Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 28, 11 July 1902 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hol@ pahi'a ka Pahi ma kona helehelena.

@ NUI NA MOKU PAHI I LOAA IA DEVAUCHELLE.

@ Poaha, Iulai la 3, ma ka hora 8 @ po i ulu ae kekahi hakaka, he @ hahana maoli no, ma Kalihi ko-@ ka palena pau o ke alahao o ka @ Kaa-uwlla a kona mau kaa e holo @ @oko o ia haunaele i oaa aku ai Makai Devauchelle i ka hana a ka @ e holo pahi'a ana maluna o kona @elena, e kau ana na moku pahi, ka @ae, ma ka ihu a ma na papa-@ a he mau eha kukonukonu i loaa kekahi o kona mau lima. O Harry @ ke kanaka nana keia hana lima @ ku i ka manaonao a eia oia iloko @ Halewai malalo o na lima kakau-@ ke kanawai. Ma ka manawa i @ ae maluna i akoakoa nui ae ai @ ma i kanaka opio ma kahi i hai @ ia @ a o Devaucelle kekahi @ malaila, a mamuli o @ paee ieo mamua aku paha, oiai@ pohihihi no ke ano o ka ana mai o keia hakaka, ua aume-@ ia laua a lili i mea nui loa no-@ i unuhi ae ai i kana pahi, @ i loaa ai ia mau palapu i @ Ua halawai o Mr. Devau-@ me keia pilikia i ka wa aole oia @ makai ana. Iloko o keia hakoko @ ae kekahi e uwao, o James @ ua loaa pu mai ia oia i ka pahi @ kanaka a ka lima koko mui wale, @ aole oia i eha aka ua nahae @ ae ia kona @ole.

@ iho, ua iho aku la o @ James Crane i ka @ na ka hooponopono ana i ua @ ia a ia laua ilaila, ua paa mai @kanaka lokoino nei i ka umii a @ mamuli a ka eleu o Robert @  Koma ae ia ke Kauka @ hoohana i kana lapaau ana @ kanaka i poino.

  

Hiyei ame Kongo.

MAU MOSKUKAUA KEPANI MAKAIKAI HONUA.

@ N. Z., Iune 14. - He elua @ mokukana Kepani e hoio kaapuni apuni ke ae nei. O ka inao o keia @ Hiyei ame Kongo. Ua haa-@ aku ka mokukaua Heyei i Yoko-@ ma @ mahina o Feberuari i haia @ ia me kona kokooiua ka mokukaua @ a mahope o ka hoio ana ma @ awa o Iapana ua hoio loa @ o Heyei no Manila a mailaila @ ku i Queensland peia mai a Mel-@ ame Harbort a ma ka ia 26 o @ ku mai ai i Auckland.

@ ka moku manuwa Heyei ua kapili-@ ma Enelani i ka M. H. 1878 ma @ he moku pale enemi o na kapa-@ no ke Aupuni Iapana. O kona kii @anaia aku he moku kalepa ke ano, @ he helehelena ano mokukaua o ke @ hou o keia mau ia. Aia he 14 mau @uniahi ka heluna nui maluna ona kona makaukau o ekolu ana. O ka @ na kanaka mai na aliimoku ame koa he 384 he poe hoi malal o na @hana kaua moana. Mahope o kona @ iho i Auckland alaila holo loa @ no ka aina Fiji.

@ ka moku manuwa Kongo hoi ua @ oia i Horbart i ka la 4 o Iune. @go he mokukaua palanaiki mai kahi kimo i ko Heyei a ua kapili @ oia me kona mua ma Ene-@ kahi no o kahi hana mokukaua @ loa no oia me kona mua ma @ apau. He mau mokukaua ka-@ loa keia o ka hanaia ana a ke @ nei laua ma ke ano he mau @kula ao oihana kaua moana. Ma-@ aoia keia poe a loaa ka ma-@alaila hooko aku lakou i ka @ kahea iloko o ka oihana kaua @ an@ ku io, maluna o kekahi mau @ manuwa o ke Aupuni.

