Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 5, 31 January 1902 — HE HOOLA NO KA MA'I LEPERA Ola he keiki ma Tahiti i ka laau Tua-Tua i hanaia e kekahi Kauka. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE HOOLA NO KA MA'I LEPERA

Ola he keiki ma Tahiti i ka laau TuaTua i hanaia e kekahi Kauka.

Ua Ike Mua ia ke Oia o Keia Mi'i i Keia Laau ma Vene*uela, Amerika Hema a Mal Lalla Mai Keia L&au I Hoouna ia Mal Ai i AmeHka a Mai Wasinetona mai no HawaU Nei.» Ma ka Nupepa Namu Advertlsei: o ka Poakahi o keia pule i ike iho ai makou he ola no ka ma'i Lepera e well nui ia nei ma Hawaii nei, a eia no I Hawaii nel ka laau e ola ai. Uu hoomakaukau ia keia laau e kekahi o na kauka o Hawaii nei a hoouna ia aku nel e kekahi kaikamahine o Tahiti no ka lapaau ana i kekahl o na keikl o kona aina hanau ellke me na kuhikuni a keia kauka, a loaa mal nel ka leka e hoike mai ana iaia ua ola ka ma'i o keia keiki, a aole hoi i loihi loa ka manawa i lapaau ia ai. Ua loaa pu mai nei he leka l keia kaikamahine mai na makua mai o keia keiki e holke mai ana I ko laua mahalo kiekie loa no kona hoouna ana aku nei i kela laau a loaa ke ola i ka laua keiki. O Miss Teuīra Henry Ka inoa o keia Kaikamahine nana i hoouna aku i nei keia laau i Tahiti. kona aina hanau, a o

Kauka Oamp, e noho nei I ka hale ma ke kihi o alanui Alakea ame Hotele' ma ka aoao makai, ke kauka nana i hoomakaukau keia laau a hoouna ia { aku nei i Tahltl. He elua makahlki a ol 1 hala aku noi 1 ua loaa mal la ia Maxwell ka moa nana mea kanu o Hawall nei la mar nawa, he Iwakalua kumamallma kumu laau tua-tua, he laau I Ike ia ke ola o ka ma'i lepera ma Amerika He- j ma. Ua kanu ia keia mau kumu laau j ma Hawaii nei a Ike la ko lakoumaikai. Ua lawe ia mal kela mau la- | au a hiki i Wasinetona mai Venezuela. mai a o ke kumu l hoouna ia mal ai i Wasinetona oia ka ike Ia o ke ola o ka ma'i hookaawale ohana i keia laau. I ka ulu maikai ana o keia laau ua hoo-' maka kekahi mau kauka o 'ka Papa Ola e hoomakaukau I keia laau a hoao ia e kau maluna o kekahi mau ma'i ma Kalihi, a ua hoike ae o Kauka Camp ua ike oia i ke ano maikai mal aka mamua o ka hiki ana iaia ks hoomau aku a hiki I ka oluolu malkui ana na hoouna e ia keia mau ma'i ma ke hua ma'l ma Molokal. Mamu'i o ko lakou hookaawale koke ana la mamua 0 ka pau pono ana o kana hana ua hiki ole iaia ke hoike ae i ke akea he ola ka ma'l lepera 1 k&ia laaū. j I ka ike ana ia o ke ola o ka ma'l lepera i keia laau ma Tahitl ua loaa koke mai la ia Mlsa Henry he mau Uka lehulehu mal kekahi poe mai o lai|a 1 loaa al la lakou ka palekana mai keia ma'i mal I weli nui ia e ko ke ao nei. I kona hoike ana ae i ka nioolelo o ka loaa ana iaia o kela laau. u i ra.ikemake oia e haawl ia na hoomaikal apau loa malua o kauka Camp ka mea nana l hnna keia laau a loaa ke ola. Penel kana i olelo ae al: "Ua ike mua wau I na mea e pHI ana I ka laau Tua-tua lloko o ka nupepa namu Advertlser. Ua komo mai la ia'u ka noonoo ia manawa. olal he kahuna pule ka mea nana I hojun.\ mai keia laau l Wasin<ftona me ka hoike pu ana mal he ola ka ma'i lepera. malla paha he iadu maikai I'o keia koe wale no o ka maopopo ole o ke ano o ka hana ana a hiki ke h&*v7i aku I ka ema ma'i. Ua hele koke aku la wau a hiki i ka wahi e ulu nel keia iaau, a nol aku la e ha&wi ia mal la*u kekahi no ka hoao an.i i koua waiwai ma ke ano he laau no ke'a mal Ua Lolke ia mai la la'u e ko laila po? ua hiki loa ia Kauka Camp ke hina I keia laau a makaukau no ka hx»una ana 1 TahJti no ka hoao ana maluna o ka ma'i a*u I maaemake ai e hoao ia keia laau. L"a h"le aku la wau e hul me kauka Camp a ua hoike malia oia i koi.a ae e han* I keU i«a*: na*u. Ua hele koke wau e kil ! kokahi ma i la'a. anoano ame kekahl ia laau, & lawe aku la i ka hale o ke kauka. Ua hoikelke mai la ola la'u I ka mei» e haoa ai a hoi wau ao ko'u hala hoomaka e kui i kela mau lala. k% ame ka anoaao a hikl t ka hul ana a Ulo I hookahl. Ua ano llke <ne ke-

