Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 1, 3 January 1902 — Ka Lunakanawai J.W. Kalua MAKEMAKE KAHI NUPEPA O MAUI E WAIHO MAI OIA I KA HANA [ARTICLE]

Ka Lunakanawai J.W. Kalua

MAKEMAKE KAHI NUPEPA O MAUI E WAIHO MAI OIA I KA HANA

Na Hana Imiha?a K kah» Ma* Mea. i Mak«make e, I>c®a ia I-tua. ka Noho Hanchar.o *a Kalua e Haaheo K«i Ma k'a Nupepa namu "Maūl N"ews" makou i īke iho ai i ktkahi mau manao !© koi aaa e waiho mai o Lunakanawai John W. Kaiua I ka hana, a iaa aoie ola e waiho mai ana i ka hana e noouna ia ana 1 Waslnetona kekahl mau palapala noi e hoopau mai ia?a, no ka lawa ole ma. kana hana, ame kekahi mau kujmu e ae i kupono e hoopau ia ai oia mai ka hana mai. He nuheu ano nui kela, oiai o John W. ' Kalua wale no ke kanaka Hawaii e noho 'nei ma ka noho Lunakanawai Kaapunl. \ a he kanaka hoi oia i ike la kona makau kau ma ka o:hana loio. He kanaka ola 1 ; aloha ia e na Hawall olaio, he maka- ' maka heahea a he kamaaina hookipa i ! na malihini e hīki aku ana i ke "Pani'wai o Iao." I ko makou ike ana 1 keia I mau manao ua huli koke aku la makou II na kumu ano nui e manao ia nei e noi '' aku e waiho mai oia i ka hana. Ma ka ihoike mai a ka poe o Waiiuku, o ke kuImu nui wale no ua makemoke kekahi lloio ma Wailuku e hoopau ia ae o Kalua ■ mai ka noho Lunakanawai mai a oia ! aku ma ia "wahi, a 4te imi nui nel ola l kumu e kaawaie ae ai o Kalua. Ma- ' muli o kana mau holke ua hui pu mai la kekahl hoa'loha ona e hana nei ma keia ! wahi nupepa Namu o Wailuku a elua 'e hooikaika nei e kaawale ae o Kalua. O na kumu a 4aua e manao nei ua kupono e hoopau ae la Lunakanawai John W. Kalua ola no kela malalo iho: l._O ka ona i 'ke akea, ma na alanul Aupuni, iioko o ka Luakini, s maiama ana i k>n hana ma ka Aha Hookolokolo, ame kekahi mau wahl okoa aku. 1 o__o ka hele e hul me na paahao me : ka makemake e -nol aku ia lakou e uku 'mai iala i kekahi mau dala a e hookuu wale aku oia i «ko lakou hlhia. (Ua iike ; paha la me ka olek» ana ao ua lawe oia | i ke kala kipeO 3.—O.kona mikaukau ole i ka hana ana !e hana nel, oial he'kanaka okoa ka mea ! nana e kakau nel kana mau olelo hooi holo, ame kana mau oielo ao imua o na ikiure. ! Mawaho ae o keia, ua lolie mai makou !he nruiu wahi kumu liilil e ae no kekahi a laua e makemake nel e hookomo i>u .' aku. No ke kumu hoopii mua, ua hoike mai ko Wailuku poe he oialo no he inu no ka Lunakanawai aka aole loa oia i ilts !ia ua ona- a h'.kaka paha ma na aianul Anpuni, wole hoi oia l hele aku iloko o ka Luakini me kona ona a hana paha i kekahi mau • hana kupono ole i kona kulana. a aoie nohoi oia i ona oiai e lawelawo ana i kana hana lloko o ka Aha Hooko'iokolo, a aole loa oia i ike ia ma keia niau wahl i hoike ia ua ona loa, a e hana ana hoi i kekahl xixa.n hana kupono - ole i kona kulana. He lnu no l ola aka' ma ka mea kupono me ka malalma..mtiu i kona kulana Aele ; nohoi 'ka inu ana he hana i hana ole iia nj)i kanaka hanohani;» aine na kanaka