Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 10, 7 March 1902 — Page 5

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, MARAKI 7, 1902 5

 

NU HOU KULOKO

Nui ka makani me ka ua o kakou i @a @au la.

 

He @ poe maʻi lepera ma Amerika keia manawa.

 

K@ @lewa ia ana ke kino o Eluene @kapolena i ka hiki ana mai o ka @ku ahi Alamida.

 

Ua kuai ia kekahi pooleta Hawaii ma Filadelapia no $700. He poo elua @ no ka wale no o kakou nei.

 

Ua uku ia na koa Amerika ma Waikiki i ke ku ana mai o ka moku koa @ me na eke dala.

 

Ke manao ia nei o Makinikoki aku @a ka Bihopa o ka Luakini o Kana @'u ma keia mua aku.

 

Hoopai ia ka Lunahooponopono o kekahi nupepa Pake no ka laipela. He @ kahi mahina ma ka Hale paa.

 

Ua hiki aku ke Keiki Alii Hanare o @ ama ma Amerika. I Hawaii nei @ ka 17 o kona mau makahiki.

 

Ke hoike ia mai nei he ikaika ke @na o na Repupalika no ke Kau @ o Novemaba ae nei. Ua maopopo na Hawaii eiwi i ka aoao e pono @

 

Aole i maopopo na moho a na Repupalika me na Home Rula, o ka apa@ Kekali like mai nei laua. O @ T. Wilder ka moho a na Demokarata.

 

Ua piha ka makahiki mai ke poholo @ o ka moku-ahi Rio ma ke awa o Kapalakiko. Mai Honolulu nei aku keia moku a he mau kamaaina kekahi @ poino.

 

Hookuu ia o Crimp McCarthy i hoao @ ai i ka pepeiao o kana wahine. Ua @pai mua ia oia ma ka aha Apana @a hoohalahala i ka Aha Kaapuni a hookuuu ia mai la.

 

Ua hiki loa i na keiki lawe leka ke lawe aku i ka Nupepa Kuokoa a ko @kou poe lawe pepa e noho ana ma Honolulu nei. Ina he poe kekahi ma ke kaona nei i makemake e lawe mau @ ka Nupepa Kuokoa e uku mai ia ma@ i ka auhau, a na makou e hookomo mau ma ka hale leka, a na na @ki lawe leka e lawe mau aku ma ko oukou mau wahi noho. He poe ka@kahi kekahi e lawe nei pela a ke @ mau nei ka lakou mau nupepa i kela ame keia Poalima.

 

HE MOOWAI MAI KINA MAI EIA IANEI

 

KE HULI IA NEI KA POE NA LAKOU I HOOKOMO MAI I HAWAII NEI.

            Ma ka hoike a kekahi pake, ua hookomo ia mai he mau moo-wai pake i Hawaii nei. O ke kumu i puka ai o @a eia ka ike ana ia o kekahi o keia mau moo ma ka "Mint Saloon." I ka ninau ana ia aku o Mr. Cunningham, ka ona o keia moo i keia manawa, i ka inoa ame kahi i loaa ai o keia moo ua hoike mai la oia he Hila, a ua loaa ma Hawaii nei. Ma ko makou ike he koe @ onionio oia ka Hila ia kakou, a o keia moo ua like loa me ka puhi ke nana aku. Ua hoopaa ia iloko o kekahi pika aniani nui e like me na pika nui e hookuu ia nei na i'a ulaula.

            I ka huli pono ana ia ua hoike mai la kekahi pake he moo-wai keia mai Kipa mai. He ai la keia ano moo e na pake, a ua hookomo nui ia mai e kekahi mau pake me ka ike ole o na makai kuke awa. Oiai he papa loa ia ke komo ana mai o keia ano moo ke huli ae no nei ka Luna Kuke Awa Nui i ke kalohe nana i hookomo mai me kona ike ole. He 18 iniha ka loihi o keia moo, he mau iniha kona ana waena, he @au wahi maka liilii, a he kohu lehu kika oiaio o ka opu.

 

            O ka manawa keia a ka ma'i numona e kaili aku ai i na ola lehulehu. O ka laau wale h@ e pakele ai mai keia pilikia mai oia ka Laau Kunu a Chamberlain. He ola mau, a he haule ole kana mau hoola. E loaa no ma na Hale Kuai Laau apau. O Benson Smith & Co., na agena no Hawaii nei.

 

Ka Hoike a J.B. Kakela no ke Kiaaina

 

AOLE E PAU ANA KE KIAAINA O KEIA TERITORI.

            KIKAKO, Feb. 20.-Ke olelo nei ke Komisina mua o Hawaii, J.B. Kakela, aole e hoopau ana o Peresidena Roosevelt ia Kiaaina Sanford B. Dole mai kana kulana ae.

