Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 25, 20 December 1901 — Ka Loke Keokeo Ka Hoapaio o ka "Loke Ulaula. KA HAKU OPIO O KASEDILE, KA IPO HOOHENO A NA ROSE." [ARTICLE]

Ka Loke Keokeo

Ka Hoapaio o ka "Loke Ulaula.

KA HAKU OPIO O KASEDILE, KA IPO HOOHENO A NA ROSE."

I ko kakou haalele ana i ka kakou mau aloha i kela pule aku nei ua haa- [ wi aku ka Loke Keokeo i kona ae e lilo oia i wahine na ka Haku Kasefliie ka wa niau loa ua hauoli hoi ka Haku Kasedile i ka hooko ana ia o ka mea ana i iini mau ai no na makahiki loihi. j Ua makemake ka Haku Kasedile e hoo hui ia laua i ka la Karisimaka, oial loihi kona kali ana no kana mea i aloha ai. O kona makemake o ka liio ko-,

ke mai iaia, a maopopo pono nana ia waiwai, mamua o ka hiki ana mai o lsekahi v kalohe a lilo aku iaia. "Dolores, he nani ia ua ae mai la oe e lilo i wahine na'u, ke noi aku nei wau e mare koke ia kaua i keia Kari~ simaka e hiki mal ana. Ua kali aku wau me ka hoomanawanui nou e ku'u aloha, a i keia man'awa ua haia aku na maa nana e keakea mai ia kaua nolaila e 'ae mai oe e hoohui koke ia k&ua. Ua makemake wau e hoomiemae koke aku 1 ko'u Kakela no ke apo aloha ana mai ia oe, e ku'u Moiwahine o ka nani." Neenee aku la o Dolores a pili i ka poli 0 ka mea ana i aloha ai, hawana•«iana ae la oia i kekahi mapuna olelo, aka aole i lohe pono mal kana aloha i kana mea i olelo aku ai. "Heaha kau i olelo e ku'u aloha? Ua hoole mai la auanei oe? Aha, kei nohoi e hoohuaoli mai apa oe ia'u eia ka e makemake mai ana oe ia'u e kali Jioomanawanui hou aku no kekahi manawa loihi," wahi a ka Haku Opio. "Aole oia ka'u 1 olelo aku nel ia oe, aka ua olēlo aku nei wau ua maka'u Avau ia Lola. Aole anei oe i hooipoipo mua me Lola mamua aku o keia manawa, aole anei oe } noi aku iaia i wahine nau i kekahi manawa i hala aku nei? E hoike mai ia'u oiai ua maka'u wau iaia," wahi a ka Loke Keokeo. "Maka'u oe iaia? Heaha kona kuleana ia oe ame a'u? Aole loa wau i noi aku iaia e lilo i wahine nā'u mai ko'u hanau ana ia a hiki wale no i keia la, a aole loa nohoi wau e noi aku ana iaia e lilo mai i wahine na'u a nolaila mai manao kuhihewa hou oe pela." "la'u i haawi aku nei i ku'u ae ia oe, e lilo wau ia oe no ka wa mau ioa, me he mea ala ua ike aku nei wau i ke kino wailua o !Lola e ku mai ana ma kela kihi, e nana pono mai ana ia kaua, me kekahi pā-hi oi ma kona lUna. Ua pupule ia pajha wau, aka ua ike |aku nei wau me ka moakaka loa. Ua maka'u loa wau iaia, oiai ua olelo mau mai oia ia'u nana oe, a nana wale no a o ka wahine e hoao ana e komo maw"aena o olua, e malama oia iaia iho. Aole o'u makemake e kaili mai ia oe mai iaia.mal, ina ua noi mua aku oe laia e lilō i wahine nau, he mea maikai ia oe e hooko aku ia aelike," wahr a Dolores ««6 kona leo haalulu o ka maka'u. "No keaha la oe e maka'u neMaia, e ku'u aloha? He oiaio ua hui wau me ia no kekahi manawa loihi aka iloko oia manawa loihi a hiki wale no i keia manawa aole loa wau i noi aku iaia e lilo mai i wahine na'u. Oia pah;t kei aioha ia'u, oia paha kei makemake e noi aku wau iaia i wahine na'u, aka aole pela ko'u manao, oiai ua lilo mua no ko'u puuwai ia oe i ka la mua lo& a*u i ike ai ia oe. E hoopoina aku kaua iaia a e haawi mai oe i kou ae i keia

