Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 26, 27 December 1901 — "Kukulu ana i Kia Hoomanao Ola." He Haiolelo Hoomanao no ke Alii Bernice Pauahi Bishop. [ARTICLE]

"Kukulu ana i Kia Hoomanao Ola."

He Haiolelo Hoomanao no ke Alii Bernice Pauahi Bishop.

Na Olelo Naauao a Rev. S. L. Desha, Ke Pookela o na Hawaii ma ka Haiolelo. Ma ka po Poaha o ka pule i hala. i haawi ae ai o S. L». Desha (Kiwlni), ke pookela o na Hawaii ma ka haiolelo i kekahi haioielo maikai loa e pili ana i ke kukulu ana i Kiahoomanao ola, e like me ka ke Alii Pauahi i hana ai. O na mele e ana ia Pauahi kekahi o na mele maikai loa. O kona leo e haiolelo ana, me he mea ala e uwe heiu mai ana oia no ke aloha ia Pauahi aiii i hala aku, e kono mai ana i ke anaina e lu iho ina waimaka oke aloha. O kana olelo a'o ika lehulehu, ina keiki o na kula o Kamehameha ame na makamaka 1 akoakoa aku ma ko lakou luakini, he mau olelo e hoikeike mai ana i ka nani o ke ola ana o ke alii Pauahi, ka noho'na ohana maemae. kona iini mau e hana no ka po'no o kona lahui, kona hllahila ole ina hana pono, a e kono mai ana e hoohalike ka noho ana me ko keia Aiii. Penei kana mau olelo: "Ke mahalo nei ko ke ao nel J na mea ku mau. O na Mauna kilakila e ku haaheo anā, ma ko lakou kahua a ka Mea Mana Loa 1 hoonoho ai, e kau ia ana e ka hau i kekahi manawa, e hoonalo ia ae ana hoi e na ao poi pU o ka lewa. Eia nae he manawa wale no ia e hoonalo ia ae ai a oili mai la ko na piko kamahao me kona nani, pa mai la ka mahana o ka la e oiino ana ma na mauna, hehee iho la ka hau, puhi mai la ka makini ikaika a naio aku la na ao poi pfi, aka oia mau no na mauna ma ko lakou mau kahua i hoonoho ia ai, a ke mahaio aku nei kakou iaia, aole no ka hau hehee wale, aole hoi no na ao t>oi pu, aka "No kona ku mau ma kona kahua iho."

