Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 35, 29 August 1902 — Page 3

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Stephanie Kawamura
This work is dedicated to:  For My Grandfather, Kiyoshi Kawamura and Great-Uncle, Tokiyoshi Kawamura.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, AUGATE 29, 1902                           3

 

HOOLAHA KUMAU

 

Ka Hui Alahao ame Aina o Oahu

 

MANAWA HOLO

 

Mahope aku o Ianuari 1, 1902

 

MAI HONOLULU AKU

 

HALE                         Na la                Na la                Na la                Na la                Na la

HONOLULU             apau koe          apau                 apau koe          apau                 apau

                                    ke Sabati                                 ke Sabati

                                    a.m.                 a.m.                 a.m.                 p.m.                 p.m.

Honolulu...                  7:10                 9:15                 11:05               3:15                 5:10

Manana...                    8:03                 9:48                 11:40               3:45                 5:30

Ewa Mill...                  8:32                 10:08               12:00               4:05                 6:10

Waianae...                   ----                   10:50               ----                   4:45                 ----

Waialua...                    ----                   11:55               ----                   5:40                 ----

Kahuku...                    ----                   12:32               ----                   6:15                 ----

 

MAI WAHO MAI

 

HALE                         Na la                            Na la                            Na la                            Na la

HONOLULU             apau koe                      apau koe                      apau                             apau

                                    ke Sabati                     ke Sabati

Kahuku...                    ----                               5:35                             ----                               2:08

Waialua...                    ----                               6:10                             ----                               2:50

Waianae...                   ----                               7:10                             ----                               3:55

Ewa Mill...                  5:50                             7:45                             1:05                             4:32

Manana...                    6:15                             8:03                             1:30                             4:52

Honolulu...                  6:50                             8:35                             2:05                             5:28

 

G. P. Dennison,                                   F. C. Smith,

Luna Nui                                             Luna Kuai Kikiki

 

Kakela me Kuke

 

[KAUPALENAIA]

 

Poe Kalepa ma ke Komisina

 

A HE

POE LAWELAWE KOPAA

 

POE AGENA NO NA MAHIKO LEHULEHU.

 

UA MAALAHI I KEIA WA

 

            HE HIKI KE HUKI A HOOPIHAIA NA NIHO POPO ME KA EHA OLE malalo o na paahana ana o keia au naauao e kapiliia ai i ka io o ka papa niho. Aole hanaia i ka laau hoohiamoe.

            O keia wale no kahi huki a hana niho ma Honolulu nei i loaa na PAAHANA I HOOPAAIA me na mea e ae e hiki ai ke huki, hoopiha e hoopaa i poo gula a nana paha e hiki ole ai ke ikeia ke ano e mai ka niho maoli ae, a e paa no ia no umi makahiki malalo o ka hoopaa ana, me ka IOAA OLE O KEKAHI HUNAHUNA O KE EHA. He POE WALE NO I HOONAAUAO A HOOKUU MAIKAI IA na poe lawelawe, he @@ i lawelawe mua ma keia oihana mai ka 12 a i ka 20 makahiki, a he @@@ ma ke poo o na mahele like ole @ keia oihana. E kipa mai io makou @@ a e ike no auanei oukou i ka oiaio @ ka makou e hoolaha nei. E hoike @@@ aku no makou ia oukou i ka nui @@ @@kou lilo i ka wa e NANA MUA AI ME KA UKU OLE.

 

            P@@ Niho Ku’i...                              $5.00

            @@@ Gula...                                     5.00

            Hoopiha ana me ke Gula...                  1.00

            Hoopiha ana me ke Dala...                  .50

 

New York Dental Parlors.

Room 4, Elite Building,

Alanui Hotele.

 

H@ @ @@ kokuawahine no kekahi no na wahine.

 

Eia mai ka Mea Hou

 

E Kuai i Mikini Lole nau a ma ka Pule ka Uku.

 

            E loaa n@ na Mikini lole like ole no ke kumukuai kupono ma ka halekuai o WATSON AME WEST, Helu 162 e ku la ma ke Alanui Hotele, a he @iki no ke uku liilii i ka waiwai @ @ k @ Mikini hookahi i kela ame keia pule me ka hoopaa pa ia aku o na hooiaio no ko lakou maikai. He mau Mikini kahiko o ke ano helu elua kekahi i makaukau no ke kuai. E hele e ike nou iho.

