Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 17, 25 April 1902 — Page 1

Page PDF (1.50 MB)

This text was transcribed by:  Kylee Kunimura
This work is dedicated to:  For Evan, thanks for having my back! Love you!

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima epau.

BUKE XL - Helu 17.

HONOLULU, POALIMA, APERILA 25, 1902

UA HOI MAI KA BANA LAHUI.

            Nui ko lakou Mahalo i ko Maui Poe - Hauoli ka lakou Huakai. Haalele aku lakou me ke Ohohia Nui ia

            H@ke Kahi Nupepa Namu o Maui Akahi no a makepono ka lakouKala e Uku Mau Nei i ka Auhau o ka Bana.

            Ua hoi mai ka bana lahui mahope o ka hoohala ana i kekahi mau la ma Maui, a wahi a lakou ua like ka nui o na leo mele i haawi ia e lakou ma Ma@@ iloko o ka pule hookahi me ka @@kou e haawi ai ma Honolulu nei no ekolu pule holookoa, nolaila, ua hiki @@@ i ko Maui poe ke ike mai ua kuu@@u maoli na keiki hookani ohe i ko @@kou ikaika puhi ohe a ua hoao hoi e @@@lawa i ka makemake o ko laila poe. E puhi ana i ke kakahiaka, awakea @@@@ ke ahiahi, a i kekahi manawa ua @@hi aku lakou a hiki I na hora o ke @@m@@, aka, me ia hana no o lakou, ua @@i ko lakou hauoli, a ua ikaika hoi @@ lakou mau leo mahalo no ka lokomaikai o ko Maui poe i ka malama maikai ana mai ia lakou.

            "Ua nui na leo mele maikai a makou i haawi aku ai ia lakou," wahi a Berger i kona ninau ana ia aku e hoike mai i ka lakou huakai kaahele, "a ua nui na kanaka i hele ai e hoolohe i ka leo @ ka bana ma na wahi a pau a makou @ hiki aku ai. Ua haawi ia he mau luau, mau aha lealea, a ua malama maikai ia makou e ko Maui poe a hiki wale no i ka hoi ana mai la. Ua haa@@le makou la Honolulu nei i ke kakahiaka Poalua a hiki I Lahaina I ka ho@a 8:30 oia po. Ua piha ka uapo i na kanaka i hele mai e ike ia makou. Ua lawe @a aku la makou no ka hale hookolokolo, a i ka hora eiwa oia po ua hoomaka makou e hoonanea ia lakou a hiki i ka hora umikumamakahi oia po. I ka pau ana o ka makou hoonanea ana ia lakou ua hoi aku la makou e hoonuu i na mea maikai I hoomakaukau la e Keoni Likikini ma kona home. I ka pau ana ua kau aku la makou maluna o ke Kalaudina la po a ku I kahului i ka hora eono o ke kakahiaka. Ua loaa mai la makou i kekahi komite hookipa a lawe ia aku la makou no ka home o Lunakanawai J. W. Kalua. Ua hanai la makou me na mea ai ono, @ I ka hora ehiku ua hoomaka makou e @@@lealea i ko Wailuku poe ma ka pa @ ka luakini. I ka hora elua ua holo aku la makou no Paia. Ua hookipa maikai ia makou e ka Luna Nui Lindsey. Ua paani makou ma laila a hiki i ka hora 7:30 ola ahiahi, hoi hou no Wailuku, a malaila makou i haawi ai he aha mele a hiki i ka hora umikumamakahi oia po. I ka Poaha ae ua holo aku la makou no Kahului a paani ma@ula mai ka hora 9 a hiki i ka hora 11. Hoi hou mai makou no Wailuku a hoomaka e paani mai ka hora 1 a ka hora 3 @a auina la. Mahope mai oia manawa @ hoonuu iho la makou i na mea ai ono @ hoomakaukau ia e ka Hui Puali Koa @@ Wailuku. Mai ka hora ehiku oia po @ hiki I ka hora ewalu ua paani makou no ka wehe ia ana o kekahi hui malu ma Wailuku, a mai ka hora 9 @@m, a hiki I ka hora 3 o ka wanaao @@ paani makou no ka hulahula i maluna ia la po. I ka Poalima ae ua holo makou no Waihee a hookani maliala @ai ka hora 1 a hiki i ka hora 4 o ka @uina la, a holo loa makou no Puunene, @alalo o ke kono a ka Hon. H. P. Balauwina. Nui na kanaka i hele mai e ike la makou ma keia wahi. Ua paani makou malaila mai ka hora 7 o ke ahiahi a hiki i ke aumoe. Maikai na mea ai I hoomakaukau ia e Balauwina a ua @@onuu a lawa i kona lokomaikai. I ka @@@ono @e ua haalele makou ia Wailuku maluna o na kaa Buss a hoi loa aka la no Lahaina. Ma Lahaina ua @aani makou no eono hora me ka hapa @e ka hoomaha loihi ole. I ka hora @@@@ ua hoopau makou i ka makou paani ana, aka @aole i pau ko lakou ma @@make ia makou e paani aku. I ka hora 11 ola po ua kau mai la makou maluna o ka mokuahi Kalaudina a hiki @ "Honolulu nei I ke kakahiaka Lapule" Ua nui ka makemake o ko Maui po ka himeni a na kaikamahine himeni o @a hana, a ua hoike mai i ko lakou hauoki ma ka paipai mau ana i ko laua manawa e ku mai ai e mele. Ma ka @ana aku ke kali nei na keiki hoo@a@i bana o ka hiki mai o ka manawa @@@olo hou aku ai lakou no Maui.

