Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 22, 30 May 1902 — HE MOOLELO NO KA Oihana Lawaia MAI KA PENI A O. KAHAULELIO [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA Oihana Lawaia MAI KA PENI A O. KAHAULELIO

(O.) LAWAIA UOUOA. —Ke hooBtaio la no oukou e k& po« helahelu aole I ano e keia me ko ka amaama, ih rra ke poo o kelau he mlomio. O ka arr.aama hol bc nul ke poo, o kahl lawaia maālahl loa kela ma kahi o ko «akou mea kakau, aole he upena, aole makau, aole mau me e ae e lawaia al, e loaa al kela ano i'a ma ko makou «rahf. elua wahl lae 11111l ma ke alo o ka home o ko oukou mea kakau. aenlnau mal ana paha oukou. pehea Iho la e loaa al ka lakou l'a uouoa ke lawala? Ae. peneL me ka leo o ka waha. a me ke kakanl o ka upoi ana o na lima, pela iho e loaa ai keia ano i'a. Penei e hana al. i ka manawa e kl mal al ke kal, a uhl iho maluna o ua mau lae 111-111 111 nei. ina hookahl keiki nana e hele a ike he mau kumu uouoa. elua a ekole paha. o na kelkikane, na kalkamahlne. he 10 a emi mai no. hlki no.; alaila, ku lalani ilke, paipai na lima e upohe» al. alalla, mukamuka no hoi na waha. alalla, pela iike e hana ai. Ina mal kahi lae illili mai, alaila, e lawe ana keia iluna o kahl lae UilH, a pela j e hana ai. a hikl l ka pau loa ana o kela I'a uouoa i' ka pill a moe malle malalo o na pohakvi me ka hoio ole. alaila. o kou mau lima elua, e nanao, ae I na ano pohaku a pau, aialla, e hala ole ana ka llma o kela a me kela, a hlHi i ka pau loa ana o keia mau kumu uouoa, ina no e hemo aku mai ka pohaku au e lalau Iho ai, e pHi hou aku no i kahi pohaku, me he la ua piha inakau maoli, mai kamalli a kanaka makua, na wahlne o ko makou wahi keia ano lawaia, a na ka nele i kamalii ole a kanaka ole I hoomaha i ka lawaia ana t ano l'a, a lilo loa i ka opelu mikomiko o ua aina nel, nolaila, me ia poniuniu no o kamalli o ka hele ana i ke kula. a hoi mai no, o ke aho Iho la no keia ano lawala, hoi mai no koala ahl no. he plpli mai hoi kau o na lio elua, wahi a Heulu o Kohala, elua ka Uo e h'okv. mai nei, no ka nunul paha o ka miklpol a kahi poa ke al iho ma ko laua hale. Ninau pono &ku au la Rev. Mrs. Heulu i keia mea, ua hai mai he olelo pinepine no pela— no ke pi mai no kela Olelo ana. (H.) IiAWAIA PIHA. —O kekahl i'a ku kela, ke hlkl mai i kona manawa e ku al, ma ka Ike o ko oukou mea kakau. a 1 maa i ka ike mau i keia ano i'a he piha, ma na malama o Mei a' me lune he manawa ha'i ia o ka lawala aku'O ua Lal nel o Lele, he manawa nui loa ia o ke aku, ia wa e ike «.ku ai oe i ka plha. e noke ia mai ana i ke apu ia e ke aku. elua. ekolu la e ike ai oe pela e ioa ana ka piha f kuanalu, o ka pae koe Hoko, a la kakou e kuu iao aku al, e ike oe i ka piha e a*ou la mal $na e ka pauu ulua, a lai hol, alaiia, 0 haalele ana na lawaia &ku 1 ke kuu iao ana, alaila, no ka piha aku la ka manao ana. Ka lawala ana i k:\ riha—Tna e nana aku ana oe i ka pil: i e hoolulu malie ana, e pono i na lawala e paa ana me na upena nae. ri upena makika hoi, nona ka; lulhl t jtn a anana, a hookahi anana ka| hohonu. e hoomamao iki mai, mal kahii a ka plha e poai nel, a wehe mua i ka! upena me ka hoomohaia maikai ana. j alalla, o kekahi mau kanaka, a wahhK*j paha, ua au mua aku la a ma kahi aoao mal o ko kumu piha e lana pohai ana, alalla, poo mai lakou l ke kai me ka Ikalka, Ja manawa, e Ike aku oe i ka piha e hoomaka mai ana e koi me ka wlil ana, alaiia, I ke kuu ana i ka upena, aole pono e hapai oe l ka Uhllihi o hope o ka upena iluna, e uhola palahalaha ae no, a l ka manawa e ike ai na kuu upena e kokoke mai ana ka piha e komo Iloko o ka upena, alaila. hnpal malle ae i ka Hhlllhl o hope a pIU me ka illkal, he wa holo amio iho la o ka plha, alalla, ma ka aoao e holo nmlo iho ni ka piha, e hoau ae ka mea e paa ana I ke