HALEKUAI O

Watson ame West

Helu 162 - - Alanui Hotele

Kokoke i kahi o H@rts.

 

NA ALOHA ELUA

i ka

IPO HOOKAHI

 

            E hele io ana no anei o Lede May, a i ole ia, aole paha? No keia wahi hana liilii wale no ua lilo ia i mea noonoo nui ia a i mea hoopihoihoi loa mai nohoi. O ka palo ana no kekahi hana kiekie, he hana awahia maoli no. E hele io ana anei oia? Ua hoike mai kekahi poe oia kekahi i hele ae e hoomaamaa no na hana e hanaia aku ana—a ua ike lakou i ke ano o kona lole e komo ai; a o kekahi poe hoi, ua hoike mai lakou ua haalele loa o Lede May o kela manao o ke kaunawahine. I ka manawa a kekahi poe i hoao aku ai e ninau i ka duke, ua nana mai la oia me ka hoihoi a olelo mai la: “E kali kakou a hiki i ka hoea ana mai oia ahiahi.” He mea paani wale no keia, aka, he ekolu nae mau ola i hookaumahaia; a ua lilo ia i mea kupaianaha loa i ka noonoo ana heaha aku ana la ka hopena o keia mau hana hoopihoihoi.

            Ua haohao iho la o Sir Kilinetona iloko o na makahiki mai mahope pehea la’i hiki aai iaia ke hoomanawanui i kela mau manao pilihua ona o kela mau la kakaikahi. Ua aloha oia ia Lede May me ke aloha kupouli maoli no, a ua like ua aloha ia ona me kekahi kui e houhou mai ana iaia a eha. Aohe ona manao no na mea e ae, aka, nona hookahi wale iho no; aohe ana mea nui e ae iloko o keia ola ana. Malia e emi aku ana ka lahui, ala mai na moi a moe hou—aohe no ona noonoo no ia mau mea. Iaia e nana aku ai maluna o ka helehelena ana i aloha ai, ua hoopoina ae la oia i na mea e ae apau. Ua hoomaka oia e aloha iaia mai ka manawa mua loa no ona i ike ai iaia, a e hoomauia aku ana ia aloha ona a hiki i kona hooluolu ana. Ua olelo iho oia iaia iho ina no mahope iho o kona make ana e aloha ana no oia iaia, no ka mea ua oi ae kona aloha mamua o ke aloha maa mau.

            Ua ike no oia ua loaa iaia kekahi lanakila kamahao i ka lilo ana o ka eo iaia, oia hoi ka lilo ana mai o ka hooilina wahine—a nolaila ua lilo ia i mea na kekahi poe okoa ae e huwahuwa mai ai a e lili ma@ ai nohoi. Ua hoowahawaha loa kona manao i kona lohe ana i kekahi poe e olelo ana, aohe kumu e ae o kona mare iaia, no kona waiwai wale no. Hookahi maawe lauoho o luna o kona poo ua oi ae kona waiwai io iaia mamua o na dala apau iloko o ke ao nei—hookahi leha ana mai a kona mau maka onaona, hookahi huaolelo aloha mai kona mau lehelehe mai ua oi ko laua kaumaha a koikoi nohoi mamua o na waiwai e ae apau.

            Ua akaaka iho la oia i kela mau olelo i ulu wale ae no, ‘e mare ana oia i ka hooilina wahine opio no kona waiwai!” Aole no kona waiwai ke kumu o kona aloha iaia aka, no kela nenehiwa no o ka wahine ui maluna ona, aole no kekahi mea okoa ae. Ina no oia he kaikamahine makilo aole ia he mea nona e mare ole ai iaia.

            Ua ike no oia e komo wale iho ana ke aloha kupouli iloko ona no ia mau mea. Ua ike nohoi oia o ka poe apau i enemi mai iaia aole lakou i hoomaopopo i ke ano o kona aloha; aka, i kona wa i hoao iho ai e noonoo nui no ia mea, ua lilo mai la ia i mea e hoopuiwa mai ana iaia.

