Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 25, 20 June 1902 — Page 6

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Rosemary Robinson
This work is dedicated to:  To the Hawai'ian People

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

IUNE 20, 1902

 

Ma ka Hoao ana e ike ia ai.

MA, KA HELUHELU ANA I NA NUPEPA O HONOLULU NEI E LOAA AI NA HOOIAIA LAWA PONO AU I MAKEMAKE AI.

 

I ka manawa e makemake ai kekahi e heluhelu i kekahi manao ano waiwai nui he mea maa mau ka ui ana aku i kekahi makamaka ana i hilinai ai no ia mea.

Ina e komohia kekahi iloko o na hihia kanawai alaila, o ka imi ana a loaa kekahi loio kupono, makaukau a noeau e pale ai nona, oia ka manao hiki mua iloko o kona noonoo.

Ina e naiowaie kekahi ma ke kula (aina) alaila e kau aku ana ka manao e ke kamahele i na kamaaina o ia wahi i maopopo ai ke ala.  Aole e hilinaiia ka na malihini kuhikuhi olalau auanei.

O ka hoao ana e ikeia ai ke ano mahaloia, pili no ia no na hoaloha ame na hoa noho pu.

O ka oe o Honolulu nei, o lakou ka poe i hooiaio a apono i na "Huaale a Doan no na ma'i Kikala Haneenee ame Puu-paa."

Makemake anei oe e ike i hooiaio oi ae?

Ina pela, e heluhelu iho i keia:

Ua hoike mai O Mr. James C. Stevens o keia kulanakauhale ia makou penei: No kekahi manawa loihi i ioaa ai au i ke kikala-haneenee me ka eha ma na puu-paa a pela iho ia i mau ai a hiki waie i kuu hoao ana i na HUAALE KIKALA-HANEENEE A DOAN a'u i kuai ai ma ka Halekuai Laau o Hollister ma.

Aole i loihi ioa ko'u ai ana i na huaaieo ka ioaa koke mai ia no ia ia'u ka oluolu a ua piha mahalo maoli no wau me ka hooiaio ana ma ke akea no keia laau nona ka ikaika hooia i keia ma'i o ka eha nui waie ke kikala-haneenee.

O Mr. Stevens kekahi kamaaina o kakou nei, a aole anei e hilinaiia kana mau hooiaio mamua o kekahi o ko na aina e?

A i ioaa kekahi i ke kikala-haneenee, e ioaa no ua laau kamahao ia i ka poe kuai iaau apau no 50 keneta o ke poho hookahi, he 5 poho i ka $2.50 a e hoounaia aku no hoi na kauoha ma ke eke leta e Hollister Drug Co. na agena no ka Paeaina nei ma ke kuike.

 

Noho i ke Puhi.

XII1 O BEKE HAPAKELA I KA PU KI-MANU.

 

Ma ke ahiahi Poaono nei, ma kahi noho o Beni Haaheo ma Kalihi, ua ki ae oia i kana ipo lei manu, Mrs. Beke Hapakeia i ka pu ki manu a pakele mai ke oia.

Ua ulu ae he wahi hoopaapaa i ka wa i hoea aku ai ua ipo nei i kauhale i ka hora 6 o ia ahiahi, a ma ia hoopaapaa ana, ua hu aku na olelo a ua ipo lei manu nei mawaho aku o ka mea kupono. Ua hooikaika o Beni Haaheo e hoopau i keia mau hoopaapaa ana ame na olelo kupono ole, aka aoie he mea a maliuia mai. No ia mea, ua hiki h@u ole iaia ke hoomanawanui, a iloko o ka ulupuni i ka inaina, ua hapai ae oia i kana pu ki manu a ki aku i kana kiheipili. Ehiku lu poka i komo aku iloko o ko Beke kino, a mawaho ae o keia, ua ku aku ka manamanalima o ke keiki muli a Beke a he haole hoi ka i ku kona manamana wawae nui.

Mahope o ko Beke ku ana i ka pu, ua holo aku ia oia no ka halewai a na ke Kauka Emekona i wahi iho i kona mau palapu. Ua hoounaia o Lukaneia Spencer e hopu ia Haaheo, aka i kona hiki ana i Kalihi, ua hai ia mai iaia, ua uhai aku no o Haaheo mahope o Beke. I ka loaa ana o keia lohe i ka halewai, ua hoouna ia aku o Adam Duncan e huli ia Haaheo, a loaa aku la e nanea ana i ka holo a ke kaa uwila e holo ana no Manoa, a ua hoopokoie ia kana huakai holoholo ma na paia paa o Kuapapanui.

 

PAU NA EHA I KA HOLOHA.

 

O ka laau lapaau Chamberlain's Pain Balm aohe mea like me ia i ikeia no na lapaau ana ma na home.

Ua ikeia kona waiwai hoola i na palapu, e laa ka rumakika, eha ma ke kua ame na ma'i pehu; a no na eha a@@ o na ami, na palapu ma'i-hehe @@@ na mea like, he ikaika oia no ka @ola ana ia lakou; hookahi no kau @@a o ke ola no ia.

@ i hoao oe ea, e loaa no ma ka halekuai laau o Benson, smith ma no @e kumukuai kupono.

 

Loaa ke Kuikahi mawao Pelekane me na Bua.

(Mai ka aoao 1 mai.)