@ka moku manuwa Heyei he wahi @ ano nui no kona mamuli o @ kaua ana i ke kaua mawa-@ Iapana ame Kina o keia mau @hiki koke no i kala iho nei a ka-@ ai a i heluhelu ai no hoi. O @ mahunahuna ana mailoko @ ka poino @loko o ua kaua nei, @he hana mana ka mea i ha-@ pakele ana. I kona ma-@ ike ai ua kaawale aku kona @ka aoao hookahi a ua kau @ ka pilikia nui maluna on, ua hoo-@ kona alakai e hou poo aku @ o na enemi i puka aku ma @a pakele, e lele makawalu @. I ka hana io ia ana aku @ no, aka, ua lili aku ke-@ oia. mamuli o ka lele ana @ kekahi poka pahu a na ia ku-@ lawe ai i ua mau oia la. Aole @ maialo o 14 mau koa i make, a @ wale i ka puka ana ua hiki aku @ o ka poe i eha a make i ke @. O ka lumi keia o ke kapena @ lumi kauka ua lilo i mea ile @ na poka pahu la.

 

HALA IA KAMAAINA.

@ ka Poaona Iulai 5, ua haalele mai @ E. Richardson i keia oia ana me @ ana iho he ohana nui e pai-@ ana nona ma keia honua. He @ o Richardson i noho loihi ma @ he kanaka kalepa ma ka oihana @ ekahi mau makahiki loihi o na @ i hala aku nei. I ka makahiki @ waiho ai oia i ka oihana kelepa @ a mai ia manawa mai i noho ai oia a hala wale aku la no @ Aloha wale.

@ hou ana o Hawaii nei @ mai ka poe makaikai o Kale-@

 

NA LEALEA O KA LA O IULAI.

            LA 4 O IULAI.

 

            KA HAIOLELO A KE KIAAINA AME NA HANA E AE.

            Ehana i malamaia ai ma ke kulanakauhale nei. I na hora kakahiaka no, ua hoomaka ae na aianui oke kulanakauhale nei e piha i na kanaka; o kekahi hapa no ke Kulanakauhale Momi no na hana heihei waapa, a o kekahi no ka nana ana i ka huakai, ame na hana haiolelo.

            KA HEIHEI WAAPA AME MOKU LIILII.

            Ma ka hora 8:45 a. m., i haalele iho ai ke kaa-ahi ia Honolulu nei no ke Kulanakauhale Momi, kahi hoi i malama ai na heihei waapa ame moku liilill. Ua piha kui a e na kaa ohua me ka poe puni lealea, a i ka hiki ana ma Polea, aohe he kana mai ka nui o ka huakai i hele aku no kahi hoolulu o na hui waapa. O ka heihei waapa mua, mawaena no ia o Makala ame Healani, o ka papa ekahi. Na na Makaia ka eo i ka hiki ana i ka pahu hopu; he hookahi kapuai ame ka hapa ka oi o ka Makaia. Ma ka heihei waapa elua o ka papa elua o kela mau hui no, ua iawe hou ae ka Makaia i ka haaheo, ma ka haalele ana i kona hoa paio i muliwaa.

            Mahope iho, ua malamaia na heihei moku liilii o ka papa 1, 2, 3 ame4. Nui na moku liilii i holo aku ma kela mau heihei a i ka hiki ana i ka pahu hopu, na Malolo ka eo o ka heihei papa 4; na Princess ka eo o ka heihei papa 3; na Dewey ka papa 2 a na Gladys ka papa 1.

            KE KAI HUAKAI.

