a ma ka i.a n<*i nana aku ua oi papalua hou ia ae kona u'i mai ka wa ana i haaleie aku ai iala ina ka hokele o Nu Iok». Ua hiki ole iaia ke ]>ane aku, a nana aku la oia i kana wahlne e ku mai ana lloko o kona nani nui. No lioi ua loaa aku la iaia keia haawina !ike. O ka aahu a kana kane i komo mai ai i keia la oia no ka aahu ana i komo ai i kela la ana i haalele mai ai iaia. Ua hiki ole iaia k-.> i-ane m;ii a ua koin»> koke mai la. hoi ka manao iloko ona e holo mai i inua o kana kane a puiii aloha aku iuia. aka hoomanao ae la oia i na olelo a ka T,ede Lineiona i hoike mai al iaia. ua lii>» ua IHo ia waiwai ia hai i keia manawa. Ku iho la oia a nana aku la, a ua like laua me kekahi mau pohaku maba!a i kukulu !a i kla hooaianao ma keia mau wahi a laua e ku ana e noho ana hoi kekahi. * Papa' eia o mama," wah! a ka laua kaikamahine i pane ae al mahope o kona huli ana ae a ike i kona makuahine e ku mai apa. Haaleie koke iho la oi* l kona papa a ho'lo aku la e huki mai i ka Hma o kona makuahine e hele mai ma ka wahl a fcj>na makuakane e noho ana. Ina aoie keia wahi kaikamahin* malaila. p<- v hea !a laua e hana ai? O ka ku aku no paha a kekahi nana i kekahi a maka'u holō. a i ole ku no paha a hiki mai kekahi mea nana laua e kokua. l'a ku koke ae la ka Haku Opio i luna i keia manawa. ma kona ano he keonimana oiafo, a heie aku ia e hui me kana wahine e hele mai ana. Ua hui ae la laua ma ke ano o ka hui ana o kekahi malihini me kekahi a hoi aku la ka Haku Oplo ma kona noho a noho naai la nohoi o Virgie ma kekahi. Ua hikl ole ia iaua ke pane mai k«kahi 1 kekahi oial ua hoi mai ia na hoomanao o na ia i haia» ua hoi mai ■ la na la mua o ko lu.ua hui ana. na *v ahi a laua e holoholo ai. ko laua mare ia ana. ko laua kaahele ana, ko laua hiki ana i Xu loka, ka loaa ana mai o ka nu kaumaha o ka ma'i o ka makuahine o ka Haku Opio. kona haalele ana mai» na lelia hoehaeha puuwai a 'ka Unetona. ko iaua oki ia ana. arae i keia mau makahlki o ka ehaeha. Ah! *ia hoi hou mal ta keia mau mea apau '1& ihe mea hol i& nana i huki iho l ■•a laua mau poo e kuiou a nponoo, nc al la ka hewa. 'IW"! oido ** O

;ke pan»? ak'x O k rt na !«♦> ua iike me '■' :< t l~ ■> : a' i:i o nn la \ ha.2a. Ua c p: 1 iku !i eia : kana v»ah.-;ne •-i ki; 1 • ; • H raai ii'u e Vjrg-K" n-» k.i hr!>r -•ina m.»i rtr- k</u n r *t »'!,- \ :a u.i huk: i:i rut; ; r.nu ->u e | k«.«4a wahi Anela.'' waht a ka Haku Oj ino tne ke kuhikuhi ana aku ia Vsrgie : !i:iH oia ka Anela nana oia i huki 'aai. > "l'a hau.'li l<>a wau i k>'n ike h».ju ; -na ia oe. Mai kou h:.xat-e!e ana mai l ī i'ii a h«)i aku no Enelani »;• m.are i ka ::ira a'J ! niakeniak! 1 ai " aole i pau aku kana kama;i:> ana ua jmne koke mai !a ka Haku Opio. "Pehea?" "Mai kou haaleie ana mai ia'u ma Nu loka a h >": aku hui e mare i ka mea' .v.: i o.'. -'h.i ua n -h.' ih > v.au ;!ok.> |o £'t ■> ke alona."' I "Nawai i hoike aku ia i kena mau j oleī-:» wanahee. e hoike k 'ke mai ia'u i kr-ia manawa. Aole wau i haaleie aku I ia oe n>> ka h'»i ana mai e mare i kei kahi mea okoa aku aka i haaivie aku j wau ia oe no ka hoi ana niai e tke i. iko'u makuahine mamua o kona. haalele lana mai 1 keia ola ana. Nolaila e kala mai oe ia'u ina wau e ninau aku nawai !a oe i hoike mai i kena wahahee." "Ae. ua palapala aku oe i kou kai|kuahine e kakau mai ia oe e hoi aku e ! ike i ka make ana o ko olua inakuaīhine i aloha nui ia, aka he mau manao j hoopunipuni waie no ia. a o ka oiaio : i hoi aku oe e Ike i kou mare ia ana j me kekahi o na wahine kiekie o Eneiani j he wahine hoi i !ike mai ke kulana me i kou. Aole wau e huhu aku ana ia oe, j aka ua makemake wau