 

PRETORIA , Iune 4. - O Keneraia Schalk-Burger, ka mea hoi i makemake e lilo i Peresidena no Transvaal, Aferica, ua hele aku oia e hui pu me Kenerala Botha no ka waiho ana aku i ka palapala kuikahi mawaena o na Bua ame Pelekane. Ma ka akoakoa ana mai o na alakai nui o na puali Bua a pela pu no hoi na makaainana ua waiho koke ia aku kekahi mau olelo aloha mai ka mea Hanohano Kenerala Schalk-Burger aku no ka poe i hala ma o. Ua hai pu aku oia i ka hahana e ke kaua ma ke kahua kaua ame ka nui o ka poe uhane i hoi aku ma keia ao ma o. He mau olelo hoalohaloha kekahi ana i waiho aku ai i ke anaina a ua nui ka poe i kulu na waimaka a aole loa e hiki ke paa mai no ka nui loa mai o ke aloha i ka jpoe i ha@.

Ua ae lokomaikai mai ka lahui Bua i ke kuikahi mawaena o lakou ame Pelekane, a e lilo hoi lakou i poe kupa Pelekane a e hoopau i ko lakou manao @@@@ ana i kekahi. Ke noho nei lakou i keia manawa me he mea la he hookahi ohana. Ua komo aku a komo mai lakou e hui pu me ka manao lokahi. Ua haawiia he mau home noho no ka poe home ole a ua makana waie ia he mau aina no ka poe ilihune.

 

He Po Lea no Halalii

 

Ma ka po Poaono i haia, ua malamaia ae ma ke Kula Keikikane o Kamehameha kekahi aha himeni no ka pomaikai o ka Hui Kinipopo o Kamehameha ame ke kokua ana i na makua o ka Lunahooponopono David Kanewanui i hala, ma ka auamo pu ana i na lilo o kona huakai hooiewa.

Mamua o ke kani ana o ka hora 8 ua piha ae na noho o mua a hala mai iwaena i na keikikane pokii o ke Kula Hoomakaukau o Kamehameha ame na opio wahine o ke Kula Kaikamahine, a mahope aku na keiki o ke Kula Keikikane ame na makaikai.

He mau minute pokole i hala ae o ka manawa i hoopaaia ma ka papa kuhikuhi, ua lohe ia aku ka hoene mai o na mea kani o ke Kalapu Manadolina i alakaiia e Prof. Chas. E. King. He poe opio waie no no ke kula, a ua ohohiaia ka lakou hookani ana, a na ia mea i kono hou ia aku ai lakou e haawi hou mai i leo hou.

Mahope aku o keia, he mau leo mele i haawiia mai e na hui himeni o ke kula. O ka mua, mai ke Kalapu Hauoli mai, a o ka lua, mai ka Papa Ekolu. No ka paipai loa ia o keia mau hui himeni, ua panaiia mai no he mau leo mele mawaho ai, a hookuuia aku lakou e hoomaha no ka hoolohe ana i ke solo a Miss Ida Lamb, kekahi o na kumu wahine akamai i ka hookani piano ame ka himeni.

Ua kokua pu aku o Chas. E. King i keia wahine ma ka lawe kiani ana o kona mau manamana lima i na kauia eono o ke gita. He nani hoi kau!

Maanei i komo mai ai ka hui Manadolina a Prof. Ernest Kaai, he keiki Kamehameha no i loea maoli ma ka hookani mea kani. He nani maoli no keia hui a o ka helu elua paha ia ma ia po.

Mahope aku, ua ku hou mai na hui Papa Ekolu, Kalapu Hauoli ame Manadolina, a he nani okoa no hoi ka lakou.

Maanei i himeni hou mai ai ke Kaiapu Haouli i kekahi mau himeni Hawaii i hoohuihuiia (Medley) e hoomaka ana mai a Adamu laua o Eva a i ka nani halai o Halawa ma Molokai. He ui okoa no hoi keia a no ia kumu no, ua kono hou ia lakou e haawi hou mai i leo mele i like aku me ka mea mua, a oia uui no hoi ai.

Mahope o keia, ua komo mai o Prof. Ernest Kaai ame Ah Loy, he mau Kamehameha no. O ka helu ekahi keia i manaoia, a oia no ka mea pololei maoii. I ka hookapaiuiu ia no ame ka hoohoioia o na manamana lima iluna o na kaula o ke gita, pupule e no ka moa a poaipai na eheu.

Ua hoomauia ka paipaiia ana a hookani hou laua. Aole no hoi na iho koi hou no a haawi ia mai no. No ka ono loa, nonoi hou no. Keu no hoi ua haawi ia mai no hoi, a hoopau iho hoi i ka anunu, aole ka pela: anunu hou no. Ilaila waie iho la no i noupeia mai ai a holo okoa. Ke holo ia ka hoi.

O ka oiaio maioli, aole i kana mai ka nani ame ke akamai o keia mau opio ma keia hana a no ia kumu no, ono no ka ai ana o ka poe i akoakoa ae ma keia po lea o Halalii.

Mahope aku o keia he mau leo himeni, a no ka panina, ua mele ia ka mele Lahui, "Hawaii Ponoi."

Ma ka nana aku, ua loaa no he mau okeni ma keia po. Mai maikai loa no nae, ina i pau ko Honolulu poe puni hauoli i ka hele e hoolohe i keia aha mele.

E malama hou ia ana no he aha mele ma ke keena malalo o ka luakini o Kawaiahao e na keiki o keia kula, elua pule mai keia po lea i niau aku la. Nolaila, e hele kakou i lohe pono, aoie hoi o ka hoolohe aku i ka haanui a ka poe i hele.

