Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 7, 14 February 1902 — Page 3

Page PDF (1.54 MB)

This text was transcribed by:  Normandy
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Nupepa Kuokoa, Feberuari 14, 1902

 

Geteruda Wina

 

Ke Kaikamehine iloko o ka Hoinoia.

 

Mareia no ka WaiWai, aole no ke Aloha.

 

            @ hoi kela kanaka opio u'i me @ kaikamehine aluhee ma ke komo @ ana?"

            @ kulikuli!  i pane mai ai kekahi @ me ka leo uuku, eia nae, he nui @ no na ko Getaruda mau pe- @ e lohe aku ai;"  o Alani Livine- @ kela, ke keiki a kekahi o ko ma- @ mau ohana mua loa, a o ke kaikamehine iho, ioa no o Getaruda Wina, @ kaikamehine hanai a kona makua- @ aka, he kaikamehine waiwai loa @ eia nae hoi he keu aku ka pupu- @."

            @ kaikamehina waiwai!  Ae, o wao aku la nohoi kekahi makemake e lilo @ mea waiwai ina e loaa ana ai'u kekahi poo ulaula i ku i ka weliweli ino @ nanaina ke nana aku, a he kikokiko hoi e like me ka pua-lilia i hu- @ kona ana me ka ili o ka tiga ke oni'oni'o.  Ua like loa ola me kekahi kii hoopuiwa, a hoomaka'uka'u nohoi, a o kona oiwi kino ua oi ae nohoi ka pololei pu mamua o kekahi pahu palela," o ia iho la ka pane huhu i paneia mai ai me ka walania.

            Ua lohe pono loa aku la o Getaruda i na huaolelo apu, aka, o kana e manaolana ana o ka lohe ole aku o Alani.

            Malia paha he wahi "kaikamehine aluhee i'o nohoi oia me ke komo lole ana."  a pela nohoi me ke "kii hoopuiwa a hoomaka'uka'u nohoi, aka, aole i hiki aiai ki hoomanawanui no kona kapaia ana'ku e like me ia mamua o ke alo o kona kokoolua i hele pu aku ai, a kupu koke ae la kekahi eha walania iloko o kona puuwai no kela manao hoowahawaha i hoopukaia aku ai imua o Alani Livinekona.  Ua ike no oia he lauoho haulaula kona, a o kona helehelena hoi ua paapu ino loa i ka lualuaina; aka ua komo iho la ka ha'oha'o iloko ona, ina he mea ioaio fa, i kona like me kekahi kii hoomaka'uka'u elike me ka keia kaikamehine u'i i olelo mai ai--no ka mea he u'i maoli no oia a he oiwi kino hiehie, a he wahi ano kulana hanohano nohoi kona i kupono i ka hoohihi ai aku--me he mea la o ia ka mea e noonoo ia ana nono elike me kela.

            Aka ua koa no oia, a ua hoopaa iho la oia i kona manao aole oia e hoike ku ae ana i kona ano ma ke ano ua eha maoli oia i kela mau huaolelo, aole nohoi oia i manaolo iki ua lohe ola; nolaila ua hapai ae la oia e kona pooiluna ma ke ano ua lilo ia mao olelo i mea ole iaia, no ka hoike wale ana- @ no i kela poe kamaliiwahine aole ola i manao nui no ia mea, a hoomaka iho la oia e kamailio wikiwiki elike me ka hiki iaia no ka mea e pili ana i kekahi ipu lepo o ka rose e ulu ana iloko, a e hoomaka ae ana nohoi lakou e mohala.

            Aka , ua lohe no Alani, a ua ike nohoi oia ua nohe no o Getaruda me ka moakaka lea.  Ua pii ae la ka ua maluna no kona mau papalina, a leha aku la kona mau maka me ka piha inaina i kela poe kamaliiwahine mahaoi mahope o laua, alaila hoao iho la oia e kaili e ko Getaruda noonoo ma ka hoolalau ana iaia nana aku i kekahi mea okoa malako loa aku o ka lumi a laua e makaikai hele ana, oiai oia i makaala loa iho ai me ka halawai hou ole ana he alo no he alo me kela poe kaikamahine opiopio lapuwale.

            I kekahi la mai ua hele aku laua i ka hoehoe waapa iloko o ka muliwai, a ia wa nohoi o Getaruda i hookuu koke iho ai i kana hoe ilalo ai hilinai iho la maluna o ke ka'e o ka waapa no ka nana ana i kona aka iloko o ka wai.

            Ua nana loihi loa aku la oia me ka noonoo akahele loa ana nona iho, a maopopop lea iho la iaia aole ia he noonoo oluolu ana; no ka mea, nahope mai o ia manawa, ua hanu ae la ola i kekahi hanu haumaha me he mea la ua naenae oia, a i kona huli ana'ku e nana ia Alani, ua ninau aku la oia me ke kaniuhu:

            "Heaha ia mea he—aluhee, e Alani?"

            "Kahaha!  E Geta, mai noonoo oe i ka mea a keia poe kamaliiwahine ino i olelo ai inehinei," i pane mai ai o Alani, aka, ua ano e ae la nae kona nanaina no ka Geta ninau i ninau aku ai.