kahl al'.a 1 awiM ia rne ke kepau piFili kona an> ke nana iho !a Ua lawe hou aku wau a haawi i k*!a naea a*u 1 ku*i ai I ke kauka a h->>-maka !a e iMula, a o b wai 1 m*J ola kel hoohuihui la. me ka alakoholo. hoopaa ia Uoka o keka&i opaole paa loa a bookomo la lloko o kekahi waJ e paila ana. He maikai ke ala o keU laau ke honi iho r a ua hlki loa no la oe ke ike iho e maemae ana ka o|e* e hamo ia me keia laau. "l'a kak&n mal ko'u kalkuaana. Mr», Walker. e noho nel Papeele Tahiil ia'u e piu no kekahi keiki oplopio he umikumamalima paha makahlkl ! loaa i keia haawina. Ua hoomaka ma kona) ihu a ua pehu ka ihu a paa. Ua hoo-1 maka mai kona mau mikiao lima e he ielei. a e hoomaka loa mai ana hol e ikaika kona ma'L O keia laau a kauka Oamp ame a'u 1 hoomakaukau ai ua lawa qo ekolu mahina ke haawi ia e ilke me ke kuhikuhi a'u i hoouna aku ai, i loaa mal hoi ia'u mai ke kauka maL l'a hoouna aku wau l keia mau omole īaau me na kuhikuhi i na makua o kela keiki, me ke nol pu ana aku ia laua e hookaawale ia keia keiki |ma kekahi wahi oia waie no. Oke kumu o ko'u noi ana aku e hookaawaie la oia mai na kanaka okoa mai oia noj ka hpokaawale oie ia o ka poe i ioaa i' ( ka nm'i hookaawale ohana ma TahitL l Ua loihi ka laha ana o keia ma'i ma Tahiti aka aole 1 ike ia he ma'l lepera a hiki i kela mau makahikl wale aku nei no. Ua kapa ia ma kekahl inoa aku no kekahi manawa. "Penei ke ano o na kuhikuhi a'u i hoouna aku nei: He elua waie no manawa e haawi ia ai keia laau ola maI hope o ka aina kakahiaka a mahope a mahope o ka aina ahiahl. I ka 'haawi ana ia o ka lanu he umi kumamallmi wale no kulu iloko o kekahi wahi puna e haawi ai i ka manawa hookahi. E; hohuihui ia keia laau me kekahi wahi' wal uuku mamua o ka inu ana. I*.ka' ! hoomaka ana la o keia laau e haawi 1 keia keiki no eha. la ua hoomaka inai la e puka na palahehe llke ole niaiuna o kona ili. No ka nul loa o na pala-j hehe ua hoopanee ia kona manawa haawi laau a hiki I ka pau ana o keia pilikia. I ka nalo ana aku o keia piiikia ua hooniaka koke hou ia e haawi keia laau laia. Iloko wale no o kekahl mau mahina ua ike ia aku la ke ano maikai mai o kona ola klno. Mahope mai ua ike ia aku la ka hoomaka mai 0 kona ola. Ua emi mai la ka pehu 0 kona ihu, ua pau ka eha o kona inau manamanalima, a hoomaka hou e ulu kona mau mikiao. Ua ike la kona mal kai ma na ano apau loa, a o ka poe 1 ike mua ole ua loaa ofa i keia haawina aole loa e hiki ia lakou ke ike ua ioaa oia i keia haawina weliweli. Ua huuoli loa na makua o keia keiki i ko iaua ike ana I ka loaa o ka oluolu i ka laua keiki a laua hoi I manao ole ai e loaa ana iaia ka oluolu mai keia haawina mal. E holke mau inai ana laua i ke ano o ka laua kelkl ia'u I kela ame keia pule, a pela pu hoi me ko'u kaikuaana, # | "He lehulehu na kanaka i ike I ke ano o keia keikl mamua o kona ai ana i keia laau a ua nana aku lakou iaia a hiki wale no i kona oluolu ana. 1 a ua ike lakou I ka hiki maoli I keia j laau ke hoola I keia ma'i e olelo la| nei aohe he oia. Ua kakau mai nei la- j kou e hoouna la aku keia laau ia lakou a ua hoouna aku nei wau i kekahi o