Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 8, 21 February 1902 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukala i na kakahiaka Poalima apau.

@ XL – Helu 8.    HONOLULU, POALIMA, FEBERUARI, 21, 1902     NA HELU APAU 2899

 

 

Huli Hoi no ka Aina Hanau

 

@ MANAOIA E HIKI MAI ANA O KAMUELA PAKA ME KA OHANA I KEIA LA.

 

Hauoli Ana o Honolulu nei i ka Hiki Ana Mai o Lakou – Ua Hoolilo o Mrs. Samuela Paka he $10,000 a oi Aku no na Lako Hale.

 

@ o ka mokuahi Alamida i hoi-@ ku mai ana i keia la, e manao @ hiki mai ana o Mr. ame Mrs. Samuela Paka, ke Keiki Alii ame ke @ wahine Kawananakoa, Miss @ Campbell, ame ka ohana me la-@ ame kekahi mau hoaloha mai pa-@. Ua loihi ko lakou kaawale ana mai @ aina aku a ke huli mai la ko la-@ mau maka i ka aina hanau o na @. Ke manao ia nei e ike ia ana @ mau la hauoli i ko lakou ma-@ e hiki mai ai ma Honolulu nei. @ hoomakaukau ia nei ka home o Mrs. Samuela Paka ma ke alanui Emma no @ hiki mai, a pela hoi me ka @ ke keiki alii Kawananakoa ma @. Ma ka nana aku aole e oi ae @ ka hauoli o na la hauoli i ike ia @ aku nei mamua o ka la e hiki @ ai keia mau Hawaii Ona Miliona, @ kiekie hoi o ka aina.

Ma keia hoi ana mai e hoihoi mai ai @ Keiki alii Kawananakoa i kekahi o @kamahine u’i loa ma kona aina @ ma ke ano he alii wahine no @ noho alii ia e kona mau ku-@ na ohana i hala aku i ka @. E hoihoi mai ana hoi ke keiki @ ka ua kipuupuu o Waimea i @ wahine, he alii wahine e noho @ ke dala. Ma ia hoi ana @ na makahiki o Miss A-@ Campbell a ua hoike ae kona ma-@ @ ana oia i kekahi aha-@ @ ka piha ana o na maka-@ @ kaikamahine i koe iho ma @. Ma ka hoike a ko makou @ ma Kapalakiko, ua hui ak’i @ Mrs. Parker a penei kana i @ mai ai: “Ua makemake loa wau e hoi aku i @ aina henau. Ua lawa ko’u kaa-@ ana no kekahi manawa, a i ko’u @ ana aku e noho ana maua ma ko’u @ ma ke alanui Emma i hoopono-@ hou ia mai nei i keia mau ma-@. Ua kuai wau i kekahi mau mea @ oiai au ma Europa no keia @ a ua kauoha hoi i kekahi e hana @ keia kulanakauhale. E piha ana @ makahiki o ka’u kaikamahine Alice @ la 17 o Maraki, a ua makemake @ haawi i kekahi ahaaina nona. E @ ana nohoi wau i kekahi ahaaina no ke Keiki Alii ame kana Alii Wahine. Ua makaukau pu hoi au e oke a hoa’loha o ka’u kane ame ko’u.”

@ oia i hoike mai i ka nui o na @ ana i hoolilo ai no na lako hale @ hale nani ma ke alanui Emma, @ ma ke koho aku a ko makou mea @ ma kona huli pono ana ua hiki @ na dala i hoolilo ia ma Kapalakiko @ lako hale wale no i ka $10,000 @ aku, a oiai ua hoolilo ia kekahi @ dala ma Europa no keia mau mea @ ua nui hewahewa na mea na-@ ike ia ana ma ko laua home nani @ alanui Emma.

@ ike ia ke ano o ke keiki aloo Kawanakakoa he keiki hauoli mau me @ mau hoa’loha, a he alii oiaio hoi @ aina, a ke manao nei kona mau @ e haawi aku ia laua i kekahi @ hoolealea ana i ko laua hiki ana @ Lohe mai makou eia ke hooma-@ ia nei kona home ma Waikiki @ laua hoi ana mai, a e hauoli ana @ i ka hiki ana aku o ka ma-@.

