Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 31, 1 August 1902 — Page 4

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Aubrey Fortuno
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

@A ALOHA ELUA

i ka

IPO HOOKAHI.

 

MOKUNA I.

 

"HE MEA PAANI WALE IA NO KE ALOHA E NA WAHINE."

 

            "Manao au he hana kupono ole loa ia o ke kali ana aku i ka noonoo o kekahi keonimana, e Sir Kilinetona: o ke ano o kou kulana aohe i kaulana no la mea: aka, manao au he kakaikahi loa na kane iloko o ke ao nei i aa e hoole mai i ka mea oiaio."

            "A heaha ua mea oiaio la, e Lede May?" I ninau mai ai o Sir Kilinetona.

            "A eia ua mea la: E nana aku kaua mahope iho o ka mare ana, mamua o ka mare ana o kekahi lede ua hiki iaia ke haa e like me kona makemake.

            Ua nana mai la ke keonimana me ke ano pohihihi o kona manao, alaila pane inai la oia:

            "E kuhi ana au he ola mau no ka manao o na lede mai ko lakou manawa mare ole a hiki i ko lakou manawa e mare ai, a pela wale aku a hiki i ka panina hope o ko lakou ole ana-he lehulehu wale na poe i kamaaina ia'u i hana pela. O ko'u makuahine o kekahi ia o na wahine hoopono loa a hoolohe nohoi, aka, o ka mea olaio oia ka mea nana e rula na manao apau a pela nohoi me na hana a ko'u makuakane."

            He leo akaaka nahenahe ka ka Lede May i pane aku ai e like me ka nahenahe o ke ko ana o ka leo o na bele e kani pualu ana. eia nae iloko on a kekahi ano loiloi a oia ka mea nana i hoopii ae i ka ula maluna o na papalina o kana ipo.

            "He mea akaaka mai ka ia, e Lede May," i pane koke mai ai oia, 'aka, ua hewa au i ko;u hoala ana ae la i keia mau manao kahiko o ka ulu wale ana ae la no e pili ana no ia mau mea. Ke manaolo nei au ua hoohanauia mai na kane ma ka honua nei no ka rula ana, ka haawi ana i na kauoha ame ka hoomalu ana: o na wahine hoi, i poe hoolohe, i poe kuka pu, i poe a'o-i poe alakai nohoi in a o kou makemake ia-aka o ka mea oiaio maoli no, no ka hoolohe ana."

            "He manao lokomaikai loa kela ou i hooia mai ia ua hiki no ia makou wahine ke alakai ame ke ao ana," wahi a ka Lede Mai i pane aku ai me ke ano hoohenehene. "E kamailio aku ana ae me ka hookamani ole, e Kilinetona, manao au aole loa ehiki ia'u ke hoolohe. Ke hilinai nui nei ko'u naau ma ka haawi ana aku i na kauoha, ka rula ana aku a pela hoi me ka hoomalu ana-aole hoi no ka hoolohe ana a i ole ia no kekahi mau mea okoa ae e pili ana no ia ano.

            Ia manawa i hoike mai ai ka helehelena o kana ipo i ke ano pihoihoi a ano kaumaha nohoi iaia i nana mai ai iaia.

            Ua hoomau aku la no o Lede May i ke kamailio ana:

            "No'u iho, aohe o'u nana i ka mea a kekahi poe e olelo mai ai ia'u, aohe hiki ia lakou ke hooluolu a hoohoihoi mai la'u."

            "Maila paha he mea ia nou e maikai ai in a e hana ana lakou ia hana, e May," i olelo mai o Sir Kilinetona.

            Ua hapai ae la ua Lede May nei i kekahi manamanalima on a, me he mea ia e haawi aku ana oia i kekahi olelo a'o.

            "Alaila manao mai la oe la'u e hooko pono aku ana au la mau mea." i olelo aku ai ole; a o ke ano o kela olelo me he mea ia ke manao mai nei oe ia'u ua kupono au no na hana hou e hana mai ai maluna o'u i mea no'u e maikai."

            "Pela ko'u manao," wahi a Sir Kilinetona i pane koke mai ai: ole hoi, ua hoopihoihoi mai oe ia'u, a ua hoopilihua pu mai oe i ko'u noonoo; ka mua me kou maka palupalu a onaona alaila me kau mau olelo maalea nohoi. Ua ike no au he ninau kupono ka'u i ninau aku nei: aole hiki ia oe ke kipaku ae ia'u mai kela kulana mai.

            "Pela io no, aka malia paha ua hiki ia'u ke alakai ia oe mai laila mai, e Kilinetona: ua ike no oe i ka olelo a kahiko e pili ana no ka lopi allika."

            "Aohe au e hiki ke alakai hele la aole noho i ke kipakuia," i olelo mai ai e Kilinetona;" o oe ka'u whaine hoopalau, a in a he kue au i na mea apau au e hana ai a'u i ike ai he kumukupono ia o ko'u kue ana aku, he mea pono ia oe e hoolohe mai ia'u."

            "Alaila he kua loa oe i ko'u hulahula pu me Kauna Sodeni-ke kauna me na maka poniponi eleele ame ka leo oluolu?"

            "He kue ino loa ko'u manao ia mea, e Lede May. He kue au e like no me ka'u i hai mua aku ai ia oe, aohe o'u makemake iki i kou hele i ka hulahula."

