Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 5, 31 January 1902 — Page 4
| This text was transcribed by: | Cheryl Mokuau |
| This work is dedicated to: | Dawn |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
4 January 31 1902
Olai hoi ka wai e kahe la, o kana mele e mele mai ana:
“He aloha kaawe—a he aloha kupouli.”
Aka, “aole loa e wili hou ana ka halewili me ka wai o ka wa i haia ae.
(Ka Hopena.)
Hoike Hui o na Kula Sabati o Hawaii Komohana.
E malamala ana ka Hoike Hui o na Kula Sabati o kahi i haila maluna, e noho ana i ka pohu lai malino o Ehu a hoea loa aku i ka wai naukeuku i ke poo, a hui pu mai hoi me ke “Kaikauhaa a ka malihini,” ke hiki aku i ka hora 10 A.M. o ka la 9 o March A.D. 1902, ma ka Luakini o Mokuaikaua ma Kailua, Kona Akau, Hawaii.
Penei na Haawina:
Haawina o Okatoba M.H. 1901, i a
Kekaha:
Haawina o Novemba M.H. 1901 ia
Punaluu ame Waiohinu.
Haawina o Dec. 1901, ia Milolii ame
Kaohe.
Haawina o Jan. 1902 ia Pukaana.
Haawina o Feb. 1902 ia Kealakekua.
Haawina o March 1902 ia Kelani ame
Kailua.
Na Himeni Hui:
“Hoku Ao Nani,” aoao 149, 251, 97, 220, 172 ame 173.
La oukou e na Kula Sabati i hoikeia maluna`e nei, ua hauoli nui ia oukou a pau e hiki mai ma ko kakou kahua heihei lani i haila ae @a, ke ole na mea alai la oukou ma ke alahele ma keia mua aku,a hiki i ka la e uniki ai.
Nui ku`u hauoli ia`u mau keiki o na Kula Sabati o Hawaii Komohana, ke hui pu mai kakou apau ma ia la imua o na iaia o ka Ahahui Eunalio o ka Mokupuni o Hawaii; alaila, he Iubile nui ana ka hoi keia nou e Hawaii Komohana, a e mau auanei ke O ana o keia mau huaolelo: “Ua mau ka Ea o ka Aina i ka pono.: “O ka pono ka mea nana i hookiekie i ka lahui kanaka.” ‘imau ka hanohano ma ko kakou mau aina.”
Imua e na Kula Sabati o Hawaii Komohana, a kau mai ka lei nani mao. E makaukau na Kula Sabati i na Haa wina i haawiia ame na Himeni i pili i ka Haawina. Me ka hauoli la oukou.
AHAHUI KULA SABATI.
E noho ana ka Aahahui Kula Sabati o ka Mokupuni o Hawaii, ma ka luakini o Mokuaikaua ma Kailua Kona Akau, Hakail, ke hiki aku i ka hora 10 A.M. o ka la 8 o March A.D. 1902
Ua makemake nui ia na hoa apau o kela Aha, a pau e akoakoa ae i ka manawa i haila ae la maluna.
DAVID ALAWA.
Holualoa, N. Kona, Hawaii Jan. 27 th , 1903.
Moolelo Ahahui Kula Sabati o ka Mokupuni o Oahu.
Ua noho ka A. H. K. S. o ka Mokupuni o Oahu ma ka luakini makua o Kawaiahao i ka hora 9 a.m. o ka la 3 o Oct. 1901.
Ua hoomakaia na hana me ka himeni ma ka aoaoa 103 o ka oHku Ao Nani a me ka pule mai ka Rev. J. Naaia Nui.
Waiho mai o E P. Aikue i ka inoa o H. K. Meemano i lunahoonaiala no ka manawa. Aponoia.
Na M. K. Nakuina hoi i ko D.W. Keliiokamoku i kakauolelo no ka manawa, ua aponoia.
Hoomaopopoia na lala o ka la i hiki mai penei:
Kawaiahao—Aole K. K. S.—Simeona K. Nawaa Elele
Kaumakapili—M. K. Nakuina Hope K. K. S.) S. K. Kamaiopili Elele.
Kalihi ame Moanalua Jos. K. Malao Jr. (K. K. S.) J. N. Kaai Elele.
Ewa H. K. Meemano (K. K. S.) D. W. Keliiokamoku, Elele. Waianae S. Mapu (K. K. S.) S. Keauiaole, Elele. Waialua J. A. Awai, Elele, Hauula aole Elele, Waikane Ed. K. Haleakala Elele. Kaneohe J. U. Kaailua, Elele.
Na hoakuka oia no na kahu ekalesia, na elele ekalesia ame na poe kupono e ae i akoakoa mai.
Waiho mai ka lunahoomalu i na inoa o na Kahu Kula Sabati Nui, E. M. Nakauina E. P. Aikue, ame Jos. K. Malao Jr. i Komite imi kumuhana.