            Aia wale no ka hiki i ka Peresidena ke hoopau i ke Kiaaina a hoonoho aku ia Samuela Paka, a loaa na hoike kupono o ka oiaio o na hoopii e kue ana iaia, aka he hana hiki ole ia," wahi a Mr. Kakela ma ka Auditorium Hotele i nehinei. "Ina no i hiki ke hooiaio ia keia mau hoopii kue, aole no oia e hoopau ana, oiai ua maopopo ua ulu mai ia mau hoopii mamuli o na manao lili o na poe ma na aoao kalaiaina kue i kona.

            Mamuli o ka hoole ana o ke Kiaaina i ka hooloihi ana i ka manawa a na Lunamakaainana e noho ai, a e uhauha hoi i ka waihona o ka lehulehu, mahope o ko lakou hoopau wale ana i kekahi manawa loihi maluna o kekahi mau bila i hiki ke hana ia iloko o ka manawa pokole, ua hui ae lakou a olelo ae, ke keakea nei ke Kiaaina i ko lakou pono Kanawai.

            "Ua pololei a kaulike ka Dole mau hana, aka aole i makemake ka poe e hooikaika nei no kona noho e ike na Hawaii i keia. O keia poe e ake nui nei e loaa na oihana aupuni ka poe na lakou e hoomau nei na leo kue i ke Kiaaina, a ua maopopo loa ia'u ua ike ka Peresidena ia mea."

            I ka hikina o Mr. Kakela no kekahi hana pili i na mahiko, a eia oia, ma Kana huakai no Hawaii.

 

Ua Hala ma kela ao o E.C. Makapolena

E HAALELE IHO I KANA WAHINE OPIOPIO ILOO KE KAUMAHA A ME KA LUULUU.

He Umi La Wale no ko Laua Noho Mare Ana.-Loaa Oia i ka Ma'i ma ka Laua Huakai Hauoli Mare me Kana Wahine U'i.

I ka la 16 o Feberuari i haalele mai ai o Eluene C. Makapolena, kekahi o na kamaaina i aloha ia e kakou ma ka Auditorium Hotele, Kikako. Ua haalele iho oia i kana wahine opiopio, he umi wale no la mahope o ko laua mare ia ana. E lawe ia mai ana kona kino no Kapalakiko a mai iaila mai no Hawaii nei.

            Nui kekaumaha o kana wahine opiopio a ua hiki ole oia ke hoomama ia. He 22 wale no makahiki o kana wahine a he 49 makahiki o Makapolena. E kali ia ana a hiki aku o Fred W. Makapolena mamua o ka hoihoi ia ana mai o kona kino no Kapalakiko.

            Ua hanau ia o Eluene Makapolena ma Oahu nei he 49 makahiki i hala, a ua hoohala hoi i ka hapanui o kona mau la ma Hawaii nei. Ua noho mare ole oia no na makahiki loihi a hiki wale no i kona hui ana me Miss. Ballinger, ka wahine ana i mare a haalele iho la, oiai keia kaikamahine ma kana huakai makaikai. I ka hoi ana o keia kaikamahine ua holo aku nei o Makapolena no Kapalakiko e hooko i ke aloha mawaena o laua. Ua olelo ia ua pili mai keia kaikamahine iaia me kona aloha apau a pela no hoi o Eluene.

            I ka la eono o Feberuari ua hoohui ia laua ma ka berita maemae o ka mare. Mamua o ko laua mare ia ana ua hoike aku kana wahine i kona makemake e holo makaikai no Nu Ioka ame na kulanakauhale nui ma ka Hikina o Amerika. I ko laua mare ia ana ua hooko koke ia ka iini o kana wahine. Mamua o ko laua holo ana ua hoike ae o Makapolena ua loaa oia i ke anu ma kona umauma aka e oluolu ana i ka hanu ana aku i na ea oluolu o ka hikina. I ka hiki ana i Kikako ua ikaika loa kona ma'i a noho laua malaila a hiki wale no i kona haalele ana mai la.

            Mamua o kona haalele ana mai, i ka manawa hoi a na Kauka Akamai loa o Kikako i hoike mai ai aohe pono i koe, ua kauoha koke mai la kana wahine i kona makuahine ame ke kaikaina Fred ma Kapalakiko e holo aku. Aole i hiki aku o Fred ua haalele e mai la oia i keia ola ana.

            O Makapolena i hala kekahi o na kanaka waiwai loa o kakou nei. Oia kekahi o na ona o ka Hotele Hawaii, he mau hale inu a kuai waiona kona ma Honolulu nei.

            I ka hiki ana mai o ka lohe e pili ana i kona make maluna o ka Mokuahi Nippon Maru ua huna loa ia mai kona makuahine mai. Ua holo mua aku o J.O. Kaaka me ka nupepa e hoike ana i kona make a hoike malu i ka ohana me ke noi pu ana aku e huna loa ia mai ka makuahine mai, a e hoike ia me ka malie loa. E hoihoi ia mai ana kona kino puanuanu maluna o ka moku ahi Alamida e haalele ana ia Kapalakiko i ka la ewalu o Maraki. E holo pu mai ana kana wahine me kona kino.