            "He hana lapuwale loa kela," wahi a ka Lede May 1 pane aku ai.

            "Aole ia he hana lapuwale," i olelo mai ai o Sir Kilinetona me ka pi o ka ula maluna o kona helehelena: "aole loa pela, e May. Ua kaa hoi ke eo ia'u no kou lilo ana mai la'u mai ko ka honua nei mai a pau: a o oe ka wahine oi ae o ke onaona ame ka nohenohea iloko on a. Ua lilo mai oe ia'u na'u hookahi wale iho no: ua paa mai au i kou mau lima loko o ko'u: ua honiia e a'u kou mau lehelehe: ua kapa aku au ia oe, he wahine hoopalau na'u. Ua lilo mai oe ia'u mamuli o ko'u akamai i ke kaili ana i kou noonoo e like me ka'u i manao ai aohe kauaka e ae i hana i kekahi wahine me ia mamua."

            Ua ku nana iki iho la oia no ka mea ua lanakila mai ia no huaolelo ikaika ana i hoopuka mai ai maluna ana.

            Ua nana ae la na maka o ka Lede May iluna iaia.

            "Ikaika maoli kou manao e hoopuka mai nei," wahi a ka Lede May i olelo aku ai me ke ano hoihoi ole.

            "O e Lede May. mai noho oe a hana mai i ka hana lokoino ia'u, he hana puuwai aloha ole, he hana ho i kulike ole me kou kulana. Pehea ia e hiki ai ia'u he hoomanawanui ia mau hana mahope iho o kou lilo ana mai ia'u? pehea ia e hiki ai ia'u ke hoomanawanui i ka ike aku ia oe e hulahula mai ana oe me kekahi poe okoa, me ka lima hoi o kekeahi kanaka okoa aku a apo mai la la oe-o oe hoi ka mea i iho mua i ka mea e kamailio aku nei ia oe? i ka manawa ou e hulahula pu ana me Kauna Sodeni, ua ike aku au i kekahi owili lauoho ou i ka hem ana iho a kau iluna o kona puuhiwi, a hoopa iho ola me kona lima, a olelo mai eia i kekahi mea ia oe me ka akaaka ana iho."

            "Heaha ka pilikia o ia?" I ninau aku ai o Lede May me ke ano hookano.

            I ka lohe ana o Sir Kilinetona i kela mau huaolelo. "Auwe, no kekahi kumu, e May. he mea ia nana i hookaakaa mai i kuu mau maka; he mea ia nana i hoikeike mai ia'u i ka popilikia kuhohonu e kau mai ana maluna o'u a'i nohoi i hoomaopopo ole ai la mea, he mea nohoi ia nana i hoike mai ia'u i ka mea pono a'u e hana aku ai in a e ala ae ana na manao lili iloko o'u."

            I puka aku la keia mau mea apau mai ia'u aku mamuli no ia o ka lokomaikai o ka hai ana mai o ke kauna ia'u, ua hai mai oia ia'u me he ano hooloi.

            Alaila, akaaka hou aku la o Lede May.

            "Aohe on a kuleana o ka olelo ana mai i kekahi mea o ia ano ia oe." oia ka pane i paneia aku ai me ka huhu. Oia ke kumu o ko'u kue ana ia mea he hu!ahula. O ka'u i manao ai he lealea ia na ka poe noonoo ole, a he mea nohoi ia e hookonokono aku ana i kekahi poe e hoopoina i ko lakou kulana ma ke ano he poe maiihini lakou. Manao anei oe ua aa o Kauna Sodeni e hoopa mai i ko laoho in a mahope iho o ke kamaaina ana no kekahi ma makahiki, ina aohe ou hulahula pinepine me ia?"

            "O ke kumu ia nana i alakai ka hana," i olelo aku ai o Lede May me ka akaaka. "Aohe hiki ia'u ke ike he kumu kekahi no keia mau hana weliweli e like me keia ke ano."

            "Aka, owau ka mea i ike," i hoomau mai ai o Sir Kilinetona. O oukou o na wahine, aohe o oukou noonoo nui no la mea, e Lede May-he wahi mano uuku loa ko oukou. Me he mea la ia'u ua lilo ke aloha ia oe i mea hoonanea wale iho no no ka manawa. Ua lilo ka mana ikaika o kekahi kanka i mea paani nau; pela nohoi kona puuwai: he mea akaaka la ka manao lili. He ani peahi mai oe me kou mau lima a alakai aku i na kanka iloko o ka lua o ka inaina ame ke ehaeha. Ua okioki liilii aku oe i kona mau ehaeha, a lawe ae oe i kona mau apana liilii i mea auhau iho no maluna ou. Ke olelo aku nei au eia oe ke paani nei i ke aloha, a aohe oe i ike i  i kona hopena ame kona manao."

            Ua nana akku la kona mau maka palupalu i kona, a olelo aku la oia me ka oluolu:

            "Malia paha, e hiki mai ana ka la a'u e hoomanao ae ai i kela poe huaolelo au-oia hou, 'He mea paani wale ia no ke aloha e na wahine, a aohe hoi i ike i kona hopena ame kona manao.' Ke lohe mai la oe ua hiki ia'u ke hoopuka hou aku i kela poe huaolelo me ka pololei loa, a eia no au ke hoopuka hou aku nei i ka'u poe huaolelo i olelo aku nei, e hiki mai ana ka la a'u e lawe hou mai ai ia mau mea apau imua ou."