Oiai ke komite i kaawale aku ai no ka lakou hana, ua noi mai ka Rev. J. M. Esera e kohoia na luna nui o ka Aha. Aponoia ke noi.
Nana no i noi mai e lilo na luna nui i kohola no ka manawa, i mau luna nui n o keia kau o ka Aha, aponoia.
Hoike hapa a ke komite imi kumuhana. Na M. K. Nakuina i heluhelu mai i ka hoike hapa a ke komite imikumuhana penei:
1. Hapaha hora haipule 3. Hoike kihapai a na elele. E. Hoike Papa He lu a na Kahu Kula Sabati. Aponoia. 4. Hoike a na.
5. Koho ana i na Elele a keia Aha i ka Aha Hui Kula Sabati Nui o ka Pae Aina.
6. Na hana hou. Aponoia.
Na Rev. S. K. Oili i noi mai e hooneeia na hana imua, oiai ua pau ke kumuhana @ i ku hanaia nolaila ua noi mai oia e hapai mua ia ke kumuhana @ ka hoike a na K. K. S. Nui. Aponoia ke noi.
Na M. K. Nakuina i kana hoike no na Kula Sabati o na Kona. He elua mahele o kana hoike ka mua, no na hana i hanaia m na Kula Sabati.
Ka lua, kona mau manao alakai no na Kula Sabati malalo o kona malu. Na aponoia ka hoike a ua noi la mai e hoopukaia ma ka Nupepa Kuokoa.
Na E. P. Aikue i heluhelu mai i ka na hoike no na kula sabati malalo o kona malu, ua aponoia kana hoike.
Hapalia ka noonoo ana i ka kumuhana @ na ke kakauolelo i heluhelu i ka hoike elele o Kawaiahao.
Noi mai o S. K. Oili e lawela ka hoike a noonoo. Aponoia.
Ua noonoia keia wahi o ka hoike e pili ana no ka buke “Ka Hoahana” oiai aole ka elele imua o na Aha. Nolaila ua noi ia mai na na Kahu Kula Sabati nui no e hui aku me na Kula Sabati malalo o ko laua malu, a hoomaopopo pono aku i ka manao o ka “Aha Hui Paoaiua” no ka buke “Ka @. Aponoia.
@ J. N. Kaai i ko Kalihi ame Moa [@the beginning of the next four lines are blackened]
@me na hooponopono, na
@i ko Ewa aponoia
@i ko Waianae aponoia.
@i @ Waialua aponoia,
Na Ed. K. Haleakala i ko Waikane aponoia, na J. Kailua i ko Kaneohe aponoia.
Hapai ia ka noonoo ana i ke kumuhana 5 na ke kakauolelo i heluheli i ka hoike Papa Hele o ke Kula Sabati o Kawaiahao Kaumakapili (aole), na J K. Malao i ko Kali ame Moanalua na H. K. Meemano i ko Ewa, na S. Mapu i ka Waianae.
Ua aponoia keia mau hoike ae la maluna me na hooponopono e pili ana i ka averika hele mau.
Hapalia ke kumuhana 5 na elele i ka Aha Nui D. K. Keliiokamoku, J. K. Malao Jr. E. K. Haleakala ame J. A. Awai. Aponoia.
Ia D. W. Keliiokamoku ame J. K. Maiao Jr na hana o ka Aha.
Ia E. K. Haleakala ame J. A. Awai komite o na hoike kihapai. Noonoo ia ke kumuhana na s.H. Oni i waiho mai he noi, e noono keia Aha a hooholo i uku no na lilo o na elele a keia Aha e hele ai i ka Aha Nui, a e l@ la i hana hou na kela Aha e noonoo ai. Aponoia. Nana no i $15.00 dala pa kahi, a e auhau ia maluna o na Kula Sabati apau o keia Mokupuni a penei ka mahele ana, no na kula sabati o na kona he $40 dala no na Koolau he $20., a o na Kahu Kula Sabati Nui no na Komite imi no keia mau dala. Aponoia ke noi.
Na Rev. J. K. Poai he noi e pai la ke Kumuhana o ka Aha Hui Kula Sabati o ka Mokupuni o Oahu nei. Aponoia.
Noi mai o Rev. J. M. Ezera e waihoia ka hana no ke pa`i ana i ke kumukanawai o keia Aha ma ka lima o kekahi komite, a o ua komite la oia no ka Rev. E. S Timoteo. Aponoia pela.
Hoike hapa a ke komite imi kumuhana 7 ka buke “Ka Hoahana.” 8 Hoike a ke Komite Hoeueu o na Kula sabati 9 Kahi ame ka manawa e noho hou ai o kela Aha. Aponoia.
Hapalia ka noonoo ana no ke kumuhana 7. Ua kamailio nui na lala o ka Aha maluna o keia kumuhana no ka pono o keia buke, a ma ka noonoo a kaheleia ana ua hooholoia keia manao.
