Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 20, 16 May 1902 — Page 1

Page PDF (1.35 MB)

This text was transcribed by:  Paige Okamura
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XL -- Helu 20. HONOLULU, POALIMA, MEI 16, 1902 NA HELU APAU 2911

 

MAKE I KA PIPI BULU

Ohiuia a haule ma kekahi aoao o ka Pa.

            Robert Lishman, he kamaaina, ku @ hale pohaku kahiko ia no onei, ua make, i hou ia e ka pipi bulu iloko no @ pa hanai holoholona ma ke kua @ ka hale, ma ke alanui Keeaumoku, @ ka pipi bulu iloko no @na pa hanai holoholona ma ke kua @a hale, ma ke alanui Keeaumoku, ku ka pipi a kiola mawaho o ka pa, @ haule ana ilalo, ua haki ka ai. Ua kauoha koke ia na kauka no ka lakou @ kokua i ka mea i hoopoinoia, aka, @ mamao aku la mai ka ike haiki i @ i ke kanaka.

            Kela pipi bulu i loaa iho la keia pilikia iloko no o ka pa ma ke kua o ka @ ona, ua huhu mua na bulu nei, ma ka auwina la i ke keiki Geo. Liah@ iloko o ka pa. Ike ka makuakane i ka huhu o ka bulu, ua kii aku @ uwepa a hele aku la a komo iloko o ka pa. kahi a ka bulu e ku ana me ka huhu, me ka manao o Mr. Lishman makua, e hoomoe i ka uwepa ana e paa ana maluna o keia holoholona. Ia komo ana no ona iloko o ka pa, ua ike koke no ka bulu iaia e hele aku ana, ka wa no ia a ua bulu ia i alualu, mai ai iaia me ka puahi nui. Komo aku @ ua Mr. Lishman la ma ke kowa o ka pa, me ka manaolana no ka pa@. Ka puka aku no hoi koe, ma@aho o ka pa holoholona ku e i ka ohiu a ka bulu, mahope mai, lele koheoheo ana @ a haule ma keia aoao o ka pa. Ua pa mahope o ke poo i ka haule ana @ a waiho malie. O keia poino, he @ wale ia mai no e kauhale. Lehulehu na lima kokua i akoakoa ae. Ke@naia na kauka Humphris me May, @ ae no hoi laua me ka hakalia ole. @ wa i lawe ia ai no ka hale, e hanu @ no o Mr. Lishman; aka, i ka hiki @ aku o na kauka, ua pau loa ae la ka hanu, ua make. Me he la he mau @ wale no kona ola ana mahope @ kona kiwi ia ana e ka bulu loko@ uli ka lima akau, kahi mua ia i pa @ ka honua.

            Ua hanau ia o Mr. Lishman ma Hor@, Northumberland, England i Ape@ 17, 1831, ua loaa iaia he 71 a oi na makahiki. I ka 1871 ua kauoha ia oia @ ka Moi Kamehameha V, i Ausetera@ kahi ana i noho ai he mau maka@ loihi, no ke kukulu ana ia Aliio@ Hale. Mahope iho, ua lilo oia i @nui no na Hana Hou. I ka wa e noho Kuhina Kalaiaina ana o S. G. Walia, he mau makahiki loihi kona hoomau ana ma kana hana kukulu @ pohaku, eia ke ku nei i kela wa @ mau hale pohaku nui ana i kukulu @ o kahi o ia mau hale, a kona aka@ i hana ai oia no ka Lunalilo Home a me ka halepule Bihopa St. Andrew's Cathedral.

            O Mr. Lishman ka mea mua loa i @ i ke Kulaokahua i home noho no@ a i keia wa, ke kahea ia nei o Ma@. Nui ka poe hoohenehene aku iaia @ makahiki aneane 30 i hala ae nei, @ ia wah@ kula panoa wai ole ia, i paapu ia e ka nohu, me kona mau kui @wana. I keia wa a kakou e ike @ ua paapu me na hale, me na laau malumalu, a malalo o ia malu he mau @ ala huihui e moani ana i ke kakahiaka, ka wa oluolu o ka la. O keia wahi no hoi i hoihoi ole ia mamua, o ia @ hapa o ke kapitala o Honolulu nei @ la.