            Ua hookokoke loa mai la o Sir Kilinetona iaia; ua piha loa oia me na manao uluku a hoomaopopo ole aku la oia eia kona ano ke loli ae la.

            "E Kilinetona, he oiaio no anei, he mea paani wale ia no ke aloha e na wahine?" Heaha la hoi na moolelo kahiko a ka poe haku mele i hai mai ai la kakou-he poe moolelo hoopunipuni wale no anei lakou? Ua paani anei o Julieta me kona aloha? A pehea ae hoi o Desemona me kona aloha? Pehea hoi ke aloha o ka Lede Rusela no kana kane, ua lilo anei ia i mea paani wale ia no e ia? Pehea hoi ka moiwahine Sepania i hookaumahaia no ka make ana o kana kane, a ae ole oia e hookaawale iaia iho mai ke kino make mai o kana kane no kekahi maumakahiki loihi? Pehea hoi na wahine i hoopopilikia ia ko lakou oia ame ko lakou hauoli ana no na kane a lakou i aloha ai-ua paani wale ia no anei ia e lakou. Ua paanei anei o Elanoa me kona aloha no kona hoopakele ana i ke ola o kona moi mamuli o kona unuhi ana mai i kahi i kau ia ai i ka laau make mai kona wahi palapu mai? Auwe nohoi oe, e Kilinetona, aole i hamai na moolelo, na kaa, o ame na poe haku mele ia kakou ua paani na wahine me ko lakou aloha."

            "Ua loli ke au o ka manawa i kela wa." wahi a Kilinetona i olelo hai ai me ka naau ehaeha. I ka wa mamua, he oiaio ia, he kupaa ka manao o na wahine, a he makau nohoi i ke Akua: aka, i keia manawa, mamuli o ko lakou hoonaauaoia ana, ao ia ana, ua lilo lakou i poe haakei, hookiekie, kapekepeke o ka noonoo a pela wale aku-ua like ka lakou paani ana ia mea me ka paani ana a na keiki liilii me ke ahi auwe, e May, no keaha la oe i hooulu mai ai i ko'u manao e hoopuka aku i kela mau mea?"

            "Ua helu mai la oe ia lakou me ka hana nui ole-i ka nana aku me he mea la aohe lakou i hoehaeha mai ia oe."

            "E kuu aloha, aohe oe i ike ia mea he ehaeha. E manao mai ana paha oe ia'u he kanaka @@@@ ke kanaka hikiwawe o ka huhu-e, auhea oe e ke aloha, aohe hiki ia'u ke pale ae ia mau mea. Ke hai aku nei ai ia oe i ko'u manawa i ike ai i na manamanalima o kela kanaka e hoopa ana i ko lauoho ua hiki lao ia'u ke hele aku a pepehi iaia, me he mea la e lalapa ae ana kekahi ahi mai kuu puuwai aku a hiki i kuulolom a haalulu iho la kuu mau lima no ka hana ana aku i na hana pono ole. Aohe uhane ino i oi ae ka hholapu, aohe hoi diabolo i oi ka ikaika aohe nohoi he ehaehe i oi ae ka weliweli e like me la mea he liili. E oono oe e haawi ma i ka olelo hoopaa a'u e noi aku ai, e Mau-oia hoi, aole oe e hulahula hou me kekahi mea okoa aku, owau hookahi wale iho no."

            Ia manawa i uluiki ae ai kekahi hoihoina ano kolohe maluna o kona heleheluna ui.

            "A ina e haule ana kuu lauoho iluna o ko poohiwi a hoopa iho oe, he mea oiaio e lilo ana ia i mea ole?"

            "Pela no ka hoi paha: oiai, ua ae mai oe e lilo i wahine na'u na'u oe ma na ano apau-na'u kou helehelena onaona, na'u kela mau lima palupalu, na'u na lauoho apau o luna o kou pee. Aole o'u makemake i kekahi lima i kuleana ole maluna ou e hoopa mai i kekahi lihi o kou kino."

            "Mai oi loa aku ka maikai in a he kino lilali nalo meli ko'u i hanaia ai, me nei ua hookomela au e oe malalo o kekahi pahu aniani."

            "Ua hiki no ia oe ke akaaka mai, e kuu aloha aka no;u; ho aohe ia he mea e akaaka ai. Ua hiki no la'u ke lili aku i ka la e poho iho ana maluna oi i ka makani e pa mai ana maluna o kou mau papalina ame na pua aala au e mulimuli ai me ka aloha. Ua aloha au la oe a nui loa a ua kokoke loa au e hoihoi ia oe a hoonoho iloko lilo loa o kuu puuwai, a malama malie ia oe malaila i mea e pale aku ai mai ka ike ana a na poe apau."

            "Alaila aohe oe i manao he hana aluna ia." i olelo aku ai o Lede May.

            "Pela no aka o ke aloha i alohale a nui loa ua pono no ia ke aluna ia." i pane mai ai o Sir Kilinetona.

            "Ma ia wahi ua hewa loa oe. He elua mau olelo heahewa wahahee au i hana ai i keia la-o ka mua he mea paani ia ke aloha e na wahine: ka lua he mea alunu ia ke aloha i alohala a nui loa. Nolaila aohe o'u makau ia mau mea-he ku kaawale loa au mai la mea mai-aka, he halia ko;u no ka manawa e hiki mai ana, e hiki ana ia'u ke hooia aku la oe: he mau mea wahehee kela mau mea a i elua."

