Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 6, 7 February 1902 — HALAWAI WAIONA KA OLELO IKE A KEKAHI MAU PAAHAO E PILI ANA IKE INO O KA WAIONA. [ARTICLE]

HALAWAI WAIONA

KA OLELO IKE A KEKAHI MAU PAAHAO E PILI ANA IKE INO O KA WAIONA.

0 ka Poaha o ka pule i hala ka la i hookaawale ia no ka hana a na kanaka hoole waiona, a ma ia mau halawai i lohe ia ai kekahi mau olelo waiwai, a malaila hoi i lohe ia ai kekahi mau hana maikai a kakou e hana aku ai no ke kinai ana i keia ino. Ina e lawe ia kekahi o na olelo a'o i loaa mai ma keia halawai a hana ia -me ka hoomanawanui a hiki i ke ko ana, e mai ana ka manawa e nalo aku ai ka waiona mai ia Hawaii- aloha nei aku. He nui na haiolelo maikai i haawi ia ma keia halawai, a e hoopuka liilil aku ana makou i keia mau haiolelo maikai a hiki wale no i ko lakou pau loa ana. I keia pule e waiho aku ana makou i ka leka a ka luna paahao nui ame ka leka a' kekahi mau paahao elua e hoike ana 1 ke kumu o ka loaa ana ia laua o ka pilikia, a e hoike pu ana hoi i ka mea i loaa ia iaua mai ko laua mau hoa paahao mai no na mea e pili ana i ka ino o ka waiona. He ku maoli no i ke aloha ke heluhelu iho i ko laua manao, a ua hiki loa hoi i ka mea heluhelu'ke ike iho i ka oiaio 0 ka laua mea e olelo ana. He oiaio o ka waiona ka mea nana e huki nei i ka lehulehu i ka halepaahao ke huli pono ia, aka me ia ike aku no o kakou i kona ino, ke pau aku nei no kakou ilaila e kokua ai i keia diabalo. 1 ka. halawai i malama ia i ke kakahiaka ua lohe ia kekahi mau hoike mai na iahui like ole mai e noho nei ma Hawaii nei e pili ana i ke ino o ka waiona ame ka hana hoi a ka wa-iona e hana nel ma Hawaii nei mawaena oia mau lahui like ole. Ma ka hoike a Mr. Kumuro, he kepani, o ka waiona oia ka enemi nui loa a kona lahui e paio nei. O ka pilikia nui o iakou aia ma ka waiona i lawe ia mai mai ko lakou aina hanau mai, oia hoi ke sake. He lama keia I maa ia lakou ma ko lakou aina hanau, a oia ino i ike ia malaila eia ke komo nui mai nei i Hawaii nei. Eia ma Hawaii nel he aneane 60,000 kepftni, a ke hoolilo ia nei, ma ka awalike, he $2. mai kela ame keia kepani mai no ka waiona- tJa like keia me 120,000 e 1110 nei mai na kepani wale aku no no keia hana i ka makahiki hookahi. Aia iho la ihea keia mau dala? Na Rev. A. N. Soares i hoike mai keia ino mawaena o na Pukiki. Ua hoike mai la ola ke inu nei mai na keiki pukiki liilii mai'o eono wale no makahiki a pii aku. I lea manawa e inu ai kekahi mau makua ua manao laua he hana maikai na laua ka hoolawa iike i ka laua mau, keiki me keia mea maikai a laua e hoonuu ana. O ka waina, whiskey ame ke Kini na waiona inu nui loa ia e na pukiki. Ua hoike pu mai oia he hui a lehulehu na pukiki e kual malu nei i ka waiona, aka ua akamai loa lakou i ka huna ana i ka lakou hana mai ka maka mai o na mana aupuni. He lehulehu na manawa a na makai i hoao ai e loaa kekahi o lakou, aka, ua nui loa ka ike o kela mau pukilei i ka huna ana ika lakou hana lealohe He mau hale inu lama no kekahi i laikini ia e malama ia nei e na pukiki. j Na Rev. O. P. Emekona i hoike mai ka hana a ka waiona mawaena o n aj kanaka Hawaii. Hē mea keia i ike makā ia e kakou, a nolaila aole makou e hoike piha ana. Ua hoike ae o Emekona ma ka mea ana i ike a uaj pololei kana mau olelo apau i olelo ai,l aka, ua hiki ia makou ke hoike ae, ua 01 loa aku ke ino o ka hana a ka wai-1 ona e hana nei mawaena o kakou, e: like hoi me ka kakou e ike maka nei, j mamua o na mea i hoike ia, a aole no e hiki ana i kekahi kanaka hookahi iloko o ka manawa pokole i haawi iaj iaia ke hpike piha aku- O ka makou e noi nei, e nana ae kela ame keia ma! kona mau aoao, ma na wahi kokokej i kona home a e ike ana no oia i ka hana a ka waiona e hana ana. O ke suaipa, oia kekahi lama inoino loa e inu ia nei mawaena o na Hawaii. He peiapela kona hana ia ana, aoie he maikai o ka wai e hoohuihui ia ai i kekani manawa, a he ku maoli no i ka hoowahawaha ke nana aku. Ua oi aku ka: maikai e inu i na waiona maikai mamua o ka hoao ana e jnu i keia wai lepo'.