            "O, aiaila ua lohe no oe!"  i olelo aku ai o Geta, me ka nana pono ana iaia me ka eleu loa.

            "Ae, ua lohe no wau, a ua manao nohoi wau e hele e pa'i i ko lakou pepeiao me ka ikaika loa, o kekahi kela o na hana kupono ole o ka hoohenehene aku i kekahi poe i kekahi wahi akea elike me ia ke ano."

            "Aka, o ka'u i koho wale ai he ino io no wau a ku nohoi i ka hooweiweli—oiai nae aole loa ia i lilo i meae nui na'u e noonoo al e pili ana no ko'u ano mamua.  He kikokiko i'o nohoi wau e like me kekahi—i'a kikokiko,"—aole i hiki iaia ke hoopuka aku i na huaolelo ana i lohe ai i ka la mai mamua—'he ulaula ko'u lauoho, a—heaha no la hoi ko'u mea i like loa ai me—me ke ano a kela poe kaikamahine i kahea mai ai ia'u," i p ane aku ai ke kaikamahine opio me ka leha ana 'ku o kona mau maka me ke ano pihoihoi i kona hoa.

            "E, he olelo iapuwale loa kela!"

            "A, malia paha he ano kohu ole i'o no ko'u nanaina; aole—aole anei i like kou manao pela?  E hai mai ia'u i ka mea pololei, e Alani," a noii aku la kana nana ana maluna o kona helehelena me ke kaumaha.

            He wahi mea hoano e mai nohoi kela i ka manao o ka opio.

            "Aole nohoi i hiki ia'u ke kapa aku i oe me ka pololei loa, he u'i oe, e Geta," i olelo mai ai o Aalani, me ka pii ana ae o kona ula, "aka, ma na ano e ae apau aohe mea e hoowahawaha aku ai ia oe?"

            "Oia maoli anei ka mea oiaio?—ma ke ano hea?"  i ninau aku ai o Geta me na maka hoihoi.

            "Ma ke ano, he hoa hoolaulea maikai oe no kekahi anaina, oia kekahi ano; no ka mea he nui na manawa a kaua i lealea pu ai me ka maikai; a o kekahi hoi, he kulana oluolu kou a me ka manao kokua, nolaila ua hiki ole no i kekahi ke hooowahawaha aku la oe ma ia ano."

            Ia manawa i pii ae ai ka ula o ka hauoli me he pualoke la maluna o ka helehelena'o Getaruda.

            "Ua hiki loa ia'u ke hana aku i na mea like ole apau iloko o ke ao nei no kou makemake, e Alani," i olelo aku ai o Getaruda me kona manao oiaoi, "aka, aole anei i lilo ko'u nanaina ano e i mea nana e hoano e aku ai i kou manao?"

            "Aole loa pela:  aole loa wau i kaohi iho i ko'u noonoo no ka hoomanao ana aku no ia mau mea."

            "No keaha hoi?  Alaila, aole wau e hoao hou ana e hoopuka aku ia mea," aka ua hoopukaia aku nae kela mau mamaia olelo me ka leo kaumaha, a nolaila u kapae loa ae oia i kona manao ana elike me ia.

            Aole i hiki iaia ke hoopoina i kela mea ana i lohe ai, aka nae, ua hoao iho la oia e hooponopono iki iaia iho no ka hoomaopopo ana i ke ano o kona komo ana i kona lole ame na mea like ole ae apau e maemae ai o kona kino, oiai o Alani e noho ana no i kau hale, alaila hoomaka iho la e komo ka manaolana iloko o Mrs Livinekona eia o Getaruda ke hoao nei e hakihaki i kona ano hoomaopopo ole a lilo ae i mea ike i ka hooponopono ana a kahiko ana nohoi iaia a nani; aka ua hoea hou mai la no kela ano hoomaopopo ole ona mahope iho o ka haalele ana mai o Alani, a ua kapulu maoli oia i ka malama maikai ana i kona ili, e hele wale ana oia iwaho iloko o ka la ame ka ua me ka papale ole iluna o kona poo, apau iho ia nohoi kona hooponopono ana i ke ano o kona komo ana i kona lole ame kona kahi maikai ana i kona lauoho.  Aole no hoi i nee mau aku imua kona holomua no ka hoomaopopo pono ana iaia iho, a i ka piha ana nae o kona mau makahiki i ka umikumamaono, i ka wa nohoi o Alani i puka mai ai mai ke kula o ia ka wa o ka kakou moolelo i wehela ae ai a hamama, a ua lilo iho la oia i wahine opio aulii loa olai nae he oia mau no kona ano elike me ka wa kahiko.

            A ua makemake loa iho la nohoi o Alani iaia ia manawa, ma ke ano he kaikuahine oia nona, elike nohoi me kana i manao ai, a mai a-e ole nohoi oia iaia iho e kamailio i kekahi mea e pili ana nona elike me kana i olelo aku ai i kona makuakane ina aohe oia i hooeueuia aku ma ke ano i mea nona e huhu ai.