            He aka anei o kekahi akua lapu ano e ka mea nena i uhi aku ka helehelna o ka Lede May a pouli pu? Ua auhee ae la na minoaka mai kona mau lehelehe ae. Ua noho malie loa iho la ia e noonoo no kekahi mau minute loihi.

            "O ka hoolakalaka aku anei ka'u hana pono i koa ia oe, e kuu aloha?" wahi a kana ipo i olelo mai ai me ka manao aloha. Ua like loa oe me kekahi manu ahiu o ka ulu laau-o ka'u hana anei ia o ka hoolakalaka aku ia oe?"

            "Aole." i pane aku ai kana aloha, a iloko o ka minute hookahi ua hoi hou mai la kela ano hoihoi on a. "I ka manawa e hiki ai ia oe ke hoolakalaka i kekahi manu aeto, he manu ahui no na pae mauna no ka hele ana mai a ai i na hunahuna palaoa liilii o kou poho lima e like me na manu punahele i laka i ko lakou poe kahu, alaila, ua hiki ia oe ke hoolakalaka mai ia'u, e Kilimetona."

            "Aole loa pela; aka, mai noho kaua a hoohala wale aku i na hora i koe o keia iloko o ka paio ana. E haawi mai oe i kau olelo ae ia'u, e kuu aloha-e hai mai oe la'u aole loa oe e hulahula hou me kekahi mea okoa ae owau wale iho no."

            I ka hoomaopopo aku me he mea la e hoonaueueia ana ko Lede May noonoo; alaila olelo aku la oia me ka malie:

            "Aole hiki ia'u ke haawi aku ia oe i ka olelo ae, e Kilinetona, ina au e haawi aku ana ia oe, ua ike no au aohe e hiki ana ia'u ke malama."

            Aohe i pau pono kana kamailio ana a o ka manawa ia i weheia mai ai o ka puka a komo mai ana kekahi kanaka kii iloko o ka lumi. A iloko o kona lima e paa ana oia i kekahi pa dala me kekahi pepa inoa iluna ona.

            "O Kauna Sodeni, e kuu lede," wahi ana i ololo mai ai.

            "A pehea oe i olelo aku nei laia?" wahi a Lede May i ninau aku ai.

            "Ua olelo aku nei au aohe i maopopo ia'u eia paha kou hanohano i ka hale nei, aole paha, aka, e hele ae au e ninau."

            "Eia ka pane au e lawe aku ai-aohe oia o ka hale nei.' 'wahi a Lede Mau i olelo aku ai, a hoomaka aku la ke kauwa e hele.

            Ia manawa oia i huli mai ai a nana i kana ipo me ka minoaka ana iho.

            "Nolaila, ikeia manawa e kapa mai ana anei oe ia'u he lokoino? Ua kipaku aku la hoi au i ke kauna i kahi e."

            "He hana hoohauoli kau i hana mai la maluna o'u," i pane mai ai o Kilinetona.

            Ia wa i haawi aku ai o Lede May i kona lima ia Kilinetona, a olelo aku la oia iaia:

            "Alaila, e hooki kaua i ka kaua hoopaapaa ana i keia la, e Kilinetona. Aole hiki ia'u ke haawi aku i ka olelo ae, aka , e hana ana au i like me ka hana ana a na nupepa e pili ana no na palapala noi-e lawe ana au ia mea a noonoo. A nolaila o ka manawa keia a haawi aku ai i ke aloha kakahiaka ia oe: he elua ou hora o ka noho ana ianei nei: he poe malihini e ae nohoi kekahi a'u e hiki mai nei: ua hala ae la na hora elua me ka hikiwawe loa."

            "E kuu aloha-kuu hiwahiwa, aohe nohoi oe e hoohauoli mai ia'u mamuli o kou haawi ana mai i kela olelo ae hookahi," i olelo mai ai o Kilinitona: aka, ua kau mai la oia i kona lima maluna o kona mau lehelehe a noho malie iho la oia.

 

MOKUNA II

 

"E HOOKUU MAI IA'U E LEALEA I KUU WA UI."

 

            Malia paha, aohe lumi i oi ae o ka nani iloko o Ladana mamua o kela lumi iloko o Kilife Hale. He oiaio aohe nohoi wahine i oi ae o ka ui mamua o keia wahine e hoolohe nei i ka mea a kana ipo i noi mai ai iaia. O Kilife Hale oia ka home o Lede Mau Terevelina iloko o ke taona, oia ke kaikamahine hookahi ame ka hooilina o ka mea hanohano Modana, ke 'lii o Terevelina, a ole nohoi ke kaikamahine ui loa ame ka hooilina waiwai loa iloko o Enelani. O na poe apau e hoopuka ana i na hewa a Lede May, e kaia iho ana no lakou la lakou iho mamuli o ka olelo ana mai:

            "Heaha no auanei ka mea i koe e kali aku ai?-o koa makuahine kekahi wahine hookano loa o ko lakou au, ua oi ae nohoi kona hookano i kona wa e ike ai in a he hewa kekahi iloko o kana kaikamahine uuku-a pela nohei ka oi ae o kona hookano i ka manaoio ana oia hoi o na keiki a pau e loaa ana iaia he poe kina ole wale no lakou."