 

He Pane i ke Aloha Aina

Mr. Lunahooponopono, Aloha oe:-E oluolu hou mai ia'u no ka manawa oiai hoi au ame oe e kapaia mai nei he keonimana ole a he opiopio a pela aku.

            Aole nau e Ke Aloha Aina e kaupaona ina mea a Joseph Kalana i hoomaikeike aku ai ma Feberuari, 14 ame Feberuari 21th, 1902 aku la ame na mea hoi au e noke mai nei a ku kapaila hana ka haawe aka na na poe Koho Balota mai Hawaii a Niihau, na lakou e ike iho, me ka hoohewahewa ole.

            Ina e hoomaopopo oukou, mai ka wa mai o ka hookahulihia Aupuni i Ka Nupepa Ka Leo o ka Lahui, ka wahaolelo o ka lehulehu ia manawa, oia ko Joseph Kalana manawa mua loa i hoolauna aku ai me oukou, mahope iho hoi o ka hookuuia ana mai o na hoa'loha i komo i kela hoohaunaele o M.H. 1895.

              Owau no ia i hoike aku ai ia oukou ina a'o lalau ana oia mau la, e paio ana me kona lunahooponopono, a owau no keia e paio hou nei i keia la, no ka nana'ku a he lalau na a'o ana mai a Ke Aloha Aina, o keia mau la, i kulike ai me ko'u manao ma ke Kuokoa o na la i hoikeia maluna.

            Ma na mea apau a'u i hoomaikeike aku ai ma ia manao pepa, ua ike iho oukou, aole he mau manao hailiili i ku ole i ke ano keonimana; ua hoopuka ia na olelo maa mau i ka hookaau olelo a he mau olelo e aka, a e hene iho ai. He mau olelo o ka pololei ame ka oiaio i hanaia, e ka Demokarata, ma na ano apau oia iho la ka oiaio.

            Ia oukou e hoomaopopo iho ai ia mau manao a'u me ka Ke Aloha Aina, na oukou e koho no oukou iho a hoomaopopo owai la o maua kai ku i na Rula, a owai la kai a'o pololei.

            Huli aku ko oukou mau hoomanao i na mea i a'o ia mai e Ke Aloha Aina i na la i hala mai ko ka Hon. J. Nawahi manawa e noho lunahooponopono a Ona hoi no ua nupepa, la a nona hoi ka leo Aloha a'u ame oukou i poina ole ai.

            I ka wa hoi i lawe maoli ae nei kana Aliiwahine ina hookele maoli ana no ua Ke Aloha Aina nei, ua hiki ia oukou ke hoomaopopo aia he mau paewa nui loa o na a'o ana mai ianoukou ame a'u, a na ia mau paewa i hookonokono mai ia'u e hoike aku ia oukou i ka mea pololei a oiaio.

            O ke Koho Balota laula i loaa ia kakou i keia la, oia ka Olelo Hooholo a ka Ahaolelo o Amerika Huipuia e noho manaia ana e ka Peresidena Ripupalika ame na hoa Senatoa ame na lunamakaainana Ripupalika i haawi i ua mana Koho Balota la ia kakou.

            Aole loa he mau mea a na Demokarata i hana ai no Hawaii nei i ka manawa e noho mana ana lakou.

            O ka'u wahi hana e hana nei aole loa ia he kumu o ko'u hoomaikeike aku ina mea oiaio. Ua noho mua au ma ia hana i M.H. 1892 oiai e noho luna ana no o C.B. Dwight a ua hilinai ia ka'u lawelawe hana oia wa, a ao ko'u kakoo ole ana i ke Aupuni Kuikawa pela au i pau ai, i ka manawa i hookoku hou ia ae nei o C.B. Dwight i Hope no ua oihana la kii hou ia mai au eia a oia keia e hana nei, a oiai hoi he kanaka Hawaii ke poo nui oia oihana pela i makemake nui ia ai na Hawaii i mau lima hana, a oia nae ka Ke Aloha Aina e lili loa nei, no ko'u hoike i ka oiaio. Aohe hoike ae o ke Aloha Aina i ka puu dala a na Demokarata o ke kau i hala, ke kumu e hooikaika loa nei ma ia aoao me ka manaolana e loaa hou mai ana he puu dala.

            Ke waiho nei au na oukou e kaupaona i na mea apau, oiai ke hooia mai nei no ua Ke Aloha Aina nei i na mea a'u i hoike aku ai, aole no he wa e haulehia ai ia mea he Oiaio.

            Me oukou ku'u aloha oiaio na ke Akua mana loa e kiai ia kakou no keia Kau Koho Balota ae, me na hilinai ana e kuikahi ana kakou apau.

            Ma ka Oiaio,

            JOSEPH KALANA,

Alapai Lane, Kapalama, Honolulu.

