Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 2, 10 January 1902 — Ka Haiolelo Makahiki Hou Na Olelo Naauao a Rev. W. M. Kincaid o Kaukeano. [ARTICLE]

Ka Haiolelo Makahiki Hou

Na Olelo Naauao a Rev. W. M. Kincaid o Kaukeano.

0 Ka NohVna Hanoli o ka-Homo Kekahi o na Mea Waiwai Loa e Hooikaika ai i ka Makahiki Hou e Hiki Mai Ana. O ka haiolelo "Makahiki Hou" a Rov W. M. Kincaid o ka Luakini o Kau- ] keano kekahi haiolelo maikai ioa a e! hoao ana makou e unuhi pokole i ke-! kahi o na mea ano nui ma kana hai- j olelo. Aia kana ix»» inanao ma Kpe-: mokuna elima, a ma ka pauku 1"», ame 16. . | "Nolaila e nana oukou i holo pono 0 . like me ka poe naauao, aole me ka j poo naaupo, o malama pono ana i kA j manaw.a, Nio ka mea, he mau la ino; keia." | "Ko noi wau o ka mea hou ! v. ale no 0 hiki mai ana i ka makahiki j liou i ka hapanui o na kanaka oia ka , loJi ana ae o ka inoa mai ka 1901 a'ii ka 1902. Aole no paha ia he mea hou j oiai 0 kakau hewa ana ka hapanui oj kakou a mahope kaha hou ae i ka j hookahi a kau iho he elua ma ia wahi. Ho mea maikai aole e lilo ka lii j ki aua mai o ka makahiki hou i hoololi i wale no 0 keia wahi huahelu hookahij lele an mai. Mamuli paha 0 ka laua j aka o lilo kona hiki ana m;ii i ina-j nawa e lawe ia mai ai o k-'kahi hana | ano nui iloko 0 ko kakou ola ana. j Ua heluhelu aku nei wau ia oukou i, kekahi inau pauku mai ka huke 11 ui mai e pili ana i ka malama ana i ka manawa- Oia hoi i kou helo ana ma keia ao, o nana. ma o a maanei. 0 nana j 1 na mea e hoopomaikai ar.a i kou o].i ; ana a mai hookuu wale i ka manawo. i e holo me ka hana ole ia o kekahi han ' ! maikai. E malama i ka mana v.a, n i; ole ia eiike me ka kekahi i olelo a:. • "E kuai aku i ka manawa." K" nioj nei ka manawa me ka wikiwiki lo.n. : a ina aole kakou e maiama p.im i k t i manawa e hala ana ka manawa mai- : kai no kekahi niau hana i makomak^, ia. Mai uhauha wale i ka manaw ::. ' oiai aole hana e hiki ke hana ia ina • aohe manawa. Ua olelo ao k-:kihi k;i-; naka naauao, "O kg manawa, oia ko'u j waiwai." Ae, he waiwai io no ka rr. 1-! nawa, aka aole e loaa \va!e mai 1 j ka waiwai ke o!e e hoohana ia ka : manawa. Ua piha ka manoA'. a i ir; j hana maikai au e hana ai. E hiki mai, ana i mua 0 kela ame koia ka.naka; he manawa maikai nana e hana ai i j kekahi hana maikai, a ina oia e hana.i nona na painaikai, aka ina oui 0 uha-; uha wale ana i ka manavva. <-ia no 1: 1 n:*o ana. ' Ke hoomanao nei wau i ko'u wahi wa e uuku ana n«>. Ua h- 'o aku wuu : me ko'u nfakuahine no ke kulanakauhate o Nu loka. Ua ioaa ia'u ia ma- , nawa he mau wahi kenikeni a ua manao hoi wau ua waiwai I -a ia wati i; ka ioaa ana ia'u o keia inau vahi ke- • nikeni. Aole no he