            HE HOOMAIKAI I NA KUPA I HUI@A O KA MALU-ULU KAULANA O NA HONO OPIILANI AME KA MALU-HE-KUAWA O WAILUKU.

            E ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii. Aloha oe: E oluolu mai ia'u e kipa aku nei imua o kou hanohano, @ ka pahola ana aku ma ka aoao o ka Bana Hawaii. I ka hookaikai i na kamaaina o Maui ma ka makou huakai i ka Moku o Kama.

            E ka Malu-ulu, kaulana, nou keia mau kanaenae: ua ai a lawa i kou mau ku@i@la: a e ka makani Ma-a-a, ua inu a kena i kou lokomaikai. Ua puili aku olua ia makou malihini ma ko olua mau poli me ka pumehana, o ka olua makana hiwahiwa i pahola mai ai he momi makamae ia na ka Hana Hawaii e hoomanao mau ai: a i panai no ia lokomaikai, e lawe aku e ka Malu-ulu i ke Aloha Olalo o ka Hana Hawaii, a hookipa ma kou poli. Ua papalua ia (E @@@@ ma ka @@@@ a)

See image

            No ka Pomaikai o na Opio o keia mua aku

            E HAAWI I NA KOKUA ANA NO KE KULA HANAI O HILO - KEKAHI O NA HOME HOONAAUAO KAHIKO LOA MA HAWAII NEI.

            Eia i ke kaona nei o Mr. ame Mrs. Levi C. Lyman, ke pookumu o ke Kula hanai o Hilo, ame kana lede. He hana ano nui ka laua i hele mai nei a ke manaolana nei hoi makou e hoi aku ana laua me ka hauoli. I hele mai nei laua e noi i ka oluolu o ko Honolulu nei poe, na kanaka waiwai, na kanaka ilihune, na keiki i hoonaauao ia ma ke Kula Hanai o Hilo, na poe mea keiki e hoonaauao ia aku ana malalia, ame na poe no a pau e makemake ana e haawi i na kokua ana no ke kukulu ana i mau hale hou no keia kula.

