Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 13, 28 March 1902 — Page 1

Page PDF (1.36 MB)

This text was transcribed by:  Vernon Gomes
This work is dedicated to:  Yvette Gomes

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.

 

Buke XL.--Helu 13

HONOLULU, POALIMA, MARAKI 28, 1902

@A HELU APAU 2904

 

WEHEIA KA HELE NANI A HAKAFELA MA

Nui na Kanaka i hele aku e ike i kona Nani--Ike ia na Lahui like ole.

 

O ka Hui o Hakafela ma Kekahi o na Hui Kahiko loa ma Hawaii nei. Kahi e ku Nei Keia Hale ame Kekahi Mau Hoonani i Ike ia Iloko.

            @ like me ka ke Kuokoa i hoike mua aku ai i ka lehulehu i ka pule i hala ua wehe ia ae la ka hale hana hou o ka hui o Hakafela ma i ke Kakahiaka Poalima nei, a ua kipa aku na kanaka lehulehu o na lahui like ole e noho nei ma Honolulu e ike i kona nani. Mai ke kakhiaka mai ka ike ia ana o ka piha i na kanaka a hiki wale no i na hora o ke aumoe, a akahi no a hoi aku ka lehulehu. I ka po ana iho ua hiki ae ia kekahi mau keiki hookani pila, a maki hele ka poe i hiki aku i ka po me ke kani o ka lakou mau pila.

            Ua kamaaina i ka lehulehu e noho nei ma Honolulu nei keia hale, oia hoi, aia me ke kihi o Alanui Moiwaine ame Papu ma keia aoao mai o ka hale o ka Hui Mokuahi o Waila ma. Ua hana ia owaho o keia hale mai na pohaku Hawaii mai o kakou nei a he nani a he hiehie kona kulana ke nana aku mawaho. Ma ka nana ana mawaho wale aku no ua hiki loa ia makou ke olelo ae ole no ka helu ekahi o ka nani. Aka aole mawaho wale no ka nani o keia hale. I ke komo ana aku iloko e ike ana ka maka o ka malihini i napapahele hinuhinu e ike iho ai i kou aka iloko, e ike ana i na paia nani, a e ike ana hoi i na keena hana nani o loko. Aohe luhi ana ke manao ae e pii iluna oiai he ala weka ka mea nana e lawe a he noho nanea wale iho no a hki ana i ka lumi au i makemake ai. Ma na paia o kekahi mau lumi ua ikeia aku @a na kii nani, a mawaena ola mai kii ua ike ia ke kii o ka Emepera o Kelemania, ame ke kii hoi o Kapena Hanare Hakafela, ka mea nana i kukulu mua loa keia hui ma Hawaii nei.

            Ua kukuluia keia hui e ke keonimana i hoikeia ae ia maluna iloko o ka makahiki 1849, mahope o kona kipa makaikai ana mai i Hawaii nei o kekahi manawa. Ua ike oia e lilo aku ana o Honolulu nei i kulanakauhale waiwai ma ia mua mai, a kukulu oia i keia hale hana me ka manao e loaa na pomaikai, a ua loaa io no, a i keia la o keia hale hana kekahi o na hale nui @@a, a ua loaa na pomaikai lehulehu i na ona ka hui i keia manawa.  I ka Poalima nei ua hoikeike ae na paahana ehana nei a i ole e hana aku na paha, ma keia hale nani i na malihini i hiki aku ina keena like oe ame ka hana e hana ia aku ana ma ia mau wahi ma keia mua koe aku. I ke ahiahi iho ua hookaawale ia ka hapanui @@a manawa no kekahi mau le@e i kono ia.

 

Wela mahope o ka Ua.

IKAIKA KA UA O KEIA PULE HOLOOKOA A EIA NO KE UA NEI.

            O ka Paokahi nei ame ka Poalua o @a la ua loa o kakou nei. Iloko o na hora pokole ua helewai na alanui, e @@ ana na kanaka iloko o ka wai ame ka lepo, e ninau aua hoi na malihini i hiki mai na aina e mai "O Hilo keia?" Maope o ka ua o ke kakahiaka Poaina nei ua ku'i mai ia ka hekili a olapa mai la ka uwila, a mahope ike ia aku @a ka wehe ana ae o na ao e hoopouli ana i ka honua a ike hou ia ka malamalama o ka la. Ikaika ka wai o na kahawai a pulu hoi na mea kanu a ka poe mea kanu. Oiai ka ua e haule ana ua hiki ole i na kelepona ke hana, a ua pani ia ka uwila o na kukui no ka maka'u ia i ka uwila o ka lewa, a no kekahi manawa ua hiki ole ina hale hana pouliuli ke hana i ka lakou mau hana.