 

Hoike Kula Sabati o ka l'a Hamauleo.

 

Ma ka iuakini Kahikuonalani ma Waiawa i ka lai o ka I'ahamauleo, ua malamaia ae ka hoike hapaha elua o na Kula Sabati o Ewa, ma ke kakahiaka Sabati i hala Iune 15.

Elua no Kula Sabati i hoikeia, oia no ka papa pokii o ka apana o Manana ame ko ka apana o Waikele. Ua hoikeia ae o ke kumu i hapa ai na apana i hoike, mamuli no ia o ka hoopaneeia o na hana hoike Kula Sabati a hiki i ka pau ana o na hana o ka Ahahui Paeaina e noho ana ma Lahaina, Maui, i keia mahina ae, no ka mea, ua lilo aku na hoomakaukau ana no ia hana ma Lahaina.

Ua hookuiheia na manao o na apana i hoomakaukau no ko lakou hoike hapaha iho, a ua kapaeia ae keia olelo hooholo a hana ia iho la ka hoike me na apana i makaukau.

Ua malama mua i a ae ke anaina Kula Sabati i ka manawa maa mau, a i ka pau ana, ua lilo aku ke koena o ka manawa no ka hoolohe ana i keia mau hoike apana.

Ma ka hora 10:30 a.m., ua hoomakaia ka hoike me ka himeni ame ka pule a ka Makua Rev. J. M Ezera. Mahope o ke mele hou ana o ke anaina i ka himeni "Iesu no ke Kahuhipa," ua ku mai ka papa pokii o Manana me 4 pokii kane ame 10 pokii wahine, malalo o ke alakai ana a Miss Lydia Kahoa, a hoike mai i na mea a lakou i aoia ai, a he makaukau maoli no keia mau pokii. Nui ka mahaloia o keia papa.

Ua maiamaia ae ka lulu dala, a ua loaa no he wahi haawina no ko ke Akua aupuni.

Mahope o ke mele ana o ke anaina, ua ku mai ka papa o ka Apana o Waikele me 5 opio kane ame 4 opio wahine i alakaiia e David Keliiokamoku amd H. Maemae. He maikai na himeni a pela no hoi na haawina, a ua haawiia no na mahalo ana.

Mahope o keia hoike, ua ku mai o Mr. Moses K. Nakuina, ke Kahukula Sabati Nui o na Kona a haawi mai i na olelo paipai. O kona manao nui, e hoomauia aku na hana Kula Sabati me ka imi nui ana i na mea e holopono ai. Ka hoomau ana i ke aloha hoahanau ame ke kapae ana ae i na manao hoomokuahana. Ua hai ae oia i ka olelo paa a kekahi makuahine Kristiano penei, - "Aole au e haalele ana i na halawai po Poakolu, ina e haalele mai ana oukou e na opio i keia mau halawai." Ua haalele io na opio i ka halawai, aka o keia makuahine, ua ku aku oia a hooko i kana mau olelo. Mahope mai ua hele aku keia mau opio me ka aka hoohenehene ana i keia makuahine Kristiano me ka ninau ana aku, "Piha no kau halawai o ka po nei?" "Ae," wahi a ka makuahine Kristiano. "Ka, he mea kupanaha, o oe waie no ka makou i ike ai," wahi hou a keia poe opio. "Aole pela, aka, eha makou, o ka Makua, ke Keiki ame ka Uhane Hemolele a owau no hoi." O ka hua o keia hana a keia makuahine Kristiano, ua ala hou ko lakou ekalesia, a ua hana aku i na hana me ko ke Akua kokua ana. Mahope o keia mau olelo paipai, me ke mele ana ua hoolaunaia mai la o Mr. Frank K. Archer, ke Kahukula Sabati Nui hou o na Kona, Lunakanawai Sam Hookano, Afred Kane, ame ka mea kakau no ke Kuokoa, a mai a lakou mai kekahi mau wai meli o Kanaana. Mai ka Makua Rev. J. M. Ezera i loaa hou mai ai kekahi mau olelo hoolana, a hookuuia na hana me ka himeni ame ka pule a ka Makua oia apana.

Ma ka nana aku i na hana Kula Sabati o ka I'ahamauieo, eia no ke ulumahiehie nei ina oia iho ia ka ikaika o na apana elua waie no.

 

Kakau Pokole ma Sana Lui.

KEKAHI MAU HANA E AE E PILI ANA I KE KULA.

 

He ewalu mau haumana o ka papa kiekie o ke Kula o Sana Lui i puka pono ma ka haawina kakau pokole. O lakou na haumana i mahalo nui ia e ko lakou kumukula Bro. Thomas, no ka hoolohe mai no ke kumu i loaa ai ka lanakila ia lakou apau. Ua loaa mai ko lakou mau palapala hoomaikai (diplomas) mai ka mea nana i imi mua ia mea.

O Sana Lui kekahi o na kula naauao ma ke kulanakauhale o Honolulu nei. E hoomaha ana ke kula ma ka la 26 o keia mahina a e hoomaka ana na hana hoike i ka hora 9 a.m. a hiki aku i ka hora 12. Ma ke ahiahi iho e maiamai ai kekahi mau lealea o na ano hoikeike like ole e like no me keia mau makahiki i hala a oi ae paha kekahi mau hana maikai.