            Ua piha ke kanaha makahiki o ke ku ana o na hale ma keia kula e waiho mai la i kela manawa, a ua popopo maoli kekahi o lakou, a no keia pilikia a no ka palekana hoi o ke ola o na keiki o keia mua aku, ua hooholo ka Papa Kahu Waiwai o keia kula e kukulu hou ia i mau hale hou, aka, aole i lawa ka waihona dala o keia kula no ka hana ana i keia hana i makemake nui la. Ua ike iho la lakou o ka hoonui hou ana ae i keia kula e like me ka lakou e manao nei e hana i wahi kekahi no na kaikamahine, e hoonui pu ae ana ia i ka hoolilo no na kumukuia, a no keia kumu e hiki ana na hoolilo i ka $100,000. Ua haawi mai nei ko Hilo poe he $20,000 no keia hana maikai, me ka lawe pu ana ae o kekahi lede Hawaii i na hoolilo o ke kukulu ana i ka halekula o na kaikamahine ma kona poho lima, a o ke koena iho hoi keia e no@ la mai nei ia kakou e kokua.

            Ina kakou e huli aku ana i hope a nana i na makahiki i hala, e ike ana kakou i ka nui o ka pomaikai i loaa ia kakou mai keia kuia mai. Ua hoonaauao maikai ia na keiki, a o kekahi o lakou, ua lilo i poe kanaka kuonoono no ka aina i keia la, mamuli o ka ike i loaa ia lakou, a o ka poe a pau i hoonaauao ia ma laila ua hiki loa ke olelo ia he poe kanaka ike lakou iloko o ko lakou aina hanau. Aole ia manawa wale, aka, i keia manawa no kekahi. O ke ano e a@o ia mai nei o na keiki ma keia kula ua like aku no ia me kekahi o na kula nui o loko o ka aina i keia manawa a he uuku loa ka uku komo. I keia manawa he $25.00 wale no ka uku kono o na keiki, a ua ae ia hoi na keiki o kela ame keia ano lahui, nolaila, he kula keia no ka pomaikai o ka lehulehu e noho nei maluna o na lepo aloha o Hawaii nei i keia manawa.

            Ina he põe kekahi e makemake ana e kokua i keia hana maikai e @aawi ae i na kokua ana ma ka lima o Mr. ame Mrs. Levi Lyman, a i ole ia, e lawe mai ma ka lima o ka Lunahooponopono o keia pepa, a nana e hoouna loa aku i Hilo, a e hoolaha pu la ka inoa o ka poe i haawi mai i na kokua ana ame ka nui o kona mau manawalea ana, i@@ n@e ola e makemake.

O JAMES KEAUILUNA KAULIA UA HAALELE MAI

E heluhelu Buke ana oia i ka manawa o na Anela o ka Make i iho mai ai a Kaili aku la i kona Hanu Hope Loa.

            Ua like keia oia ana me ka mahu i pu-a ae a nalo aku. Me ke ola kino maikai no, me ka hauli no, me ka manao ole ae ua kokoke mai ka anela o ka make, a i ka hoi ana mai o na mea aloha e waiho aku ana kona kino i aloha nui ia, ua haalele mai la ka uhane ola oia Hawaii olaio I aloha nui ia.

            "Eia no ka oe ke hiamoe nei e papa?" wahi a kana wahine aloha i ninau aku ai, me ka manao mua ole ae ua hala aku kana kane aloha no ke aia hoi ole mai, "e ala hoi paha ua ahiahi," aka, aohe leo i pa-e mai. Lele iho ia ola honi i kana kane i pili aloha ai no na makahiki loihi, me ka manao eia no la ola ma keia aoao o ka muliwai eleele o (see image JAMES KEAUILUNA KAULIA.) ka make, aka, ua ike iho la oia i @@@ hu'ihu'i o kona helehelena, aole hoi i like me ka manawa e pumehana ana kona kino i ka wai o ke ola. Nana pono iho ia ola i kana kane aihoa, aohe oni ae, nana iho la oia o ka hanu ae, aohe hanu ae, haha iho ia i ke kino o ke kane ola mau palupalu no, oia mau maikai no, aka, aia kekahi mea i maalo ae, me he mea ala e I mai ana laia,  ua hala, ua hala kau mea i aloha ai. "He oiaio anei ua haalele mai oe e kuu aloha ia'u, he oiaio anei ua hele aku oe me ka hoike mua ole mai," ae he oiaio a o ka hele ana iho la ia a ka uhane ola, he hele hoike mua ole ia mai.