            Mahope o ka haia ana o ka hora 9 a. am., ka wa i hoolahaia ai no ke kai huakai, ua hoomaka ae ka Bana Lahui i kana hana, a ua kai aku ka huakai mai ka hale paikau aku no ke alanui Kalepa, huli ma ke alanui Papu a hiki i na alanui Vineyard, Emma ame Alakea, a hoi aku no ka Pa Aili. Mamua iho o ka Hale Mele Hou i ku ai ke komite nana e wae ae i na helu i o kela ame keia ano hana like ole i, hoikeikeia. Ua haawi ae ke komite i ka helu ekahi no na hana hoomakeaka ia W. C. Lymons he $75; ma ka maikai o na hoohiwahiwa kaa ia H. May & Co., helu ekahi, $50; helu elua ia Salter & Co., $30; helu ekolu ia J. E. Goeas, $15. Ma ka maikai o na hana hoohalikelike, ua kaili ae ka Hui Kuokoa o na Hawaii i ka helu i ma ka maikai o ko lakou hele pualu ana, $25. Ia C. E. Morre $15 no ka hoikeike ana i ko Amerika kulana i keia wa, a ia Johnnie Hollinger $10 no ka hoike ana i ke kulana kau lio heihei.

            MA KA HALE MELE HOU.

            Maanei i malamaia ai na hana haiolelo ame na himeni. Ua haawi ae o Rev. E. S. Muckley i na leo hoomaikai i ke Akua, oiai na kanaka e ku ana iluna. Mahope iho ku mai la o D. Kamauoha a heluhelu mai me ka moakaka ma ka olelo Beritania i ak palapala kuahaua kuokoa o Amerika. Ua paipai ae ke anaina no ka hooho mahalo ana. Na Mrs. Agatha Kelley i mele mai i ke mele "Columbia ka Nani o ke Kai." a mahope ona ke Kiaaina S. D. Dole.

            HAIOLELO A KIAAINA DOLE.

            "Ke hauoli nei au i ka ike ana i keia anaina nui o na lahui like ole i akoakoa mai no ka hooko ana i 'ke kono i paholaia mai. Mai manao iho, ua hookumuia ka hoomanao ana i keia. La Kuokoa o Amerika maanei i ka wa i hoohuiaina ai, aka, ua malama mua ia aku no, he 50 a oi paha makahiki i kaa hope ae nei. Ua ulu mai na hoonaauao iwaena o na Hawaii no ka malama ana i keia la, a i ka hiki ana mai o ka hoohuiaina, ua makaukau mau kulana hookele aupuni.

            "O ka Hoopalahalaha ana, oia paha ka hiki mua o ko Amerika kulana kalai aupuni i keia manawa, a aia no hoi na aoao kalai aupuni elua, o kekahi no ke kakoo ana i keia manao, a o kekahi no ke kue ikaika ana. He hookahi no aoao kalai aupuni kue mau i ko Amerika kulana holomua ame ka ae ana aku o kona mana maluna o na teritori a ae. He kulana ano hou io no keia, o ko Amerika pahoia ana i kona mana hoomalu maluna o na aina o ke kai, a no ia mea, ua pii mahuahua ae ka ikaika o na kue ana.

            "Ma ke kulanakauhale o San Lui ke hoomakaukau ia la i keia manawa kekahi hoomanao nui e ike ia ana iloko o ko Amerika moolelo, he hana hoi e malamaia ana no ka hoomanao ana i ko Amerika lawe ana ae i ka ili aina nui hookahi i kaa aku malalo o kona mana hoomalu. He Peresidena Democarata ka mea nana i hana i keia hana, a o ka lawe ana mai a hoohui i na mokuaiana e ae ma ke ano teritori no Amerika, ua kaulike no ia i na aoao a i elua. Ua kau aku ke koikoi o ka hala ana aku o ko Amerika kulana hoomalu mawaho aku o kona mau palena, maluna o na Peresidina o na aoao kalai aupuni a ie elua.