nui ioa. a ina wau j e hoike aku ana e ike ana oukou ho uuku loa. I kokahi ia ua hoU- aku ! e hoioholo a iko aku la wau i kokahī . mea i'.oko o kekahi hale kuai a'u i ; makemake loa ai. Ua n:nau aku l:i j wau i ke kumukual a i ka heike ana' ia mai, aole i loaa ia'u ka ike e ho aku aole o*u makemake. aka ua kual' aku la 1 ka loaa ana mai ia'u | ua ike iho la. wau aole no wau 1 ma-i kemake ioa i koia mea. aka ua aku la ka'u kala, a ua neie wau.Aole auanei kakou i uhauha wale aku i k> lakou inau loua, i ka manawa ma.k u raa kekahi mau mea a kakou i make- ' nuHke ole ai? I ka loaa ana nvxi oi.; mau moa aole anel kakou i ike iho ao!e he waiwal ioa. aka ua li'o aku la ko kala, ua hala aku ia ka manawa mai-: kai? A i k» kakou hiki ana ak\! i na Sa ',v v;>h}na. a huii mai e nana U. h«;;: < e ike ana kaki.ni i ka nui o k.i nianav,ii maikai a kakou i hoolei w;tU» ?.ku ai. Ua nui ka maaawi: inaikai i h.:»-.r.xi li n.ai ia kakou, ua lawa kakv;i t ka nawa o hana ni 1 na har:a «• r?.. kai ai kakou, aka ua «»?:•• ■ • k.i manawa a hiki i ka haia aua u r;a la maikai Ke h<K>manao uti wau i ka > > k'ekahi kanaki naaua»? i kanoha ia v. hana i kokahi niau buki» n-> k.\ hoīk •• ike ana i na all! I ka lak m hana mai- [ kai e hana ai. am* nn m.-a y>:H i ki noho alii ann. a me na nn.; r<> i ?>ono i na al:i ke ike. Ua h >ohal oia i kekahi mau makahīki ma k-.-Li ha na. a i ka paa ana ua piha ho ehva huke nunui. Ua t \we mai ; t o;a i k*-U n>a« f»uke imua o ka Moi a k >$ aku ia e vks;ia mai kona uku o ka hana ana. l'a iha la ka Moi a man«» oīa ua nui I »a kvia kumukuai a aoie oīa 1 trt;tk~n;ak** e uku aku. Me ka huhu ua hana ina ia he ekolu buke a koe mat la hī.»- eano wal»? niv Ua hoi hou mai ia. na e hui nw ka Moi a hoi-

1 niai la he e«~n«> wa!-?- no buks. j la makemake n> oia ī k:* kunrukuai ■ mua, 3.ki ua nui loa, a ai>!e no i wa-' Ikemake ka Moi e kuai; l*a h*le h'>u • | aku la ota nie ka huhu a hana ino bou . • ia he ekola buke. a koe iho la he ekos:« : ■ vt ale no. I koaa hoi hou ani mai ua h> x < | keike aku ia ela 5 ka Moi he eko!» i | wale rio buke ! ko«. l*a ike ih> •?. k i ■ ! Moi ke p-iu aku r«,u keia ro4u buke : :waiwal 1 >2 * ka hn.ni int> wa'e ia. a ina aoie oiū * kual ana i na buke i kee e neie ! >a ans. u i ae aku la oia e; kuai a uku aku ia i ka huina kala t koi : i mal no eiwa bukV. Aele auane;! pe.'a kakou? He nui na waiwai i hiki :naf Imua 0" kakou i ko kakou wa o^i-, » opio aka ua kiloi waie ia a i ka nui • ana. ae ua ij:is! hou mai la keia mau | waiwai, aole he nui loa aka ua lawa | maikai. aka aole no kak'm i lawe mai |a malama, a i ka hiki anu mai »> na | Ia poohina akahi no kakou a ike aku i I ka waiwai a kuai aku 5a kakou i ki : S manawa me ke