            Ia Alani e hele ia mawaena o kekahi mau lumi mahope o kona haalele ana iho i kona makuakane, ua lohe aku la oia i ka pohapoha mai o ke kapuai lio, a i ka leha ana'ku o kona mau maka iwaho, ua ike aku la oia ia Getaruda maluna o kona lio e holo mai ana ma ke alanui nui, me kona lauoho e puhiia ana e ka makani, kona papale e kau ana mahope o kona kua me he manu la, a ua hele nohoi a pii ka ula o ka helehelena lualuaina ona no kela hele ana ona i ka holo lio, a ua nahaeia nohoi kona lole holo lio mamuli o ka hihia ana i ke piine-pa iaia i hoolele mai ai i kona lio maluna o ka pa i alahele pokole nona e hiki koke ai i ka hale.

            Ua holo mai la oia a ku imua o ka puka o ka hale, hoolei iho la i ke kaulawaha i ke kahu malama lio, ka mea hoi i hele mai imua no ka hoihoi anaku i kona lio iloko o ka halelio, alalia lele iho la oia ilalo me ka mama ame ka maku'u ole elike me ka hiki i kekahi kanaka holo lio akamai loa kehana.  Ua piha ko Getaruda mau maka i ka hoihoi ame ka oiuolu iaia i holo aku ai a pii iluna o ke alapii a ike aku la ia Alani iloko o ka lumi nui, alaila elike nohoi me ka hoopouliuli hou ia ana'e e kona helehelena i ka wa ona i hoomaopopo aku ai i kona helehelena haikea ame kona ano nunuha.

            "Auwe nohoi, e Alani, heaha ka pilikia?  i ninau aku ai oia, me ka hele ana'ku a hiki ma kona aoao a kau aku la i kona lima maluna o kona poohiwi.

            "Ka pilikia!  O ka pilikia hea kau e manao nei?  i ninau aku ai o Alani me ke ano hoolauwili.

            "Auwe, o kou nanaina e hoike mai la me he mea la ua hooponaloia me ka hikiwawe ka manoaiana hauoii o kou ola ana mai kinohi mai a mau loa aku.  Aole loa wau i ike i kekahi nanaina e like me kena ke ano," i pane aku ai o Getaruda me ka akaaka ana, eia nae, e noii ana no ka nana ana a kona mau maka i kona helehelena me ke akahele loa.

            "Aole i pane mai o Alani no kekahi manawa, alaila me ka leo nui ua huli mai la ooia iaia a olelo mai la:

            "E hele oe e wehe i kena lole nahae ou, e Geta; alaila hele mai oe a hele kaua i ka holoholo malalo o na kumu laau—he wahi manoa ka'u i makemake ai e kamailio aku ia oe.

            "O, heaha ka pilikia o keia lole?  ua hiki no ia'u ke opi ae a paa," i pane hou aku ai o Geta, me ke ano molwa, a ia wa oia i peku ae ai i kona lole me kekahi wawae ona, owili ae la me kekahi lima ona a kau iho la maluna, a nalowale iho la kahi nahaehae o kona lole, aka, ua hoolilo iho la oia iaia iho i mea e akaaka loa ia aku ai mamua o kona ano mua.

            Nolaila, aole nohoi o Alani i hookonokono loa aku i ka ninau e pili ana i ka lole; ia wa oia i hilu mai ai a lalau i kona lima a hele like aku la laua ma iaio o na kumu laau nunui a ko lakou mau lala e pio ae ana maluna o laua, kahi hoi a ka ohana Livinekona i haaheo mau ai no ka keneturia hookahi a oi ae, a o kahi nohoi i a Getaruda Wina e hooponopono aku ai no ke ano o kona noho ana o ia mua aku ame ke ano o kona hopena.

            Nolaila ua hahai aku la ke kaikamahine me ka haohao ana, heaha ia ke mea i loohia i kona hoa i hoike mai ai oia i ka nanaina ano kaumaha a i kulike ole ai hoi me kona ano maa mau.

            "Weele, Alani," i olelo aku ai o Getaruda me ka leo oluolu, mahope iho o kekahi kowa manawa loihi a laua i hele aku ai me ke kamailio ole aku o kahi i kekahi, oiai laua me kekahi wahi mamao loa mai ka hale aku.

            Ia wa o Alani i nana ae ai iluna me ka puiwa ame ka pii o ka ula maluna o kona mau paplina.

            "Geta, e haalele ana wau i ka home nei i keia mahina ae," i hoomaka ma ai o Alani e kamailio.

            "E haalele ana oe i ka home nei a i hea oe e hele aku ai?"

            "E hele ana wau i Farani i ke a'o kauka; ua hoololoia iho la i keia ia."

            "E kaawale ana wau no ekolu makahiki paha—a i ole i e-ha paha."

            Ia wa i loli ae ai ke helehelena o ke kaikamahine a like me ke keokeo o kekahi lole keokeo, me he mea i au hookuiia aku kona noonoo me kekahi pilikia kaumaha loa.

            "Alaila o ka mea ia a kou naau i ake nui ai o ka lilo i kauka lapaau akamai loa, a he mea oiaio nohoi ia he loihi i'o no ka manawa au e imi aku ai i ka naauao no na mea e pili ana i ka oihana lapaau," i @ aku ai o Getaruda, me ka mailie loa.

            "Ua ike no wwau ia mea; aka, e Getaruda, ua makemake wau e ninau i kekahi ninau ia oe mamua o ko'u hele ana."