Na inoa o na keiki i ioaa ka palapala hoomaikai oia no o Harold A. O. Giles, ka mea hoi i lawe ka hanohano o ka papa kiekie: Otto Heine, George J. Wond, Edward Ayau, Henry P. O'Sullivan, William Hohn Hall, Joseph Cullen ame Vasco Osoris. Oia ka uku o na keiki i hoomanawanui i ka naauao. E pono no na keiki oia kula e hauoli pu ae i keia makana maikai. A he manawa no e loaa ai ia ike i keia ame keia a aole wale no i na keiki oia kula, aka o kekahi mau kula e ae no hoi kekahi. O kekahi mea maikai loa keia e aoia i keia ame keia opio e makemake ana ia mea he naauao.

 

 

 

 

Na hanao ka Hoike Hui

o na Kula Sabati o ka

Mokupuni o Kauai.

 

Hoomakaia na hana ma ka hora 10:30 a.m. me ka himeni ame ka pule a Rev. Kaili.

Hoike o ke Kula Sabati o Hanalei nona ka huina haumana 19, he 10 minute manawa hana e like me ka hoolaha a na Kahu Kula Sabati Nui i a5 minute o keia ame keia Kula Sabati, i alakaiia e Rev. S. Kaili. Maikai na hana o keia Kula Sabati.

Nee mai ka manawa no ke Kula Sabati o Kilauea nona huina haumana he10, 5 minute hana i noho alakaiia e Mr. Makani. Maikai na himeni ame na haawina i hania. Me he mea la e kono mai ana i ka lehulehu e hele mau i ke Kula Sabati.

Hoike Kula Sabati o Koolau, 16 haumana. Manawa hana 17 minute, he ku no i ka maikai na himeni i meleia mai e lakou.

Kula Sabati o Anehola, huina o na haumana he 9. Manawa hana 13 minute i alakaiia e P. Castro.

Kula Sabati o Kapaa he 11 haumana. Manawa hana 10 minute i alakaiia e Apolo.

I ka pau ana o keia mau papa Kula Sabati o Kauai Hikina, hoomakaia na hana lulu nona ka huina he $40. Mahope iho haawi mai la o Rev. Kopa he pule hoomaikai e hoomahuahua ana i na pomaikai o ka poe i lulu, i haawi i ko lakou mau kokua, a mahope o ka himeni me ka hoolai ana iho o ke anaina, ua nee mai la na hana i ka mahele ekahi o ke Kula Sabati o Lihue nona ka huina haumana he 27. Manawa hana 6 minute i alakaiia e Miss Mary E. Rice, he ku i ka nani ame ka maikai na hana e poina ole ai ke anaina.

Mahele elua he poe opio kane keia ame na opio wahine i hui pu ia nona ka nui he 22. Manawa hana 4 minute i alakaiia e Solomon Kaaihue.

Kula Sabati o Koloa ne 8 haumana. Manawa hana 8 minute i alakaiia e J. Kalaina. Maikai na himeni i meleia mai.

Kula Sabati or Hanapepe, he poe pokii keia, he ku i ke aloha ka lakou mau hana e ao mai ana i na makua e hele i ke Kula Sabati ame na keiki hele wale e komo mai ma keia hana maikai. Ko lakou nui he 10. Manawa hana 8 minute i alakaiia e kekahi koa opio wiwo ole Mr. Nora Kahaleole. Mahele elua o Hanapepe papa makua, he 13 haumana, manawa hana 11 minute i alakaiia e ia makua hooikaika i ka hana Chas. Kahee.

Kula Sabati opio o Waimea heluna nui o na pokii he 10. manawa hana 8 minute i alakaiia e Mrs. L. Wright.

Mahele elua, papa makua he 7, manawa 10 minute i alakaiia e ke Kahu o Waimea.

Keia ka panina o na hana o na Kula Sabati o ka la, o na haawina aia no ia ma ka Buke ka Hoahana.

Hiki mai i ka manawa hana o na Kahu Kula Sabati Nui e hoike ana i ka manao imua o na Kula Sabati apau o Kauai e hooikaika i ka hana maikai. Mai a Mr. W. H. Rice mai ke komite o ka la na manao waiwai he nui e hanai ana i ka uhane o na kanaka i ka ai o ka uhane, e hoike ana i ka nui o ka pomaikai o ka poe e hoomanawanui ana i ka hana, a e hoike mai ana i na opio, makua, e hahai ia Iesu Kristo e nana i ke Keiki Hipa ka mea Nana e lawe aku na hala a e komo aku i ke Kanaana hou ka aine e @ahe ana ka waiu me ka meli.

Hoike a ke kakauolelo, heluna nui o na haumana Kula Sabati 171. Na kumu 12. Na Kahu Kula Sabati Nui 2. Na makikai 400, huina 581.

Hookuuia na hana me ka himeni ame ka pule a J. B. Leleiwi.

H Mau mea ai i hoomakaukauia ua ai a lawa, ua inu a kena i ka wai o ka lemonade.

Me ka mahalo, W. ELLIS.  Kahu Kula Sabati Nui O Kaua Komohana.

O Wm. A. Gilmore o Manhattan, moku ma kona poo, helehelena, ame na lima.

 

O ke ao nei kona anaina

HE WAHA OLELO KA NUPEPA NA KE KAHUNAPULE.