kuinukuai nui, oiai he | mau wāhi la iielu wal? no k»e. | "Eia kakou ke ku nei ma k i ipuka! :e komo aku ai iloko o ka makahlki 1 | hou a he makahīki hoi ia i haukae «»W j | i na hana o ka makahiki i hala. E wai- ! : ho mai ana ia makahiki a na ke!a am r | i keia e kakau i kona moolelo. He ka- ! !ana aiai ke waiho mai nei iniua o j kakou, me na pomaikai apau. ine na • mea maikai apau e waiho mai ana, i ; mi kakou e koho. Malia paha ke iini 1 nei ka hapanui o kakou elike me k*i | ka mea haku mele i mele ae ai. i "E ka makahiki kahiko, mai hele aku oe, I Fa loihi kou noho ana me makou. i I'a lawe mai oe i na hauoli ana, i i E ka makahiki kahiko, aole oe e j i hele-' j | Aka aole loa e hiki ke paa ia mai j j oia, E hele ana oia me kana mau pono | apau. Malia paha ke olelo nei kekahi I o kakou, ina e hoihoi hou ia mai ka | makahiki i hala e hoolilo no wau ia'u ( i kanaka maikai. Aoie pela, ua paa | kau mau, hana i hana ai ia makahiki a eia aku he makahiki hou.., Ua olel.) ae kekahi kanaka naauao, ua puka inai he lima a ua kakau iho, a i ka paa ana ua nee aku la oia, a aole iV.e, j aohe mana e hiki ke holoi ae. Aole hoi ( e hiki i na waimaka ke holoi ae." ! Aohe he waiwai o ka noonoo in>>, i wale ana aku i na hana maikaf ole i j hana ia, oiai ua paa aku la ia, a e mau ana ma ka buke hoomanao, aka e hoolilo kakou i na hewa i har.ai;i i ka makahiki i hala. i mau mea e a'o mai ana ia kakou e noonoo i k:i ia i ka makahiki e neo uei, i nu<u nua e ao mai ana ia kakou e noono■ > i k:; makahiki hou e hiki mai ana. i-; w:ūho ae kakou i ka aoao o ka makahiki | i hala, i kakauia me na mea i :iaiv. j ia, a e nana ae hoi kakou i ka aea■> ! 0 ka makahiki hou e hiki mai j ka makahiki mnemae. a ia'u e n;\n:t j aku nei iloko oia makahiki, o ka'u e makemake nei e kakau iloko o ke o'.a ana o kela ame leeia, "A Happy Xev. Year, i kakau ia me na hua nunui. ak:i I aole e hiki ana ia'u ke kakau oiai na | kela ame keia e kakau ana nona ili \ Ina no ka pono a no ka hewa pnha ' na kela ame keia no e kakau ana. E ! haawi i kekahi v/ahi noonoo maikai ' uuku mamua o ka hana ana i kekahi hana iloko o ka makahiki hou e hiki mai ana. E ku iho a ninau he hana inaikai anei keia a'u e hana nei aoio paha? -Mai olelo wale e haalele ana oe i keia hana ino a i ke!a hana ino. aka aole he hooko i ka mea i olelo iaUa hiki loa i kekahi kanaka i inn, ae j 1 kona kiaha hope loa ke olelo ae aole { wau e inu hou ana, oiai ua pau aku lr. ! kona makewai ia manaw a. Aka i ka | manawa e maaloo ae ai kona puu e oli' j Io hou ae ana oia "Ono hou mai lu ka ( hoi'ka wai o ka l>ia, a hoi iiou al.u no ilaila." Ua oi ae ka maikai o n i i hana maikai i hana ia, mamua o m. | h;*na m:iikai i olelo wnle Ui no