            I ka manawa a na kahu kane ame na kahu wahine e ohumu ai, hookahi no pane a ke Kaunawahine Terevelina e pane aku ai:

            "Aohe lakou i hoomaopopo i ko Lede May ano, aohe nohoi lakou i malama pono iaia."

            O ka poe no i hoomaopopo ua waiho aku lakou i ka hana mahope mai o kekahi manawa loihi: a o ka poe no i hoomaopopo ole aohe lakou i hoao aku e ae e hoponopono ia mai lakou. Ua make iho la ke kaunawahine i ka manawa i piha ai o ka eono makahiki o kana kaikamahine uuku, a hoomaka mai la ke alii e noonoo nui ole no kona home. Aohe on a noonoo nui no kona aina hanau, a oki loa aku hoi kana poe oihana ka mei nana e aua laia ilaila. Ua hoohauoli ia kona naau e kana kaikamahine uuku, no ka mea oia kona hoolina, a no kona ike ana he hooilina kona oia kona mea i mare hou oke ai i ka wahine. Ua lilo no na waiwai apau o Terevelina me kona inoa hanohano. he waiwai hiki ole ke hoolilo ia aku-ua hiki no i ke kaikamahine ke noho pani ma ko na keikikane wahi. Ua noonoo oia ua hanaia e ia kana mau hana a pau me ka holo lea. Ua mareia oia a o kana wahine Miss Lakawahie oia kekahi hoolina waiwai nui: ua noho pu ola me ka iloko o ka maluhia ame ke kuonoono-aole loa laua i hoopaapaa. A i kona manawa i ike ai o kona mau minute hope loa ia e hanu ai i na ea o keia ola ana, o kana kaikamahine uuku hookahi ka mea i lohe i kana mau huaolelo hope loa penei: "Ua poho ka manaolana a pea a'u i manao ai."

            Alaila i ka manawa i make ai o kana wahine, ua hana iho la no ke alii kona mau iwi a noho iho la oia ilokoo ke kanikau nona e like me ka nui o kona aloha iaia ame ka loihi o kona oia ana. Ua kukulu oia i kekahi kia hoomanao hanohano ioa nonal ua hana oia i kekahi ipuka aniani nani loa iloko o ka halepule i Elasedine: ua kukulu oia i kekahi lalani hale maikai o ka Lede Konostana, "o keia mau mea apau he mau makana wale no ia no ka hoomanao ana iaia. Ua waiho aku oia i kana kaikamahine mahope iho o ka make ana o kona makuahine, maialo o ka malama ana o kekahi kahu hanai, alaila manao iho la i ahe manawa ia nona e hoohauoli ai iaia iho.

            Iaia i hulimai ai i hope a nana i ke ano o kona noho ana, ua oluolu no ke alii me na mea apau i loaa lala. I kona manawa i mare ole ia, i kona manawa i mare ai, ame kona lilo ana i kane wahinemake. Nolaila i keia wa no ua hoomakaukauia kekahi hooilina wahine no kona poe waiwai, a haalele aku la oia i na hauoli ana o ke kela ola ana, ana i aloha ai. He manawa wale no kona e hele mai ai i Enelani e ike ai i kana kaikamahine: ua kahaha kona mano i kona loaa ana aku iaia e ppii mau ae ana kona wahine ui, a lilo iho la ia i mea nana e mahalo ai. Aole loa ia i hoomanao i kona mau hewa e pono oia e hoonaauao maikai ia, a lawa pono oia me na ike apau: aka aole loa oia i olelo ae he kaikamahine maikai ana oia. Pela nohoi keia kahu hanai on a, a i ka manawa i piha ai o ka umikumamalima makahiki o ka Lede May, o ka manawa ia i hoopauia ai o kona naau hoomaloka ana. Ua nui loa ka hauoli i loaa i ke alii a make hikiwawe iho la oia no kona loaa ana i ka ma'i pehu, a haalele iho la oia i kana kaikamahine opio ui oia kekahi o na hooilina waiwai loa a wahine ui loa nojoi iloko o Enelani.

            I ka umikumamaono o na makahiki o Lede May Terevelina ua aneane loa ola e noho hookahi iloko o ke ao nei: he poe ohana no kona, aka, aohe on a manao nui aku no lakou. Mamuli o ka kauoha o kona poe kahu malama waiwai, ua koho aku la oia i kekahi hoahanau makuahine, oia hoi o Miss Lokawahie no ka noho pu ana me ia, aka, ua lilo no o Miss Lokawahie i mea ole iaia-ua rula aku o Lede Mau maluna on a me ka mana kiekie i loaa iaia.

            I ka umikumamahiku o kona mau makahiki, ua hoao aku la oia e komo waena o na lede Pelekane-ua hoikeikeia aku la oia imua o ke aio o na moi, a lawe ae la oia i kona kulana hanohano iloko o na ahanui. He kaikamahine opiopio loa oia i hoopomaikai ia me kekahi waiwai nui. Na waiwai apau o kona mkuahine ua hooili ia aku no ia maluna on a, e pela nohoi ka waiwai o Terevelina. Ua pupule ke ao holookoa nona, a ma kahi hoi o ka noonoo ana owai ana la ke keonimana e mare ana iaia, ua haohao loa iho la ka poe apau i ka mea ana e mare aku ai.