E hoomahuahua hu ae kela ame keia Kula Sabati i ka heluna o ka lakou mau buke e lawe ai i kela ame keia hapaha.
No ke Kula Sabati o Kawaiahao he 70 buke, no ke kula o Kaumakapili he 80, no ke kula o Kaumakapili he 80, no ke kula o Kalihi ame Moanalua he 80, no ke kula o Ewa he 40, no ke kula o Waianae he 30, no ke kula o Waialua he 30, no ke kula o Hauula he 5, no ke kula o Waikane he 20 no ke kula o Kaneohe he 20, Huina he 315.
Na Rev. J. M. Exera i waiho mai he noi oia hoi e lilo kela ame keia sabati hope o kela ame keia hapaha i la e lulu ai na Kula Sabati o kela Mokupuni i ka lakou haawina dala no ka lakou mau buke. Aponoia ke noi. Noi mai o Rev. E. S. Timoteo e hapai hou ia ka noonoo ka hoike pakui a ke Kahu kula sabati nui o na Kona, a e noonoo pakahila na hana i hoomaopopoia ma ua hoike la he mau hanaia e hooholomuaia ai na kula sabati. Hooholoia e lawe a noonoo. Heluheluia ka manao hua, penei: E malama ia i hookahi hoi ke hui o na kula sabati o Ewa, Waianae ame Makua i kla ame keia makahiki, a pela pu no hoi na kula sabati o Kawaiahao, Kaumakapili ame Kalihi ame Moanalua, ma kahi ame ka manawa a na kahu kula sabati o keia mau kula sabati e hooholo ai. Ina nae e malama ia ana ka aha hui paeaina ma Honolulu alailaa e kapaia kekahi hoike hui, a e hoike hui na kula sabati apau o ka mokupuni o Oahu nei ma Honolulu nei. Noi mai o Rev. J. M. Ezera na ke kahu kula sabati nui no e hooponoponoia manao me na kahu kula sabati apana, apon oia,
Manao 2 ua pili keia manawa no ka malama ana i mau anaina hoolaulea no na haumana kula sabati ame ko lakou mau hoa`loha. E manaoia he mau hana ia e hoomahuahua ae ai i ka launa aloha ana ma na han apono loaa hou he mau haumana hou no na kula sabati. Aponoia keia manao. E O na ma nao ua pili ia i na kahu ekalesia, he mea pono ia lakou e komo pu e nana i na hana o ke Kula Sabati. Na Rev. J. M. Ezera i noi mai e kapaela keia manao. O na kahu kula sabati ke pono e hui mai me na kahu ekalesia a kuka pu no na mea e holomua ai ke kula sabati. Ae ia ke noi. 4 ua pili kela manao i na luna ekalesia e kono ana ia lakou e lilo lakou i poe paipai i na makua mea keiki e hoouna a ka lakou mau keiki i ke kula sabati. Aponoia keia manao.
Elima, ua pili kela manao i na hoahanau e pono lakou e hoomanao e hoouna i ka lakou mau keiki a moopuna paha i ke kula sabati.
Aponoia, kela manao.
Eono. No na kahu kula sabati keia manao oia hoi he mea pono ia lakou e hele-e ike i na kumu ame na haumana a e hoomaopopo pu i na haawina.
Aponoia.
Ehiku, ua like no ka manao o keia me ko kela ae la maluna oia hoi e kono ana no i na kumu kula sabati e imi no i na haawina i makaukau ai ma ke ao ana. Aponoia
Ewalu, pili keia i ke kula ana i na kumu. I hookahi la o ka pule no keia hana, ua makemake ia ke Kahu ekalesia kahu kula sabati na kumu papa ame na poe e ae no keia hana. Ua aponoia kela mau manao elike me ia maluna ae la. Ua kauohaia na kula Sabati e hana a hooko i keia mau ma nao alakai.
Hapai ia ke kumuhana ewalu, na Mr. Teo Richard ke komite hoeueu o na kula sabati i hoike waha mai i kona mau manao e pili ana i na mea e holo mua ai na kula sabati wahi ana o ka hooikaika mau no me ka pauaho ole kekahi mau mea no la e kokua nui ai i na hana o na kula sabati. Aponoia kana hoike.
Hiwa na Rev. J. M. Ezera i noi mai e hoopanee kela Aha a noho hou ma kahi ame ka manawa e noho ai o ka Aha Makua. Aponoia. Hoopaneeia na hapa me ka himeni H. A. N. aoao @ ame ka pule mai la E. P. Aikue mai i ka hora 12:35
D.W. KELIIOKAMOKU,
Honolulu Okatoba 3 1901.
AHAHUI EUANELIO
E NOHO ANA KA Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Hawaii ma ka luakini o Mokuaikaua ma Kailua Kona Akau. Hawaii, ke hiki aku i ka hora 10 A.M. o ka la 5 o March 1903, ke kukakahiaka ka “mauna Loa” i Kailua, mamua ae o ka hora 10 A.M.