            Ua hopu koke aku ia o Getaruda i kela mau huaolelo ana i lohe aku ai; ua kulou koke lho la kona poo ilalo, eia nae a ia kona mau maka ke hoike mai la i kekahi ano pihoihoi, a haalulu iho la kona mau lehelehe me ka manao haohao.

            Eia nae, aole loa i ike aku o Alani i kekahi mea o ia ano.  E mau ana no ka nana ana a kona mau maka maumau pono ona; e hoike mai ana kona mau maka ponoi i ke ano kuoo a me ka nunuha; ua piha kona helehelena hookoa ina ehaeha, aka, he manao kupaa nae kana e hoike mai ana.

            "Getaruda," i hoomau mai ai no o Alani i ke kamailio ana mahope o kona hoomaha iki ana iho," aole anei oe i hai mai ia'u i kekahi wa i hala aku nei e hana ana oe ina mea like ole apau i hiki ia oe ke hana na'u----"

            "Ae e hana i'o ana no wau; o ko'u manao oiaio maoli ia i hai aku ai ia oe," i olelo aku ai o Getaruda me ka manao kuihe ole.

            "Alaila—e ae ana anei oe e mare me a'u mamua o ko'u heie ana?

            "E mare me oe!"  i olelo aku ai o Getaruda me ka noonoo kupono ole, ame ka leo puiwa nohoi.

            "Ae, e mare me a'u."

            Aka—he opiopio loa wau—o ka piha ana iho nei no ia o ko'u umikumamaono makahiki!"

            "Ua ike no wau ia mea; he ano hopohopo nohoi wau no kou opiopio loa a he opiopio no hoi no ka hoomaopopo pono ana i ke ano o kou puuwai ponoi i kei wa; he opiopio loa i ke koho ana ina paha e loaa ana ia oe ka noho'ana hauoli a i ole ia aole paha, ke lilo o oe ka'u wahine; aka----"

            "O, aole oia ka'u i manao ai!"  i hooho aku ai o Getaruda me ka leo pihoihoi; "ua hiki loa ia'u ke hauoli pu me oe, e Alani, ma na mea like ole a pau; aka"—ia wa i puai hou ae ai ka ula maluna o kona mau paplina ---"o ka'u i manao ai he opiopio loa i'o no wau no ka—mare ana."

            Ia wa o Aalani i huli mai ai a nana iaia.

            "E haukeke ana kona mau lehelehe, e pohina ana kona mau maka me ka waimaka, o loko hoi keia o kona umauma ua hele a naenae, e pii ae la nohoi kona okalakala no ka manao pihoihoi.

            Ua olelo aku oia "ua hiki loa iaia ke hauoli pu me ia ma na mea like ole apau;" aka, ua ike no o Alani aole i iawe mai o Getaruda i ka manao no kona lilo ana i wahine e aloha ole ia ana.  Ua ike oia ua paa ka manaoio iloko o Getaruda nona, aole nohoi oia i moeuhane mua e noi ia aku ana oia e mare me Alani, a ua hoowahawaha loa iho ia nohoi oia no na hana epa ana e lawelawe ana.  No kekahi manawa ua ano manao iho ia oia e kapae loa ae i keia mau hana pono ole apau, a e hele koko aku oia me ka hikiwawe loa i Parisa.

            Aka, o kela manao kaumaha hoi, oiai nae kela olelo hooweliweli e hoolauwili ana, a kona makuakane i hai mai ai, e mau ana no ke o—ana iloko o kona mau pepeiao, a hoopiha mai la iaia me ka weliweli ana i hiki ole ai ke hoomaopopo.  Eia ke kau mai nei ka poino ame ka hilahila, i like ioa me kekahi pahikaua oi lua, maluna o kona mau makua, kona home ame kona onoa maemae.

            Ua komo koke iho la ka manao kupaa iloko ona; ia wa oia i kulou iho ai, a lalau aku la i ka lima o Getaruda a hookomo ae la me ka palanehe loa mawaena o kona lima.

            "E hai ana wau i aia i ka mea oiaoi," i olelo iho ai o Alani iaia iho no, "a hookoia ana ia mea elike me kana i makemake ai.  Aole oia e alakai ia ana me ka paa o kona mau maka i ka uhiia iloko o kekahi hoohui ia ana, a malia paha o minamina mai ia a hoowahawaha pu iho nohoi i kekahi ia mahope e hoea mai ana."