            Me ka oiaio loa aohe kaikamahine opio ee ae i lehulehu kana poe ipo e like me Lede May. I ka nana aku aia oia iwaena o keia poe-ua poai puni ia oia e lakou; o na hoomalimali ana, o na mahalo ana ame nahooipoipo ana ua hoopuniia oia e lakou apuni. O ka aoaoa malamalama ame ka aoao wahi ui wale no on a kana mea nui: ua pai la oia, ua mahaloia ua oleloia i n olelo hoomalimali a hiki i kona hoomaka ana e noonoo aole e hiki ana iaia ke hana i kekahi hana hewa. Me wai ana ia ole e mare ai? Owai ana la kana e koho ai mai waena ae o keia poe ipo? Ua hiki aku kona mau makahiki i ka umikumamaiwa mamua o ka ike ana o kona puuwai ia mea he hoomahie: i kela manawa ua ano ino mai kona ano. Alaila hoea mai la kona aloha i on a la, a o Sir Kilinetona Adea iho la kana ipo. He baroneta o Sir Kilinetona: (o ka huaolelo naroneta, he inoa hanohano ia malalo iho o ka huaolelo barona): ua noi aku na duke ame na alii iaia e mare, a ua hoole mai oia ia lakou.Ka ohana Adea o Esawoda he ohana kahiko loa ia, he kupaa ma ko lakou kulana, he hanohano, a he waiwai loa: aka, he poe kanaka oi ae o ka hanohano ame ka waiwai ka poe i noi mua aku ia Lede May. O ka hopena iho la keia o kona alohe-aohe on a aloha e ae mamua on a, aohe nohoi mahope mai on a: o ka aloha ia o kona ola ana ma keia ao, o ka lei kalaunu nani hookahi ia o kona kulana wahine-aohe ana mea e ae i ike. Malia paha o kekahi o na kumu on a i aloha loa ai ia Sir Kilinetoa no kona ike ua oi ae kona mau makahiki mamua o kona-a he kulana  ihiihi a akahai nohoi: ua oi aku kona noeau i ka uma ana i kona noonoo.

(Aole i pau.)

 

NA MEA HOU O KONA

 

            Ma ka la 13 aku nei o Iulai, ua haawi ae o J. K. Nahale he paina na na haumana o na Kula Sabati o Kailua ame Helani i holo aku nei i Lahaina, Maui. Oia kana makana ia lakou. Aka, he makana e ae no kekahi ana i kokua ai i kekahi poe e ae no ka holo ana i Lahaina. E aho no hoi, na la poe no e hoike ae ka puuwai hamama o la keonimana.

            Aka, no na hana o ka la 13, ke hoakaka nui aku nei keia makapeni, a penei: Ma ka la i haiia maluna ae, ua pau aku ka hapa nui o na haumana i kahi o ka paina, koe elua haumana, a ua nui no hoi ka poe mawaho ae i hele aku e ike i na mea maikai a na Kula Sabati. Mamua ae o ka hora 10 a. m. ua hoopihaia ka elua-hapakolu o Helani e na haumana ame na makaikai i hiki ae, a i ka hiki pono ana i ka hora 10 a. m., ua malamala ke anaina Kula Sabati, o W. K. Kalaiwaa ka Hope Kahukula Sabati ma ka noho me ka himeni ame ka pule.

            Ua laki no hoi keia anaina i akoakoa mai i keia mau makua i hui pu mai me lakou: Rev. W. N. Lono, Kahu o ka Ekalesia o Kaumakapili, Oahu: Rev. J. B. Haleole o Hanapepe, Kauai, ame Rev. Wm. K. Leiaiwi o Kaneohe, Oahu.

            Ua kaomiia iho la ka hoike Kula Sabati a ua hapaiia ka hoike a ke Kahukula Sabati Nui, no na hana o ka Ahahui Kula Sabati o ka Paeaina. Ua hoike mai la ke Kahukula Sabati Nui ma na mea ano nui, na J. N. Kaomoa, komite o ka maluhia, i kokua ia e D. Alawa. Mahaloia na hoike maluna ae. Mahope iho o keia, ua haawi mai la na makua i kaiia maluna ae he mau mano paipai pokoie.

            I ka hiki ana i ka hora e malama ia ai ke anaina pule, o na Rev. J. B. Haleole ame Wm. K. Leleiwi ma ka awai haiolelo, ua mele hou ia mai la ka lua o na himeni i ao ia i ua mau Kula Sabati nei, oiai ua mele e iho lakou i ke mele mua, pela ka nee hele ana o na hana a hiki i ka pau ana o na hana haipule, a ia Rev. Wm. K. Leleiwi ka haiolelo o la la. He ui, he nani na himeni a ua mau Kula Sabati huiia nei o Kailua ame HJelani i hele aku nei i ka malu ulu o Lele. Ua makepono no ka make ana o ka bipi momona a J. K. Nahale na ua mau Kula Sabati nei, oiai, he @i hoi kau a koe ole aku kekahi.

            Mahope iho o ka hookuula ana o ke anaina pule, ua hoi aku na haumana Kula Sabati ma ka hale o J. K. Nahale e aina @@ e like me ia i haiia maluna @ @@@ @@@@@ lawa ka poe i na@e aku maka maluhia.

@@@@AI MAKAIKAI ALII.