[ Mā kela halawai ftō Uā holke inal Iā [ o Bev. fiice, ke poo o ka hui hooie waiI oiia. i kekahi fiiau mea ana i ike maka. j Ua hoike {JU fti&i Ja oia o ko lakou makemake o ka me keia ino, a e hoao ana lak(jii 6 hnl.O .Jsela bila kanawai waiona i hoi?C ih'o' nei e holo i ke * kau i hala. 11« kanawai maikai loa keia, a ina e holo £na e lilo ana ke koikoi o ka malaraa anit f K a waiona iloko o ka lima o ke aupOni ai e nalowale aku hoi kekahl m&i* mea nana e ume nei na kanaka ilaila. I ka halawai a na kanaka -hana i ka auwina la mai ua halolelo ke Kiaaina no kei kumu manao. O k ana kekahi o na haiolelo maikai loa, a e hoike piha aku anā makou ma keia hope aku. Ua hoike mai oia ma ka aop.o o ke aupuni. Ua ike oia o ke aupuni kekahi mea i kupono e hoahewa fa no keia hana, aka, aole o na poe nana e alakai nei aka o ka hapanui o ka ahaolelo ka poe hoi nana i hooholo na kanawai e ae ana i keia hana. O ka lakou o ka hooko wale aku no i ka manao o na kanawai i hana ia. Ua manao ho| oia : 0 ka hana maikai loa a kakou e hana ai oia ka imi ana i mau walii I like loa me na hale inu lama koe wale no aole he kuai ia o na wai i loaa na aiakohola. 0 Mr. Bowen ame E- W. Camphell kekahi mau haiolelo a e hoao ana makou e hoike piha aku i ka laua mau haiolelo ma keia hope aku. O keia ma lalo iho ka leka a ka Luna paahao nui ame ka leka a kekahi masu paahao e paa nei ma Kawa i keia manawa: | Honolulu, T. H. lanuap 28, 1902 1 kulike ai me kau noi, ke waiho aku nei wau i ka'u hoike e hoike piha ana. 1 ka nui o na paahao e paa nei ma Kawa rio ka Ona wale no maf 1898-1899 ame 1900-1901, ame ka papa hoike 9 na lahui like ole. * | O ka poe wale no keia i hiki mai i ka Halepaahao nei mamuii 0 ka hiki ole ia lakou ke uku i na dala hoopai. No ka hapanui aku, e hoike ana l ka nui o ka poe i hopu ia no ka ona, e loa no na hoike ana ma na bukjs o ka Halewai- j WILLIAM HENRT, | Luna Paahao Nui, Kawa. Ma keia hoike maluna ae e ike ia ai ka nui o ka poe i paa no keia hewa no na makahikl elua.