            "Geta," i olelo mai ai o Alani, "ua ike no wau e lilo ana keia manao i mea e hoano e loa aku ai ia oe, a e hoakaka pono aku ana no wau i ke kumu o'u i hana'i elike me ia i keia manawa.  Ua ike no wau ua oi aku ka pono o ke kall ana a hiki i ka wa kupono ai aia nohoi a hiki i ko'u wa e huli hoi mai ai, aka, me he mea ia eia kekahi mea ke hoala ae nei he hana kupono ke ia'u ka hai ana ae ia mea i keia manawa, a ina kaua e manao ana ua holopono ia i ko kaua mau noonoo ponoi, malia paha aohe ia e lilo i mea e hoano e mai ai mahope.  Eia ku'u makuakane iioko o kekahi popilikia kuhaiki loa, oia hoi ka popilikia o ka nele o ka waihona dala aohe dala," i hoomau mai ai no oia i ke kamailioi ana, "a eia nae ua hoao nohoi oia ma na ano apau e wehe iaia iho mai ia pilikia mai, aka me he mea ia eia na maka o ka poino ke haka pono mai nei maiuna ono.  O ka mea hookahi wale no i koe iaia e hana aku ai—o ke noi mai ia oe no kekahi wa pokole-----"

            "Auwe, heaha auanei hoi ka pilikia o ia," wahi a Getaruda i keakea koke aku ai i ka Alani kamailio ana, eia nae ke haohao la no oia heaha la ka mea i hiki ke hana aku i ko Mr. Livinekona mau popilikia no kona mare ana me Alani."  Ua ike no wau he nui ka'u dala," i hoomau aku ai oia, "a ua mao opopo nohoi i'u ua hamama ia puka iaia elike me ka ni ana i makemake ai."

            Ia wa o Alani i mino aka iki iho ai.

            "Pele no," i pane mai ai o Alani, "ua manao no makou ua loaa no ia oe ka manao aloha no ke kokua ana iaia; aka, o ka poino wale no, aohe i loaa ia oe ka mana i keia manawa no ke nao ana aku iloko o kou waihone; aole i hiki ke loaa ia oe ka mana e hoomalu ana i kou waiwai a hiki i ka piha ana o kou mau makihiki, a i ole ia—i kou wa paha e mare ai."

            "Aka oia nohoi ko'u kahu malama waiwai—aia nohoi iaia ka mana hoomalu oia mau mea apau a heaha nohoi kona mea o ke kikoo ole ana elike me ka nui ana i makemake ai," wahi a Getaruda i olelo aku ai, mahope iho o kekahi manawa ana i noho ai e noonoo.

            "No kena au e olelo mai ne, aole loa i hiki iaia, no ka mea aole i loaa iaia ke kuleana o ka hoopa ana'ku i hookahi dala o ia waiwai a pela nohoi iloko o kou uku panee."

            "Aka—ua ioaa no iaia ke kuleana no ka uku ana iaia iho no kana oihana i lawelawe ai—oia hoi, no kona malama ana ia'u."

            "He oiaio no ia," i pane mai ai o Alani, e kahaha ana i ka manao o Getaruda i hai aku ai iaia, "aka, nae e like me ka palena a ku'u makuakane e makemake nei—ua like loa ia me kekahi hana powa.  A nolaila, e Geta, oiai e like me kana i manaolana mau ai malia paha o komo iho ke aloha iloko o kaua mo ke aloha ana aku i kahi ame kekahi alaia e hiki mai ana ka wa o kaua e hoohiia ai a lilo i hookahi, ua kuka mai ne wau me ku'u makuakane no ke apono ana e pili ana i keia mea, a ua noi mai oia ia'u e hooko koke ia ia hana, ina he mea hiki ia ia'u ke hana, a oia ka mea nana e kokua aku iaia iloko o kona mau popilikia.  Ua ku—e aku wau i kinohinolaila ke ike mai la no oe eia wau ke kamailio kau hei me ka moakaka loa---ua manao iho wau me he mea ia he hana ia e hoohaahaa aku ana ia oe o ke noi ana'ku ia oe e mare me a'u me ka nana mua ole ia o ka manao, ina no, no kekahi mau kumu e ae, aole hoi ia i lilo i mea e ku-e ana i kou manao no ko kaua hoohuiia ana ae e like me ia ke ano, me ka hai mua ole aku ia oe i ka mea oiaio.  Me he mea la o ka manao o ia ua makemake wale ia no e mare aku ia oe no kou waiwai.  He mau tausani dala ka aie o ku'u makuakane; he poino kaumaha loa kela e kau nei maluna ona, a ua hiki ole ke loaa na kokua ana iaia mai kekahi mau mahina lehulehu.  Aohe i loaa ia oe ka mana o ka hooaie ana'ku iaia i hookahi dala mai kou waiwai ae, no ka mea he kaikamahine oe i oo ole; aka ina oe e lilo ana i wahine na'u alaila aohe pilikia o ka hooponopono ana'ku ia mea.  Aka nae-----"

            Ua hooki koke iho la o Alani i kana kamillo ana.

            "Aka nae i ke aha, e Alani?"  i ninau aku ai o Getaruda me ka leo ano e.

            "Aka nae aole no wau e koi wale aku ana la oe ina he mea ia na kou naau e hoopailua ai.  Ina oe e hookuemi hope ana i kou manao, mai ia mea mai—ina e lilo ana ia hoohuiia ana i mea nou e hauoli ole ai—ina aohe i lawa kupono kou aloha ana mai ja'u no ka lilo ana o oe ka'u wahine, e Getaruda, aole loa wau i makemake e hana aku i kekahi hana i mea nou e hoahewa mai ai paha ia'u ma keia mua aku."