a j ole ia. x I Kia kekahi mea nui a*u i makemak-'- \ ia kakou e noonoo nnimua o ke kf.kar i ajsa iiuaa o ka makahiki hou e hiki mai ar.a. E lawe mai kak<m i kekahi me - *. ano nui. kekahi mea maikal \ >a, a k" u j imua o kakou a e ola V;:.kou no ka ; hana - nna ia hana. e lilo ia hana i : hoku a!k;!i no ko ke.kou ola ana. H nir.au iho kela ame keia. "li'eaha la k i • waiwai o 'ko'u o!e ana? īīeaha la a : hnna niaikai !oa a'u " h-iiia ai I waiwai; n\ leeia |>ia ana ? Heaha »a- ka pahu hopu a'u e hoao n;i loaa aku ia'u? i Ta hi«ike ia ae e na kanaka naauao | ua hiihi iki aku ke oia ana o na k.\- | naka i kei man makahiki mamua o j kekahi mau r.vaV:ih : .ki i haki aku nei. | r.k:i lieal.a ka walwai o ke ola ana aku | ina a■•Me he vr;!wai e !oaa mai ana sna | ia ola ana. Aole o ke a!a ana ae, a ai ; a ma r -na a hoi hiamoe ka mi-a e wai-; wai a: o k<-ia ola aaa, ak.i <> ka. hana ; ana i ka hana »• ike ia ai ka waiwni oJ kou o'a ana. Ao'e o ke o'a ana a hoi; aku v - he i kou kamaa i ka po nia ae ] komo hou i ke kakahlaka ka mea nui, < aka o ka haike ana aku i kokahl mau , ?v.tna e pen > ai kau mau hoakanaka. li.-a:nana> ia ai oe. ._ l Ke ne: wau 5 ka mooSe!s o kekahi kanaka i hele aku imua o na • kauka no koha nawaliwali. Mahope «.». ka nana ;i;:a mni o na kauka i kona . ma'i ru- kekahi manawa ua olelo mai ! la lakou aole e loihi loa ana koaa ola ' ana, a he "hookahi wale no hana e» ioihi iki ai o kona oia ana oia kuna; hele ana a kuai i kekahi lio maikai. I lu>k> Uo wale no kana hana a nana e! Tr:.iUijna ponoi keia lio, hanai i ka ai. i h nuau hana I na hana apau loa e; s>i!i ana i keia li >. « l"a minoaka Ih > la kanaka a! pane aku !a. "U<\ m.anao -.r.ei ouk:»u ua ::;aken:ake wnu e »>!a he uru; kun;an;ulna hou «ku mahina * w;«Je J no o ka hale lio rv.> ki hana I k?- ■, kahi hana e wai„-a; n.'. k <'a wia ana? • Ao!e o ka ieiki o ■» .-.]■} a:;a ka'a a make-mak,- net. e.ka \.i iv:i >• •: ha r v.'. maikal a'u e * ;u k.<. ; n;'inn**a ;->ko!e 1 ia ;n.i 1 ia'u e O keU iho 2a ka mulka:. A->- 1 ka ir:.t : ka r.r.ī n kan r.r!a. i ka euS ;> kau m-.t e hu; ana, na i,\ ano, aka e r».v , r:-v> i i kekahi ha.eia nialkai e ha.na ; ai. i kekak; hana r ai '. mau hv*akao.\.ka. a e haawi l k»u ikaika • arau nri "ka hann u* hana. K n-a- . :ia ae kak-u i ke kalana a.iai o ka ! makahiki hou e waiho n*" n>amua > kak .>u- I ka hala ana ae o ke;a , kahiki hou e a ara fcekt a?r- ■ kda e kakau nena iho. Heaha ar.a La . kekahi mau mea nui a kakou e kiikau ; ai Ke manao uei wau he sehulr-hu •• kakau ana i ka huaolelo "K a h >aliU> o';a ka mea nul loa a 'uik-u; e' ola ai a e b%n& al me ko lakou ikaika I apau. He hana maikai i'o no la, aka| tnai h~K*puloa i ko.kakou ikaika iua- j | laila ka eana ole ae I kekahi rpau; : mea i oi a« lea walwai. He wai- \