            Ma waho ae o ka wahine i hooneleia @ ke kane, e auamo i ke aloha makua @ o William, Thomas, Percy me Geo Lishman, Jane Moore, wahine kane@ a Robert Moore, Mrs. Isabel Creighton, Margaret Lishman, Mrs. Ross, o Hakalau me Daisy Lishman. Ua haule i ka lio kahi keiki a make o John Lishman, he mau makahiki i hala ae nei. 48 makahiki i hala ae nei kona mare ana. Aole o Lishmn no ka mason, aka ua olelo ia ua komo no @ Enelani.

           

Makemakeia e hopu kela keiki kipu.

E hoomanao ia, i kahi wa i hala ae nei, ua hele na haumana o ke kula o Kamehameha i ka picanica iuka o Makaha, na keikikane me na kaikamahine o ke kula hanai pu. Oiai nae lakou e hauoli ana i kahi ia me ka malu@ eia no nae kahi keikikane ke mili@ mai nei no i ka pu kimanu. Wahi a ke kaao i loaa mai i ka mea kakau o ke Kuokoa, ua hele aku @ keia keiki e kuhikuhi i kahi mau @ opio i ke ano o ke ki ana o ka @ ia lakou me kahi mamao ua ki aku la ua kanaka opio ia i ka pu a lele pa@ aku la ka lu. O kekahi o kela @ mai ka pu aku i kani ai, ua huli aku la a loaa o Miss Nakila iloko o kekahi hale pea. Aole i manao keia kanaka opio he mea kahi i koe o loko o ka hale pea.

 

HE MAU MANAO HOOAIAI NO NA LA HOOHAUOLI.

As they might be seen at the carnival.            M. Corpus Brooks would be the limit as a spiller. How the Judges might discuise for the masked carnival.

How the carnival in the harbor, may appear from the Ewa end.        This may be a penalty for those not appearing in masks.

            O KE KII E KAU AE LA MALUNA HE KII IA E HOOMAIKEIKE A KU ANA I KA LEHULEHU, NO NA MEA E HOIKEIKE IA AKU ANA I KE AWA O HONOLULU NEI MA KE AHIAHI O KA LA E WEHEIA AI KEIA HOIKEIKE. HE MAU HOOLELE AHI KAO KAHI E MALAMAIA ANA MA UA PO LA. O KELA MAU KAHAKAHANA KEOKEO, O KE AHI KAO IA, KIKO KEOKEO, HE MAU HOOHIWAHIWA KUKUI IA O UA PO LA MALUNA O NA MOKU, ME KA AINA NEI. O KE KII KANAKA LOIHI ME KA PAIKI E PAA ANA I KA LIMA UA KAMAAINA NO OE IAIA, O KA MEA ILUNA O KA PAHU HE HOOHALIKE IA I KE ANO O KE KAMAILIO ANA MA KE KAHUA FEA, KAHI KII MAI ME KA HOLOKU, E PAA ANA I KE KAUPAONA, KE ANO IA O KA LUNAKANAWAI, MA KA HOOLOLI HELEHELENA A O KE KII NUI MOMONA ME KA PA-U HULA KE ANO IA O KA HULAHULA MA KA LA HOIKEIKE NUI, E MALAMA IA AKU ANA MA HONOLULU NEI MA IULAI AE NEI.

 

LAWE I KONA OLA IHO

He Pu Panapana me ka Omole laau make ma kona aoao.

            Ma ke ahiahi Poalua iho nei, mawaena o ka hora 6 a me 7, ua hoea ke kauoha i ka Halewai ma ke telepone, no ka makemakeia o ka Hope Makai Chillingworth e hoea aku ma Iwilei, oiai ua loaa aku kekahi wahine Kepani e wiho ana me kekahi puka poka ma kona umauma.

            Ua hoea koke aku ka Hope Makai no kahi i makemakeia, a ma kekahi o na rumi o luna o ka hale i loaa aku ai, e waiho mai ana iluna o ka moena ke kino o ka wahine Kepani, a e waiho ana hoi ma ka aoao he pu panapana; ua loaa pu aku hoi he omole laau make e waiho kokoke ana i ke kino a me kekahi kihei huluhulu i pulu i ka wai laau make, o na lima a me ka lehelehe pa haukae pu.

            Ua hoomaopopoia ma ke kulana o ka waiho ana o ke kino, me he la, iluna oia kahi i noho ai i ka manawa i ki ai i ka pu, a o ke kumu hoi o kona make koke, mamuli no ia o kona inu mua ana i ka laau make.