manawa, e mare ia kaua i ke Karisimaka." "Ke ae aku nei wau, e like me kou makemake e ku'u aloha, aka e hoomanao ina e hiki mai ana kekahi pilikia mawaena o kakou e Lola ma keia hone aku. aole no'u ka hewa oiai ua ninau pono mua aku wau ia oe no ia mea o ko'u ae ana e lilo wau i wahine nau." . '

| Ua hauoli lok ka Haku Opio i ka ae , maikai ana aku o Dolores e mare ia .laua' i ke Karisimaka e hiki mai ana. ■ Mahope o ka nanea ana me kana aloha i keia la ua hoi aku ia oia a kauplia aku ia i kana mau kauwa e hoomaei mae koke ia kona Kakela no ka hjki ,ana mai o kana wahine. Ua hoike majlu aku la oia i kana mau kauwa e mare ana oia i ka wahine 1 ke KarisimaKa e hiki mai ana a uā makemake hoi oia e hoomaemae ia ka hale tto kona • hiki. ana mai.

Ua manao loa ae la na kauwa o Lola ana ko lakou Haku Wahlne, oiai ua ike lakou i keia kaikamahine hookahi ia i ka hale mamua o ka holo ana ai ka Hakū Opio no ka aina e. Ua hooloa na kauwa ina o keia ko lakou Haku Wahine, oial ua lohe mai lakou mai na kauwa hana mai a Lola he kaikamahine hanaino loa keia i kana mai> kauwa.

I I ka hoi ana mai o ka Haku Kasedile i keia la ua komo mai la ka Haku Kalifedina e ike i kana kaikamahlne, a [oiai ua ike mai la oia ia laua e puili ana kekahi i kekahi ua ninau koke mai 'la oia i ka manao o kela puili aloha ana. Ua hoike koWe aku la kana kaikamahlne ua heie: mai ka Haku Kase|dile e noi e lilo oia i wahine nana, a ua haawi aku nei hoi oia i kona ae a e hoohui ia an.a laua ma ka berlta o ka mare i ke Karisimaka e hiki mai ana. • [ "E mare ana oe me ka Haku Kase,dile? Alaila o ka pau loa no ia la oe o na kanaka waiwai o Ladana nei, a haule ino na kaikamahlne a kekahi poe ! waiwai e noho mai nei. Aole ip|u wau i , manao e hele mai ana keia* HaB\i Oplo e noi e iHo oe i wahine nana. rfiahope o kou mare ia .ana me ka Haku Rusewela. aka ua maopopo np paha i&ia aole olua i noho pu a hiki wale no i kona haalele ana mai la i keia ola ana." Iloko o ka nui hauoli o ka Haku Kalifedina ua hele koke aku la oi?L e hoike i leeia mea hou i kona mau hoa'loha, a hoomaka ae la lakou e inu no ke ola o na mea e mare ia aku ana. iīoko o ka la hookahi ua puni o Ladana i keia mea hou. Ma kela ame keia wahi o ka *mea nui iho la keia a na kanaka e kamailio ai o ka mare hou ana o ka Loke Keokeo i keia makahiki me keia Haku Opio waiwai. Aole i iho mai o Lola i ke kaona i keia la e lohe ai i kela mea hou, aka o kona makuahine kei hele mai i ke kaona. I kona makuahine i hiki aku ai ma ka hale o ka Lede Filedina. o ka mea mua ana i lohe aku ai ia lakou e kamailio ana oia ka mare akil o ka Haku Kasedile me Dolores. "Mai i a wai mai nei hoi kena loh<* 0 oukou?" wahi a ka makuahine o Lola i ninau aku ai. "Mai ka Haku Kalifedina mai nei. Aole oia he kanaka i maa i ka hoopUnipuni, a aole nohoi oia wale āka ua ike mau ia iho nei no ka Haku Kase- | dile e hele mau ana e ike ia Dolores 1 kela ame keia la. Ua maopopo mua' no ia makou e nol ana oia ia Dolores J e lilo i wahine nana," wahi a ka Lede i Filedina. Ua noonoo koke ae la ka makuahine o Lola i kana kaikamahine. Ua maopopo loa iaia ua aloha loa ia kana kalkamahine i keia keikl, a ua manao kuhiHewa loa hoi oia ua aloha pu keia ■

keiki iaia, aka ke ike nei pia e mare ana keia keiki i ka mea okoa. Ua manao ae la oia ina oia e holke aku Jina. i keia mea hou i kana kaikamahine e naha ana kona puuwai a. hooholo iho la oia aole lo»a oia e hoike aku i keia mea hou i kana kaikamahine a e,;lawe loa aku ana hoi oia iaia mai keia Is'ahi aku i kekahi la ae ina aole oia e lohe ana i keia mea hou. Ua makemake oia e hookaawale i kana kaikamahine, e holo paha laua no Palani a i ole ia no kekahi aina mamao e lohe ole ai oia i keia nu kaumaha.