            Ua olelo aku ia oia i @eia mau huaolelo me ka oluolu loa, no ka mea ua piha kona puuwai i ke aoloha noa—no ke ano oluolu loa nohoi ame ka nahenahe loa ua hoopihaia iho ia nohoi ka puuwai o ke kaikemahine opio me ka olioli.  Ua lilo nohoi o Alani i na wa a pau i mea nui iaia—he koa wiwo ole o Alani nana; aohe mea i like aku me ia i ko Getaruda manao iloko o ke ao nei a puni.  He kanaka u'i oia, he kulana o ke kanaka makua, he oluolu, a he lokomaikai.  Ua kamaaina o Getaruda iaia ma kona mau ano apau, a ua aloha nohoi oia iaia i ka la mua loa ana i hiki aku ia i kona home.

            Aka, mai ia manawa mai a hiki iho la i keia hora a kahi no oia a hoomaopopo i ka manao o kela alhoa ana ona.  Ua manao mau oia mamua aku, ina oia e ninau ia aku no ka wehaweha pono ana'ku i ke kumu o kona aloha ana, e olelo ana oia ua aloha oia iaia elike me ke aloha kaikunane; aka nae, ua ike no oia o ka mea ikaika hookahi ia a kona noonoo e hue pau ana; nolaila @loko o kela halawai pokole ana ua lilo ae la ke au kamalii o Getaruda, a i ke ano wahine kanakamakua, a ua hookahua iho ia oia i kona manao maluna o ke kanaka e noho nei ma kona aoao.

            Ua hapai ae la oia i kona poo iluna, a nana pono aku la iloko o na maka o Alani.  Ua hoike mai kona mau maka i ka piha oluolu, no ka mea ua maopopo loa iho ia no iaia he hana hewa loa keia ana e hana nei ia Getaruda; pela io no, ua kokoke loa oia e hoopoina iaia iho ame ka manao ku-e ona i keia mare ana, iloko o ka hewa ana e hoomakaukau nei no ka hana hoopunipuni ana e lawelawe nei maluna o ke kaikamahine opio.  Ua komo iho la ka manaoio iloko o Getaruda o keia nanaina oluolu a @lani i hoike mai ai, he nanaina ia o ka manao aloha ame ka naau iini nona, a o ka manao hauoli keia o ke aloha i komo iho ai iloko o kona uhane ua oi aku ia mamua o ka mea e hoonana mai ana iaia; a, mamua o ko Alani hoomaopopo ana no ia mea, ua kaa iho la o Getaruda i kona poo maluna o kona poohiwi, a hoohanini iho la i na waimakao ke aloha.

            Me ka manao pihoihoi ame ka noonoo pono ole ua apo ae la o Alani i kona llima ma ka puhaka o Getaruda, no ka hoonana ana'ku iaia a hiki i ke aka ku'u ana iho o kona manao pihoihoi.

            Ua lele ikaika ae ia ka pana ana o kona puuwai i kona ike ana'ku i na waimaka o Getaruda.

            "Geta," i olelo mai ai o Alani i ka manawa i hoomaka mai ai e pau kana uwe ana, "e hoomanao oe ua koukoa oe ma na ano apau no ka hooholo ana i kou manao e pili ana no keia mea elike me kau i manao ai he pono.  Aole e lilo na mea i hai ia aku nei ia oe e pili ana no ka aie i mea e koi aku ana kou manao e haliu mai, a i ole ia, e ae mai oe no ke kokua ana i kou haku hanai mailoko ae o kona mau popilikia.

            "O, aole no peia," i pane aku ai o Getaruda, me kona hanu ana ae i kekahi hanu kaumaha loihi, ame ka nana anaflu hoi o kona mau maka ia Alani.  "Aole no i hiki ia'u ke ae aku ia mea, ina—ina aole wau i aloha ia oe a nui loa, e Alani A o oe hoi—he aloha no anei oe la'u?—ua makemake anei oe e hookoia aku ia mea, a Alani?"

            "Ae, e Getaruda."

            Ia wa i puai koke ae ai ka uia maluna o kona mau paplina.  Ma kekahi ano nohoi ua lilo kela ninau a Alani i ninau aku ai iaia i mea nana e hoonaueue i kona noonoo.

            "Pela no, ua ike no wau ua komo ke aloha iloko ou no'u, no ka mea ua loihi ko kaua noho pu ana i kahi hookahi," i olelo aku ai o Getaruda me ka hikiwawe, "aka o ka'u i manao ai, ua lawa anei kou aloha ana mai ia'u elike—elike me kekahi kaikamahine e ae au i ike ai?"

            "Ua oi aku ko'u aloha ia oe mamua o na kaikamahine e ae apua a'u i ike ai, e Geta," i pane mai ai o Alani, iaia i nana mai ai me ke ano kaumaha iloko o na maka pihoihoi o Geta; aka, aole nae me ke aloha a ka ipo i manao ai.

            "Alaila ua makemake mai la no oe i ku'u lauoho ulaula, i ku'u luauaina ame—ame na mea like ole apau."

            "Ae, ua makemake no wau i na mea like ole apau, e like me kau e manao la.  e Geta, o oe ke kaikamahine oi o ka makemae a'u i ike ai."

            Ia wa oia i hoona ae ai iaia iho me kekahi hanu kaumaha loihi.

            "Alaila e hana ana wau e like loa me kau i makemake ai," i olelo aku ai o Getaruda, i haliu iho ai kona mau, a mino aka iho ia oia me ka mino aka hoopalaimaka.