Na oluolu na hoa o ka Aaha e uleu mai. No ka maopopo ole i ka Kakauolelo, ke hoolaha aku nei ka Luna Hoomalu.
W. M. KALAIWAA.
Luna Hoomalu
Kailua Ianuari 27, @
KA ONA MILIONA CLAUS SPRECKELS
Kona pii ana mai ka ilihune a hiki i ka loaa ana o na Miliona.
I ka Iwakalua Kumamalima o Kona Mau Makahiki he Wahi Kanaka Hana Wale No Oia No Loko o Kekahi Hale Kuai Mea Ai Ma Kalekona. Amerika, a i Keia La He Ona Miliona.
UA KAULANA ka inoa o Claus Spreckels (Kapekala ka Ona Miliona ma Hawaii nei a ma Kaleponi aka ina kakou e huli aku he kanalima makahiki i hala aku nei e ike ana kakou laia i ka iwakalua kumamalua o kona mau makahiki e noho ana ma ke ano he wahi keiki hana no loko o kekahi hale kuai mea ai ma ke kulana kauhale o Kalekona, Amerika. I kona haalele ana ia Kelemania kona aina ha nau, aole ona ike i ka olelo Beretania, a he wahi keiki hoi oia aole i hoonaauao maikai ia. Hiki ma Kalekona ua hoomaka oie e lawelawe i kekahi mau hana liiili a hiki wale no i kona hlo ana i kupakako iloko o kekahi wahi hale kuai mea ai ma keia kulanakauhale. Iloko o 18 makahiki ua lilo keia hale kuai iaia. Iloko o keia mau mahina ana e hana ana ma keia halekuai ua hoouluulu oia i kana mau loaa a hiki i ka nui kupono ana ua kuai koke oia i keia hale kuai. Mai kela wahi aku ua hoi oia no Nu Ioka. Ma keia wahi ua kuai Bata ame na hua moa oia no kekahi manawa loihi. Iloko o ka makahiki 1856 ua hoi mai la oia me kona ohana a noho ma Kapalakiko. E eli gula ana o Kaleponi ia mau la. Ua kukula iho la oia he hale kuai mea ai ma Kapalakiko a aole i loihi loa mai keia manawa mai ua loaa iaia he $50,000.00. Ua lawa keia mau kala nona e noho ai a pau kona ola me ka nele ole i ke kala, aka aole oia i noho malie. Ua kuai aku oia he hale hana bia. Aole i loihi loa mai ua kuai hou aku la oia i keia hale hana bia no $75,000.00
I kona manawa e noho ana ma ka hana kuai mea ai ua ike oia i ka waiwai o ke kopaa, a no keia kumu ua kuai aku la oia i kekahi hapa o na kea o kekahi hale hoomaemae kopaa a hiki i ka loaa ana o ke ko keokeo. Mamuli o ke akamai o kana hookele ana ua lilo loa iaia keia hale hoomaemae ko iloko o na makahiki pokole loa. Hookomo hou ia kekahi mau miki hou e ia a iloko o na makahiki pokole mahope mai ua kuai ia aku la keia hale hoomaemae ko no kekahi kumukuai nui loa. I keia manawa ua haalele iho la oia ia Amerika a hoi aku la no Kelemania no ka imi ana i ka ike e pili ana i ka hana kopaa. No kekahi manawa ua noho oia ma ke ano he wahi kanaka hana no kekahi o na mahiko malaila, no kekahi uku haahaa loa hoi. I keia manawa ana e hana ana malaila ua imi nui aku oia i ka ike e pili ana i keia hana.
I ka loaa ana iaia o keia ike ua haalele aku la oia ia Kelemania a hoi hou mai la no Kapalakiko. Ua kukulu hou ae la oia i hale hoomaemae kopaa nona. He wahi hale laau ka mua, a iloko o eha makahiki ua ku ae la kekahi hale pohaku mui. He ekolu hale hoomaemae kopaa i keia manawa a mamuli o ko ia nei akamai ame ka nui o kana kala ua pau loa keia mau hale ikolu malalo ona. Ua hana hou ia e Ka Ona Miliona kekahi mau mikini hou e hooemi mai ana i ka manawa e hoomaemae ia ai ke kopaa a hiki i ka lilo ana i kopaa keokeo. Ua loaa iaia kekahi puu dala nui loa i keia manawa, aka aole oia i noho malie iho.