lakou. He hookahl wahlne holoi lole I loaa I keia haawina ma kona mau manamanaiima a ua ai oia I keia laau no eono mahina a i keia manawa ua maikai loa ola. v "Mamuli o ka nui o ka poe i koi mai nei ia'u e hoouna aku I keia laau I Tahiti ua hoouna aku nei wau i kekahi mau kumu laau a kanu ia e ko'u kaikuaana a ke ulu maikai nel ma kekahi o kana mau malapua- Ua malama ola I kela laau me ka nanapono loa ia a hikl wale no I ka ulu maikai ana. Nui na kanaka o Tahiti i hele . aku e nana i kela laau. "I ka loaa mua ana o ke kauoha mai Tahiti mai ia'u e huli i laau e ola ai 0 ka ma'i iepera ua hele koke aku wau 1 ka Bihopa Willi's a ua noi mai la ola la'u e hele aku e hui me Kauka Mitamura, kekahi o na kauka Kepanl e lawelawe nei I ka oihana lapaau ma. Honolulu nel. Ua haawi mai la kelakauka ia'u i kekahl mau laau e lawa' v ai no kekahi maij mahina, a l keia manawa wau i lohe ai i kekahi mau mea e pili ana Ika laau Tua-tua." j Ua ike mua ola o keia ma'l t kela laau ma Venezuela elike me ka mea i holke mua ia aku nei maluna ae. O ka ma'i loa l ola i keia . laau oia ke keiki a kekal kahunapule malaila. He elua no manawa e haawl . ia ai keia laau a iloko oia inau ma-! > nawa elua e loaa ana ka ma'i i ka u- • mii e loaa ana iaia pela ka hikiwawe o ka oluolu e loaa ana iaia. Eia keia ano laau ke uiu maikai nei ma ke ka-j hua hoolaha mea kanu o ke aupuni i ma Tanatalus. Ke hikl loa ke ike la p.ku kekahi o keia mau kumu laau . mal luna aku o na kaa uila o Manoa. KE ANO O KA HANA ANA. O kela malalo iho kekahl o ka hoomakaukau ana I kela laau o hikl I ka' mea I ioaa t ka ma'i lepera ke inu. O . ka mua oia ke kii ana i kekahi o keia i mau kumu !aau, o na kumu laau oplo- > pio ka maikai a ina aole e loaa ia o i na kumu laau nohol I oo ua hiki no. Ina he kumu laau oplopio ke loaa ana i e kui mai ka muo a hikl*i ke aa a wail maikai alaiia kupa me kokahi wa- : hi wai uuku loa iloko o ka ipuhao i ole e papaa. I ka manawa e pau loa i al o keia wai i ke omo la e kela laau mahope o ka palla ana no kekahi ma«, i nawa e walho e hoomaalUl. 1 ka maa- ] ■ lili ana e hookomo Hoko o kekahi o- . mole paa. ninlni iho he ailakohola nul kupono e wali malHeaī ai ke hoowali a panl I keia omole a paa loa e komo ole ' ai kekahl ea iloko. Waiho maiie I keia i laau lloko o keia omole no elua pule a . oi Iki aku paha, me ka lulu ana i keia . oroo!e I keleahl manawa. aolei iulu m&u . loa. Mahope o keia manaw*i kaiana I • | keia laau me kekahl kaiana malkai, a i | i ka lua o ke kaiana ana ua maemae .| ā kupono ke hooinu aku i na ma'L n . j hookomo koke aku iloko o kekahi omoi{le me ke pani p&a l:>a olai he omo ia l| kela laau a hiki 1 ka pau loa apa 1 na .i e hoohamama wale !a no ka omole. O > ; ke ano o ka ai ana elike no me ka i mea I hoike mua ia ae nei maluna. he eiua ai ana o ka la, mahope o ka alna : kakahiaka ame ka aina ahlahL »He l( umi kumamaiima wale no kulu i ka 1 Inu hookahi ana. l!e mea maika! e hoao> ia keia laau maluna o ea ma'i ma i Hawaii nel. j »+« — I Kokoke loa e hoomoe ia mai ka uwea t*)esaUpa Moana ma fca holke a na - nnpepa Kaleponl. j

KA LAAU 7 UA-TUA.