            Ia wa o Alani Livinekona i kulou mai ai a hoopa iho la i ka lae o Geta me kona mau lehelehe.  Ua kaumaha loa oia nona, oiai he kanak kulana ikaika oia, a ua aneane loa nohoi oia e uwe iho ia ia, a pela hoi me ka mohai ana e mohai ana i kona puuwai opiopio, oiai n ae, aole loa oia i hoomaopopo iki no ia mea.  Ua hooholo oia i kona manao aole loa oia e hana ana i kekahi hana epa a hoopunipuni ia Getaruda, ina he mea hiki ia iaia ke alo ae—oia hoi o kana hana hope loa e hana ai o kona hoolilo ana i ko Geta noho'na i noho'na oluolu.

            "Ke haawi aku nei wau i ka'u hoomaikai ana ia oe, e Geta; aka ua maopopo pono no anei ia oe he hana kuhihewa ole kau e hana nei e pili ana no na manao o kou puuwai ponoi?"  i ninau mai ai o Alani, me ka manao kulo.

            "Ae, ua maopopo lea ia mea ia'u, aka, e Alani e hele io ana no anei oe?  i ninau aku ai o Getaruda, me kona hoomanao koke ana ae i ka Alani mea i kamailio aku ai e pili ana no kona hele ana i Parisa.

            "Ua oi aku paha ka maikai o ko'u holo ana."

            "No keaha hoi ka mea i 'oi o ka maikai?"

            "No ka mea he opiopio loa oe—he opiopio loa nohoi i kela wa ma ka hoomaopopo ana i na hana e pili ana i ka home, ame na hana e ae e pili ana i na wahine—aohe i lawa kupono kou naauao ma ia mau mea he pono ia oe ka hooikaika ana e imi hou i ka naauao no keia mau makahiki aku e hoea mai ana la'u e haalele iho ai ia oe.  Ua oi aku nohoi ka pono ina nohoi i kali ia e kaua a hiki i ko'u huli hoi ana mai mamua o ka lawe ana i keia keehina ano nui."

            "E hai mai ia'u no ke aha la e Alani."

 

(Aole i pau.)

 

Ka Ninau Waiona e Noonooia nei

 

He mau manao maikai mai kekahi makua mai e pili ana no keia ninau.

 

            He lehulehu na ninau no ka waiona i keia mau la.  Ua hele a piha na Alanui, na home, na wahi haiawai, na Ahahui kue Waiona ame na anaina haipule i keia mau ninau, a mailoko mai o ka lehulehu o keia mau ninau, elua mau ninau a'u e makemake nei e kamailio imua o ke akea i keia manawa.  1.  No keaha ia ka lehulehu loa o na Hale Inu Waiona i keia mau la?  2.  Pehea la ehoemi ia ai?
            Iloko mai nei o keia mau la, mahope mai o ka pau ana o na hana o ka Aha oielo o ke Teritori o Hawaii, oia ka manawa i ikeia ai ka pii mahuahua loa ana mai o na Hale inu waiona maloko o keia kulanakauhale, a peia no ma na wahi e ae ma na mokupuni.  Iloko o na makahiki he 50 a 60 i hala aku nei, aole kakou i ike i ka nui o keia, mau Hale inu waiona ia manawa, aka, i keia manawa ke kukulu ia nei na Hale inu Wwaiona ma kela ame keia huina alanui iloko o keia kulanakauhale, a e hiki mai ana p aha ka mana wa, e koe ole ai kekahi kihi alanui me ka hale inu waiona.  O ka ninau, No keaha la ka lehulehu loa o na Hale inuwaiona i keia mau la?  1.  Ua hana no ka Aholelo i ke kanawai e hoomahuahua ai i na Hale inu waiona.  Ke huhu nei kakou i na Luna Aupuni no ka ae wale aku i n a nol laikini waiona a pau i hiki mai imua o ko lakou alo, a iloko hoi o ko lakou mana.  Ke olelo nei kekahi poe, he mana no i na Luna Aupuni e hoole aku, aka nae, ke kauoha nei ke kanawai ia lakou e hooko aku, nolaila, aole na lakou i ae wale aku, aka, ua kauoha ia lakou e ke Kanawai; o ke Kanawai nana i kauoha i na Luna Aupini Nawai la?  Na ka Ahaolelo i kau i ke Kanawai, o ka poe nana i kau ke kanawai, o nan Lunamakaainana no ame na S enatoa, o ka poe hoi nana i koho na Lunamakaainana ame na Senatoa o kakou no na maainana, ka poe e ninau nei i na ninau lehulehu no ka waiona.

            He oiaoi paha, aole he poe inu waiona na Lunamakaainana apu ame na Senatoa, aka nae, he like ole ka manao o lakou, no ka ninau e pili ana i ka POMAIKAI o ka lahui.  Ke manao nei kekahi poe o ke DALA oia ka POMAIKAI o ka lahui, a i na i lilo ia dala i mea e pepehi ia ai ke ola o ka lahui, aole i nanaia ia mea.  O kekahi poe o lakou, ua manao lakou, o ke OLA o ka lahui oia ka pomaikai o ka lahui.  Aole nae e hiki i ka poe uuku ke lanakila maluna o ka poe nui, a nolaila, holo aku la na kanawai pepehi lahuiu.  A no ia mea kekahi kumu i mahuahua loa ai na Hale inu Waiona.