Ua ike mau oia i ke komo mau aku o ke kopaa mai Hawaii nei aku ia manawa a hoohoio iho la oia e hele mai i Hawaii nei e kuai ai i aina kanu ko nona. I ka holo ana o ka aelike kuikahi mawaena o Amerika ame Hawaii nei i ke au e noho Moi ana o Kalakaua ua hoomaka oia e kuai i keia ma hiko ona ma Maui. Ua loaa iaia he 10 000 eka aina waiwai ole ia mau la no ka loaa ole o ka wai. Ua eli la eia kekahi auwai he 14 kapuai ke akea, 3 kapuai ka hohoau, e wawahi ana hoi i kekahi mau pohaku nunui i manao ole ia ai e hiki ana. Ua hiki aku kona lilo no keia auwai wale no i ka $500,000 Mai kela manawa mai ua hoomaka kona ike la ana he “Moi no ke Kopaa.”
I ka makahiki 1@ ua hoi hou aki ia oia no Kaleponi a ia, manawa i hoomaka mai ai kekahi mau haole waiwai o Nu Ioka e paio me ia. Ua haawi mai ia keia mau haole waiwai iaia he $1.000,000.00 no kona mau waiwai apau loa, me ka olelo pu ana mai iaiai ina aole oia e ae aku ana i ko lakou makemake e paio ana lakou me ia a hiki i ke poho ana o kona mau waiwai apau loa. Ua hoole la aku la ka lakou mau olelo hooweliweli a la manawa i hoomaka ai ke kaua mawaena o lakou. Ua ike ka Ona Miliona i ka nui maoli o kona pilikia. Ua kuai la na kopaa mai Nu Ioka mai ame na Panalaau o ka hikina no kekahi kumu kuai haahaa loa ma Kapalakiko a ma Nu Ioka ma ua kuai la no na kumukuai e loaa ai ka puka la lakou. Ma kela hana ana ua hiki loa ia lakou ke kuai hoemi loa ma Kapalakiko me ko lakou poho ole oiai e loaa ana na kala poho ma Ka@ mai ka lakou ma kopaa mai e kuai ana ma Nu Ioka Mamuli o keia hana ua nui loa ke poho o ka Ona Miliona.
Aka aole oia i haawi pio. Ua ike iho la oia he hookahi wale no ana hana pono o ka loaa apa iaia o kekahi wahi e kuai ai i kana mau kopaa ma Nu Ioka ame na Panalaau o ka Hikina. Ua hoomaka koke oia e kikulu i kekahi hale hoomaemae kopaa nona ma Filedelfia. Ua hoolilo o Kapekala he $5,000,000.00 no keia hale hana kopaa ona ma keia wahi a ua loaa iaia kekahi hale maikai me na mea hana maikai loa. I keia manawa oia i hookomo aku ai i kana kopaa ma na kulana kauhale nui o ka hikina. Ua hiki hou ole i kela mau hui ke kuai hoopii loa i ka lakou kopaa ma ka hikina a kuai hooemi loa hoi ma Kaleponi. Ike lakou ua lanakila o Kapekaia, a ia manawa i hele mai ai e hana aelike me ka Ona Miliona.
I keia manawa ua hoomaka ae la oia e hooholo i kekahi mau moku mawaena o Kaleponi ame Hawaii nei. Ma keia hana ana ua lilo iaia ka hapanui o na ohua me na ukana e komo aku ana iloko o Kapalikiko. Aole oia wale ka na hana aka ua hoomaka oia e kanu i ka Beet-Sugar, he ano ko no e loaa mai ai ke kopaa. I keia manawa oia i ike ai i ka nui loa e ke kaki ana hui kaa-ahi no kana ukana. Kukulu koke ae la oia i hui kaa-ahi no ka holo ana a hiki i kona mau aina kanu ko. He mau makahiki mahope mai ua kuai la keia mau kaa-ahi o lakou e ka hui no me ka ae pu ana mai e hoemi i ka uku o kana mau ukana.
Mahope mai ua kukulu oia i kekahi hale nui loa ma ke kulanakauhale o Kapalakiko. Iloko o keia hale hana he mau keena hana nui a lehulehu. Mahope pono o keia hale nani ana i kukulu ai e ku ana ka hale o na mikini hana uila o ka hui hana uila nui loa o Kapalakiko ia manawa. I ka manawa e hoohana ia ai na mikini o keia hale hana ua piha loa na hale hana o ka Ona Miliona i ka uahi ame ka pa`u eleele. Ua kakau aku la o Claus Spreckels ia Crockett, ka luna nui o keia hui, i kekahi wahi leka maikai e noi aku ana iaia e hoao e hana i kekahi hana e hala ai ka uahi ame ka pa`u ma ka wahi okoa aku a aole hoi e komo mai iloko o kekahi o kona mau keena hana.
Ua kakau mai la o Crockett i kekahi leka e olelo mai ana e hana ana no oia elike me kona makemake, a aole elike me ko Kapekala makemake. I ka lohe ana o ka Ona Miliona i keia mea ua hoomaka koke oia e kukulu i hale hana uila nona. Hoolilo ia he ekolu miliona kala ma keia hana, a loaa ia Kapalakiko kekahi o na uila maikai loa i ike ia ma na kulanakauhale nui o Amerika. Ua emi koke na loaa a ka hui nona keia uahi lepo i komo mai ma kona mau keena. Iloko o hookahi wale no makahiki ua emi mai ka $13,000,000.00 a i ka $7,000,000.00 wale no ua like me $6,000,000.00 ko lakou poho mamuli o ka hooko ole ana i ka makemake o ka Ona Miliona.