Aole o ka makuahine wale no o ka Loke Illaula kei ike ia mea he leaūmaha, aka o ka Lede Filedina no kekahiTTa īiianao loa oia e lilo ana keia keiki i kekahi o kana mau kaikamahine, no ka mea i ka ahaaina ana i haawi ai no Ueia keiki, mahope o kona hoi ana mai mai kana huakai kaapuni mai ua ike oia 'i ka hoihōi ole o keia keiki ia Lola, a i kona pipili loa mai hoi mē kana inau kaikamahine, a manao wale ae la no oia e lilo ana la hoi i kekahi o laua, aka, ke lohe ia mai nei e lilo hou ana no i ka Loke Keokeo. Mahope o ka pau ana o ka lakou nanea ana ua hoi aku la ka makuahino 0 Lola no ka hale. a i kona kokoke anal aku i ka hale ua lohe aku Ia oia i kana kaikamahine e mele ana i kekahi mele hooipoipo, ma kana noonoo aku ua haku ia na olelo o keia mele no ka Haku Kasedile e kana kaikamahine n'o. XJa pii koke ae la kon'a haikea, a haiiepo ae la hoi kona helehelena, i kona noonoo ana ae i ka mea hou anā. i lohe mai ai. Kaohi mal la oia i kona lio a j holo malie loa aku la me kona make- i make e ike ole mai kana kaikamahine iai'a a hiki i ka> loaa ana iaia o kekahi manawa e noonoo ai i ka laua hana maikai e hana ai. j Aka iaia no e hol aku ana ua ike mai la o Lola i kona makuahine, a e 1 like me ka nui o korfa aloha i kona makuahine maikai ua holo mai la oia e hui me ia a e kau pu hoi me ia maluna o ke kaa a hikl i ka hale kaa. 1 kona kokoke ana mai i kona makuahine ua ike mai la oia i ka haikea ma 7 oli o kona .helehelena, a manao ae la oia ua loaa mai-pah'a kekahi mea hou kaumaha mai Palani mai. "Heaha keia e mama? U'a hele kou helehelena a hailepo. Ua loaa mai auanei kekahi nu hou kaumaha mai Paiani mai? E hoike koke mai ia'ii e mama," Avahi a Lola. "Aole i loaa mai kekahi nu kaumaha niai Paiani mai." 'wahl a kona makuahine. ka wela paha o lea la oia ko'u kumu haikea. Aohe. mea okoa aku," wahi a kona makuahine me ka makemake e hoonalowaie iho i keia mea hou. "Aole loa e hiki ia oe ke huna mai ia'u.e mama. Ua ike/wau ia oe e hoi mai ana i kekahi mau Ia wela i oi ae mamua o keia,aka aole loa he haikea o Jvou helehelena. E hoike mai ia'u ,o mama, a mai huna mai oe oiai ua ike no oe he makemake wau e ike i na mea apau e piii ana ia kaua?" wahi sl Loia me ka nana pono ana mai i kona makuahine.

Ua hiki hou ole i kona makuahine ke huna iho i leeia mea hou kaumah l a, ua ike iho la no ola ina ōia. e hoike aku ana e lilo ana paha ia i mea nana e w'awahi i kona puuwai, a ina hoi oia e huna loa ana e hoomau mai ana no kana Kaikamahine i ka ninau ana a hiki i ka maopopo ana iaia o keia mea hun'a, noiaila ua hoomaka aleu la oia e hoike. me ka malie loa.

''He mea hou hoi ka'u i lohe mai nei e pili ana no ka Haku Kas6<Jile."

"No ka Haku Kasedile? Ua poino ia eia? Ua ma'i anei ola? E hoike koke mai ia'u i hele aku ai wau e kokua iaia, e lapaau iaia a hiki i ka loaa ana iaia ka oluolu. E hoike koke mai oe ia'u e mama," wahl a Lola iloko o ka pihoihoi nui.