            Me ke kaumaha makou e hoike aku nei i ko makou poe heluhelu i ka haalele ana mai i keia oia ana o James Keauiluna Kaulia. I ka Lapule nei ua ala ae la no oia e like me ka mea maa mau iaia, me konao ola kino maikai. Ia kakahiaka ua hele oia no ka Halewai a hoi mai me kona ola kino maikai no. Hoike aku la oia i kana wahine he halawai ka lakou i ka hora umi, a hele hou no a hoi mai aole lakou i hui. I kona hoi ana mai ua makaukau kana wahine ame ka laua moopuna hanai no ka hele ana i ka pule i kaumakapili a hoohihi mai la kela o lakou like ke hele. Aole oia i manao o kona kukuli hope ana ia imua o ka Makua Mana Loa ma keia ao, aka, ua nani kona hele ana ma ka hale hoano o ka Haku ia la hope loa. Ua lohe i ka manao paipai oia la e pili ana i na laau oliva like ole, a ua hoomanao ae paha oia ia mau manoa alakai naauao oial oia i kokoke aku ai i ka muliwai eleele o ka make.

            I ka pau ana o ka pule oia la ua hoi mai la oia me kona ohana a mahope o ka hoomaha ana ua ai iho la i ko lakou aina awakea, me ka manao ole ae o ka hope loa ia o kana hoopiha ana i ka lua o ka inaina ma keia ao i piha i na ehaeha like ole. I ka pau ana o ka laua ai ana ua noi aku ia kana wahine aloha e hele laua e ike i kona kaikaina e noho ana ma Nuuanu, a pane mai la kela. "O oe no o kaua ke hele ma ke kaa uila." Aole i manao ae kana wahine o kana mau olelo hope ana ia laia, aole oia i manao o keia huakai hele ana ka huakai e kaawale ai laua no ka wa mau loa. I ka makaukau ana o kana wahine ua kau aku la laua ma ke kaa uila a holo aku la a hualele iho no i kana kane aloha e moe ana i luna o ka pela ma kekahi o na lumi mahope o ko laua home ma Palama. E heluhelu buke ana ola, a oia wale no ko ka hale me Makainui, he kaikaina ohana no nona.

            Oiai laua e noho ana, ua kiai aku la o Makainui a e iamoa ana, a manao ae ia he hiamoe pono keia hookuu aku ia no e hiamoe. I ka hoi ana mai o kana wahine me ka laua moopuna hanai, ua holo aku ia kahi moopuna me ke aloha oia wahi puuwai @@@@@@ a kahea aku la i kona kupuna aloha. "Papa (E nana ma ka @o@o @.)

Haule ka Hui Kinipopo Honolulu.

            MAIKAI KA PAANI ANA A KA HUI KUKE AWA I KA POAONO I HALA MA PUNAHOU.

            Ma ka Poaono i hala i hookuku ai ka hui kinipopo Honolulu ame ka hui Kike Awa, na hui kinipopo maikai loa paha iloko o keia kulanakauhale i keia manawa. Ua nui ka poe i manoao e lilo ana keia paani ana i ka hui Honolulu me ka maalahi loa, no ka mea, he poe paani maikai wale no ko lakou a ua manao hoi kekahi poe kakaikahi e loaa ana no i ka Hui Kuke Awa, no ka mea, he maikai ka lakou paani ana a he like hoi na keiki paani.

            I mea e mapopo ai ke ohohia o na kanaka o keia kulanakauhale i ke kinipopo ua hiki aku ma ke kahua paani o na keiki o Punahou he anaina kanaka nui no ka ike ana i ka lakou paani ana. Ma ka nana aku o na Honolulu ka punahele i na kanaka i hele aku malalia e ike i ka laua paani ana. Aku, mai ka hoomaka ana a hiki wale no i ka pau ana o ka lakou paani ana ua ike ia ke akamai maoli o na keiki o ka hui Kuke Awa a ua lilo aku la ia lakou ka have o ka lanakila, he 11 aipuni i loaa ia lakou a he 5 wale no i loaa i ka hui Honolulu.