            Mamuli o ka pioo o na Kepani e noho kokoke ana malaila, nolaila, aole i loaa he wahi moali e hoakaka au i ke kumu o keia lawe ola; aka, ua hoikeia mai o Ito ka inoa o ka wahine-make, a ua kamaaina hoi kona mau helehelena i na poe o Iwilei.

            Imua o na kiure coronero i ka Poakolu @ hoike ae ai kana kane i ka omilo mau o ka ma'i i kana wahine no kekahi mau mahina lehulehu, a ua pohala iki mai no nae hoi. Aole no hoi he kuee o ko laua noho ana, a ua maopopo ole iaia ke kumu i lawe ai kana wahine i kona ola. Ua kakoo ia keia hoike e kekahi poe Kepani; nolaila, ua hoopuka mai ke koronero i ka lakou olelo hooholo, ua make no o Kik@ Ito i kona lima ponoi.

 

Ke Alanui Papu

HOOLOIHI HOU KE ALANUI PAPU.

            E hooloihi hou ia aku ana ke alanui Papu, mai ke alanui Kula a ke alanui Kuakini. Ua launa aku no ka Lunanui o na Hana Hou Mr. Boyd, me kahi mau mea ona aina, no lakou na kuleana aina, kahi o ke alanui Papu, i manaoia a koe kahi mau apana. Ina e ae mai ana keia mau mea ona aina, ka hoomaka no ia o ka hana ana a hoakea ana i ke alanui Papu me ke kaulua ole.

 

WAIKAHE MA MAUI -- NA AWAWA O MAALAEA HE LOKOWAI.

            Na ka mokuahi Mauna Loa i lawe mai he nuhou i keia kapitala i ke kahuli ana o ke poiwai o Kulanihakoi ma ka pae mauna o Eeke , i Maui. Na keia wai i hanini mai ua halana pu ia aku la na oawa okai o Makena e ka wai a ka ua o Kulani hakoi, mai ka po Sabati Mei 11 mai ka noke hookina ana i ka ua me ka mao ole a i nehinei ame ka po nei.

            Oiai na kaa hoolimalima e holo ana i kai o Makena i ka wa a ka ua e loku hala ole ana, a ia lakou e hookokoke aku ana i Makena, ua hohonu loa ka wai o ke ala a lakou e hiki aku ai i kai o Makena. Ua lana pu ia ae la ke kaa me ka lio, pakele no ke kalaiwa. Pau ke kaa i ka nahaha a hiki aku ai i kai o Makena. Ua lana pu ia ae la ke kaa me ka lio, pakele no ke kalaiwa. Pau ke kaa i ka nahaha, a hiki apuepue ka pakele ana mai o ka lio. Haalele aku no ka mokuahi Mauna Loa, e loku hala ole ana no ka ua.

 

HE LETA HOOMAIKAI.

            No ka maikai, a ku i ke aloha hoalauna o na makamaka i haawi mai ia'u, i na kokua aloha a me na hoowehiwehi pua maluna o ke kino lepo o ka'u wahine, ke haawi aku nei au i ko'u hoomaikai a nui loa ia oukou a pau loa.

            K. M. KOAHOU.

            Pueopaku, Hilo, Mei 9, 1902

 

Ka Fea ma Bosetona

KUAI IA NA NIHO KU'I MA KA FEA O KA LUAKINI.

            Ke lilo mai nei ka halepule i makeke kuai, no na niho ku'i, oia ke ano hou e hana ia mai ia ma Lee, Masekuseka, Bosetona, keia niho i hana ia, m ke ano hoomakeaka, eia nae, hiki ana he mea niho ole.

            Lolelole ua mea niho ole la i ua papa niho kula la, a ua kuka oia me ka mea nana ka papa kuai.

            Hapalua hora mahope iho o kona @ aku, hoi hou mai ia ola a haawi mai ia i ka 25 kenera lilo no hoi oia ka ona o ua papa niho kula la. Hele aku la @ i na hale hana niho like ole e ninau ai i ka uku no ka hana ana i ua niho nei nona.

            He $8 dala ka uku. Hoao e hookomo i ua mau niho nei, ane hiki apuepue, aka, hoomau no i ka paa ana, aohe ano maikai, olelo mai la ke kauka he ano pupuka i nei wa, ina nae e loihi aku a maa iho no oe ka pau ae la no ia.