            "Eia kakou ke hoomaka nei e hoomaopopo i ke ano nui koikoi o ka hoohuiaina i hookahuaia elua makahiki i hala ae nei. I mea e moakaka lea ai, e nana aku i na kulana o Poko Riko ame Pilipine i keia manawa, a e noonoo iho i ko kakou kulana maalahi mai ka hui pu ole ana me laua iloko o ko laua kulana i keia wa. Eia na kanaka loea kakaolelo o Amerika ke huli pono nei i na mea e hanaia aku ai maluna o keia mau aina ne ka maopopo ole o na kulana aupuni e haawi ia aku ai, i mokuaina paha, a i ole i okana paha. Ua pono loa ko kakou lilo ana he teritori, oiai o ke keehina mua ia o ka noho mouaina ana a ua ku kaawale ae kakou mai na hookauhihi ana o keia mau okana. Nolaila e nana aku no kakou imua me na manaolana no ka hapai ia ae o ka Paemoku Hawaii ma ke kulana Mokuaina. Aole i maopopo ka wa hea la ia, aka, e hiki io mai ana no, a aia no ia kakou, aole e hana mai ana na kakaolelo naauao ma Wasinetona no kakou ma ka hoolilo ana ia kakou i mokuaina aia wale no a hiki ia kakou ke hoomaopopo no ko kakou kulana aupuni, ke kau ana i na kanawai kupono ame ka loaa ana o ka ahaolelo kuloko nana e hana ie keia mau nea. Aole e hiki ia kakou ke noi aku i mokuaina ko kakou, aia wale no a loaa keia mau kulana. Aia a kuikahi lakou, a okeia mai ia ano mawaena o kakaoui, alaila kupono ia jakou ke noi aku i ka ahaolelo ma Washinetona e lilo kakou i mokuaina, a o kakou ana ka mokuaina mua loa o ke kai. Ke manao nei au e lokahi like ana kakou no ka loaa o na hookele aupuni maikai ana ame ka hoike ana aku i ko kakou kupono e lilo i mokuaina."

            Mahope o ka pau ana o ka Dole haiolelo, ua ku mai o C. L. Hopakina a haawi mai he mau huaolelo pokole ma ka aoao a na Hawaii. Na F. E. Kamikana ka haiolelo hope a hookuu ia ke anaina.

            NA LEALEA MA PUNAHOU.

            Ma ke kahua paani o Punahou i malamaia ai na lealea kinipopo ame kukini ma ka hora 1:20 p. m. Ua piha ae keia kahua i na makaikai i ake e loaa na hauoli ana, aka nae o na hana i hanaia, aole i kui ka ohohia loa mamuli o ka like ole o na ike paani popo mawaena o Honolulu ame Punahou, ua lilo aku ka lanakila ia Honolulu. Mawaena hoi o ka Pualikora ame Hale Kuke Awa, he oia mau no ka ike kikipu o ua poe koa la, a no ka hopuhopu ana aole i heluia mai i na keiki o ka hale dute awa, nolaila haule hou no ua poe koa la.

            MA KA PA ALII IA PO IHO.

                        Ua hoomalamalamaia ae ka Pa Alii ia po iho me na kukui uwila i hookauhihiia ma na lala laau apuni oloko o ka pa Ma ka puka pa ma alanui Moi, ua kauia na kukui uwila, a e hoolei ana hoi i ko lakou malamalama iwaho i ke alanui aupuni. Ua hoomalamalamaia no hoi ka hale Alii mai na puoa a hiki loa aku i na anuu alapii o ke alo, a pela no hoi me kahi i malamaia ai ke anaina hulahula. Ma ka huli komohana o ka Pa Alii i malamaia ai ke o ahi kao, a o na tausani kanaka o kela ame keia lahui ile ole, ke hele la ma o a maanel o ka pa ame ka hale alii no hoi.

            Ua malamaia ae ke o ahi kao ma ka hora 8 p. m. a pau mahope o ka hora 9 p. m., a ia manawa i lohe ia aku ai ka leo o ka puali puhiohe e kani mai ana iloko a ka lanai hulahula. He manawa keia no ka hele ana e ike i ke Kiaaina, a ua naue ae ka poe koikoi o ka aina ame na kupa Amerika haole a Hawaii e ike iaia, a iwaena oia aluka na Kuhina ame ka hulahula a pau i na hoomaka aku ka hulahukla a paui na hora o ka wanaao. Nui ka hauoli o na kanaka i hele ae i ka hulahula ame na hana no apau i hanaia ma keia la nui.

            HIPUUIA A PAA.