            Nui ka mahalo o ka poe ike kinipopo i ke ano o ka paani ana a ka Hui Kuke Awa. Like ka lakou paani ana ma na ano a pau loa, a ua makaaia hoi kela ame keia keiki i kana hana. Aole he ikaika loa o ko lakou keiki nou, a aole hoi i like aku kona ike nou me ka nou popo o ka Hui Honolulu, aka, ua loaa ia@a na keiki o waho a o ka lilo ae la no ia.

            I ka Poaono o keia pule ae, Mei 3, e hoomaka ai ka paani ana o na hui kinipopo o keia makahiki. He eono hui i komo, a ma ka nana aku e lilo ana i ka Hui Kuke Awa ka helu ekahi o keia makahiki.

HE EONO LIO HEIHEI MAI HILO MAI.

            Ua hoouna mai nei ko Hilo poe puni heihei ilo he eono ilo heihei no ka hoao ana i ko lakou mama holo ma ke kahua heihei o Honolulu nei i ka la 11 o lune e hiki mai ana. Ma ka nana aku e oi ae ana ka maikai o na heihei o keia makahiki mamua o ko ka makahiki i hala. Aole i kokoke loa aku i ka manawa e heihei ai o na ilo, ke ike e ia aku nei no ka nui o ka poe i@ iki mai me ka makaukau.

            Lau kanaka o waho o na pa lio o Kapiolani Paka i keia manawa i na keiki malama @@o ame na keiki kau @@o heihei. Ua lohe wale ia mai no he mau ilo malihini kekahi e hooheihei la ana i keia makahiki, a he poe @@o hoi kekahi o lakou e hoopuiwa mai ana i na @@o heihei kahiko o kakou nei. Nui na makana maikai e haawi ia ana ia la no ka poe e ahai ana i ka have o ka lanakila.

ILI KAHI KUNA "TWILIGHT" MA KAUAI.

Puhi ia e ka Makani mawahe e Koloa a kau ana iuka ma na Lihikai oia Aina.

            Hiki Mai Keia Wahi Moku i Hawaii Nei He Elua Makahiki i Hala Aku Nei a o ka Noho Loa No ia.

            I ke ku ana mai o ka mokuahi Niihau mai Kauai mai i ka hora umi o ka po Lapule nei i loaa mai ai ka lohe o ka ili ana o kahi mokukuna "Twilight" mawaho aku o Koloa, a ma ka nana aku a ke kapena o ka Niihau ua pau ka pono o ua wahi kuna nei.

            I ka hora elima ame hapa o ka auina la Poaono i ku aku ai keia wahi kuna i Koloa mai Hanamaulu aku, a i ka wanaao Lapule ae, ua pa ikaika mai la ka makani a mamua o ke no ana ua hiki ole i @ heleuma o keia wahi kuna ke paa mai laia i waho a kau ana i uka o ka aina, ma kekahi wahi kokoke loa i ka uapo ku moku ma ke@a wahi.

            Ma ka hoike mai a ke kapena o ka Niihau he wahi inoino loa keia wahi a keia moku i pae aku la, a ma ka nana aku aole loa e ike hou @a ana keia wahi moku kuna. I ke kakahiaka no i ili ai o keia wahi kuna ua hele aku @a oia iluna o ka moku e nana in a e hiki ana iaia ke kokua ia lakou ma kekahi ano, aka, ua ike aku la ola ua paa loa a aohe wahi hiki ia@a ke hana, a nolaila ua haalele aku la oia i ka moku. I kona haalele na aku e hooikaika ana na keia a pau ka ukana o keia wahi kuna mamua o ka nahaha loa ana o ka moku. He poe papa wale no ka hapanui o ka ukana.