 

He mau Elele.

HOAO IA NA KAIKAMAHINE I POE ELELE MA LADANA.

            Ua hoao mai nei ka oihana leta, o Ldana i na kaikamahine me na keikikane ma ke ano he elele. Ua ike ia ko lakou holopono. O na kaikamahine ka mea kupono, mamua o na keikikane.

            Aohe ninaninauia no ke kamaaina i ke taona. Na palapala noi a pau, aole e emi iho na makahiki malalo o 18, kulana maikai, hele awiwi, a me ke olakino maikai. Manaoia lakou e hele wawae, ina e lawe i ke kauoha ma kahi nona ka mamao o 10 minute ma ka hale leta mai. Ke mamao loa aku, alaila, ua ae ia oia e kau ma ke kaa basa, a kaa holo paha malalo o ka honua, ukuia na lilo. Aole i hoaah@ ia na kaikamahine me na lole like o ka oihana leta, aka, o kona uku he 13 silina o ka pule, (like me $2.60 ma ke dala Amerika.)

 

Na ke Komisina ka hana

            Ke noonoo nei no ka Luna Nui o na Hana Hou Mr. Boyd no ka mea e pili ana i keia koi a ka poe mea aina o Waikiki-kai. I kela wa, ke hoohalikelike nei ia me ka auhau i ukuia o ka aina, ame ka puu huahelu i koi ia mai e ka ona aina. Ua manao ka luna o na hana hou Mr. Boyd aole i kulike ke koi a ka hapanui me ka waiwai io, a e waiho aku ana ia na kekahi komiaina e noonoo ka pono kaulike.

 

HOOHAUAELE NA KOA.

Wawahiia na mea oloko o ka Hale Inu Rama ma Iwilei.

WAWAHIIA KA HALE INU RAMA PUEHU LIILII NA NOHO -- LELE NA OMOLE ME NA KIAHA.

            Haunaele nui ma Iwilei i ka po Poalua nei, Mei 10, e ole ka eleu o ka hope makai nui Chillingworth, pakele ai kauhale o Iwilei, mai pau i ka wawahi ia. Ua hoomaka keia haunaele maloko o ka halu inu rama makai o Iwilei makai iki o ka hale wili raiki. He poe koa e inu bia ana na lakou i hakaka oia ke kumu o ka uluaoa.

            Aole i manao ka poe koa e hakaka me ka poe o uka nei o ka aina, ua hakaka no lakou mawaena iho o lakou. O ka noho, ke kiaha bia, ka omole, o ka mea e loaa aku ana i ka lima oia ka lakou mau mea eha.

            O loko keia o ua wahi hale inu rama nei me he mea la ua pa ia e kekahi kikiao makani puahiohio, ke aniani e mokaki ana.

            Ua maopopo mua no i ka hope makai nui Mr. Chillingworth e ala mai ana he haunaele makai o Iwilei, nolaila, ua kauoha mua ia ka hope makai Renear me McDuffy. Kokoke no ka makai malaila i ka wa i haunaele ai. Ua komo aku ka makai McDuffy, he manawa pokole ua pau ekolu makai iloko. Kela poe makai he poe loloa wale no aikou me ko lakou mau lima i hele a waikani, a ua loaa ka poe koa na lakou i hoala ka haunaele, lawe ia e ka bini-hale-kaa no ka halewai.

            Olelo kahi poe koa e wawahi i kahi mau halekuai wai momona (soda stand) kahi a kela poe koa i manao wale ai ua powa ia lakou malaila. Na ka hope makai nui i papa, pau ai, ina

(E nana me ka aoao@).

 

LAWE AE I KONA OLA

Ki iaia iho i ka Pu Panapana.

            Ma ka la 8 o keia mahina, ua lawe ae ia o Mr. Hewitt i kona oia ponoi ma ke ki ana i kona poo me ka pu panapana, a make loa. He mau pule ka hoopoluluhi ana a ka poluea rama i kona kino, a o kana hana hope loa iho la ia i manao ai, he ma@na nana i ka wahine me na keiki.