He 72 makahiki o Claus Spreckels i keia manawa, aka ke nana aku iaia me he mea aia he kanaha wale no ona makahiki. Aole ona kiekie loa, he ano poupou kona kino, a he maikai hoi kona lole i na manawa apau loa. Ua paa kona poo i ka lauoho keokeo, e hoike mai ana i kona mau makahiki. O kona hale noho kekahi o na hale nani loa ma ke kulanakauhale o Kapalakiko. O kana wahine no i mare ai i kona mau la ilihune oia no kana wahine a hiki wale no i keia manawa. He mau keiki kana a ke lawelawe nei keia mau keiki i kekahi o kana mau hana ano nui i hoolala ai. Aole ona hele i ka pule. He hoa`loha maikai loa oia no ka Moi Kalakaua i ka manawa e ola ana o ke alii. Kupanaha ka imi ana o ke Dala!
He Lanakila Kamahao.
He Olelo kamahao i na Opio na KekahiMea i ike i Ke Ino ame ka Maikai.
“O ka lanakila, ina e huli ia, e loaa ana no mahope nae o ka hooikaika nui ana a mahope hoi o ka haule ana o kekahi o kou mau manaolana mua,” wahi a Mr. Emory T. Hubbard. “O ka haule ana o ka manaolana oia ka mea e lanakila ole ai o ka lanakila ana oia ka mea e kaulana ai ka inoa oia mea.”
O Mr. Hubard he kanaka oia i hooikaika nui me ka haule pu o kona manaolana ina wa apau, aka mahope mai o kona hooikaika nui ana, ua loaa ka lanakila ma kana hana ana, a eia oia ke olelo nei i kona manao me ka hauoli no ka loaa ana he ola.
He kanaka oia i kula ia a hoomaamaa ia i ka lawelawe ana i ka poe ma`i a ua piha oia. Ke noho nei ola ma Pasadena Kaleponi alanui Mei helu 139.
Ua hoike aku oia i kekahi mea kakau nupepa penei:
“Ua aneane au e haawi pio no ka manao ana he lanakila aka mahope o kou hoomanawanui ana ua loaa ka`u mea i manao ai oia ke oia.
Aneane anei umi makahiki i hala ua kaha la wau. Mai loko mai o keia kaha ia ana o`u e na kauka ua loaa mai he poino. O nawaliwali mai ko`u kino a paupauaho aole hiki ke moe aole puka o ka hana lepo, a o ko`u mau Ake ame ko`u mau koko ua inoino.
I ka hapa hope o ka makahiki 1895 oiai wau alalo o ka lawelawe ana a Elima kauka aole i loaa mai he ola ia`u. A mai la wa ua ike iho wau he mau olelo hoolaha maloko o ka nupepa Kamailio aku nei e pili ana`i ka huaale akala a ke Kauka Wiliam no ka poe Haikea.
Ma ko`u lawe ana a hapalua o ka pahu elua ano hoomaka mai la kou ano maikai, i kou ike ana i kou ano maikai ua hoomau aku wau i ka lawe ana ina huaale a hiki i ko`u oia ana. Ua malama wai i kela huaale me a`u ina wa apau loa, no kekahi manawa paha e loaa ai wau i kekahi ma`i kuhohonu loa ua hiki ia`u ke lawe koke ae i kela mau huaale a ai i mea e hooikaika hou ia ai ko`u kino.
Ina aole keia huaale a Kauka Williams aole e loaa la`u ke ola a ke manao io nei wau maluna o keia huaale i hoola no na poe apau e loaa ana ina ano ma`i apau e like me ko`u.
Kekahi poe ua loaa ia lakou ka noonoo maikai e koho ai i ke ano o na laau mamua o ka poe e kula ia a hoomaamaa ia i ke ano o ka malama ana i ka poe ma`i. Aka o kona ike ua akea mamua o na kauka no ka mea ua hoomanawanui oia, na noho paa oia e nana maluna o ka ma`i i ka po ame ke no, kekahi manawa pule a mahina i kekahi wa. A hiki iaia ke ike ina ma`i apau ame ke ano o ko lakou lo@ ana. Mailoko mai o haneri ma`i ana i lawelawe ai ua loaa mai he palapala hoomaikai no na laau mai kekahi o na helu ekahi o na poe lawelawe ma`i.
O kela laau o Kauka Williams ua hoola ina ano ma`i like ole. Ina he ma`i kupono ia ke loaa i keia laau. O keia laau he maikai loa no ka hoomaemae i ke koko ua ike ia e na mea apau e lawe a hoao i kela laau.