            I ka Poaha o ka pule i hala i haalele mai ai keia moku ia Honolulu nei a holo aku @a no Kauai. O Kapena Kane, he Hawaii, ka mea nana i lawe aku keia wahi kuna me kona mau keia kakahiaka. Ua kaulana ke pakaiki o keia wahi kuna ma Hawaii nei. I kona holo mua ana mai i Hawaii nei mai Wasinetona Ailana mai, ua hele a aneane e pili kia loa. Ua hooponopono hou ia ma Honolulu nei me ka manao ia e hoihoi iaia no Kapalakiko. Ia holo ana aole i loihi ua ike ia kona hoi hou ana mai, ua aneane loa e poholo i ka moana. Ua kuai ia no $650 a mahope mai kuai hou la no kekahi kumukuai i @mi mai malalo o keia a oia ka lilo a hiki wale no i ka pau ana aku la i ka nahaha i na ale o Kauai me na pohaku oia aina kaulana.

Ki ia ka Pake i ka Pu

            NO KA MANUKU KA HELE ANA HE PAKE KA LAKOU I KI I KA PU.

            I ka hora 6:30 o ke ahiahi Poakahi nei, ua hiki aku la kekahi Pake i ka Halewai me kekahi mau hoaloha, a hoike aku la ua ki ia ola i ka pu e kekahi poe keiki a ua eha loa @a kona helehelena. Ua paa on a helehelena i ka wa@hi la a ua pulu hoi ka welu e paa ana i kona helehelena i ke koko.

            Ua hoike ae la keia Pake ua hele aku kekahi poe keiki ma kona wahi ma Puuhale e ki ai i kana poe manuku a puka mai la oia i waho e papa ai la lakou aole e hana peia. Ua nui loa ka huhu o keia poe keiki iala no kona papa ana aku ia lakou aole e hana peia, a no keia kumu ua kau mai ia kekahi o lakou i kana pu iala a ki mai la. ua ku mai la kekahi aoao o kona helehelena i ka poka a puka hou i waho. I ka pau ana o kana hoike ana i keia pilikia ame ka mea hoi i hana ia, ua hoouna koke ia aku la kekahi mau makai e hele ana ua hoihoi ia aku la keia Pake ma ka Halema'i.

            Ma ka hookolo ana a na makai ua loaa aku la keia poe kamaili ma na hale hoomalu iho nei o ka ma'i @u@onika ma Kalihi. Ua hopu ia o Hakolomiu, Keoni Kamalui, Hanare Kaim@a, Manuela Korea, Davida Kahale ame Lui Kahiena. Ma kekahi o na lumi ma keia mau hale ua lona aku ia ka pu raifela a lakou i ki ai i ka Pake. Ua hopu ia lakou a pau no @ hoeha koe o Kamalui, ua hopu ia oia no ka hoeha me kekahi mea make. Mai ka 1@ a hiki i ka 18 ka nui o na makahiki o ke@a poe keiki. Ua hoike ae lakou he iwakalua kapuai ke kaawale mai ka wahi a lakou i ki aku ai i keia Pake ame ka wahi a lakou i ku ai.

            Ua hoike ae kekahi wahi Pake ua manao o@a i hana keia poe keiki i ke@a hana me ka manao e powa i keia Pake, aka, ua hoole loa na keiki aole oia ko lakou manao a aole nohoi na lakou i hana keia hana, aka he mea okoa no ka mea nana i hana ka hana. I ka po Poalua nei i hopu ia ai o Maka, a e hookolokolo la ana lakou i kekahi o kela mau la.

HALA IA MAKUAHINE

            I ka wanaao o ka Poaono i hal@ ua kii mai la na lima menemene ole o ka make a lawe aku la i ke ola oia makuahine o ka Uka o Manoa. Mrs. Maraea Kopena.

            He mau mahina loihi kona loohia ana i ka nawaliwali, a ua kaa hoi oia malalo o na lawelawe ana a ke kauka, no ka manao hoi e loaa ae na he @@@@kana, eia nae aole i loaa.

            Aka, ua hiki ole no hoi ia kakou @@ paa aku, oiai ua haawi mai no ka P@@ku a ua kii @ou mai la no a hoihoi aku la ma Kona po@@.