 

Ua make o Rev. T. De Witt Talmage, D. D., kekahi o na haiolelo kamahao a kaulana loa o ke ao nei, ma kona home noho ma ke kulanakauhale o Wakinekona i ka la 12 o Aperila, mamuli o kekahi  ma'i ikaika i loaa iaia ma ke poo. Ua loaa oia i keia ma'i ma ke kulanakauhale o Mekiko, a me ia ma'i oia i hoihoiia mai ai ma Wakinekona, a hiki wale i kona oluolu ana aku la. Ua waiho iho oia ma keia ao he wahine, he keikikane, oia o Rev. Frank De Witt Talmage o Kikako, a me elima mau kaikamahine, oia o Rev. Frank De Witt Talmage o Kikako, a me elima mau kaikamahine, hookahi o lakou e koe nei aole i mare.

Oia ke keiki muli loa o na keiki he umi-kumamakahi a David Talmage a me Catharine. Ua hanauia oia i ka makahiki 1832, Jan. 7, a ua piha iaia na makahiki he kanahiku a me elua mahina o ke oia ana. Mai kona wa liilii mai, aole i haule i kona mau makua e noi i ke Akua e lilo oia i kahunapule, a ua hookoia no I ka wa i piha ai iaia o na makahiki he 21, ua komo oia i ke kula nui o New Brunswick no ka hoomaukau ana no kaoihana kahunapule. O ka olelo a kana mau kumu nona, he mea no ia e hookui mai ai i kona manao, oia hoi, ua oleloia mai oia "he mea pono iaia e hoopau i ka manao hilinai ole i na loina o ke kukulu ana i na haiolelo, a me ke kamailio ana ma kona manao iho, ina aole oe e hana pela, aole ana he awai e haawi ia ia oe pii oe iluna e haiolelo ai."

I kona hemo ana mai ke kula mai, ua ae aku oia i ka leo kahea o ka Ekalesia o Belleville, N. J., a malaila oia i noho ai no ekolu makahiki, ua eo mai iaia ke aloha o na hoahanau o ua Ekalesia la, eia nae aole i emo, ua hiki hou he leo kahea hou iaia mai Syracuse, N. Y. mai, ua ae aku no oia ia leo kahea me ka hookuu pu mai o kona Ekalesia iaia, a aoie no i emo, me ia ano hookahi no a he mea hiki ole no ke hooleia, ua aeaku oia i ka leo kahea hou aiai mai Philadelphia mai, a ua noho oia malaila i ka makahiki 1862, no ehiku makahiki kona hana ana ilaila me ka naauao a me ke ohohiaia a ua eo mai iaia ka puuwai o na kanaka o ua kulanakauhale la o ke Kueka.

Ma ia wa ona e hana ana i Philadelphia, ua hoea mai ia he mau leo kahea hou ekolu i ka wa hookahi. No Kaleponi, no Kikako a me Brooklyn; o ke ano o keia kanaka, he koho oia ma ka Ekalesia i oi ae kona makemakeia malaila, i lilo ai paha ia i mea e ola ai o ua Ekalesia ia, nolaila, ua koho oia i ka Ekalesia o Brooklyn, nona ka palapala kahea he 17 wale no inoa, a oia wale no ka nui o na hoahanau oia Ekalesia. Aka, he mea kupanaha, iloko o hookahi wale no makahiki o kona noho ana malaila, ua hiki aku ka huina o na hoahanau i ka 3,000, a ua aia mai ka manao e kukulu hou i lukini, aka, elua makahiki mahope mai, ua pau iho la ua luakini la i ke ahi, ua hoala hou ia he luakini nui ae e lawa ai na kanaka 5,000 ke noho, a i Oct. 13, 1899, ua pau hou iho la ia luakini i ke ahi, kukuluia he luakini hou, a i ka makahiki 1891, ua paa iho la. He luakini nani loa keia, a ma kona ia i hoolaaia ai, ua hele mai na kanaka e haawi i ko lakou mau hoomaikai mai keia a me keia pe'a mai o ka aina; aka, ekolu wale no makahiki mahope mai, oia ka wa e malama ia ana o na halawai no ka hoomanao ana i ka piha ana o na makahiki he 25 o kona noho kahu ana no ua Ekalesia la,  a ma ke Sabati mai, Mei 13, 1894, i ka wa i hookuu ai o ke anaina kakahiaka, ua hoomaka ae la ke ahi e a i ua hale la, a i ka wa pokole ua lilo iho lia ua nana la i puu lehu.

Oiai oia e noho ana ma kona home ma Brooklyn, me kona poo e kulou ana me ka kaumaha, olelo iho oia: "O keia kekahi o na mea kamahao loa i hoike ole ia ma keia aoao o ka wa mau loa. ua lilo ko lakou luakini i puu lehu; aka, e hilinai aku kakou i ke Akua."

Mamuli o ke kono ikaika a kona mau hoaloha, ua hele aku oia no ke komohana. A mamua ae o kona hele ana, ua kakau iho la oia i kekahi leta na kana mau hipa a me na hoaloha ma keia a me keia wahi: "Ua powa lima nui hou ia keia Ekalesia e ke ahi. O ka pau ana o ka luakini mua, he mea kamahao ia. A o ka lua hoi, he mea i manao nui ia. A o ke kolu o na poino e waiho aku kakou ia mea, a na ka la hookolokolo e wehewehe mai. O ka home noho o na uhane o na lehulehu, ua lilo i puu lehu. O ke kukulu ana i luakini hou, he koho wale aku no ia, he mea hiki ole ke noonoo aku. O ke Akua noho alii ana, a me kana hooponopono ana, aohe kuhihewa. E like me kana i hana ai i na kanaka, pela no na luakini. Hookahi mea maopopo loa, o ke Kahunapule o ka Ekalesia o Brooklyn e hoomau aku ana no oia i ka hai ana i ka euanelio e like me ka loihi o kona oia ana. Mai haohao kakou no kahi e haiolelo ai. Aka, auwe kakou ke hai ole aku i ka euanelio!"