i . r . ■ 1 wai i''> n > ke kala. ina ka.-%>ti ■ku ihu ai:a a. n-.in-i aie. i:.'* mau waiw.n i hiUi ke hw.-.i ia me ke kala. Mat {haawi i kou iir a maikai, i k«.»u ol:j at;;e !ke ••'!a <» lih.ine :i > k- k-'a. K iu< >- | n••»•.» k.;k .<u I kvla mau n;->a mamua •> | k«» k-'.k«'U kn.k:'ji. nna i ka huaole! : > i"k;" , i:i" r\'i!uni ...'k'.» kak u e.on•> k v ' !ki hou. I -i;.i hikl i:i ka'ou ke kakau ; k » ; hua.>'-.-lo "Mana" ma ka makahlki h ! A-■-• o kn mana i ka loin aj:a i na : h.ma h'.puwale. rik:i ka n*an?.. k;: i!:e ' n:a ?r» linna nri.:i:"ii. Ai»*v r. :'.•>! hau- ; *>Ii n'na kakou I ' ? --ai ia •• na : !:cr/!oh;i ma keka'ai k'.ilana h:': ■ knn:»; <"> k<-!a m:;r.a e hapa! ;;aa i k : iiuna oia h.i ne-a nu'. Elraa a:ni pajhn k.a mnna hiili ku'.a. e I*.» a:i.>. panu :ka n;::n:>, '• p':i ae ai a i; > n:a ! !>ar,a i:'>ikoi «> ka aina. aka a ; -!e ?. |ra m-.'.a malka!. He e!ua an • «-« ka (an'a •» ke kala. !v«»ka!:i "ia ka li< a * • ana e ainnu nv ka nana < ! • i k t p.«:? '• ;o hai. a heokahi ma ka'imi .ma nv.Ika polai' i ame ka hoopīllkla e-.e a\u ;;a hni. K imi k- l !a ana k kela k.Muika i |ke kala, aka mai hoopllikia i k«>u h-a i kanaka. I! imi k- ! i ame koia a•• • ■•- :lilo t i ke ka'.a i Im'.a ia'.a, aka r:v i !;•> »- ! I:!o'aku I ke ka'a a hai m» k -u po- • malkai. E pli kehi axu> keīa ma k* 'kulana kiekie e lona ana ia;a. ina nae •ua k-«p*»:i.H oia n> ii wahl. a li.a nja r ki>na pii ana ao!e >>i\ •"• h--»opl!ik»a ar.a i k'Uia hoakanaka. o ka mea nui I-a ir-a keia ola ana o:•< ka h-»a-> J».na * hooHt'> i keia no i a■» ■ au i !h i v. ihl maikai no kou mau !•: -akanaka e o!a ai. I wahi hemolele. [ O kekahi mea i kikl k.«- kakau H »•; i ■ka hauoli ana. O k.--Kah; oi.t ka u!u ana rra! o na hana maika!. I ka huH ana I na lealea mai m-onoo ia wale i |bo no aka e i>u aku i ka fc;uiioli o kou r.:au hoakarakv<. F u!u ana 1 na mea e!a apau■ I' ulu kaki>u ma na ; hana p>n >, •"• h<>oikaika ■' u'u n > k I prno o keu m:n; ho.--:kanak:>.. O ka mea huna o ka h-i: M ar i : ka makahikl hou, o;a ka m a I - '?!o la n > ka hiku ,iesu. "l\i he'e o!a rr.a keīa ao e hana 'ana i ka hana maikai." ■ Ua hiki mai ka maka':iki hou. a « !:'sce me k&'u i h<»t:ihe!u aku neh "X"ki!!a„ e nan.a euk-'-u i hv'e r<>« * • r;--. ka p'"»e a •:•• : ; .e k : *" ' r., 5^ - •. »» n:;;l..».r>a - ar:a . >■ • " ." r. . ■.• :». n\> ka r:Ha, h-' r.. a ; i %•• k- e" V * !-•. *• :-n e ii! .• ko'a .. :". '• "'• V fih- j t"• V.:. - ' * r \l. :• i v i•, -'«.iu ":.ei ; a k..k-- '" ■ "- ; n. - '•. K r:.i: i•, : • • ■ O k • I h&la. -V •■ i; ! ' •mi;: i; ;:;:v u\. i R-a-.t r-<- i i*: .. .•r • !M r,::-x k*i k< r* m.";