Ua hiki loa i kona makuahine ke ike aku ua aloha loa ia keia i keia keiki a ua makaukau hoi oia e hana i na mea apa.ii ana e makemake mai ai e hana ia aku. Ua maka'u loa oia i ka hoike *plha aku, a hoomaka ae la oia e noonoo i ka olelo maikai e oielo aku ai, aka iaia no e noonoo ana i kana olelo maikai e olelo aku ai. ua hoomau mal la kana kaikamahine i ka ninau ana. "E-hoike mai hoi pāha oe ia'u e mama, Mai noho oe a huna iki ia'u i kekahi mea e pili ana nona. Ua oi loa aku ko'u makemake e lohe ina mea a pau e pili ana nona, mamua o kou huna ana mai. Heaha keia?" "Aole oia i ma'i, he maikai kona ola kino. Ke hau6Ji nei o!a oiai ua kokoke mai kona la hauoli." Ua mino aka koke aku la o Lola i kona* makuahine, oiai ua manao ae la oia he niau olelo hoopahenehene keia a kona mukuahine e olelo mai nei. Manat> wale ae la no o Lola ua noi aku ka Haku i kona makuahine e lilo oia i wahine nana no ka wa mau lofa. "E hoike mai paha hoi oe i kona la ha*uoli i hookahi hoi ko leaua hauoli like ana aku. He la hauoll kau e olelo mai nei aka aole oe i hoike mai nei ia'u heaha la ia la hauoli." "Ke maka' u nei wau'i ka hoike/aku ia oe. Ua aloha no auanei oe iaia? E hoike mai ia'u i ka mea pololei, Aole ?nei oia ke kumu o kou hoole ana I na ka.ne iehulehu i hiki mai imūa o kou alh e noi ia oe i wahine na iikou?" "Ae e ku'u mama m'aikai. ua aloha wan iaia me ku'u puuwai apau loa- Oia hookahi ka'u mea 1 aloha. a oia hookahi ka'u e ae e lilo i makua wo'u no keia mua aku. Aole loa wau e ae ana e aloha aku i ka mea okoa aku a hiki i ku'u hoi ana i ka home o ka maha. ! Aka. e'ku'u mama, heaha kou kumu I ninau mai ai ia'u. i kena ninau?" wahi a L,ola me ka nana pono ana aku 1 kona makuahine. "Mai oi loa aku ka maikai ina aole oe i aloha iaia, a ke maka'U nei hoi wau i ka hoike aku ia oe i ka'u mea i lohe mai nei. Aka, ua ike no paha oe ia mea." "Heaha, heaha ia mea? E hoike mai me ka eleu loa ia'u e ku'u mama aloha. l'a hoopupule mai oe i ko'u noonoo ma kou huna ana mai ia'u ia, mea." "Ke hauoli nei ka Haku Kasedile no ka mea la kokoke loa mai kona la e mare ia ai, me ka—ka—" ma keia wahi aole oia i makemake e hoike niha aku. "Me ka Loke Keokeo anei?" wahi a Lola i ninau mai ai. "Ae, ua koho pololei mai la oe. E mttre ia ana oia me ka Doke Keokeo i kela Karislmaka e hlki mai anā," wahl a kona' makuahine. Haikea koke ae la ka heleheiena o Lola, a hina aku la oia iluna o ka parahele: Nana pono iho la kona makuahlne iaia, ua maule kana kāikamahine. Hooikaika aku la oia e hapai j iaia a kau iluna o kekahi noh<s koki,'