I kona hele ana, ua kipa mua mai oia ma Honolulu nei, oia ka makahiki 1894, a mai anei aku ua hele oia e kaapuni i ke ao nei. A i kona hoi ana ua lilo oia i Lunahooponopono no ka nupepa Christian Herald, ua hoopuka mau ia kana mau haiolelo i kela ame keia pule no 20 makahiki; a o na miliona kanaka o ke ao nei kona anaina nana e hoolohe i kana mau haiolelo.

 

Ke Kaa Uwila.

KOKOKE E HOOHANA KA HUI KAA UWILA MA PUU OHIA.

 

Ke makemakeia nei e holo loa aku ke kaa uwila ma Puu Ohia (Tantalus) mamua o ka pau ana o kei makahiki 1902.  Ua hoolala ia keia mea mamua a akahi no a hoala hou ia keia mea maikai; malia paha ma keia hoolala hou ana, e holopono loa ai na hana. Ma ka lohe mai ua hui ae ka poe waiwai o ke kulanakauhale nei me ka Hui Kaa Uwila o ka Pakipika (Pacific Heights Railroad Co., Ltd) no ka hoomoe ana ike alahao a hiki aku i Tantalus. O ka loaa o keia Hui Kaa uwila ua hiki no ia i ka $125,000 a ua manaola e hoopiha hou aku i $50,000. O kekahi no hoi aole loa i lawa keia mau dala e hoohana ai i ke alahao a ina e hoopiha hou aku he $50,000 a o keia mau loaa ae la hui pu aku me ka waihona, alaila loaa ka huina $100,000 o ka lawa no ia o ka mea i makemakeia.

Ua hoolalelale ae na keiki koikoi o ke kulanakauhale e haawi i $30,000 a hiki aku i ka $40,000 kahi e hoohuaia mai ai, ko lakou loaa a o kekahi no hoi he mea keia e kala ia ae ai ka pilikia nui o ka hele ana mai i ka hana ma ke kulanakauhale nei. U hiki i kela ame keia ke hoi i kona home ina o kona whai noho ma Puu Ohia a he maalahi loa keia a nani maoli no ke manao iho.

Ua hoomaka na keiki o Hawaii nei e hoolala i ka lakou apana hana (ka Hui Kaa Uwila). E hoomakaia ana ka hana mai keia manawa aku aole e lohi mamua o ka pau ana o keia makahiki e nee nei. E hiki loa ana no keia kaa ma Makiki  a huli ae malaila a hiko pono mamua o ke alo o kahi noho o Hackfeld, a mailaila mai a hiki loa aku i ka palena pau o ke alanui e hiki aku ai i kahi noho o Kauka C. b. Kupa a huli ae ma ka hema a holo hou aku i hope maloko o ke kuleana o Schmidt. Mai keia wahi aku, holo loa aku ma kekahi wahi aku, holo loa aku ma kekahi wahi i kanuia i ke ko, kokoke ana i ka mauna a ua kapaia keia wahi o Mauna Kopaa (Sugar Loaf Mountain). Ma keia whai he lehulehu na hale e ku la i keia manawa a e hiki loa aku ana ke kaa uwila malaila a he maalahi loa ka poe e noho ana ma ua wahi la ke iho mai i ke kulanakauhale.

E holo ana ua keupueu nei ma ke kuahiwi ke paa ae ke alahao ma kahi i hoolala mua ia, a o ka oi loa aku ia o ka nani. O kekahi no hoi ina e holo ana ua kaa nei iluna i ka pali, e ike auanei ka poe apau i ka nani o ka aina i ka waiho kahela mai.

Ma ka loheia mai ua makemakeia e pau iloko o ka mahina o Augate, a i ka manawa e pau ai keia alahao malaila, oia no ka manawa e piha aku ai na kuahiwi i na kanaka. O kekahi wahi kela e makaikai nui ia ana e ka poe apau o na aina e mai. E hauoli ana na kanaka O Honolulu nei ma keia mua aku.

O kekahi mea hilu loa o ka emi loa o ka uku kaa. He 5 keneta wale no ka auhau mai kahi aoao a hiki i kekahi aoao oiai ke kaa hapaumi a kakou e ike nei ua oi palua a pakolu aku ka auhau.

 

E HOLO ANA I KA POAONO.

 

No ke alahao e hanaia nei ma Alanui Moi e holo ana ke kaa uwila i ka manawa kupono e hoomaka ana mai ke alanui alapai aku a holo loa aku a hiki i ka palena o kahi e hanaia nei. E hoomaka ana ka holo o na kaa ma keia Poaono iho no ka hoao ana i ka maikai ame ke kupono ole o ka holo ana. Ua like keia me na ia i kaahope aku nei i ka hoaoia o na kaa apau me ke kau wale o na mea apau i konoia. Holo waie ana kekahi poe maluna o mekia mau kaa @ ka la apopo a o ke kaki maa mau e hoopaneeia a hiki aku i ka Lapule.

I ka manawa e makaukau ai na kaa apau loa no ka holo ana oia no ka manawa o na laina kaa o ke ano hou loa. E holo loa ana ke kaa mai Kalihi mai a hiki iwaho o Waikiki me ka hololi ole ia ae o kona alahele. O na kaa ma ke alanui Liliha ame ke alanui Alapai e holo like ana no e like me na kaa e holo loa ana mai Kalihi a hiki iwaho o Waikiki. Ua haawiia he umi minute no kela ame keia kaa e hui ai ma na kuiki.