            He kamaaina kela haole ia Mawai@ nei, lehulehu kana mau wahi i hana ai, iloko o na makahiki i hala aku la. O kahi hope loa ana i hana iho la, aia no ia ma kai o ka uwapo o Burua. Ua hana keia haole he hapa ia, pau ka hana, ua hele oia ma ka makeke, a kuai i wahi ia, hoi loa i kona wahi mauka o Kalihi.

            Kii aku la ka wahine e hele ia e paina, aka, e mau ana no keia poluluhi a ka rama me ia, a ua okalakala mai la ke kane i ke koi aku a ka wahine.

            Ua hele aku keia haole ma ka lanai o ka hale, noho malaila no kahi wa. Aole ia iloko o kona noonoo maikai, aka, uluhia ia ola e kekahi daimonio.

            He manawa i hala ae keia mau apiki ana, ua komo aku la ia iloko o ka rumi moe a ku mamua o kekahi aniani nana. Unuhi ia he pupanapana, a kau@ona imua o kona lae me ka menemene ole. Eia nae ua komo koke mai la ka wahine i ka rumi a ke aloha ole e ku ana imua o ke aniani. Ua hoao ka wahine e lawe i ka pu mai ka lima mai o ke kane, aka, ua pale ia mai la ia e ka lima o ke aloha ole a pahu ana i luna o ka papahele.

            Ua hele aku ia keia wahine e kahea i mau lima kokua, aka, ua lohe koke mai la oia i ke poha o ka pu iloko o ka rumi kahi ana i haalele aku ai me ka maluhia. I ke komo hou ana mai o ka wahine, e waiho aku ana he ukana nana e kumakena. Ke aloha aku nei ka nupepa Kuokoa i ka wahine i hoonei@ la i ke kane; a na ke Akua e hoomama ae i kou mau la o ke kaumaha.

 

Pakele mai na Hoopai

HOOKUU IA KA HAOLE HOU PAHI MA KE KAA HAPA UMI.

            O keia haole ma ka inoa o Mr. Lucas a ke Kuokoa i hoolaha aku ai i ka pule i hala i manaoia, ua hou oia i ka pahi ia J. Namanu, kalaiwa kaa hapaumi, ma Waikiki-kai, ua hookuuia e ka Lunakanawai Wilcox. Ua olelo ke kalaiwa imua o ka aha, ua hoao keia Lucas e oki iaia me ka pahe, eia nae, aohe olelo ike e kokua ana iaia.  Olelo kekahi mau koa no ke kalaiwa no ka hewa, a aole i kui ka haole iaia.

            He keu aku a ka mea apiki, he enemi mua anei ko keia kalaiwa kaa i ka haole? He maa anei na kalaiwa kaa hapaumi i ka hoohakaka i na ohua? A keia mau haole koa i hoole ai, aole i hou kela haole koa ia J. Namanu i ka pahi? Owai kai hoopunipuni, o Mr. Namanu anei? O keia mau haole koa hoike anei? Pehea i moku lihi ai o Namanu i ka pahi?

            E pono ia oukou e keia poe hookele kaa e makaala loa, mai poina i ke alakai ana a kou lunaikehaia "hana iho i ka mea pono," alaila kokua ke kanawai.

 

Loaa aku kekahi Kino Make

            Oiai e kau ana ke Kuokoa iluna o ka papa-pa'i, no ka makaukau ana e pa'i, ua loaa mai la i keia keena ka lono, e i ana, ua loaa aku la he kino make no kekahi Iapana, ma Kamoiliili, he aneane hapalua mile ka mamao mai kahi hoolulu kaa aku. Aole ike ia iho o ka helehelena o ke kanaka. Aohe ih@ kokoke, me he mea la he hookahi pule paha ka waiho ana, he hookahi mahina paha. Ua kaawe maoli no ke kumu o kona make. E waiho ana ma kona aoao he pu panapana, ua ku hoi ke poo i ka poka. Ua manao ka makai o Muranaka, ua Iapana la, ka mea i makemakeia e ka oihana makai, no ka pepehi ana a make loa o Fugui, he Iapana no.

           

            I keia kakhiaka e niau aku ai ka mahimahi o na Kona, Mauna Loa, ma kona alahele moana.

 

            Ua hoea mai i ke kulanakauhale nei ma ke Kalaudina o ke kakahiaka Lapule i hala o Lunakanawai J. H. S. Kaleo. A e huli hoi aku ana no i ka Poalua o keia pule ae.