            2.  No ka nele o ke Aupuni i ke dala ole.  I ke kau Ahaolelo i haia, u ike no kakou ia mea, ua hoonele ia ke Aupuni i kahi e loaa mai ai ke dala no no na wahi loaa AUHAU i hiki ole na hana Aupuni apau, koe wale iho ke hoolawa i na lilo Aupuni, aka, ma kekahi ala e ae.  aole loa i loaa kekahi wahi e loaa'l ke dala, oiai, ua ike no kakou i ka hana hoopau manawa waiwai ole a na Lunamakaainana ame na Senatoa a kakou o ke @au mua o ke Aupuni Teratori o Hawaii.  A no ia nele, ua ae wale aku na Luna Aupuni i na noi laikini waiona apau i noi mai ia lakou, i mea e loaa'i kekahi wahi dala e uku ia ai na lima hana o ke Aupuni.  Ame ia kumu, ua mahuahua loa na Hale inu waiona.

            3.  O ka lehulehu loa no o ka poe inu waiona.  He kupanaha no ka poe e ninau nei i keia mau ninau lehulehu i pili a ka waiona.  Aole wale no o ka poe inu waiona ole, ka poe e ninau nei i keia mau ninau lehulehu, aka, o ka poe inu waiona no kekahi, i ka manawa aohe wahi Suaipa, hookahi no ka hui pu ana iloko kela mau ninau, aka, ina ua kamua iki, alaila, ike aku la oe ka holona, he kakani @ini piula

 

(E nana ma ka 2020 4.)

 

Hoolaha Kumau.

 

Ka Hui Alahao ame Aina o Oahu

 

Mahope aku o Ianuari 1, 1902

 

Manawa Holo.

 

Wahi Hoolulu Mai Honolulu aku.  @ [rotated text, hard to read]

 

@[timetable here; unsure how to recreate]

 

G.P. Denison,

Luna, F.C. Smith,

Luna Kuai Palapala Helo.

 

Lyle A. Dickey

 

@ai na Mokupuni mai.

@  @ookoia na hana pili kanawai @

@ihi o Alanui Be@ m@ Moi.  @

 

Metropolitan Meat  Co.

 

(Mui Kuai Pipi @

@ J. Waller (Waia) - @ @

198 Alanui Moi.

 

Poe Kuai a Hoolako i na Moku

Me

Na Io Pipi, @ a pela'ku.

@ loaa mau ana na Manu ame na @

Mano i hoohu'ihu'iia lioko @

Ka Hau.

Makepono ke Kuai i na I'o @ @

@

Telepona Helu @

@

 

Ola Nawaliwali

Mamuli O Ke

Koko Ino.

 

@ heiuheiu iho i ka mea i @ @ @ Ayer Laau Sarasaparila no ka Rev. @ P. Wilda, he misionari kamaaina @ maloko o # kuanakauhale o Nu Ioka a hoahanau nohoi o Lunakana@ Wilde i make, he kanaka kauiana:

            "No na makahiki lehulehu @ @ @ na ka ma'l pa-palahu ame na @ # # ae, i puka noloko mai o ke @ @ @ ae, i puka noloko mai o ke # #.  Ono ole mai la ka'u ai, a nawaliwali ma ko'u nui kino apau, @ @ ko'u ike ana i ke oia ana o @ poe @ ae no ke lakou inu ana i ka @ Laau Saraparila a Ayer, ua hoomaka @ la au e inu i ua iaau la.  Aua

 

Ono Ae La Ka'u Ai

 

Mai ko'u mua loa ana mai no in ua laau la; alaila, hoomaka mai la ka maikai @ ko'u ola.  He @ pa-@-ta ka oi @ ko'u ikaika ae i keia wa a ae loa mai @ mai ka Laau Sarasaparila mai a Ayer, ka laau @ a'u e hoike aku noi me ka oiaio, @ @ pookeia loa @ na laau hoomae@ koko i ikeia."

            No na ma'i apau i loaa no@oko mai o ke koko ino @ lawe i

 

Ka Ayer Laau Sarsapailla.

Ka Ayer Huaale @ [unreadblable clock of text]

 

Ke poekeia @ na Laau @ ka @ ana, ka @ ana @ @ @ nani ana i ka lauoho, oia ka

 

Ayer Laau Hooulu Lauoho.

 

            Aole e kepia ke poo, @ na ma'i @ puu, aole hoi @ @ @.  @ maloohaha mai ka lawoho, @ nawe a ame hina mai, alaila, @ @ laau e ho'iho'i hou ae a kona ano @ a ho@ lupalupa ae ia i ka @ Ma na wahi apau, e @ Laau @ @ a Ayer ke pookeia, a @ @ @ i punahele @ i @ no @ @ ame @ @.

 

Ayer's Hair Vigor

I @ @

 

Dr. J. C. Ayer, Lowerll, Mass., U.S.A.

 

@ [unreadable chunk of text]

 

Hollister Drug Co. Lt.

@ [unreadable chunk of text]