@ ia ae e hoihoi mai ana keia @ hanohano i kekahi mau lole @ i hana ia ma ke kulanakauhale @ o Nu loka ame Kapalakiko @ a he mea nui ia na na lede ha-@ kakou e makahehi aku ai. @ paha ke kumu e hiki ole @ ka moku i keia la, aka, ua paa @ mau inoa no ka hoi mai ma-@ ka Alamida o keia la a ua hiki @ kakou ke nana aku no ko lakou @ ana mai.

 

 

Ua Huli Hoi Aku no Hilo

 

            @ o ka mokuahi Kinau o ka @ nei i huli hoi aku ai ko ma-@ maikai, W.K. KINO, @ o ka nupepa “Ka E-@ Hawaii,” no ke kulanakauhale ua @. He mau pule kona noho ana @ ka mua loa hoi iloko o eono @. O Mr. Kino kekahi o na @ o keia kulanakauhale, aka, @ manawa he kamaaina oia no @ malihini hoi no ka aina ana @ a kupa.

            @ o kana alakai ana ua pii ae nupepa i hoike ia maluna ae, a lilo @ nui na na kanaka e nana mau @ o ka hiki mai. Oia hookahi @ ka mea nana e hana keia nu-@ no ka mea nana e kakau, oia @ nana e hoonoho na hua me-@ no ka mea nana e pai. Ilo-@ hana hookahi ua hiki loa ia @ hoike ae, me ka hoopilimea @ maemae na manao, he naa-@ piha hoi keia nupepa i na @ ke kulanakauhale ua o Hilo. @ ia mai oe e na mana Lahi @ huakai huli hoi no ka home, @ pule. He kanaka lanakila @ ala, ua moku i ka pahi a @ Lunakanawai kona pili mua.

 

 

[image]

AOLE LAKOU E HOOKUUIA

AKEAKEAIA KA IPUKA E LUNAKANAWAI ESTEE

[image]

 

 

Aohe Mana o ka Laikini Bia

 

UA LIKE NO KA MAIKAI O NA BIA MAI WAHO MAI ME KO HONOLULU NEI.

 

He Iwakalua Hale Inu Rama e Lawelawe Nei i ka Hana Malalo o Keia Ano Laikini – Ua Hiki Lakou ke Hopu ia no ke Kuai Waiona me la Laikini Ole.

 

            Ma ka olelo hooholo a Lunakanawai Estee o ka Aha Apana o Amerika ua mana ole ke kanawai e haawi ana i ka laikini kuai liilii i na hale inu lama no ke kuai ana i ka bia Primo wale no. He iwakalua a oi ae mau laikini i haawi ia e ka Puuku no $250.00 o ka laikini hookahi no ke kuai ana i na bia i hana ia ma ka hale hana bia o Honolulu nei, oia hoi ka bia i kapaia “Primo Bia.”

            He mau pule ae nei i hala ua hui ae kekahi mau ona hale inu lama e kuai nei i na bia mai waho mai, ame na waiona e aku a hoopii i ka Puuku o keia Teritori no ka ae ana e haawi i keia mau laikini, oiai, wahi a lakou, aole i pono keia kanawai o ka hana ana ia e ae ana e loaa ka laikini kuai i keia ano bia wale no no $250.00 wale no oiai lakou e uku ana he $1,000 no ka laikini o ke kuai ana i na bia mai waho mai. Ua manao lakou aole loa he kuleana o na poe hana kanawai e hoopomaikai ai i ka bia i hana ia ma keia Teritori me ka nana ole i ka bia i hana ia ma kekahi mau Teritori okoa aku o Amerika, ame na Panalaau paha Ua loaa ka mana, i na kanaka hana kanawai e hoopakele i na waiwai i hana ia iloko o ko lakou aina mai na waiwai mai waho mai, aka aole i loaa i kekahi Panalaau a Teritori paha, ka mana e nana ai i kona pono wale iho no me ka hoopoino ana aku i na waiwai mai kekahi mau Panalaau a mau Teritori paha e makemake ana e komo mai.