Pela nohoi na liana a kanaka. <j hana e paa mau ana, ona har A - '^' u j mau ana, a o na hana i htei-, ai i kukulu ia, "No ka poap o •Ho'L" ho 'mau "Kiahoomanao make i a ," a he ! niau hana make ole h'j^ I luaena o ka ulu 0 j. a na ni , o ke alo alii o P e ku ana ho | Aiii wa.hine OP'.opio.. l.le eiua inau mea I nui o ar.a 1 kona noonoo alii. 'O ka ola hanohano. ka hauoli, l ame nanl <o ke alo alii, ke aloha pau ; ole ; ka ait>l-kAne maluna ona. ke ma ffyiiialahL lloko o ka ulu wehiwehi o Ke 1 aloha. I O ka hia. oia ka leo kumakena o k.>- ' na lahui iioko o ka popilikia, ka make i'maewaewa. e apahu ana i kona ola oipiopio, e hea mai ana hoi iaia e kokua aku, e hea mai ana iaia e haawi i kona ola opiopio no ko lakou pono. Auhea :ia auanei ka aoao e lanakila ana? laia e ku ana, e paio ikaika ana ke'a mau manao elua, a hiki.i ka lanakila • ana o ke aloha o'kona lahui. Ae! ua ; lanakiia ka make i ke ola o kona p*>e j kanaka mainua o ka nani apau o ke 'aio alii o Peresia, a i ke keakea ana ia mai o kona alahele e ka make, ua puana ae la oia kela mau oleio make ole, "Ina au e make, e make no." A . iaia e makaukau ana e hele no kela huakai 'i maopopo ole kona hopēna, aole paha e nele ke ka-ua mai o kana mau haia a oiai e ku ana ma ka ipuka e komo aku ai ma ke ala hele e hoea aku al i ke keena o Jca inake. aole paha e nele kona /lana ae j 1 ka la nani, aole paha e nele kona lohe aku i ka leo o na pua ma ko lakou ala onaona e kahea mai ana iaia e hoi 1 hope. O! aole no paha e,.nele kona puana ae, "E haalele anei au i keia mau mM, apau e haalele anei au i ku'u ola opiopio? E haalele anei au i keia ola hauoli ana? E haaieie anei au i kela mau mea apau? A ke lawe ia mai la e ka uhane o ka hoomanao "Ka leo kumakena o kona Lahui," ke maalo ae la imua ona ka hoomanao no ka makuahlne e puili ana i kana wahi lei-aloha ma kona umauma, a lanakila ae la ka leo o ka pono o kona lahui. Puana ae la oia, "Alo|ia e ka la olino, Alolia « ke aheahe lau makani, Aloha e ke ala waianuenue o na pua, Aloha e ku'u oia opiopioIna wau e make no ka pono o ku'u iLahui-aloha, Ua pono ia make ana." Aole paha i manao o Esetera, e lilo ana ia mau olelo ana i mau olelo mau , loa, a o ka hana hoi ana i hana ai i j Kiahoomanao poina ole? Ua nalo ka jnani uluwehiwehi o ke alo alii o Pe- : resia, ua maalo ae la a nalo aku la ka jnani o Babulona, aka, o ka moolelo naIni o Esetera, ke aiii wahine puuwai aloha, e ola mau loa ana ia, 'a e puka mai ana na hanauna mahope aku nei; a puana ae i kona inoa maemae, kana hana no ka pono o kona lahui.. Ua nele 'anei o Hawaii nei i ka mea kukulu kiahoom'anao make ole elike me alii wahine Esetera? Maluna o ka moe o ka ehaeha, maloko o ka home ulu wehiwehi o Haleakala, e moe ana iloko o ka ehaeha kino-honua, "Ka wahine hele la o Kaiona. wahine I hahai alualu wai liula o Mana, Pua ! ohai o ka ohai wahine kui pua lei o ka-mao-umi.E umiumi wale ifio ana i ke jaloha, I ka liele o ka wahine ka hoapili vUa inaina, ua manjiwaino, ua hele, a |nona na hale i Puū-o-ka-polei e,—Ke jnoho ala no me ka wahine a ka ma-o je ī He ma-i, oia anei—e.", Ae, mai luna mai oia moe o ka ehaeha ua lohe oia i ka leo kahea o ka I lahui aioha o kona mau kupuna aiii, e kahea ana iaia e nialiu mai, a e nana mai hoi i na pulapula hou o ka lahui oiwi o ka ainā, a mai loko mai o kona puuwai alii i mohala mai ai ka pua laha, ole o ke «iloha, a me ka noonoo ole iaia iho, i kona ino& ponoi iho, ua kukuiu ae la oia i Kiahoomanao poina ole, i kiahoomanao ola nona iho, no ka pono o ka aina, a no ka pono o ka lahui Hawaii. O ko ke Alii wahine "Pauahi L.ani" kulana alii, aole ia he ninau hoopaapaa no keia au, aole he mea e a-a ana e hoole i ka holo ana iloko ona ke koko alii o na Kamehameha. Aole nohoi 0 kona kulana alii ka kakou e kamailio nui ai i keia po, aka o kekahi mau moa i 1 ike ia iloko o kona ola kamahao ana i mau haawina e ao mai ana ia oukou e na .keiki ame na kaikamahine hookama a Pauahi. 1. "He alii wahine koho naauao o. I Pauahi." I kona mau la opiopio, e haiamu ana Ka nani iluna o kona helehelena u'i wainohea, ua kamailio ia kona mare me kekahi o na Kamehameha, a ua manao no na mea apau, ame kona makuakane alii pu iloko oia haawina. Eia nae, ua kaupaona ke alli wahino Pauahi ia manao- Ma kekahi aoao ka noho aiii o Hawaii, ka hanohano o ke alo alii, ka lealea o ke alo alii, a ma kekahi aoao hoi, ka noho alii ana iiuna o ka puuwai o ke kanaka hoopono, ka noho hauoli ana iloko o ka home maluhia, ka noho haahaa ana m.e ke aloha ia a, hilinai ia e ka poe pono o ka aina, a ua koho oia ma ka aoao ana i manao ai he pono, me ka nana ole ae i na kue o na alii, ame ke kue 0 kona makuakane alii, e koho ana hoi ia Chas. Bishop, i kane nana. Ua ahewa ia, ua kapa ia aku oia he naaupo, eia nae owai o kakou i keia po e olelo- ae he "koho naaupo ia a ke alii?" No kanakolu kumamaono makahiki ka noho ana iloko o ka Berita maemae o ka mare a hiki i ka wa a ka make i mawehe ae ai, a o kela kane aloha ana i paulele ai, aole e hiki iaia e hoopoina oia ma kela aoao o ka Moana Pakipika i keia po, aka o kona puuwai aia no ia ma Mauna ala, ma ka aoao o kana, wahine aloha. Aole anei he leo ia oukou e na kaikamahine hookama a Pauahi mal loko mai o kona noho maemae ana, kona ola. aloha ana me ke kane ana i pauleie ai? E koho riaauao e ke kaikamahine Hawaii, mal pulale f ka Ike a ka maka. E koho e noho alii iluna o ka puuwai o ke kanaka oiaio, e like me l*a Pauahi i koho ai, a o ka hopena oia koho naauao ana, e ukaii ia ana ia e ke ala hauoli iloko o ka uluwehiwehi o ke aloha. 2. "He alii wahine o Pauahi 1 hilahila ole i ka hapai i na hana maikai." 1 kekahi kakahlaka, ua hoea aku la o Mr. Dole ma kona home a nonoi iaia i kumu'kula Sabati no kekahi o na papa kula Sabati ma Kawaiahao. Aole oia i manao he kulana haahaa ia, malaio iho o kona kulana aiii, aka us. ae aku oia a he mau makahiki kona noho ana he kumu o na kaikamahine Hawaii me ka paupauaho ole a na kona kaawale ana ma na aina « i waiho ai oia ia kulana ona. E na opiopio o Kameh:imeha." e hiiahiia anel o® i ka hapai ana 1 na hana maikai no kou Haku, a no kou hoakanaka?