E holo like ana keia kaa uwila me ke kaa haaumi o Mr. Pain a na laua no a e hana aku. E owa@a ana ka hoki o ua kaa hapaumi la a e halale ana ke kai o ka oio i ke kaa uwila.

He holo ka hana e hanaia nei e keia Hui Kaa uwila mamuli oo ka nui o na lima hana. He 225 ko lakou nui a iloko olaila he 125 oiwi ponoi o ka aina, a oia ka helu kiekie a emi mai na lahui e ae e laa na Poto Rico, Pake, Iapana ame na lahui e ae.

 

He Hou Pahi.

 

Ma ka auwina la o ka Poakolu, Iune 17, hora 4 i houia ai kekahi Kepani i ka pahi ma Iwilei a holo aku oia iwaho o ke alanui me ka iho makawaiu o ke koko mai kona poo ame kona lima hema. Ma keia holo ana a ke kanaka eha ua haule aku la oia ilalo o ka lepo me ka loaa hou ole o kekahi ike iaia. Oiai oia e waiho ana i ka pilikia nui holo mai la kekahi kaa ohua helu 230 ma kona wahi e moe ana i ka hana a ka eha palena ole. I ka ike ana o keia kalaiwa maikai i ke kanaka e moe ana me ka eha i loaa iaia ua lelel koke aku la oia ilalo a hapai mai iaia iluna o kona kaa a lawe aku i ka halewai.

I ka manawa i hiki aku ai iaua i kahi i makemakeia ua loaa koke ae la ka maha i ke kanaka eha a ua hiki iaiai ke hele me ke kokua ole ia aku. Ua lelel aku oia mahope iho nae ua lawe loa ia aku oia ma ka haukipila Moiwahine.

Malaila i nana pono ia ai ka eha i loaa iaia a ua loaa aku kekahi moku nui kukonukonu ma kona poo he ekolu iniha ka loihi a o kekahi moku nui ma kona lima hema oia like no. He manaohao maoli no ke nana aku i kela mau moku nui. Ua wahi koko ia ka eha a ano maikai mai oia i ke kauia ana i ka laau.

Mahope iho o keia ua ninaninauia ke kumu o ka pilikia a ua hai mai oia he mau pule kona waiho ana i ka ma'i iluna o kona wahi moe a i ka Poakolu nei i komo mai ai kekahi wahine Kepani iloko o kona lumi e ike ai iaia. Ma ke komo ana mai ua komo koke mai l kekahi mau Kepani kane elua ma ka inoa o Miamoto ame Hioto. Mamuli o kana mau hoohalahala i panai aku ai ua holo mai la o Hioto e hopu iaia a paa a o ka manawa no ia o Miamoto i hou mai ai i ka pahi ma kona poo. Ua hoao oia e pa@e ae i keia pilikia me ka hiki iaia a ma kona kupaka ana i o ianei ua ku hou mai la oia i ka pahi a ka lokoino ma kona lima hema. Oia kona manawa i hooikaika loa ae ai a hiki wa@e no i ka hemo ana a holo loa aku oia ma ke alanui a hiki wale no i kona loaa ana i ke kaa ohua i laweia ai i ka halewai me kona ike ole ae i ka mea i hanaia. A i ka hiki ana o ke kaa ma ka halewai ua loaa iki ae ka maha uuku iaia a hiki wale i kona laweia ana i ka haukipila. Ua hai aku oia i kona inoa o Hirano.

Ua hele ia aku keia mau Kepani e huli a hiki wale no i ka loaa ana aku i Iwelei e kekahi makaikiu ma ka inoa o Mulleitner. A ua hoopaa ia laua ma ka halepaahao.

 

Hale Dute kue ia Maile Ilima ame Kamehameha kue ia Punahou na paani kinipopo ma ka auwina la apopo.

 

Ma ka Ahahookolokolo Apana o ke kulanakauhale nei i hooloheia ai ka hihia hoeha o Wallace Blaisdell ia Miss Rillie Mersberk a hoopaiia $5, mawaho ae o na kaki a ka aha. Wela iki no.

 

Hoohokaia ka Make

HOIKE A NA KAUKA NO KO MRS. WAKE MA'I  HOKII - OLA

MAMULI O KA MANA HOOLA O NA HUAALE AKALA A KAUKA WILLIAM.

 

Ua hoike ai kekahi mau kauka i ka hoola kupaianahaia ana o Mrs. Wake e na Huaale Akala a Kauka William mailoko mai o kona mau popilikia a ka ma'i hokii i anean@ aku oia ma kae o ka lua kupapau.

He kamaaina oia no New Jersey, Amerika Huipuia e noho @ ma Broad Street, Helu 80.

Eia kana hoike akea no kona ola mailoko mai o ka nawaiiwali ma'i:

Aneane ekolu makahiki i hala ne, ua emi pu wale iho no ko'u ki@o, e lulumiia ana ilalo me he la e pahemo aku ana ke ola a nalohia aku ka ikaika pau no hoi ka ono ana i ka ai. Haalulu mai la kuu kino a haalele mai no hoi ka makahiamoe ia'u e aia ana i k@ po me ka uiha ana.