            I ka hiki ana o keia Hihia imua o ka Lunakanawai Estee, a mahope o kona lohe ana i ka olelo ike o na aoao elua, ua hoopuka mai ia oia i kana olelo hooholo e hoole ana i ka mana o ke kanawai bia e haawi ana i ka mana i na hale kuai lama i ka laikini o $250 no ke kuai ana i na bia wale no i hana ia ma ka Hale Hana Bia o Honolulu nei. I na ua hana ia keia kanawai e ae ana i ka bia apau e kuai ia no ka laikini o $250 me nei ua ku i ke kanawai a pono hoi, aka, o ka ae ana ia e kuai na bia mai keia hale hana bia mai no $250 wale no a o na bia hoi apau e komo mai nei mai kekahi mau wahi okoa aku no $1,000, ua kue loa keia i ke kanawai o Amerika. He oiaio ma keia laikini o hookahi tausani dala, ua ae ia ia mau Hale Inu Rama e kuai i na waiona ikaika, ame na waiona e ae apau, aka, ua papa ia lakou i ke kuai ana i na bia mai waho mai ma lakou e lawe ana i keia laikini o $250, aia wale no ko lakou ae ia e kuai ia mau bia a lawe lakou i kekahi laikini o hookahi tausani dala, ua like ia me ka olelo maoli ana mai, ina oe e kuai ana i ka Bia i hana ia ma Honolulu nei e kaki aku ana keia Teritori ia oe he $250 wale no, a ina oe e kuai ana i na bia mai waho mai e uku ana oe he $1,000, aka, ua kue loa keia i ka manao o ke kanawai o Amerika. O na bia e komo mai ana mai kekahi mau Panalaau, a mau Teritori e mai paha, ua like no ia me ka bia i hana ia ma Honolulu nei, a ua loaa ia lakou ka mana e kuai ia no ka laikini hookahi e kuai ia nei na bia o Honolulu nei, aka, ua papa loa ia ke kuai ana i na waiona e ae koe wale no ka bia mai ka Hale Hana bia aku o Honolulu nei.

 

(E nana ma ka aoao 5.)

 

 

Anu Huihui keia mau Kakahiaka

 

HE 54 DEKELE KA NUI O KE ANU – KA HOIKE A KA MEA ANA WELA A ME ANU.

 

Hoike ae na Kamaaina Ola ka La Anu Loa i Ike ia ma Hawaii Nei no Umi-kumamakahi makahiki.

 

            Ma ka hoike a na kamaaina o ka Lapule i hala Feberuari 16, oia ka la huihui loa i ike ia ma Honolulu nei no kekahi mau makahiki lehulehu. Iloko o umi kumamakahi makahiki aole i ike hou ia kekahi la huihui e like me ia. Ua hoike mai na mikini ana anu ame ka wela he 54 dekele ka ikaika o ke anu. I ka manawa e hiki ai i ka ole ua piha ka aina i ka hau, a ma na aina anu loa ua iho iho keia mau mea ana anu malalo o ka ole e hoike ana ua ikaika loa ke anu. I ka manawa wela ua pii ae lakou iluna a hiki i ka haneri a oi aku ma kekahi mau wahi. O ko kakou ana maa mau ala mawaena o ke kanahiku ame ke kanawalu. I ka lapule i hala ua hiki loa ke ike ia ua emi loa iho oia a hiki i ke 52 dekele, ua like hoi me iwakalua a oi kona emi iho malalo o ka wela maa la kakou.

            Ma na wahi kokoke o kakou i na mauna, ame na wahi hoi i kokoke loa aku i na mauna i paa i ka hau i keia manawa, ua hiki loa ke manao ia aku ua ikaika loa ke anu ma ia mau wahi. Aia ma Hawaii nei na ano anu like ole apau, ame na wela like ole apau, a oia no ka mea i kapa ia ai, ka Paredaiso o ka Moana Pakipika. Ina ua wela ke kanaka kaahele ua hiki iaia ke pii aku ma na mauna a loaa iaia na ea hu’ihu’i. I keia manawa ina oia ma na mauna o Hawaii e hele ana oia iluna o ka hau a e ike ana hoi i ke anu o Hawaii. Ina ua anuanu ke kanaka ua hiki iaia ke hoi aku ma na wahi o na Kona ma Hawaii, a e ike ana oia i ka wela o keia mau aina.