            Ma ka luakini Pelekane St.. Andrew's i hipuuia ae o James K. Kaulia opio ame Miss Mabel Kua a paa i ke kaula maemae o ka mare oia hoi he hipuu na ke Akua aohe mea nana e wehe mawaho ae o Kana mau kauoha i haawi ai. Mahope iho o ka pau ana o ke kani o ka okana me ke mele i kupono no ia oihana la ma ka Wray Taylor paani ana, ua hoomaka mai la ka makua Rev. Alexander Mackintosh e awaiaulu me ke eehia o na hana i hanaia. I ka pau ana o na hana ua malamaia ae he paina ma ko laua home hou ma Palama.

            O Mr. Kaulia opio he keiki oia na James K. Kaulia makua, ka peresdina o ka aoao Home Rula Kuokoa i make, a o kana wahine he haumana oia no ke kula Pelekane St. Andrew's Priory o keia kulanakauhale.

            O na unene o na keike liilii i ka wela oia kekahi pilikia nui a he mea hooulukua hoi i na makuahine. O na lawelawe hikiwawe ana i kaawale ae ia pilikia oai ka hana kupono e hana ai.

            O ka laau lapaau Chamaaberlain's Colic, Cholera ame Diarrhoea no ke ano naluea o ka opu ame na ma'i e ae e loaa ai i ka lapaau ana oia iho la ka lanakila malalo nae o na ruia kuhikuhi.

            He mea kupono loa e malama na home i omole laau o keia ana no na pili@ kuikawa. E hele ae ma ka halekuai laau o Benson, Smith Ma, na agena kuai laau. He oluolu ke kumukuai.

            Noho oia me kana Pahi i Kuapapanui.

            KOKUAIA KA MAKAI E KA MEA KAKAU O KA NUPEPA ADVERTISER.

            Ma ka hora 9:30 p. m. o ka Lapule Iulai 6, i hoea ae ai kekahi pake ma ka inoa o Ah Long i ka ka halewai e hoike i kona pilikia. Wahi ana, aia kona rumi moe ma kekahi hale hoolimalima ma alanui Maunakea i noho pu ia hoi e na Pake ame na Iapana, a he nui na leo hoohanakuli ame na hooweliweli i hanaia iwaena o na Iapana e hiki ole ai kekahi ke moe. Aia he Iapana i uluhiaia e ka hana a ka ona rama iloko o ia auna hookahi i hana ae i na hana ku i ka hooweliweli ia Ah Long oiai ua hoao ae ka pake e loaa ka maluhia a oia no ka wa a ke Kepani i pane aku ai e lawe no oia i ke ola o ka Pake ke ole oia e noho malie.

            E paa ana nohoi ke Kepani he pahi ma kpna lima a i ka nana aku a ka pake, me he ia, e hooiaio io ana no ua kupuino la i ka hana lawe ola, nolaila, ua makau loa ka Pake. Ua hoomanawanui oia iloko o ia pilikia aole nae e hiki, no ka mea, e hoohu'a mau ana ua kamalii liilii la o Iapana mawaho o kona rumi me ka pahi ma kona lima me na huaolelo ku i ka weliweli. Ua hooikaika loa ka Pake e holo mailaila aku a ua puka io no oia a no ka halewai ka pahu hopu.