Ke kuai ia nei e na mea apau hookahi pahu no hapalua. Eono pahu no elua dala me ka hapalua.
E loaa no kela laau ma ke kakau ana ia DR. WILLIAMS MEDECIENE Co., Schenectady, N.Y.
Ka Aoao Rebupalika ka Aoao o na Hawaii.
E ka Elele Hawaii:--Aloha oe: E ae mai oe ina he wahi kaawale kou no`u ke hiki ia me ke koena ole.
O keia na la omeo mua o ka M. H. 1902 a ma ka malama o Novemaba ae nei e koho hou ai na lunamakaainana me na Senatoa, a oia ka ka mea kakau e makemake nei e hai e aku i na Hawaii, o ka aoaoa Repupalika ka aoao e ola ai kakou. I ka mokupuni o Hawaii mai ka lae o ka Lae ma Kau a ka lae o Upolu ma Kohala, a mai ka lae o Kumukahi ma Puna a ka lae o Kaelehuluhulu ma Kona, i na Hawaii ponoi, koe na haole me na Pukiki, aka ia kakou Hawaii no. Aohe wa e ae a kakou e noonoo pono ai o keia wale no ina aia iloko o oukou ka manao, o ka aoao Home Rula ka pono, elike me na olelo e paikano ana:
Wela ka hao i ka Home Rula,
Au i ke kai me he manu la, Muekekei me he pueo ia.
E hoopau loa e na Hawaii i ka noonoo ana he pono ko kakou mai laila mai. O ka ahaolelo i hala iho la ka hoike oiaio no ke kupono ole oia aoao: na ia ahaolelo i hoolilo waiwai ole i na dala he haneri tausani a oi o ke aupuni me ka waiwai ole, ame na hana hupo e ae i hana ia e hoohilahila ana ia lakou no ka wa mau loa. Olioli nae i ka loaa ana o na laikini loio, hoi puolo i ke kuaaina, pipili wale aku ia Hamapere, ka lunakanawai nana i rula mai nei aole e ae ia ka olelo Hawaii ma kana aha, he olelo Beretania ka olelo hiki ma kana aha. A ma kana rula ana ma ka olelo haole wale no na mea pili hookolokolo apau, ihea iho la i loio ai keia poe loio hou? Holo paha i Samoa!
Nolaila, ua alualu na lunamakaainana Home Rula i ka aka wai liula o Mana. I ka hoi ana mai me na huihui puleholeho poino loa kakou. Ma ka manao o ka mea kakau ina ae mai na Hawaii apau ma ka aoao Repupalika a koho ina Hawaii kupono elike me lakou nei:
Hilo—J. T. Bake me W. H. Shipman.
Puna—S.L. Desha
Hamakua—J. W. Moanauli.
Kohala—C.H. Pulaa.
N. ame S. Kona—John Maguire me W. J. Wright.
Kau—J. H. Waipuilani.
Kupono keia poe i mau lunamakaainana, he poe Hawaii ponoi, a aole i hoohilahila la kakou. Elua a kakou senatoa e koho hou ai, kupono no o J. D. Paris a kupono o Palmer P. Woods.
He mea pono e nana mua kakou ina he waiwai ia kanaka: elua i kanaka naauao; ekolu i kanaka hoopono, aole elike me keia poe ua iho nei, he nele maoli kekahi o lakou a he hupo.
Ma Amerika aole loa lakou i nana no ke dala a lakou i uku ia ai, aka, nana nui lakou ma ka inoa a hooikaika ma na ninau ano nui e holomua ai ka aina pela i kaulana ai a lilo o Williama Makinale i Peresidena no Amerika mamuli o kela bila kopaa, aole ma ke kanawai ilio e kaulana ai.
He manaolana ko ka mea kaku ina e lokahi kakou na Hawaii a koho ina Hawaii no lakou na inoa i hai ia ae nei, @ pau keia poe haole i ka pui no ia kakou na Hawaii, a na kakou e hupo hou kakou, alaila ma keia mua aku a hilinai ia kakou ke hana pono kakou, alalia, e ae ana o Amerika ia kakou e hana ma ka olelo Hawaii, i aku aole Hawaii ma na hana aupuni, e like me na kumukula e hele mai nei o ko kakou poino loa no ia.
Kaua no a mau,
NAHAUOMAIHI,
Kona, Hawaii.
HE POINO NUI.