 

Ke pau nei na Moa a Kakou i ka Make

NUI NA MOA MAKE MA MANOA A ME KALIHI NO KA MA'I LUKU.

            Ke hoike mai nei kekahi poe hanai moa i ka make nui o ka lakou mau moa i keia manawa, a ua manao ia he ma'i Korela moa ke kumu o ka make. Ma Kalihi ame Manoa ua ike ia ka make mai o na moa me ka maopopo ole o ke kumu. Aole iluku nui loa ia na moa i ka manawa hookahi e like me ka mea i ike ia i kekahi manawa, aka e hoomaka mai ana e make liilii.

            I ka hoike ia ana aku o keia mea ia Profesa Sedgwick, ka mea ike ma na ma'i oia ano ame ka laau e pau ai, ua hoike mai la oia aole oia i manao he ma'i Korela ke kumu e poina nei o na moa aka he hi. Ma kona ike ala wale no ka hiki mai o ka ma'i Korela o na moa i ke kau wela, mahope o kekahi mau la wela loa, a o ka ma'i e manao ia nei he Korela, ma ka huli pono ana aku, he ma'i hi wale no.

            "Ke loaa i ka ma'i Korela," wahi ana, "e luku ia ana ia ka puulu moa holookoa i ka wa pokole loa. Aole o'u manao he ikaika loa ke Korela moa ma Hawaii nei, aole hoi e like me kekahi mau wahi a'u i ike ai. I ke kau wela i hala he mau wahi ma'i kakaikahi wale no ka'u i ike, a aole no o'u manao e luku ia ana na moa me ka ikaika e keia ma'i."

            I ka ninau ana ia aku o ka laau e pakele ai na moa mai ka ma'i Korela mai ina e hiki mai ana i Hawaii nei ua olelo mai la oia he hookahi wale no ana hana i ike a oia ka hoomaemae i ka Hale moa me na laau hoomake ma'i, a me ke puhi ana i ke kino make o na moa i ke ahi. I ka manawa e ike ia kau ai kekahi moa e hoike mai ana i na hoailona o ka ma'i e pepehi koke iaia a puhi i kona kino i ke ahi. Ma keia ano e pakele ana ke ola o na moa aku i koe a e pau ana hoi ka laha nui ana o ka ma'i.

 

HE MEA I MAKEMAKE LOIHI IA

Ua Loaa Keia Mea i Makemakeia ma Honolulu.

            He mea paakiki ka mau ana o ka hauoli.

            E minamina mau ana nohoi ka poe manao oluolu.

            Ina e maopopo ana ke kumu, aole no oukou e haohao ana.

            Ua loaa anei oe i ka maneo ma ka uha?

            He ma'i ia, aole no oe e hoi ana ma kahi moe, aole nohoi oe e ike ana i kou ano oluolu.

            Aohe mea uluhua e like me keia.

            O ka maneo mau iho la no ia i na wa apau.

            He oi ka uluhua, a oi loa aku nohoi ka uluhua no ke ola ole.

            E ala mau ana oe i ka po.

            Pau ka noonoo maikai, a e kohu hehena maoli ana oe.

            Nolaila, aole anei o nei mea he ola ana, a he oluolu ana ae hoi, he mea i makemake nui ia?

            E loaa ana keia ma o ka Aila Hamo la a Doan.

            Aole loa e nele ana ke oi ao ka ma'i uha-hemo maneo o ka Aila Hamo, a Doan.

            Pela nohoi ka Eczema, ame kekahi ma'i meeau e ae o ka ili.

            Eia ka hooiaio no keia mea ma ka hoike a Mr. Frank Leibly o 326 S. Maina St., Wilkesbarre, Pa., a penei kana olelo.

            "Me ka hauoli nui au e hoike aku nei no ka waiwai o ka Aila Mamo a Doan, ma na ma'i meeau maneo. Ua loohia iho la au, ma ka makahiki i hala ae nei, me ia ma'i. Ua hoao au i na ano laau lapaau a pau i haiia mai ia'u he ola, a pela nohoi me na laau a'u i ike ai, ua hoolahaia ma na nupepa eia nae, aohe loaa ia'u ke ola. Mahope mai, kuai iho la au i ka Aila Hamo a Doan. Mahope iho o na hamo ana a'u he kakaikahi, ua nui ka oluolu i loaa mai ia'u a ma ka hoomau ana aku i ka hamo ana, ua ola loa ae la au. Aole au i hoouluhua iki hou ia e kela maneo hoonaukiuki nui wale a'u i ike ai mamua, a o keia ka eha mahina o ko'u hooki ana i ka hamo ana i ka Aila Hamo a Doan. O ka olelo ana ae, ua hauoli au no keia ola i loaa mai ia'u, he hoike wale ana ae no ia i ka hapalua o ka nui o ko'u hauoli. E hoike mau aku ana nohoi ai i kela laau i ka poe a pau e halawai mai ana me a'u. Ua hiki no ia oukou ke hoolaha aku i keia mau olelo i na wa apau, a e loaa mau no au ma 326 S. Main Street a e hooia aku no au no ka oiaio o ia mea."