kuku upena ma ia aoao me ka Ikaika. aia hol elua kanaka ma kela oao kela aoao o na kuu uoena, e lele ae laua me ka eleu. me ka poo «na I ke kal. o ka manawa la e newa malle ae al keia kumu piha a pau loa Hoko o ka upena, a Ina lawaia e kuku! ae ai l ka upena he hikl ole ke hapai| ae. alaiia. he mau tlnl e plha, ina etima ol aku a eml mai paha, a pela e hana! like ai na upena a pau. aole e Hke me| \ko ka nehu lawala ana ke kuu llke o na upena a pau. ma kahl«. ka nehu e <ipu anrt. He wahl lawalu Kno ka plha. a >xpla no hol ke lulu paakal Iho, a alwaha »e no hol me kahi ikl niol, e maneo al ko nuku. Aole o ka upena nae, a paku makika wale' no ka upena e lawala al ka plha, o kela upena nae opukahl. o ka lawaia lauahl o ka yo, ola ka upena eleu. ma ka lele maoll no ma kahi a ka plha e pohai poepoe ana, a pela no hol ka plha e ko-l ana, me ka mama nul, a me ka eleu no hol o na kuu upena. a pela no hoi na kapeku, ■e plha ana ke ilnl alla mahu, Inā eluaj ho4 nul ana o ka piha, elua, ekolu U ku at nee aku ana ka piha i kau wahl. (I.) KA LAWAIA NEHU.-O ka manawa o ka nehu e»ku at, he manawa Plha u ta. I na kane, na wahlne a me na kamalH. e kai huakal ana ma na aianul me na umeke pol no hol. I ka manawa e punl mua al ka nehu, he manawa puholo la o ka nehu, al a mahoomaka «ku e lawaia. aia no ka p«ltna he ahlahl. Elua wihl ku mau ta e ka nehu ma ka apana o Lahalna nel. o Launlupoko. a me Keonepoko. a • llala no hol 1 kahi wa. Ka lawala ana o ka nehu. 1 ka hlki ana 1 kahi • ka n#hu, a ia kakou I nana aku al. tna e mai ana ka nehu. ota hol. • WleW mau ana lluna. a i ole no hot • apu ia ana no e ka pa<|u ulua. a lai ao hot. be m*nawa ia • liuliu at na «pt«ia. «ha a ellma upena I kahl «ra. Inī upena nat olona maoU ko ka wa kahlko, a I k«ia wa hol. tkt paku makQta, a tna he eHma up«na, alaila. e au Kk« ana no kela mau upew, o na upena «&a. k« maopopo la no ta oukou « ka pe* eiua ma kahi a peta »o hoi kahl aoao. o aa m«a nana k* ttwa o ka upena. ua au aa ia laua a tmdmp« pono mai o kaht kowa ma«ra*oa o na upeoa eha, ke noi mal 1 ka ohkoln o k»la poe t wahi ko*a Ikl «o ka laua apena. o ka pane o na kaa»ka na lakou tia upena mamua pono, hmiui m hol k& olua m** h«2e aH t« kahl kihi? Aole he oU*o milaila, •ial k« kapeku erat ael ka poe p«t la» »lo*a «ko!tt kapuaia h# oi loa aku hol. «h» kajmaL alatta. ke oiloli loa hol • »oe Ukt ih* U k*4* jh* up*.

na. a ina aol« olepolepo o ke kai, alaila, o keia upena maliope neJ, oia ka upena i make i ka neho. oiai ua amio tnal la ka. nehu ma ktla kowa, e Ike aku auanei ka poe kapeku o na npena e ae ua piha keia upena mahope. ma- ; muli no hoi o ka hoihol o na haaa ana, a me ke kahea pu mai i ko lakou poe kapeku. e au aku e kokua I ka hapai ana I ka upena. a he oiaio no. ua ike ( a ua maa kō oukou mea kakau I ka lawala ana pela. Ak. ina he olepoiepo ke kal, alalla, o ke kuu lalanl ilke no ka pono. me ka manao mau no iloko o ka naau. ke makaukau no e au no ke kuu ana, owaena no o ka honua na upena iaki ioa, e hoomomole mai ke Icuu ana aole ke oi aku a kauHke me na upena ma ke kihl. me ka paka mua no I na kapeku, aole pono e wlkiwikl mal ka au ana, e lohl me ka poo no 1 ke kal. a 1 ka wa e aneane hiki aku ana na kapeku o na upena ma ke kihl alalla, e kuupau aku ka ikaika o na kapeku o na upena mawa-; ena, la manawa Ike aku ka poe e nana; aku ana I na upena o waena e lapuu ; mai ana na pauku kino I ka onl. mao-j popo loa na make ia mau upena 1 ka nul o ka nehu 1 hel, alaila. o keia nehu S I loaa. hol ae la a uka, uhola ka mo-| <*na, lu ka paakai, ke po kela la. ua maemae ka nehu, alaila, mama ka hoi; ana mal. aka. i keia wa, ma kahi o ; ka lawaia nehu, a lawaia e ae. mauka| pill kahakal, aia malaila na kaa Ke-: panl. na Ho Kepani. I ka wa e loaa ai. ka i'a. te dala malaila. 1