                        Mahope o kamaopopo ana o keia moolelo o ka Pake i na makai, ua hoouna aku la ka Lutanela Naipo i ka Makai Alfred Kane ame kekahi mau kokua e heie pu me ka Pake no kahi o ka nana. I ka hiki io ana aku no ka hana, haiawai io aku la lakou nei me ia hiohiona a oia no ka nanawa a ka makai i hoolala ae ai i na hana eia nae ua hookuemiia ka hana, aka, me ka wiwoole ka makai i manuna aku ai i kona oia a hoea ana oia me ka ukali pu ia aku no nae e kona mau kokua a hehi ana lakou i ka papahele o ka hale elua oiai, he elua hale ke kiekie o keia hale hoolimalima. Ike aku la ka makai i kekahi mea pouliuli mamua pono ona, ua huna ae la oia i ke pihi makai ona e olino ana iloko o ka pouli ma ka uhi ana iho me kona papale-kapu alaila lele aku la e hopu a hoomaopopo iho la oia he Pake ka mea ana i lele hopu aku ai, aole nohoi i liuliu hika mai ana kekahi kanaka me ka pahi iloko o kona lima me ka leo hooho o ke ano maikai ole ua lele aku la ka makai me ka hopo ole a laki loa ka paa ana aku ma ka lima o ke Kepani kahi a ka pahi e paaia ana a o ke aumeume iho la no ia malaila, me ka eleu nui nohoi ka mea kakau o ka nupepa Advertiser oiai oia kekahi i ukali ai a hemo ana ka pahi mai ke Kepani mai a lilo iaia nei.

            Me ka hana nui ka makai ame na kokua i ke kaiahulu ana i ua kupuino la a hiki i ka halewai, a ilaila i hoike aku ai oia aole oia e hoohaunaele ana a manao e lawe i ke oia o ka Pake, aka e paani wale ana no oia me ka bebe a hiki wale ae nei no ka makai e hopu ia'u.

            He mea hiki ole ke manaoio aku i ka hoike a ke Kepani hooalau nui wale oiai na ka makai ponoi no ame kona mau kokua i hopu iaia a lawe mai la iaia me kana pahi i ka halewai; a eia laua ke noho la iloko olaila.

            Kinipopo ma Lahaina

            I ka hora 9:30 a. m. o ka la 4 iho nei o Iulai ua hoomaka ae ke kinipopo mawaena o ka Hui Paani Popo o Lahaina ame na keiki o ke Kula Hanai o Hilo. He maikai ke kulana o na aoao a elua, a e hoike ana laua i ko laua ike pakahi iho ma ka hoolei poka pukuniahi. He ku maoli no i ka hahana, ke ike aku i keia ame keia keiki o na hui a elua. Ua lawe ae na keiki o Hilo i ke kulana hanohano i kinohi, aka, ia lakou e hoolalelale ana, me ka moeuhane mua ole, aia hoi, iloko o ka manawa pokole ua kaili ia aku ka lei o ka lanakila e na keiki o Lahaina. A ma keia wahi la, ua pau loa kahi aho o na keiki o Hilo, a hoi aku kekahi o lakou i Kohala i Puehuehu. Eia na holo malalo iho:

                          1 2 3 4 5 6 7 8 9

H. B. S...............1 1 4 0 2 0 0 0 0 -7

L.C.   .................0 0 4 4 0 1 0 2 0 - 11

            Huro! he la lealea keia no na moopuna a Maui o Kama a hoi kukule lakou la.

            PAKELE MAI PIHOLO.

            I ka auwina la o ka Lapule, Iulai la 6 i haule ai kekahi keiki uuku iloko o ka wai aneane piholo e ole ka loaa ana i ka lima kokua.

            He wahi keiki uuku ka mea nona keia pilikia, iaia e paani ana ma ka uwapo kumoku ae nei o kakou, keia kulanakauhale. E kau ana oia ma kekahi waapa nona ke kaula i nikiia a paa i ka uwapo a e hoao ana ke keiki e hele mai ma ua kaula la i kau mai ai oia i ka uwapo: a i ka hana ana pela, ua haule aku la oia iloko o ke kai a nui ana ka leo i ke kahea ana i kokua. Emoole ku ana kekahi kanaka ina kahi o ka pilikia oiai, ua lohe keiki iloko a ka pilikia a o ka iho aku la no ia a na lima kokua a pakele kahi kamaiki mailoko mai o ka make. Ua lawe aku la ke kanaka i ke keiki i kona makuakane, eia ka, he kapena moku ua makuakane la no kekahi moku ma ka inoa Julia E. Whalen. O Rosehill ka inoa o ke kapena. E pono no e malama pono i na keiki, oiai, aole lakou i hoomaopopo loa i ke alakai ana ia lakou iho me ka nana ole ia aku.