            E kuaiia ana na Huaale a Doan no ka Puupaa e na poe kuai laau a pau Kumukuai he 50 keneta. E hoounaia aku ana no ma ke eke leta e Hollister Durg Co., na Agena no ko Hawaii Pae Aina.

 

Hookuuia o Miss Stone.

            Ua hookuu ia mai o Miss Stone, ke kaikamahine Misionari i lawe aihue ia e na powa ma Tureke i ka la 30 o Sepatemaba o ka makahiki i hala. Ua paa ia oia e na powa no kekahi manawa loihi a hiki wale no i ka uku ana ia aku o na dala a lakou i makemake ai e uku ia aku e Amerika. He kaikamahine Amerika oia, a ua manao wale ia no e koi poho ia ana o Tureke a i ole o Bulageria no ka hana powa i hana ia maluna o keia kaikamahine.

 

Puhiia na Kepani Lawaia Iwaho

HULI HALE NA MOKU KOLO IA LAKOU IWAENA MOANA ILOKO O KA MAKANI.

            Oiai ka makani e pa ana me ka ikaika i ka auwina la Poalima o ka pule i hala, a oiai hoi na ale o ka moana e ulupa ia ana e ka makani ua ike ia aku la kekahi waapa me kekahi mau kepani mawaho aku nei o ka poina nalu e paio ana no ko lakou, mau ola iho, a he mau waapa kepani hoi e puhi ia ana e ka makani iwaena moana. Ua holo koke aku la na moku kolo Iroquois ame ka Eleu, ame kekahi waapa mokuahi o Young ma e huli a e kokua ia lakou.

            O ka lohe mua loa ia ana o ko lakou pilikia oia ka hiki ana mai o kekahi kepani imua o ke Kapena o ka Moku Kolo Iroquois a hoike mai la i ka pilikia o kekahi o kona mau hoa. Ua kali lakou o ka hoi mai o kekahi mau kepani i hele i ka lawai'a i ka po Poaha aole he hoi mai, a i ke kakahiaka Poalima ae ua hoouna hou ia aku la kekahi poe e huli ia lakou. Aole lakou i hoi mai, a i ka auwina la ua hoouna hou ia aku la kekahi waapa nui me ewalu kepani no ka huli ana i keia mau waapa elua i nalowale. I ka hora ekolu aole lakou i hoi mai, a o ka mea wale no i ike ia oia kekahi o lakou e paio ana me na ale o ka moana mawaho aku o ke awa. No kekahi mau waapa elua aole i ike hou ia. Ua noi mai la oia e kokua keia moku i ka hele ana e huli i na waapa i nalowale.

            Ua kauoha koke ia keia moku e hele e kokua i keia mau kepani. I ko lakou holo ana aku me keia kepani ua loaa aku la ia lakou kekahi waapa mokuahi e hoi mai ana me na kepani i ike ia e paio ana me ka nalu mawaho aku nei. Ua holo aku keia waapa mokuahi me ke kauka no ka moku Kalepa Kaiulani a ike aku la i keia mau kepani e pupue ana i ko lakou waapa i huli ilalo. Ua holo koke aku la lakou e kokua mamua o ke hiki ana aku o keia moku kolo.

            Mai keia wahi aku ua hoomau aku la keia moku kolo i ka holo ana iwaena moana e nana ana ma o a maanei. Aole he ike ia aku o kekahi mau waapa, a o ka lakou wale no i ike he elua mau waapa e ku ana ma ka aoao Ewa o ke awa, i ko lakou holo ana aku ilaila ua hoike ia mai la aole o laua pilikia. Ua waiho aku la lakou ia laua a hoi mai la no ka uapo. Ia lakou i hoi mai ai ua loaa aku la ka lohe i ka moku kolo Eleu no ka pilikia o keia mau kepani, ame ka ninau ole mai i keia moku i holo mua aku ua holo aku la lakou e nana i waena moana. Aole i loihi ka lakou nana ana ua ike ia aku la keia mau waapa elua i hoike mua ia ae nei, a me ka eleu ua holo loa aku la lakou nolaila, a no ka puiwa paha o keia mau kepani i ka elua o ka hiki ana aku o na moku kolo imua o lakou, ua ae mai la lakou e hoihoi ia no ke awa nei me ke kolo pu ia mai o na waapa o lakou.

            I keia mau moku e paio ana no ka hanohano o ka hoopakele ana i kekahi mau ola, e nana ana na keiki a Young me ka laua mau ohe hoonui ike a ike aku la laua i kekahi wahi waapa ua huli iwaena moana me elua mau kepani e pupue ana. Me ka eleu ua holo aku la laua maluna o kekahi o ko laua mau waapa moku-ahi, a hiki aku la i ko laua wahi e pupue ana i ka manawa kupono e hoopakele ae ia laua. Ina aole laua i hiki koke aku, me nei o ka pupue no ia o keia mau wahi kepani i waena moana iloko o ke anu ame ka makani.