3. "īle alii wahine puuwal aUiha o PA'ūahi." Eia 110 imua o oukou k<? ku Inau nei ke Kiahoomanao poina ole ! kana hana aloha no ka pono o na opi<> J o Hawaii. Ke hoohanohano n-A kakou iaia. a ke aioha nei kakou iain. a)!. 5 I no kona kulana alii wale no, aole no kona'haawi ana i na pono no keia'mau kula, aole no ia mau niea wale no. aka, ke hoohanohano nei kakou iaia no ka mea he wahlne maikai, he wahine i pulania me ka maemae i ka ha-, nohano o ka noho home ana. ua p.iulele iaia'ka naau o kana kane. , E na kaikamahlne ame na keiki hookanm a Pauahi, 'ne aloha anei oukou i !ka inakuahine alii o na Kula o Kamehameha? Ina he aioha, haliai aku ma na kapuai aloha o Pauahi. lliipoi ia ka inoa maikai o ke kula ana i kukulu ai no ka pono o na Keiki Hawaii. Ua lawe aku nei oukou a 'noohiwahiwa me na pua o Aiohu ma | kona he-kupapau- Mai loko ae o ko | oukou ola ana, a ma na liome a oukou e noho aku al, kui ia i mau lei pua nani mal loko mai o ko oukou ola ima. E hoomahui ana i na hana maikai, a e papahi aku i ka lei o ke aloha hitomānao ma ko oukou ola ana, a e huipu hoi nSe ka poe i hala aku m.i keia mati lalam mele inoa ona: Ka wahine ua lei maka anuenue Lei makani ua a ke kuahine Alualu wai pakkiki a ke kio wao Auau wai kehau o Lihue Aia paha i Lihue ka wahine Ke hoolono ala 1 ka hau Waikoloa I ka hanu hoohikiiele o ka mauu E walea ana paha i ka pua o ke a-a'lii. U —ke kupa o Kanaenae i ke ala e—, Aala nohenohea i ka la ka pua ilima Ka pua palauli-pehu o ke^Kaunoa Ua hoopuiou wale i ka laau I ke oho liko pua kukui o Ekinia e — He—ma-i, Oia anei e—.

Ka ma'i Garipa. He ola keia ma'i ke inu ia ka Laau Penikila i Hookahi puna liilii iioko o ka wai wela 1 hoomomona ia, a i ole mawaho iho no e hamo ai elike me ka kuhikuhi ma kela ame keia omole. He mea maikai e malama i omole o keia laau aole no ka Garipa wa le no, aka, no ke anui, kunu ame na ma'i e ae. Ka Perry Davis ka pololei. He 25 keneta ame 50 keneta % .