e hoike mal oe. heaha la kou mea i h>>lke mua ole j mai ai aole wau i kupono i wahine nau, | nie nei aole wau e mare a aloha hoj la" I ot». Aka, ua kali oe a mahope o ko j kau niare pono ana ia. maho]>e o ko i kaua noho aloha ana. alaila haalel»? mai | ia ot» ia'u a hoi aku e mare i kekahi ; wahine i hiki ole ke aloha mai ia oe | e like me ko'u aloha ia oe i keia masnawa. Ah! ua haalele mai oe ia'u ine jka lei aloha a kaua e paio no maua ilio. e hele kuewa ma o a maanei o ka J aina e imi ana hoi i hana e ola ai maua. !Ah: pehea la e hiki ai ia'u ke kala jaku i keia mau hana puuwai aloha 010 au i' hana niai 'ai." Ua like keia.mnu olelo i puka mai ka waha mai o Virgie me kekahi mooīelo kaao kupaianaha loa i ka pepeiao o ka Haku npio. He okoa loa ka oiaio a he okoa loa hoi keia e hoike ia mai nei. Ua maopopo ae la hoi iaia ua komo mai enemi mawaena o laua a o keia ka hua o kana mau hana hoopunipuni. E huli ana oia a hiki i ka lo»a ana o keia enemi i komo mai mawaena o laua. E huli ana oia a hiki i ka loaa an«k a ina he mea hiW iaia e hoopai aku ana oia i keia mea nana i hookaawale iaia no kekahi mau makahiki loihi loa mai kana wahine a!oha mai.. "Ua like loa kau mau mea apau e olelo mai nei me kekahi inoolelo kaao kupaianaha loa. Aole i maopopo iki ia'u. O ka'u-4 ike ua haalele aku wau ia oe no ka hoi ana mai e ike i ko'u makuahine tr.a kona moe make. I kona "naalele ana mai a lioi aku wau no Nu loka, ma ka hale a'u i haalele aku ai ia oe, ua hoike ia mai la na haaleie mai oe he mau pule i hala aku. . Huli aku wau ia oe ma na paia like ole o Amerika aka ua hik! o!e ia'u ke ike ia oe me ka lei aloha a'kaua. Iloko <> ka ehaeha ua huli hoi mai wau no Pelekane, a mahope o ko'u kaahele ana ma inau aina mamao 'ua loaa mai la ia'u k«»kahi palapala mai kekahi aha hookoiokolo mai ma Amerika e hoi ke mai ana ua makemake oe e oki ia kaua. ( T a maopopo ole ia'u ke kumu a me ka eleu nui ua huli hoi mai wau a holo loa aku no Amenka aka i ko'u hiki ana aku ua pau ka manawa a ua lilo oe iiwahine kuokoa nou iho. Ua huli aku wliu ia oe me ka makemake e loaa olua ia'u a ninau aku i ke kumu o kejla wikiwiki ou e oki ia kaua, aka aole loa oe i loaa." "Alaila ua hele mua no oe i Am?rika e hul® ai ia maua?" wahi a Vir?īle liilii I; ninau ae ai i kona makuakane. I "Ae. ao!e hookahi, mannwa, aka he |lehulehu na manawa a'u i hele aku ai; je huli ia olua. No ko olua loaa o!v ia'u I ua hoi mai wau no ka aina a noho i! v Iko o ka ehae'na. Ua pu!e nui aku wau e hiki mai ka la e ike »i wau i ka'u Ikaikamahine a'u i ike ole ai. a i ka wahi ame ka hora a'u i manao ole ai. jtia hooko ia mai la ko'u iini." f "Ke hikl ole nei la'u ke maopopo i kau mau olelo. Aia iloko o ko'u hale ma Ameiika kekahi mau ieka e hoike mai ana i kekahi mau hana aloha o!e au i hana mal ai. Aole aia wale aka ua hoike ia mai ia'u ka oiaio mai kou i'o ame kou koko pon«i mai e pili ana no k£ia mau mea i hana ia. a ua hiki ole ia'u ke hilinai aku i kena mau mea au e hoike mai nei a hiki i ko'u ike maka ana i ka oiaio. He mau Ia wule no i hala ae nei ka haaiele ana mai o kou kaikuahine ia'u a hoi aku no Enelani, a ua hoike mai oia ia'u i na mea apau loa. ame kou mare hou ann. Ina ua aloha oe ia maua e like me kau i hoike mai nei pehea la i hiki ai ia oi» ke haalele mai ia maua a hele aku os e rnare hou i kekahi wahine i hiki o!e ke aloha ia oe n->f» ko maua aioha al oe? lioko o ka nui o kau mau hana ino, ua a!o mau aku wau i kau kaikamahine e aloha mau aku i kona makuakane. Ua huna wau iaia i ka ino a hoike aku kiia i ka maikai. O ka'u wale no i hoike * -• - haalele mai kona papa fa maua. «Aoie i pau.)