            @akai 19, hora 5:30 p.m ua hoea mai la ka makuahi Helena mai Kawaihae mai me kana mau malihini koikoi o ka aina, na Paa Alii hoi o ka lahui Hawaii, ka mea hoi i hakuia ma ke mele e keia lahui kanaka:

            "O ke Alii wale no ka'u makemake. O ka luhi a maua me ia nei."

            Aia hoi, maluna o na keena kapu o Helena e hiialo ia ana ka mea hanohano Samuel Parker ame kana aliiwahine: ke Keikialii David Kawananakoa ame kana lei lehua: ua hiki mai lakou apau, eia i ka lai malino a Ehu la e luakaha nui ae nei. He nu, no ka poe e ae me lakou, aole nae i loaa i kou mea kakau. He maikai ke ola kino o keia mau makihini i ke kilo aku a keia mau onohi.

HE MAKE ULIA.

            Ma ka la 24 o Iuna i hala, ua make @@@ ia o Kahai (k.) he keiki hana malaie o ka mahiko e ku nei ma Kahului, Kona Akau, Hawaii. A penei kani moolelo o pili ana i kela poino ulua:

            Ma ka la i haiiia maluna, a mawaena o ka hora 8 ame 9 o kakahiaka, ua loaa iho la keia poino, oiai o Kahai (k.) ame Kopa Kaleoalii e hana ana i kekahi kaa i piha i ka ko, me na hoki pu hoi keia a laua e hoohana nei, o keia kaa hoi, he kaa keia i lawe la mai i ke kaa-ahi a kokoke i ka halw wili aole nae hoi i pili mai i kahi o ka papaopiopi, e hiki ai ke hoolei aku iluna o na papa opiopi la, a mailaila aku hoi a iloko o ka nau, a no keia ku mamao ana o ka kaa ko mai ka papa opiopi aku, ua kii aku la laua me na paa hoki e huki mai i ua kaa nei. Ma keia hana ana, ua hiki ole iho la ke kaa no ke kaumaha loa. I@ Kopa Kaleoalii ke kalaiwa ana o na hoki, a no ka hiki ole o na hoki, ua lele hou mai o Kahai mai luna mai o ke kaa, a ma kekahi huila oia i hope iho ai a hoonee aku la i mua, a i ka neeu iki ana aku o ka kaa, ua pii aku la o Kahai (k.) Huna o ka kaa, iaia e pili ana, ua haule mai la oia mai luna mai o ke kaa, a lii pono aku la na huila o ke kaa iluna o kona pauku kino pela i loaa ai oia i keia poino ulia. Ua telepone la ke kauka James Malony a ua hiki ae malaila. Aohe paha i hala he hora mahope iho o ka poino ana, ua make loa iho la o Kahai. He keiki opiopio keia, aia paha ma ka 17 o oi aku makahiki. O kau kona one hanau a mailaila mai kona hele ana mai a noho hana malalo o keia mahiko. Aliha ino! Waiho na iwi o kamahele i Kaea.

 

MAHALO NUI.

            Ke haawi nei kou mea kakau i ka mahalo nui i ka Hope Makai Nui o Kona Akau nei. No keaha hoi! No ka mea, iloko aku nei o Mei ame Iune, ua hoomauia na hana ana o ka wili o ke ko ame ke kii ia ana o ke ko i kahi loihi ma ke kaa ahi mai ka Poakahi a hiki i ka la Sabati. A i keia mau la mua iho nei o Iulai, ua hoopilia o M. F. Scott imua o ka Aha Adana a ua ao ia. Nui ka mahalo i keia kiai o ka maluhia.

KE HULI HOI NEI.

            Ma ka "Papa Heenalu" (Mauna Loa) o na Kona o keia la, ke huli hoi nei o Hon. Samuel Parker ame ka ohana alii apau no Honolulu.

            He maikai no lakou apau. Ma ka Poalua aku nei, la 22, ua kamoe aku ka huakai alii iuka o Huehue, ma ka home o John Kaimana, a malaila kahi i hoonanea ai no kekahi mau hora.

            Me ka mahalo,

                        D. A. NAMAIELUA.

            Kailua, Hawaii, Iulia 24, 1902.

 

PEHEA LA KEIA?

 