O ka oi loa aku o ko'u poino oia ka loaa ole ia'u ka hoonana iki ia mai a o ke kaumaha o kuu kino he 135 pap@a ua emi loa mai i ke 96 paona. he 13 mahina ko'u lawelawe lapaau ia ana e ke kauka aole nae loaa iki ia'u ka oluolu a wahi ana, ua aneane e lilo ko'u koko i wai. Ma na ano apau ua nawaliwali maoli no wau, ua hiki ole ia'u k@ hele ame ka hana nui au e noho a@ iluna.

Alaila i hou mai ko'u kauka ia'u, ina e loaa ole ia'u ka oluolu iloko o elua pule, e loaa ana wau i ka ma'i hokii e make koke ai, a pau loa ae ia ko'u manaolana. Ma keia manawa ua noi mai la kekahi hoaloha o'u e hoao wau i na Huaale Akala a Kauka William @ kupono no ka poe ma'i hokii a ua a@ aku la wau, a mahope o ka pau ana a'u he ekolu poho ua hoi hou mai @a ka ikaika, a o kuu hoomau aku ia no ia i ka ai ana a hiki i ka oluolu @oa ana.

Ma ko'u aoao, ke hoike aku nei au i ko'u manao kakoo a mahalo nui no ka MANA HOOLA O NA HUAALE AKALA A KAUKA WILLIAM I KUPONO NO KA POE MA'I HOKII.

O ka ma'i hokii, oia iho ia ka ma'i i loaa ia Mrs. Wake. Ua hoike mai na helehelena o ka ma'i ma@una ona mamuli o ka ikeia aku o na hiona helehelena hohoma, mae wale mai o na maka, lehelehe ame kona alelo, nonole wale mai no ke kino a he paupauaho maoli no ke pii ma kahi keikie, ano nawaliwali maoli no, ono ole i ka ai ame na ma'i apau pili i na wahine.

O ka laau lapaau kupono loa no na ma'i hokii oia no na Huaale Akala a Kauka William a e loaa no, ma na halekuai laau lapaau apau no 50 keneta o ke poho hookahi, 6 poho no $2.50. E loaa pu mai no hoi na kauoha apau ia Dr. William's Medicine Company, Schnectady, N. Y. mai, ke pane aku.

 

 

PALAPAL HOOIA HOAHU

Elike me ia i Hoopukaio e ka

HUI HAWAIIAN REALTY AND MATURITY

(KAUPALENAIA)

 

Hoohuia Maraki 30, 1901

HUINA WAIWAI, $50,000

5,000 MAHELE; $10.00 PAKAHI; UKU PAUIA

HEAHA NA KUMU?

 

1. Aole makou e koi aku ana ia oe e uhaai i kau dala.

2. E haawi ana makou i kekahi aiahele palekana e hiki ai ke hoopukapuka a loaa ke dala mamuli o ka hoohui i na huina liilii i kela ame keia mahi@@@ a mamuli o ia mea e koe ana he h@@@@ dala mai ka hoolilo ia ma kekahi ano e ae, a @ loaa ole ana ia oe kekahi wahi pomaikai mailoko mai o la mea.

3. O ka nui o na makahiki a me ka oihana a hana a ka mea hoahu, aole loa ia he kumu hoanoe a hoololi, no ka mea, ua hiki i na kane, na wahine a me na keiki ke lilo @ poe hoahu.

 

OOIA HOAHU

 

4. Na makou e kukuiu i mau home no oukou, a e hoopuka no hoi makou i Huina Hoahu Hoopukapuka e hookaa ia iloko o 75 mahina, me eha (4) Palapala (Coupons) Hooia o $50 pakahi i hoopili pu ia, a o ka averika no ka puunaue iloko o 19 mahina, a e ohi ana makou i $150, a e loaa ana ia oe he $@00. O kou puka he $33.33 no kela a me keia dala pakahi i hoahu ia e loaa ana ia oe he 33-1-3 keneta puka.

5. No ka mea, aole oihana hoopukapuka i ikeia ka oi aku o ka pomaikai mamua o keia. E kakau mai a e kauoha mai i na hoakaka piha. E hauo@@ mau ana ka Hui e hoike a e hoakaka piha aku i na mea a pau a me na lawelawe ana ke makemake ia, ke kakau ia mai ma ka leta a ke ninau kino ia mai.

 

HUI HAWAIIAN REALTY & MATURITY, Kaupalenaia.

Room 3 & 4 Mcintyre Bldg. Fort Street, Honolulu.L.K. KENEWELA, Peresidena.

 

MA KE KAUOHA.

NA HOOLAHA WAI.

 

I kulike ai me ka Pauku 1 o ka Makuna XXVI o na Kanawai o ka M. H. 1880 e hoike ana: O ka poe apau i loaa na kulelana wai pela me ka poe e uku nei no ka wai, ke hoolahaia aku nei ma ke akea o na uku wai apau no ka manawa e pau ana i Dekemaba 31, 1902 e uku ae ma ke Keena Oihana Wai o Honolulu i ka la 1 o Ilulai, M. H. 1902.

O na uku wai e uku ole ia ana no 15 la mahope o ka manawa i oleloa e kakiia no he 10 pa-kaneta.

O na kuleana wai e uku ole ia mai ana i ka la 15 o Augate, M. H. 1903 (@@ la mahope o ka manawa) e pan@@a ana ka wai me ka hoike hou ole ia aku.

E ukuia ka uku wa ma ke Keena Wai ma ke keena maiaio o ke Kap@@a@a (Halealii).

 

ANDREW BROWN. Luna Nui o ka Oihana Wai. June 26, 27; July 4.