            O ka Poakolu nei kekahi o na la wela l@a. Mahope o ka ua ikaika ana no elua ka ua hoi hou mai la ka wela o Kou nei, a aohe wela a koe aku. I ka po mai nae ua hoi hou mai ia ka ua a ua a Po wale no ka Poaha nei.

 

O PAULO ISENBERG MA KA WAHI O UILAMA OLO.

            Ma kekahi halawai a ka Papa Hooko @ keia Terotori ua hookohu ia o Paulo Isenberg i lala no ka Papa Oia ma @ahi o Uilama Oio i make. I ke ahiahi Poakahi nei ka loaa ana aku o kona Komisina no keia wahi. O Uilama @@@ wale no ka Hawaii mawaena o na @ala o ka Papa Oia, a ua manao ia e koho ia ana i Hawaii ma ia wahi. No Paulo Isenberg he keiki oia i hanau ia ma Hawaii nei, a aia ke aloha no na Hawaii mo kona puuwai.

 

KE KELEGARAPA MOANA.

            Ma na nupepa o Australia ua ike iho @a makou e hoomoe mai ana o Pelekane i uwea Telegarapa mai Canada a hiki i Australia ma ka Moana Pakipika nei no ka hoohui ana i keia mau aina ona. Ina e holo Po mai ana keia alaila e hoomoe ia mai ana keia uwea ma kekahi wahi kokoke ia kakou nei. Eia no na Loea Hana Kanawai o Amerika ke noonoo nei i ka Bila Uwea Moana mai Kapalakiko mai a hiki loa aku i Manila, ma Honolulu nei mai. @aa lakou e lohi loa mai ana e lilo e ana ka @@@@@@@o @@ Pelekane.

 

PULUPE NEI ILI I KE ANU

THE NATIVE PEDESTRIAN.

IS THIS HILO? THE MALIHINI ARRIVING

BAD WEATHER FOR STRAW HATS

OPPORTUNITIES FOR THE MARINE ARTISTS.

 

HURO NA KANAKA NO KIAAINA DOLE MA KA UAPO.

 

Piha ka Uapo i na Kanaka i hele aku e haawi i ke aloha i ke Kiaaina mamua o kona au ana aku i ke Kai loa no ke Kapikala.

            Maluna o ka Moku-ahi Sierra o ka Poakolu nei i haalele mai ai ke Kiaaina Sanford Ballard Dole i ke one hanau a au aku la i ka moana ma kana huakai no ke Kapikila e hui me ka Makua Roosevelt. Ua hoolaha ia ae ma na Nupepa Namu o kekulanakauhale nei e holo ana ka moku i ka hora umi kumamakahi o ke awakea, a mamua o ka hiki ana mai oia manawa ua ike ia ka piha maoli o ka uwapo ma kahi a keia moku e ku ana. Ua hiki ae malaila, aole o na Hawaii wale no, aka o na lahui like ole apau e noho nei ma keia kulanakauhale a piha he mau haneri e ku ana. Ma ka nana aku me he mea aia i hele ae ka hapanui o lakou e ike ke Kiaaina no ka mea e lohe mau ia ana lakou e ninau aku ana kekahi i ke kahi ina ua hala mua iho ke Kiaaina, a i ka hoike ana ia mai aole ola i ike mua ia iho ua haka pono aku la ko lakou mau maka ma kahi e komo mai ana na kaa me na ohua e holo ana.

            Ua hala ka manawa holo o keia moku a aole no i ikeia ke Kiaaina, a mamuli paha o kona ike ole ia ana ua hoomau no na kanaka i ke kali ana makai o ka uwapo. He mau minute mahope mai o ka manawa holo o keia moku i hoike mua ia ae nei ua, ike ia aku ia ke kiaaina i ka hele ana mai me Mrs. Dole, he hiehie kona kulana, he kulana no kekahi alii kiekie loa ke nana aku. Ua hele mai ia oia me ka ike ole o kekahi poe o ke Kiaaina keia a lakou e kali nei ua hiki mai, a mahope o ko laua ku ana me kana wahine aloha e haawi ana, i na aloha welina o ke kane ame kla wahione, ua haawi aku la kana wahine iaia he Boke Pua Violeta, ame keia mau pua aala ma kopna lima ua hoomaka aku la ola e pii i ke alapii e kau aku ai iluna o ka moku. I keia manawa i ike like aku ai na kanaka apau iaia a hooho ae ia kekahi kanaka iloko o keia aluka kanaka lehulehu e haawi ia e kolu huro no ke Kiaaina. Me he mea ala oia no ka lini o ka lehulehu e kali ana o ka loaa ia lakou o kekahi manawa e hoike ai i ko lakou aloha no ke Kiaaina, no ka mea i ka lohe ana ia o keia kauoha huro, ua huro like ae la ke anaina, mai na malihini a na kamaaina, mai na Hawaii a na Kepani, a lohe ia aku lakou leo huro e wawaio hele ana maluna o na ale ahiu o ka moana.