            Eia ka Papa Alanui o Hana nei, a i ole na ka Luna o na Hana Hou paha i kauoha mai nei e oki ho ia on a alanui hou, a e waiho ana hoi i ke alanui kahiko mai Puuheewale aku a hiki i Kuikuiaa ma Hana nei. O keia alanui e oki hou ia nei me ka nui no o na lilo, oia hoi aole no he mea e hoopoino ana aka lehulehu i ka hele ana ma ke alanui kahiko kahi hoi i maa: a aohe no hoi, he mau pali kuhoho i kupono ai la hoi ka hoolilo hou ana aku i na dala o ka lehulehu ma ia wahi. He mea maopopo loake hoolilo wale nei ke dala ma kahi maikai, a o kahi ino, aia no ke waiho mai la. Mai oi loa aku ka pono, in a o keia puu dala e hoohanaia nei a ma kahi i koe aku o ke alanui hou i hana ia ai ma Koolau, a e hoohui aku hoi me ke alanui o Keanae nona ke kowa he ekolu wale no paha mile a oi, a in a paha aole e lawa ana ke dala no ka hana ana ia kowa, aka, o ka hala ae o ka pali o Kopiliula alaila, hookahi wale no pali aku i koe a o ka iho no ia i Wailua, a he hoopokole ana mai hoi ia i ka manawa hele ma la ala Koolau. He mea kupanaha no keia, ma kahi maikai, malaila iho la no ke dala e hoolilo ai. A in a e hana ana keia alanui hou e hanaia nei, apau ae la ke dala, a pehea aku la e hana hou ai? He mea maopopo ewaiho wale ia ana pela, alaila o ka Apana o Hana nei ka Apana o na alannui poomuku. Eia ke waiho nei ke alanui poomuku mai Kipahulu a Puaaluu, a mai Hana a Puakaa. Koolau, a mai Keanae e moe ana luka no ekola paha mile ka loa i hana ia. Aole he wiwai o ka lehulehu ma keia alanui o Keanae i hanaia a o na dala o ke lehulehu i io ia malaila, u apomaikai na pakeke o ka poe nana i hana a ke hoao hou mai nei no e hana hou peia. Aole no i ike ia ua hoolaha ae ka Papa Alanui o Hana nei no ke koho ana i ke alanui e hana ia nei, malia he mau koho emi no kekahi e pomaikai ia ka lehulehu aka ke hana ia nei no na edala i loaa mai, a in a e pau ana ke dala o ka pau ae la no ia. He mea pono ke hoopololei ia ka hana o ka lehulehu elike me ke kanawai.

                        Me ka mahalo.

                                    MEA KAKAU.

 

            (Ma ka hoike a ka Luna Nui o na Hana Hou James H. Boyd. ma ka ui ia ana aku hoole mai ana oia i kona hoomaopopo ole la hana me ka manao aole i kauoha ia aku ka papa alanui o Hana e hana i alanui hou eia nae, ua haawiia no he mana i na papa alanui e hooko i na hana, a wahi ana e hooikaika aku ana oia e ike ia mau hana no ka pono o ka lehulehu-L. H.)

 

            Ua hookohuia aku nei  o Henry Deacon o Hio i lunahoomalu no ka Papa Alanui o Hilo.

 

HOOLAHA KUMAU

 

HUI HOOLEWA A TA@@@ D.

 

Ma na hana hoolawa ame @alea o na

Ahahui Hoolewa o Hooha a

Keena Hana @@@ Kihi Alanui @@@@@@ ame M@@er

 

Telepone @@@ @@

 

Ka Hui B@@oko Ho Inu

Malama Dala o Hawa

(KAUPALENAIA)

 

Huina i hoahuia…. @@@@

Peresidena…. Kik@a @@@@

Hope Peresidena… W P R @@@@

Pauku…. W @@@@@

 

Keena Hana Nui

Alanui Papu, kokoke i Alanui @@@@

Keena Laia ma Hilo, Hawaii

E lawelawe ana i ka @@@@

 

Oihana Banako Oahu D@@@@

ma Honolulu a me h@@@

 

            K laweia mai no na nupa @@@@@ ao ka haawila o na akupan@@@@@@ na @@ ahu makahiki ma ka huuia o @@ @@ keneia no ka makahiki. E loaa no a a Rula a me na hooponopono ana ka ninau ae ma ke Keena Hoahu.

1828-1 yr.

 

Dr. T. Mitamura

 

            Keena Oihana 1468, Alanui Nuuanu Telepona 153. Pahu Leia @@@. Wah@ aoho, kokoke i ke Keena Oihana. Alanui Nuuanu.

            Na hora keena: 8-10 a. m. 6-3 p. m. koe aa Lapule.

 

KAUKA J UCHIDA

 

HE LORA MA KA OIHANA LAPAAU

Keena: Alanui Beretania, mawaena o Pape ame Huuanu.

            Manawa hana, 8 a 12 A. M. 7 a 8 P. M.

Telepona Helu 1@11 White.

 

LEWERS & COOKE

LOI A ME KUKE, Kaupahenalo

 

Na Mea Hookomo mai a Kuai aku i na

 

LAKO HANA HALE

 

O keia ame Ke@a Ane.

Malaila e loaa ai na mea malalo iho.

 

            NA PAPA N. W., NA PAPA HO@@ PILI HALE NA PUKA, NA OLE@@ LEPE AME NA PONO PUKA ANIANI, NA KUI, AME NA MEA PILI KA OIHANA KAMANA. NA PONO PENA.

            NA PENA LIKE OLE AME NA HULU PENA, NA ANIANI, NA PI PA HALE PALE PUKA ANIANI MOENA, ETC.

 

            O na kauoha pono hale apau lea @ hiki mai ana ia makou e hooko koke ia no me ka eleu ame na KUMUKUAI HAAHAA LOA.

 

LEWERS & COOKE

 

            Ua hoopuka ae nei ke keena o ka @@ hana Kaua he palapala e kauoha @@ aole e aeia na holoholona ame na m@@ nihoawa e laweia mai Man@a mai @@ Hawaii nei ame Amerika ke hoi ma@@@ moku lawe koa mailaila mai.

 

            I ka pinana ana no o kekahi k@@@ opiopio ma ka inoa i Kakalia iluna o kekahi kumu kiawe o ka haole no ia i ka honua a make loa. Aloha ia @@maiki. noho ka ohana iloko o ke kaumaha. No ka Makua Lani e hoomana mai la ohana. He ohana keia makai o Kakaako e noho nei.