Ua hoike mai kekahi makamaka ia makou i ka nui o ka poino o ke alanui ame na alahaka ma ka akau aku nei, e hoomaka ana mai ke alahaka ma. Manaloa, Kalaakea, Kulanakii, Maulua, Weloka, Kaalau a hiki i Laupahoehoe. O keia mau wahi i hoike ia ae la ua ulaaa pu la e ka wai o ka mahina aku nei o Degemaba. O ke alanui ua hanee ia e ka lepo a hiki ole na kaa ke hele a o ka lio ka mea hiki ke hele ma ke alanui kahiko. O na poe ohua e hele ana no Hilo nei mai na Hamakua mai he nui ka pilikia, o kahi e kau ai ma ke kaa a he ahona iki ia wahi oia ke alahaka o Kaiaakea. I keia wa aole hiki na hana o ka lehulehu ma keia wahi o ke alanui a maluna hoi o kela mau alahaka, no ka mea, ua kahe ia e ka wai a “Ku ke a ka hale o Kaupo.” O na poe maluna o na lio he hiki, aka, o na kaa aole hiki.
Ina ua ike ia keia pilikia o ka lehulehu jhe mea pono i ka Luna o na Hana Hou ke nana mai i keia pilikia. Ke uku nei na poe hookaa auhau o keia mau wahi i hoopoino ia e ka wai i ko lakou mau auhau iloko o ka waihona o ka lehulehu, a he mea pono e noonoo koke ka Luna o na Hana Hou i keia mea i hoopau ia ae ai kela pilikia o ka lehulehu. Ua ikemaka iho nei no ola i ko kakou mau pilikia, o ke alahele wale no ana e pale ai iaia iho oia no ka nele i ke dala. I ke au i hala ua nana la ka pilikia o na alahaka ame na alnui, ka i keia au hou o ko kakou nei aina ua like me ka olelo a na Paele “E hoi a ka noho mahope noho ilalo.” Aole keia pilikia i ike ia ma ia mau wahi wale no, aka, ke uwe mai nei na kihi eha o ka aina no ia pilikia hookahi no. He makehewa wale no ka noke ana i ka nuku ke ole ka maliu la mai. O ka pau o ka mahina ka mea nana.
Ne nui na poe i loaa i ka rumatika i hoola ia e ka Laau Penikila iloko o ka naono makahiki. Ina e hamo la kela Laau ma na wahi eha, lolo a pela aku e loaa koke no ka oluolu. Ina no he ikaika ka eha e pau koke ana no. O ka Perry Davis ka pololei. He 24 ame 50 keneta.
HOOLAHA KUMAU.
Ka Hui Banako hoahu Malama Dala o Hawaii
@
Huina i hoahuia $350,000.00
Peresidena Kikila Bara@
Hope Peresidena W. P. Robikano
Puuku W. G. Cooper
Keena Hana Nui:
Alanui Papu, kokoke i Alanui Ka@pa Koe@ Lala ma Hilo, Hawaii.
E LAWELAWE ANA I KA
Oihana Banako Hoahu Dala ma Honolulu ame Hilo
E la @eia mai no na huina hoahu me ka haawiia o na ukupanee no na hoahu makahiki ma ka huina o 4 1/@ pa-keneta no ka makahiki. E loaa no na Rula a me na hooponopono ana ke ainau ae ma ke keena Hoahu.
@
DR. L. F. ALVAREZ
Koeua Oihana a Wahi Noho:
1240 Emma Street.
Na Hora Hana: 8 a 10 a.m.
3 a 5 p.m.
7 a 8 p.m.
Telepona White 211, 2874-1yr
Dr. T. Mitamura
Kena Ohana 1468 Alanaui Nuuanu.
Telepona 152. Pahu Leta 342 Wahi
Noho, 524, Alanui Nuuanu.
Na hora keena: 8-1 a, n., 6-3 p. m. koe na Lapule.
Kauka J. Uchida,
HE LOEA MA KA OIHANA LAPAAU
Keena: Alanui Beretania, mawaena o Papu ame Nuuanu.
Manawa hana, 8 a 12 A.M. 7 a @ P.M.
Telepona Helu 1211 White.
LEWERS & COOKE. Ltd.
(LUI & KUKE K@)
Na mea hookomo mai a Kuai i na
LAKO KUKULU HALE
O kela ame keia ano.
Malaila e loaa ai na mea malalo iho:--
NA PAPA N. W., NA PAPA HOLE, PILI HALE, NA PUKA, NA OLEPELEPE. AME NA PONO PUKA ANIANI, NA KUI, AME NA MEA PILI I KA OIHANA KAMANA, NA PONO PENA.
NA PENA LIKE OLE, AME NA HULU PENA, NA ANIANI, NA PEPA HALE, PALE PUKA ANIANI, MOENA, ETC.
O na kauoha pono hale apau loa e hiki ma ana ia makou e hooko koke ia no me ka eleu ame na KUMU KUAI HAAHAA LOA.
LEWERS & COOKE, LTD.
I KA POE KULI:--Ua haawi ae k@kahi lede waiwai i hookaa ia mai keaa kuli ame ka helululu @ o ke poo mamuli o ka pahu hoolohe hanalima a Dr. Nichol@ i kana kula kekua kuli i hiki ai ke loaa @ pomaikai i na poe kuli me ka [@ the remaining lines are too blurred to read]