Eia ma Knv;i u-i 95 paahao. Kanahiku kumanialima pakene-ka o lakou i pane mai i na ninau e pili ana 1 ke ino 0 ka waiona, e hoike ana hoi ua inu liilii, kekahi ua inu mau aoie nae hoi i ka inu a ona, a o kekahi ua inuapuaa, a aia no ka palena o ka ona loa. Ke hoouna pu Kku nei wau i ka leka a elua paahao, elike me ka laua i kakau ai, hookahi ua hoopiui ia a pau ke ola no ka pepehl kanaka, a o kekahi e paa ana no kekahi inau makahiki lolhi. 1 KA POE E LAWE ANA INA OLELO A'O. O ka waiona ke kuinu o ko'u paa ana ma kek Halepaahao, mamuii o ka inu ua hana aku wau i ka hana nana i kaili ae ko'u kuiana lanakila. Ua hiki ioa ia'u ke lilo i kanaka maikai a i makaainana hoi i aioha ia aka, ua haa lele aku wau ia mau mea maikal mamuli o ka waiona. He nui na hana maikai i loaa ia'u—he mau hana e hiki ai ke.hilinai ia— i kaili ia mamuli o ka waiona.. Aole he inea huna ke kumu o ko'u paa ana, aka, ua maopopo i ka poe i ike ia'u, o ka "Whiskey' o»a ka mea nana I hoolei ia'u iloko o ka halepaahao. O ko'u enemi ia no na ma kahiki he umikumamawalu i hala, a oia hoi ke kumu- o keia hoopaahao ajia. Aole'o ka waiona i.inu al mamuu 0 ko'u makemake iho. aka, o ka walona a ku'u mau "hoa'loha ole-wale I hookiklna mai ai ia'u e inu. Ina'he nui ke dala a kekahi kipaka no ke kuai ana i ka Whiskey. he 'nui na hoa'loha e loaa ana iaia no ke kokua' ana e inu, aka, ina e komo oia iloko o ka pilikia e poina ana oia iloko o ka manawa po kole loa. Ua hiki ia'u ke olelo ae me ka ōiaio, ua loaa ia'u kekahi haawina malkai, he mea e a'o mau ana a hiki 1 ka pau ana 0 keia oia ana, oia hoi, e waiho malie i ka waiona. Ina e hoopaa ia kekahi kanaka noonoo maikai iloko o ka halepaahao no hookahi a oi aku mau makahiki a ike oia i ke ino. 0 ka hana a ka waiona, a 1 kona puka ana hoomaka hou e inu a hiki i kona hoi hou ana i ka halewai, aole i kupono e loaa iala na kokua ana. Mailoko mai o elua haneri paahao ma keia haiepaaliao, he 70 pakeneka o lakou i paa mamuli o ka waiona. E liookonokono mai ana ka poe kual waiona ia oe e inu a e uhauha i kau dala, me ka olelo pu ana mal he kanaka mai kai a oluolu oe. aka, i kou manawa e komo ai iloko o ka pilikla, e olelo ae ana lakou, "Oh, he wahi mea oia no ka manawa i hala." Me ka manaolaaia, e lawe ana kekahi o na makamaka e heluhelu ana i keia mau lalani manao, a waiho malie 1 ka waiona, no ka mea ina aole oia e waiho malie ana, e mihi ana oia i ka hala ana o ka manawa maikai, e like me CHAS A. HEFFERNAN. 0 ke kumu nul o keia hoopāahao ana ia oia ka "red rum," (ram4 Ulauia) a'u i inu apuaa ai. Ina e pela ia keia huaolelo mai hope mai e ioaa ana "murder," oia hoi, he "pepehi kanaka" Ua hui ae keia mau huaolelo a i elua ma ko'u piiikia. He kela-moku wau nO kekahi mau makahikMoihi, ua ike i na hana maa ia lakou, a ua inu me ko'u mau hoa holo moku. Aoie no wau he kanaka inu nui wale, aka, he lehulehu na manawa o'u i "ike ai i ka iho mai o ko Luna Poe." 1 ka la 16 o Mei, 1893, ka la e haalele mai ai ktt mokuahi Australia ia Honolulu inei no Kapalakiko, elike me ka maa mau, ua hele akU la wau i ka aina no ke /kuai ana i kēkahi mau mea a'u i makemake ai a e ike hoi i ko'u mau hoa'loha mamua o ka holo ana o ka moku (m« ka ehaeha, mahope mai o ko'u paa ana, ua ike iho Ia wau aohe ka o'u hoa'loha), ua kuai wau i ka'u mau mea i makemake ai a hui me na hoa'loha he lehulehu- Ua leual wau i mea inu no makou, a koi ikaika mai la lakou e inu hou. Ua hoo maka mai la wau e hele, aka, ua makemake lakou e inu hou oiai o ka'u huakai hope ioa ia, a he oiaio, iioko o ko'u hilahila ame ke kaumaha. Ke noi aku nei wau i na kanaka opiopio apau e heluhelu ana i keia e nana pono i keia maii olelo a'o mamua o ka hala ana o ka manawa kupono, o hoi oe i kou luakupapau iloko o ka hilahila. CEOHGtE WADE,