            Aole paha i keia kekahi huro i piha i ka manao kuio o ke aloha e like me keia i loheia ai makai o ka uapo o keia moku. Oiai na Mauna e hoihoi mai ana i ka eko (Echo) oia mau leo aloha, ua lohe ia aku ia kekahi mea i ka pane ana ae me ka leo nui. "E hoi mai me ke oia kino maikai a hui hou me kakou." Sua kei. Aole i pau ka u-a ana a na kanaka a hiki wale no i ke kau pono ana o ke Kiaaina iluna o ka Moku, a ia manawa oia i wehe ae ai i kona papale, huli mai ia i ke anaina, a pane mai ia me kona leo i piha i ke aloha no ka lehulehu aa i noho hoomalu ai no kekahi mau makahiki. "Aloha oukou apau. Na ke Akua e malama ia oukou apau." Ua lohe ia kona leo e haalulu ana, e like me ka leo o ke kanaka e uumi ana i ke aloha ma kona puuwai, a ma kona mau maka aloha ke nana aku me he mea aia e iho mai ana na waimaka o ke aloha. Nana mai oia i kana wahine aloha e ku aku ana a nana iaia, nana mai ia oia i ka lehulehu i hiki aku e hoike i ko lakou aloha nona, nana ae ia oia i na Mauna aloha o keia aina ana @ noho ai a poohina, a piha ka puuwai o kamahele i ke aloha.

            O kekahi mea paha hoi nana i huki aku ka lehulehu i kai o ka uwapo o ke kani o ka Bana Lahui. Ua kuupau ae na keiki puhi ohe i ko lakou ike hookani piia, a lohe ia aku ia na mele Hawaii ame na mele o na aina e e heihei ana me na ale o ka moana, e hoohauoli ana hoi i ka huakai a ka-

(E nana ma ka aoao @.)

 

PAA KA PAELE PAAHAO MAUKA "WOODS" I KA HOPE MAKAI.

 

Ki mai oia i kana Pu i ka Hope Makai a ki aku ka Hope Makai a ku kona Lima i ka pu Panapana.

 

Hoike ae Oia i Kana Hana Mai Kona Holomahuka Ana a Hiki i Kona Paa Hou ana.--Hoao Oia e Lalau i Kana Pu e ki Mai i ka Hope Makai I ka Manawa a ka Hope Makai i Hele Aku ai e Hopu Iaia.

            MA KEKAHI mau helu i haia aku nei ua hoike piha aku makou i ka mahuka ana mai o kekahi Paele paahao mai ka laina mai o na paahao e hana ana ma Puowaina ame ka hooikaika nui o na Makai e loaa oia. No umi la ua hanu ae oia i na ea oluolu o waho nei, a i ka umi nohoi o ka la ua loaa hou aku la oia i ka lima ikaika o ke kanawai a e noho hou @na oia ma Kawa, a ma ka nana aku e makaala loa ia ana oia i keia manawa no ka mea o ka elua iho ia keia o kona mahuka ana ma Honolulu nei a mamua hoi o kona lawe ana ia mai ua hoao ae oia e mahuka.

            I ka lapule nei ua loaa aku la ka lohe i ka Halewai no kahi a keia paahao e noho pee ana ia manawa. Ua lawe ia mai keia lohe e kekahi kanaka e hoike ana he mau hora mamua aku o kona hele ana mai ua komo aku keia Woods iloko o ka Hale o ke kiai o kahi eli lepo alanui o ke aupuni ma Kewalo, a holo aku me kekahi paa lole ahinahina, a ma kana nana aku ua holo aku keia Paele no Puowaina. Ua loaa mai keia lohe i ka hora 11:45 o ke kakahiaka Lapule nei a iloko o na minute pokole loa mahope mai oia manawa ua makaukau ka Hope makai me kekahi o kona mau makai e hookolo aku i keia paahao.