           

KA UWEA TELEGARAPA UWILA AU MOANA

MAKEMAKE KEKAHI POE NA KE AUPUNI E HOOMOE A MANAO KEKAHI POE AOLE PONO PELA.

            Ua lawe ae o Lunamakaainana Corliss he bila kanawai e hoomoe ke Aupuni o Amerika i ka uwea Telegalapa Moana mai Kapalakiko a hiki i Hawaii nei a mai Hawaii nei aku a hiki loa i Filipine. I ka noonoo ana ia e na komite he ewalu o lakou i makemake i keia bila a he ehiku i ku-e. He elua o na poe i ku-e i huli mai a kokua mahope mai, a he elua mau lala o keia komite i hiki ole ae i ka manawa i koho ia ai a ua maopopo he kokua laua i keia bila. O ka poe ehiku e ku-e ana, aole lakou i kue i ka hoomoe ia ana mai o keia Telegalapa aka ua kue lakou i ka lilo ana na ke aupuni e hana, aua makemake lakou na kekahi hui kuokoa e hana keia hana.

            Ma ka haiolelo a ka Lunamakaainana Corliss, ka makua o keia bila, ua hoike ae oia i ka pouli o ka noho ana o ka poe ma ka Moana Pakipika mamuli o ka nele i keia uwea, a oiai ke ona ia nei ka hapanui o na aina ma keia moana e Amerika, he hana maikai na ke aupuni e imi a e hana i na hana e hoomalamalama ana ia lakou. Ua manao oia aole he hana maikai ka waiho ana i keia hana ano nui na kekahi hui kuikawa e hana, aka e ku ae ke aupuni a hana i ka hana. I keia manawa ua haule hope o Hawaii he ehiku la mai ko ke ao mau mea hou mai, a ina i moe mai keia uwea e loaa ana ia lakou na mea hou iloko o ka manawa pokole loa.

            He pomaikai nui keia no kakou ina e holo @o mai ana. Ma ka nana aku e holo ana na ke aupuni e hoomoe mai. E hoouna ia mai ana ka Moku Titus e ana i ka hohonu o ka moana mawaena o Kapalakiko me Hawaii nei.

 

Emi Hou ke Kopaa.

            KAPALAKIKO, Feb. 20.-Ua hooemi hou ia mai la he hookahi hapawalu o ke kumukuai o ke kopaa ma ka Poalua i hala, a ma ka nana aku aole i pau ka hooemi ana ia oiai no nae o ka emi loa keia i ike ia no kekahi mau makahiki.

 

HOOLAHA AHAHUI.

            E noho ana ka Ahahui Ekalesia o ka Mokupuni o Kauai. Ma ka Luakini o Lihue, ke hiki aku i ka Poakolu elua o Aperila 1902 hora 10 a.m.

            G.I. KOPA

            Kakauolelo,

            Waimea, Kauai, Feb. 27th. 1902.

 

O NA LAAU

CUTICURA

Ka mea e Malama ai

 

            HE KOPA CUTIKURA NO KA HOOMAEMAE ANA I KA ILI; AILE CUTIKURA NO KA HOOLA ANA I NA KINA'UNA'U O KA ILI; ME KA LAAU CUTIKURA INU NO KA HOOMAEMAE ANA I KE KOKO, A HE HIKIWAWE LOA HOI KE OLA ANA O NA MA'I HOINOINO I KA ILI O KE KINO, KE POO A ME NA PALA HEHE, KA PEHU, ME KA MANEO A ME NA EHA AAI; PELA HOI KA HELELEI WALE O KA LAUOHO, I KA WA E PAHUA AI KA IKE O NA KAUKA KAULANA, A PELA P@ HOI ME KA LAKOU MAU LAAU.

 