kukuli iho la oia ma ka aoao o kana kaikamahine a uwe ae ia me ka leo "nui. Ua manao loa iho la oia ua naha ka puuwai o kana oiai ua ike oia ua nui ke aloha aia iloko. Haha aku la oia i kona puuwai e ]>ana malie ana no. Aneane hapalua hova kona kukuli ana ma ka aoao o kana kaikamahine akahl no oia a Johe .akii iaia e kamailio ana, e like me ka mea e kamailio ana iloko ei kona hiamoe. O kana.e olelo ana oia no keia: "E mare ana oia i ka Loke Keokeo i ke Karisimaka e hiki mai ana. E mare ana—o —i—a ia Dolores." Lele aku la oia honi i kana kaikamahine, a ia manawa i puiwa mal ai oia mai kona maule ana mai. Nana ae la oia ma o a maanei 'a ninau mai la i kona makuahiiie, heaha la keia a kona liiakuahine e uwe nei. Ua maopopo ae la 1 kona makuahine aloha. ua poina loa oia ina mea i hoike ia aku iaia. aka ia laua 110 e ku ana ua hoi hou mai la kona noonoo maikai a hoomanao ae la hoi oia i kana mau mea i lohe mai ai e pili ana no lea man> o ka mea ana i aioha ai me ka Loke .Konkeo. Noi koke mai la oia i kona makuahine e hookuu aku iaia e lioi no. kona lumi e hooluolu ai, me ke noi pu ana mai aole loa e ae ia aku kekahi moa e pii aku e ike iaia oiai oia e rhoe ana. Nana aku la kona makuahine iaia e pii ana i ke alapii no kona lumi a kulu iho la kona waim'aka. I T a maopop.» ole iaia kana mea e hana ai. lla marao wale ae la no oia e hana an'a paha keia kaikamahine i kekahi hana e kaili ae ai i kona ola? Heaha ana la? I ka hiki ana aku o Lola iloko o kona lumi, ua holohoio iho la oia mai keleahi kihi a hiki i kekahi kihi, e nooi*.. ) ana oia i kana hana maikai loa e hana ai. Ua maopopo niua no oia e hiki mai ana kekahi mea o keia ano oiai ua ike mau oia i lea Hakii Kasedile e hele mau ana e ike ia Dolores i kela ame keia aka aole nae hoi oia i manao e hiki koke mai 'ana. laia e holohoio ana ua komo mai la na noonoo iike ole iloko o kona pon. O ka mea mua loa i komo mai, e hele aku oia no ka Hale 'o ka Loke Keokeo e pepehi iaia a make loa, a pau noonoo hou ae la oia ina oia e hana ana pela e paa ana oia i ka hale paahao no ka pepehi kanaka a e pau lf»a ana hoi kn mnkemake ana mai oka Haku Opio iaia. Pela kona hoioholo ana ma o ā maanei. ua manao ae la oia ina paha e hiki ana iaia ke hele aku a ki i ka Haku Kase(Tile i ka pu a make a hookahi ko laua nele like ana me keia Loke Keokeo ua oi loa aku paha ia o ka maikai.

'īloko o kona noonoo pupule* un hookani ak i -a • i-i i ki 1- liiki v• ai jla ki\fir ktm\vi\ hana. I S'»ia nian.iI w a jī«i i 'ioi K"e aku ai i kann knuu a ita nMkomakP loa oia " liple o > ka jO D'»lorpß {') a nir : }iole ;nia r.iak-nnk 1 0 ieh' 1 'a o kona' makuahi:i\ IT.i kaeaku 1a oia e hele ia '• !i.'in:i k >n.i ,kaa me ka malu loa a i ka mana\v;> je makaukau ai o Ki« mai iaia. T T a nāī.> aku la ke kauwa no ka liooko ant i kana kauoha a iaia i nalo aku ai, na komo ilio la o'f rla i kona aahu nani, a kali aku la o ka paa mni i k',», kn i. 1 ka. mhkaukau ana ua kii ia m.ii la oia a ia manawa oia i hol > nku ai a jkau ma. kona kaa, kalaiwa ia aku la oia 'no ke Kakela Keokoo. a i ko laua hiki ana aku ilaila. ]»le iho la o L,ola a kauJoha aku la i rfo»u kalaiiva e kali mai iaia a liiki j koiia lioi ana mai. Pii aku la'oia i k> 4 al» k»*':i li ilo nani, hookani -iku la i ka bolo i i ka puka ana mai o ke kauwa ua niuau koke aku ia oia ina aia na <> l.'olor< s i ka liale. Ua ae ia mai H. aiiK- ka pane hou ole aku ua komo aku l-i oia a pii pololei aku la no ka lumi moe o Dolores. Aole i papa mai ke kauwa oiai ua ike mua ia keia Lola ma keia Kakela a ua manao hoi lakou «pau loa he mau aikane malkai loa laua. la Dolores no e nanea ana ua hemo mai la ka puka o kona lumi a ia manawa i kiai mai ai ke poo <> Lola- Mi' Ika puiwa nui ua waiho koke aku la •> [Dolores i kana mau mea hana. oiai ua : ike mai la oia i ka inaina iloko o na i maka o Lola oiai oia i komo aku ai. lAloha mai la oia aohe pane aku o L&la. Hoomau aku la no o Lola i ka hele ana a kokoke ma ka aoao o Dolores. Ku' mai la o Dolores me ka manao e hana ia aku ana kekahi hana weliweli maluna ona, a ia manawa i pane aku ai o Lola: (Aole i pau.) i