            Ua hoike pu mai keia kanaka he pu panapana ka keia Paele a no keia kumu ua hele aku la na makai me ka makaukau, ua ae ia keia ame keia makai i hele aku e paa i pu panapana a i o@@ i pu laipela no ka hoopakele ana lai @@ho. Ua haawi ia kekahi mau makai malalo o ke alakai ana a Kimo Ku p@@@a, a ua lawe ae ka Hope Makai ike ai @kai ana o kekeahi mau makai malalo ona. He eha makai kau lio i hele @@ aku me keia mau makai. O Kapena Kanae, Ah On, Alfred Mossman,@m@ Barney Joy na makai i hele pu aku me ka Hope makai ma ka lakou aoao.

            I ka Hope Makai me kona mau makai e hoomakaukau ana e hele ma ka lakou huakai ua hiki mai la o Kaulua, he makai, a hoike mai la i kana mau mea i ike e hooia ana hoi i ka hoike mua i loaa mai i ka Hope Makai. Ma  ka Kaulua hoike ua loaa mai la iaia keia Paele e paani Pepa ana oia wale iho no Huna o Puowaina, ua ki aku oia iaia me kana pu a ua ki mai hoi keia Paele iaia me kana pu panapana @ka mamuli o ka inoino o kana pu ua hiki oie iaia ke palo loihi aku a nolaila ua holo mai oia mai keia wahi mai a pakele keia Paele. Ua hele oia a paupauaho oiai oia e hoike ana i keia mea hou. I ka ninau ana ia aku ina ua hiki iaia ke alakai i na makai a hiki i keia wahi ana i ike ai i keia Paele ua hoike mai ia oia ua hiki loa iaia, ame ka hookaulua ole iho ua hoomaka aku ia lakou ma keia huakai.

            I kou lakou hiki ana i Puowaina ua mahelehele ia na makai. Ua hele o Kupihea me kana mau makai ma ka aoao ma Waikiki o keia puu, pa mamaik kauilo hoi ma ka aoao mauka, a o ka Hope Makai me kona mau makai ma ka aoa ma Ewa. Ma keia hana ana ua hiki ole i keia Paele ke pakelo mai na makai aku me kona ike mua ole ia. I ko lakou nei makaukau ana ua hoomaka like aku ia lakou e huli iaia.   @@@@@@

(E nana ma ka aoao @.)

 

HOOKIPA NA PUKIKI I KO LAKOU KANIKELA

 

Nui ke Ohohia o ka Moi ame ka Moiwahine i ko laua mau kanaka ma Hawaii nei.

Lehulehu na Pukiki i Hele ae.--Makemake ke Kanikela e Hui me Lakou ma Hawaii nei.

 

            MAHOPE o ka noho ana ma Hawaii nei no iwakalua makahiki ua holo aku ke Kanikela Pukiki no Potukala e ike i ka aina makuahine, @ hui me kona ohana malaila e ike i ka Moi ame ka Moiwahine o ko lakou aina, a huli hoi mai ia no Hawaii nei. I ka Poaono o ka pule i hala ua haawi ae na Pukiki o Hawaii nei @@ anaina hookipa ia A. De Souza Canavarro, ko lakou kanikela ma ka St. Antonio Hall, ka Hale hui o na Pukiki. Ua hiki aku ma ke anaina na Pukiki koikoi a pau o ka aina nei, ame keia ame kei Pukiki i hiki ke hele mai e hoohauoli i ka hoi hou ana mai o ko lakou Kanikela.

            I ke komo ana aku iloko o ka mea mua loa a ka maka e ike ai oia na hae o Potugala e kau haaheo mai ana ma na paia o keia hale, a ma kekahi wahi ua kaulikeia mai keia hae me ka hae haaheo o Amerika, ka aina a kakou e haaheo nei. Iluna o ka piano ua ike ia aku @a kekahi mau kii e kau mai ana a i ka hele ana aku a kokoke ua ike ia aku ia ke kii o kekahi kane ame kekahi wahine. I ka ninau ana ia aku ina Pukiki ua hoike ia mai ia o ke kii ia o ka Moi ame ka Moiwahine o Potukala a he makana mai nei hoi na laua ma ka lima o ke Kanikela Pukiki na ko laua mau kanaka e noho nei ma Hawaii nei.