@ HE MILIONA A OI ka nui o na wahine e auau mau nei me keia KOPA CUTIKURA, no ka malama ana, hoomaemae ana, a no ka hoonani ana i ko lakou ili. I pau ai ka papaa o ke poo ka unahi-pii, a i mea no hoi kekahi a pau ai ka @ilelei ana o ka lauoho a i hoopalupalu, hoa'ia'i ame ka hoou'iu'i ana i ka ili o na wahi i hele a manoanoa i ka hooikaika i ka haha, e like me na lima a pela pu no hoi e hoo@au ia ai i ua eha, ma ka holoi ana i na wahi eha me keia kopa, i ole ai e ike i ka aai ame ka wewela; a i ole no hoi e hou @ ui ma ka holoi ana i na wahi palabebee; a he oi loa aku ka Waiwai nui o keia kopa ina makuahine e lawelawe ana i hana i lehulehu e @li ana i na keiki ame lakou iho no hoi, a i na wahine no a pau. O ka poe i ike maka i ka maikai o keia kopa, aole loa lakou e ae iki ana e hoao i kekahi kopa okoa ak@ ke koiia mai; ina no e oleloia @ na, he kupono ia ano akoa aku no na mea e pili ana ka ili, ka poo ame ka lauoho o na bebe ame na keiki. Ua loaa mai keia waiwai nui o ke KOPA CUTIKURA, mai loko mai o keia laau hoola ikaika loa i kapaia CUTIKURA, oia ka laau ikaika loa ma ka hoola ana i na popilikia a pau o ka ili, no ka mea aia iloko oia mau laau kekahi mau mea ikaika loa i ka pale ana i na mea ino, he loaa no hoi i ke ala hele maikai ona paa iloko o keia kopa. Aole loa e hiki ke hoohalike@ mai kekahi ano kopa e ae ke hoohaihai@ ke aka ma o kanaka me keia kopa, ma kani mau hanamalama, hoola ame ka hoolu'i ana i ka ili pela aku. Pela hoi i ka ili o ke poo, ka lauoho a pela hoi na wahi eae. Aole no i lihi launa mai na kopa o na aina e me keia, no ka auau ana a me ka hana o na keiki liilii. Pela iho la @ ilo ai ka waiwai ona kopa a pau i HOOKAHI no ke KUMUKUAI hookahi, a he Helu Ekahi keia Kopa no na poino o ka ili a me kahi Auau, a he Helu Ekahi no hoi no ka Kama lii aupuni ke ao nei.

            Ke kuaiia nei kaia laau ma na wahi a pau o ka honua nei. Ma Aukekuiiaa: o R. Towns & Co. o Sydney N.S.W., ko laila Agena; ma Aferika Hema Depot; Lennon Ltd. Na "Hoakaka no ka Hoola ana i na Bebe a me ko lakou mau kinaunau" He loaa wale no me ke kumukuai ole.

            O POTTER DRUG AND CHEM. COMP., Boston, U.S.A., na Ona o na laau CUTIKURA a pau loa.

 

NA

KAA PAIKIKALA

HOU O 1902

HE ANO HOU NO KE KUMUKUAI MAI KA $22.50 A PII AKU

PEARSON & POTTER CO., Ltd. ALANUI HOTELE ME PAPU

 

 

He Elima Tausani Ma'i Lepera

E HOIHOI IA MAI ANA I HAWAII NEI INA E HOLO KE KANAWAI A WILIKOKI.

            Aia ma Amerika i keia manawa he 5000 poe i loaa i ka ma'i lepera, a ina e holo ana ka bila kanawai a ka Elele Wilikoki e hoihoi ia mai ana lakou a pau loa i Hawaii nei e malama ia ai, a e hookepu ia ana na ma'i a kakou i kuono. He poe haole wale no ka hapanui o keia mau ma'i.

            He ekolu wale no makahiki i hala aku nei ua hoike ae kekahi kauka Inia ua ike oia he 530 a oi mau ma'i lepera Amerika ana i ike, a he umi o lakou e noho ana ma ke kulanakauhale nui o Kikako. Mai ia manawa mai ua hooholo ia he kanawai e huli ia na poe apau i loaa i keia haawina a e malama ia e na mokuaina like ole. Ua ike ia ka loaa o keia ma'i ma kela ame keia mokuaina iloko o Amerika a ma ka hoike a kekahi poe i huli pono i keia ninau ke pii mahuahua loa ae nei keia ma'i. Ua manao ia i hiki mai keia ma'i i Amerika mamuli o ka nui o na lahui e e komo nei iloko o keia aina, a he lehulehu o lakou mai na aina ame na ohana ma'i lepera mai. Ma ka huli pono ana a kauka Ashmead ua hoike ae oia ua piha ka 5,000 a oi poe i loaa i keia haawina e noho nei ma Amerika i keia la.

            Mamuli o ka ike ia o ka ikaika loa o ka pii ana ae o keia ma'i ma Amerika, ke hooikaika nei na Lunamakaainana mai na wahi mai i ikaika loa keia ma'i e holo kekahi bila kanawai e hookaawale ana ia lakou ma kekahi wahi. I ko lakou ike ana mai nei i ka nawaliwali o ka ike o ka lolo o ke poo o ka Elele o Hawaii nei ua hooili koke aku nei lakou i ke koikoi o keia hana maluna ona, ame Hawaii, me ka manaolana e loaa ana kahi maikai a ko lakou mau ma'i e noho ai.

            O kekahi mea maikai loa a makou e ike nei oia ka hoao ana o kekahi mau kauka Amerika e imi i ka laau e ola ai o keia ma'i. Ua loihi ka ike ana ia o keia ma'i aka aole loa i loaa kekahi laau maikai e ola ai a hiki wale no i keia manawa. Ke manaolana nei makou e hooikaika ana ke aupuni Amerika i ka huli ana i laau maikai e ola ai keia ma'i, a o ka ia e loaa ai ia laau ame ke ano o kona lapaau ana he ia hauoli loa ia. Ke manaolana nei nohoi makou e holomua ana ka Laau Tua-tua e hoao ia mai la ma Molokai. Ua ike ia ke ola o kekahi mau ma'i kakaikahi i keia laau, a malia ua loaa ke ola o ka lehulehu ma ona ala.