haaliaa, aka e inu anu ke kaaaka, a ina oia e .Inu ma lta mea kupono, me ka hoo pillkia ole ana aku 4 kekahi poe okoa aku, <aole loa he kuieana o keikahi ,po'e » papa wale aku iaia, Nolalla o ke 'kumu ; mua he mau olelo lmi"hala wale no ia. No ke kumu elua, oia hol kona hele e :hui me na paahao me ka makemake e uku la mai iaia kekahi m*)U kala kipe, a o hookuu wale aku hoi dia l 'ko lakou hlhia, -'he mau olelo Imiliala wale mo ia. I kailoaa ana mai o "ka ixoa o ;na paahao .i oielo ia ua hana aku ka Lunakanawai. i keia hana, ua heie koke aku la kekahl makamaka maikal « mr.au poro ia lakou Ina ua hana i'o ka Lunakanawai .1 ikela hana, sl ina ua hookuu wale la paha iakou mamull o ko lakou uku • ana rmai i ka Lunakanawai. XJa holke mal ia lakou aoie loa 1 iaana ia ia hana, a aole hookahl a lakou keneka i loaa aku i u ka Lunakanawai no ka hoopakele ; ana nsai ia lakou mai ka lima mai o ke {kanawal. l'a hana hoi ia LunaleanawHi \ t kana hana me ka pololei ame *ka maManuiJ".ka manao o ke leamawai. No 'ke kolu o na kumu hoopil, «oia hol kona makaukau oie ma ka hana mamuli 0 konaMiaawi na kekahl kanaka.tikoa e mau oleio hooholo ame kana mau olelo a'o i na kiune, he oiaio aoie no i makaukau loa ka Lunakanawai ma lea olelo Beretania, a oioi 'ma keia olelo lia hapanui o kana mau hana, .he kokua i'o no ;kona ma ka hoopomopono ana mal 1 kona manao ma Jca oleio JGteretaaia, aka o na manao no Kalua ponoi iho no ia, a o ke kakau wa3e iho no kana ma ka olelo haole. Ua makaukau ka Lunakanawai m& na me& pili kanawai aiwu -loa; ua maopopo hol iaia kana hana e hana ai. a o keia mau manao 1 kakau ia pona ponoi mai, me kona lim ponoi, .a jua kakau ia me kona muopopo i ka pololei ame ka pololel oie o 'ka nnea i kakau ia, nolaila a!a mahea ka iiemahema? Ua. maopopo ia Kalua ka olelo haaie, ua J&lki lala ke hui kamalli» me na "haole naauao me ka maopopo loa 1 ka lakou .mea e kamaiUo mai ana. koe waie no aole i hiki ia!a ke kamailio i keia olelo ;mo ka makaukau ioa. He nui na kanaka Hawail o kakou l maq>opo loa i ka oleio haole, l hHU ka hui «kamaili» we na haole naauao apau ioa me ka maopopo 1 ka lakou man olelo e alelo mai ina, koe<wale no aolo 1 hOel ia A&kou ke kakau 1 ko iakou mau manao ponoi a -kamaUio aku paha me ka xnoa["kaka maikai, iune ka pololeL Ua hemalnema oia l ka oielo Beretania, aka aoiie «>la l hemahema ma ka oihana. a e iike |3ne ka ioaa iaia o kekahl kanaka kui swno e kakau l&ona.mau manao ma ia I olelo me ka moakaka maikai. uA kupono oia ma ko kulana ana e paa neL

O na olelo imlhala wale no, aole ia he mau olelo waiwaU a olai ho kanaka naauao ka PeretUdena ma Amerika, he kanaka. hbl e lawe ole ana I na olelo hoop:i waiwai ole o kela ano. u& hibci loa la makou ke oielo ae malalla o John W. Kaioa e noho ai, a hiki i kona waiho ana mal I ka hana mamull o kona manao ponoi iho, & aoie hoi malalo o na olelo hookonokono a kekahi m&u mea I makemake e kaawale ae oia a e kekahi aku o laua ma la wahL