            He mau minute mahope iho o ka hora ewalu ua komo mai ia ke Kanikela me Messers. Gonsalves ame Silva, kekahi o na komite hookipa. Oiai ke Kanikela me na komite hookipa e komo mai ana ua loheia aku ia ka leo o ka bana pukiki e mele ana i ke mele Lahui o Potukala mahope o ka uliuli o na lau pama. Ua ku like ae la ke anaina iluna oiai keia mele e mele ia mai ana. I ka ka pau ana ua hoomaka ka ike Kanikela a ua hele aku keia ame keia Pukiki i hiki aku e lululima me ko lakou Kanikela i aloha nui ia. Ua hauoli loa ke Kanikela i ka loaa ana iaia o keia manawa maikai e hui ai me kona mau kanaka, a ua pumahana hoi na lululima ana. I ka pau ana o ka ike iaia ua ku mai la ke Kanikela e mahalo i ke anaina, a penei kekahi o kana mau olelo i pane mai ai:

            "I ko'u hoi ana mai nei o kekahi mea mua loa a'u i makemake ai oia ke kahea ana i halawai makaainana o na Pukiki i hiki ai la'u ke kamaiilo pu me oukou no kekahi mau mea a'u i ike aku nei ma ka kakou aina makuahine i aloha nui ia. Ua kaohi ia mai keia manao o'u i ka hoike ia ana mai ia'u ua makemake oukou e hookipa aloha mai la'u, ko oukou hoa'loha o na makahiki he iwakalua. Ke manaolana nei au e hui hou aku ana kakou no ka hana a'u i hoike mua ae la a oiai kakou e kali ana no ia manawa ke haawi aku nei au i ko'u mahjalo ia oukou no ka hookipa aloha ana. He hookahi wale no a'u mea nui e makemake nei e hoike aku ia oukou mamua o ko'u hoike ana aku i ka'u olelo i keia po, a oia ke aloha ame ke ohohia o ka Moi ame ka Moiwahine o ko kakou aina makuahine i na Pukiki ma Hawaii nei, a o kekahi hoike o ka oiaio o keia oia ko laua mau kii e kau mai la iluna o ka piano a'u i hoihoi mai nei e haawi aku ia oukou mai ia laua mai, a ua haawi aku nei hoi au i keia hui nui o na Pukiki. Ke haawi hou aku nei au i ko'u mahalo ame ko'u aloha ia oukou."

            Mahope o keia ua malama ia he aha mele. Ma keia Aha mele ua hoike ae kekahi mau kaikamahine Pukiki i ko lakou ike hookani piano ame na pila @ ae. Nui ka hauoli o ka lehulehu i ike a i lohe hoi i na mele ame na hookani pila i kani mai. I ka pau ana o keia Ahamele ua hoomaka ka hulahula, a aole i pau ka lelele ana a hiki i na hora o ke aumoe. I ka hoi ana mai ua nui ka hauoli o na Pukiki i ka loaa ana ola manawa maikai ia lakou e hui ai me ko lakou makua ma Hawaii nei a ke kaii aku nei hoi lakou o ka hiki mai o ka manawa ma keia mua koke iho e hui ai lakou me ia a @ @@@@@@ hoi i na mea hou o ka aina makuahine, ka aina a lakou i haalele aku a holo mai e noho a kupa ma Hawaii nei.

            O ka Laau Kunu a Chamberlain ka laau maikai loa no ke anu, kunu, kunu kalea, ame na ma'i piwa i loaa mai ke anu mai. Ua kaulana keia laau ma na kihi eha o  ka honua no ke ola o na ma'i o keia ano. He nui a lehulehu na leka i loaa mai e hoike ana i na hoola kupaianaha o keia laau, ke ola ana o na kunu hoonaukiuki a ola ole i na laau e ae, ka pau ana o ke anu mamua o ka ikaika loa ana a hoopoiao i ke ola, ka pau ana o na ma'i pilikia o keia ano a hoopakele ia ke ola o na Keiki liilii he lehulehu. O ke ola o ke kunu kalea i keia laau kekahi mea o hoike mai ana i kona waiwai nui. Ua makemake loa na makuahine no ka mea he laau maikai loa keia, a ua hiki ke haawi ia i na @ele me ka pilikia ole. He ola mau a @@ haule ol@ kona mana hoola. E loaa no keia laau ma na Hale Kuai Laau apau. O Benson Smith & Co., na agena no Hawaii nei.