 

Eha o Adimarala Mooheau.

            Oiai o Adimalala Keoki Bekale e holo ana maluna o kona kaa "bake" a hiki ma ke kihi o Alanui Moi me ke Alanui e holo ala no Waikiki ua hookui aku ia oia me kekahi kaa e holo mai ana me ke kukui ole. Ua hoolei ia o Bekale ilalo a nahaha kona kaa me ka eha pu o kona mau lio. Ua hooikaika o Bekale i ka paa ana i kona mau lio a mahope mai lawe ia mai la i ke kaona e nana ia ko laua eha e kekahi kauka lio. Hookahi o kona mau lio i eha loa.

 

            O ka Laau Kunu a Chamberlain ka laau maikai loa no ke anu, kunu, kunu kalea, ame na ma'i piwa i loaa mai ke anu mai. Ua kaulana keia laau ma na kihi eha o ka honua no ke ola o na ma'i o keia ano. He nui a lehulehu na leka i loaa mai e hoike ana i na hoola kupaianaha o keia laau, ke ola ana o na kunu hoonaukiuki a ola ole i na laau e ae, ka pau ana o ke anu mamua o ka ikaika loa ana a hoopoino i ke ola, ka pau ana o na ma'i pilikia o keia ano a hoopakele ia ke ola o na Keiki liilii he lehulehu. O ke ola o ke kunu kalea i keia laau kekahi mea e hoike mai ana i kona waiwai nui. Ua makemake loa na makuahine no ka mea he laau maikai loa keia, a ua hiki ke haawi ia i na bele me ka pilikia ole. He ola mau a he haule ole kona mana hoola. E loaa no keia laau ma na Hale Kuai Laau apau. O Benson Smith & Co., na agena no Hawaii nei.

 

Nu ka Makani a i Ukali pu ia me ka Ua

PAU NA KUMU LAAU I KA HINAHIKI OLE NA MOKU KE HOLO

            "Hu ana ka makani lele liilii ame "Hanalei ua nui" eia ua hiki mai, i Kou nei. He mau ia makani keia a kakou, a hemahema ae no oe i ka paa ana i ka papale mama i ke alualu. Ua aneane na kane e kuai i na kui papale i paa iho na papale a aohe e maloeloe ka lima i ka paa mau i ka papale. Aole hoi o ka makani wale, aka ke haule pu mai nei ka ua i keia mau la, a elua keia mau ino a kakou e ale like nei.

            I na la mua o ka hoomaka ana mai he makani wale no, a i keia mau la hope mai nei ke hele pu mai nei me ka ua. Ua hele na alanui a kelekele, a ua pau hoi kekahi mau kumu laau paahele o ka malama maikai ana a kekahi poe o kakou i ka hina i ka makani. Aole o lakou wale ka poe i poino aka o ka poe kelepona kekahi e huhu mai nei. Ua pau na uwea i ka huikau, a ua hiki ole kekahi mau kelepona ke hoohana ia i keia mau la.

            Ma ka hoike mai a ka poe e noho ana mawaho aku nei o ke kaona maoli nei, aole he ikaika loa o ka ua mawaho aku, aka aia ka ikaika iwaena nei iho no o ke kaona. Puiwa kekahi poe mai na kuaaina mai i ka hiki ana mai a ike i ka ukele o na alanui o ke kaona nei.

            O kekahi mea pilikia oia ka hiki ole o na moku pili aina o kakou ke holo aku ma ka lakou mau ala maa mau. Eia lakou ke kali nei i keia la, a makou e kakau nei o ka malie iki ae mamua o ka hiki ana ia lakou ke holo aku. Aohe a na moku nui o kakou e like me Mauna Loa ame Kinau aka no na moku liilii iho aole loa paha lakou e hoao ana e holo aku a hiki wale no i ka malie maikai pono ana mai. I ka Poalua nei ua hele ae la kekahi poe me ko lakou mau ukana me ka manao e holo aku maluna o ka Mauna Loa a i ka lohe ana aole e holo ana a hiki i ka malie maikai pono ana mai, ua moe no kekahi poe ilaila. Ua halii ae la i na opeope a hoopunana iho ia iluna o ka oneki oia moku i mele la.

            Hiki ole ke manao ae e hele iwaho i keia mau la me ka loaa ole i ka ikaika o ka makani ame ka au ole hoi iloko o ka lepo. He olelo maa ia na ka poe namu i keia manawa. "He manawa maikai keia no na kaka." Aole i maopopo ka manawa e akakuu aku ai keia makani a e pau ae ai hoi ka ua.