            Aole ma Hawaii wale nei ke anu a makou e ike nei, aka ma ka hoike a na nupepa Kalepeni ua ikaika ke anu i keia makahiki ma na wahi like ole apau. Aole nohoi o ke anu wale aka o ka ino ma ka moana kekahi mea e ike ia nei. Ma ka Moana Akelanika ua nui ka ino a he lehulehu na ola i poino i keia makahiki malaila. Ma ka Moana Pakipika nei, hoike mai na moku i ku hope mai nei i ka nui maoli o ka ino, ame ka hakoko ikaika ana o lakou me na ale ahiu o ka moana.  He lehulehu o keia mau moku i lohi loa aku mahope o ko lakou mau manawa mau i ke ku mai, a ua manao ia ua poino loa kekahi o lakou mamua o ke ku ana mai.

            Mai na kuaaina mai ke loaa mau mai nei ia makou na leka e hoike mai ana i ka ino ma kekahi mau wahi. Ikaika ka makani ame ka nui o ka ua. Inoino ka moana, a aia ka pono o kekahi poe ma na kuaaina ma na Hale kuai, a aole hoi e like me ka manawa malie o ke kai, ua hiki ke alu aku me kahi upena a make no na i’a momona.

            I ke ku ana mai o ka Mauna Loa i keia pule ua hoike mau ia lakou i ka ino maoli o na awa kumoku like ole a lakou i ike ai. Ma kekahi mau wahi ua hiki ole ia lakou ke ku a hana i ka lakou mau hana ma ia mau wahi. O kekahi mea hou a lakou i hoike mau ai oia ka pau o ka uapo ma Ke Au Hou i ka nahaha i ke kai. Aole oia uapo wale kei pilikia aka o ka uapo kekahi ma Hoopuloa.

            He mau ia maikai ole keia no ka poe e manao ana e holo moku. Ua kupono no i ka poe pilikia ole iluna o ka moku aka i ka poe pilikia momona na i’a o ke kai ia lakou ke hoao e holo i keia mau la.

 

 

Ua hiki i na Filipino ke Komo mai

 

LOAA KEIA MAU LIMAHANA I NA MAHIKO O KAKOU INA LAKOU E MAKEMAKE,

 

Makemake o Komisina Ide o Filipine e Malama Pono ia Lakou i ko Lakou Hele Ana Mai – He Pomaikai no Lakou @me ko Lakou Aina.

 

            Ua ae ke Kuhina o ka Oihana Kaua Root e komo mai na Filipino i Hawaii nei ma ke ano he mau limahana no na mahiko ina nae lakou e makemake ana e hele mai, a ina hoi ua loaa ka uku maikai no lakou ame ka malama maikai ana oiai lakou ma Hawaii nei. O ka mea wale no i koe oia ke kauoha ana aku o na mahiko ia lakou e holo mai no Honolulu nei.

            Ua ala ae keia ninau mamuli o ke noi a W.F. Lamson, o Manila i kokua ia e William Haywood, ka mea e nana nei i ka pono o na mahiko ma Wasinetona. I ka loaa ana aku o keia noi ua waiho koke ia aku ia keia ninau i mua o Komisina Ide o Filipine. Ma kona noonoo pono ana ua ike oia aole he mau ku-e i keia noi, oiai he hana maikai ia o ka lawe ana mai i na Filipino ma Hawaii nei e hoohana ia ai ma na mahiko a loaa ia ike ia lakou, a malia o ulu ae kekahi pilikia limahana ma na mahiko paha o ko lakou aina ponoi ma keia mua aku ua lawa lakou i na limahana i hoomaamaa ia ma keia hana ma Hawaii nei. O ka mea pilikia wale no oia ka ae mai o keia poe e haalele i ko lakou aina a hele mai. O ka mea mua loa oia ka loaa o kekahi komisina maikai e nana pono ia lakou me ko lakou mau ohana oiai lakou e hele mai ana no Hawaii nei. E uku ia lakou mai ka $18 a ka $20 o ka mahina, a e loaa hoi ia lakou na home maikai. He mea maikai hoi e nana pono ia lakou e na kauka i uku ia e ka mahiko i kela ame keia manawa i ole e ulu ae kekahi ma’i luku mawaena o lakou a nui ka pilikia. Ina e ae ia aku ana keia mau mea apau, ua manao oia aole loa lakou e kue mai ana.

            I ka ninau ana ia aku o W.O. Kamika no keia ninau, ame ka manao o na mahiko e pili ana i keia hana ua hoike mai ia oia, ua ninau wale no na mahiko i kekahi manawa aku nei i hala ina e hiki ana ke loaa i ka manawa e makemake ia ai. Aole lakou i hooholo e kahea aku i kekahi o lakou, aka, ua makemake lakou e maopopo mamua o ka manawa ina e hiki ana ke loaa lakou i ka manawa e makemake ia ai. Ke ike nei oia ua ae ia mai la, a ua hiki hoi ke loaa lakou i ka manawa e makemake ia ai.

            I kekahi manawa i hala aku nei ua loaa mai la kekahi leka iaia mai ia Mr. Whitmarsh, kekahi o kona mau hoa’loha e noho mai ia ma Filipine, he kiaaina oia no kekahi mokuaina i keia manawa, e hoike mai ana i kana i ike ai no keia mau Filipino ma ke ano he mau limahana. Ma kona noho pu ana me lakou no elua makahiki a oi, ame kona nana pono ana hoi i ko lakou ano, ua ike oia aole loa he hiki ke hilinai ia keia mau Filipino ma ke ano he mau limahana. E hana ana lakou me ka maikai oiai lakou ua nele, aka i ka manawa e uku ia aku ai o ko lakou mau uku hana e hoomaka ana lakou e haalele mai i ka hana a o ka pau no ia o ka ike hou ana ia. Ina o keia ko lakou ano alaila e poho ana na mahiko e hoao ana e hookomo mai ia lakou i Hawaii nei e like m@ ko lakou poho ana ma ka hookomo ana mai i na Poko Riko lalau a kakou e ike nei. Ua lawe ia mai lakou e hana ma na mahiko aka, aole i loihi ko lakou hana ana ua haalele aku la lakou i ka hana nana lakou i lawe mai i Hawaii nei a hoomaka e hoi mai i ke kaona nei e makilo hele ai a e hoao ai hoi e hana i na hana ekaeka i loaa ai ia lakou ke ola o ka noho ana.

            @a ka hoike mai a ka poe i ike i ke ano o Filipino he poe lakou i makemake ole i ka hana, oia hoi ma ka hapanui. Ina lakou e hele i’o mai ana i Hawaii nei a ike i ka waiwai o ka hana ma na mahiko ame na hana e ae ua hiki loa i kekahi o lakou ke hoi aku a hoikeike aku i ko lakou poe i ka waiwai o ka hana, a malia o lilo ia i pomaikai no lakou ma keia mua aku. Ma ka nana aku nae ua maka’u na mahiko i ka hoolei wale i ka lakou mau dala maluna o kekahi poe a lakou i manao ai aole e noho paa ana ma ka hana.

 

 

Emepera Wahine o Kina

 

            O kekahi mea hou e lohe ia mai nei oia ka makemake o ka Emepera wahine o Kina e waiho aku i ka mana ana e paa nei iloko o ka lima o ka Emepera opio, kekahi o kona ohana po noi loa. Ke hooikaika nui nei na pake i makemake e ike ia Kina e holomua ana e hoihoi ia aku ka mana iloko he kanaka naauao oia a he kanaka hoi i makemake e ike ia Kina e holomua ana. Ua maopopo loa ina e lilo ana ka mana i ka Emepera e hookuu laula ana oia i na lahui e aku e komo mai a e hoonaauao hoi i kona lahui, a e hiki mai ana hoi ka manawa e pau ai na kiu o na Pake i ke oki ia, a lilo lakou i mana iloko o na mana nui o ke ao nei e ku nei i keia manawa.