            I kekahi la, iaia i halawai aku ai me kekahi puulu o kona poe hoaloha oiai lakou e kuka ana a e noonoo ana nohoi no na hana o ka la hauoli e hiki mai ana, ua huli mai la kekahi o lakou a olelo mai la iaia:

            “Ea, o oe ka ka mea e lilo ai o ke kaikamahine ui nana e hooni nei na puuwai like ole o kela ame keia kanaka opio. O Lede May Terevelina ke kaikamahine hookahi a ke onaona ame ka nani i kahiko ai iloko o ke kulanakauhale o Ladana nei. He wahi manao ko’u i ulu wale ae la no, a oia keia, no ka ui anei o kona helehelena ka mea i lilo ai o kou puuwai.”

            No kekahi manawa loihi mahope iho o ka auhee ana aku o kona poe hoaloha, ua ninau iho la oia i keia ninau iaia iho, “no kona ui anei ka mea i lilo ai o kona puuwai? No ka helehelena anei kona mea i aloha ai?” Aole! Ua olelo iho la ia iaia iho ina no e nalowale ana ka nani mai iaia mai mamuli o kona loaa ana i kekahi mai ano nui a i ole ia halawai paha oia me kekahi ulia o ka poino e like ana no kona aloha iaia e like me ka wa a ka ui e hakilo ana maluna o kona helehelena. Aole no kela helehelena ui wale no ona; aole nohoi i hiki iaia ke hai ae no ke aha la ke kumu. O kona mea wale no i hoomaopopo oia hoi, o ka wahine hookahi wale no ia iloko o ke ao holokoa ana i aloha ai—aohe helehelena e ae nana i kaili aku i kona puuwai aohe nohoi he leo e ae i oi ae ka nahenahe ame ka palupalu, o kona wale no. Ua nui maoli kona aloha iaia, a ina oia e haawi mai ana i kekahi olelo kauoha no kona make ana no kekahi mea ana i makemake ai, ua aa no oia e hooko ia leo no ka hoi ana i ka opu o ka honua me ka mino aka maluna o kona helehelena, e hoike ana ua make oia mamuli o ka hooko ana i ka olelo kauoha o ka mea ana i aloha ai.

            Ina oia i noi mai iaia e haawi aku i kona aloha iaia, lalau mai hoi i kona lima akau a ho-o aku iloko o ka lapalapa ahi e waiho malie aku iaia iloko o laila me nei aole no oia e hoole ana ia mea; aka, no kona komo ana aku iloko o na hana hooipoipo me kekahi kanaka okoa aku—kona haawi ana aku i kona ae no ka hana ana ia hana, ka mea hoi ana i papa loa aku ai me ke kua ino loa—a oia ka hana hiki ole iaia ke ae aku, me ka nana ole ae heaha la ka hopena e hiki mai ana.

            Ia wa me he mea la aia oia iloko o kekahi mai fiva o ka pihoihoi. E hele io ana anei oia; aole paha? I kona manawa e ninau aku ai iaia oia kona wa e nana mai ai iaia me na maka kuoo:

            “Me ka oiaio loa e hele ana no au, e Kilinetona. Ua hoike aku no au ia oe ia mea mai kinohi loa mai.”

            Ia wa i hoomaka mai ai kona manaolana e pio. O kana hana hoao iho la keia, a i ka nana aku me he mea la e poho wale ana.

            “May,” wahi ana i olelo aku ai iaia i kekahi kakahiaka. “Ua noonoo nui au no kekahi moolelo a’u i heluhelu mua ai. Ua poina ia au i ka inoa o ua moolelo la. A iloko o ua moolelo la kekahi kaikamahine e like no me oe ka ui a i aloha ia nohoi kekahi, ka mea hoi i ku like loa ka mana me ko’u—a he aloha nohoi kona no kana mea i aloha ai e like nohoi me ko’u i ka’u mea i aloha ai.”

            “Aole no kena he moolelo ano e,” mahi a May i olelo mai ai me ka mino aka.

            “Aka, e hoolohe mai hoi paha oe i k@@@ mea e hai aku nei ia oe. He kaikamahine wahine ui ke kaikamahine, @e naau puni lealea, a he lilo wale i na hoowalewaleia mai; a oia nohoi, e like nohoi me kau hana i hana ai, ua konoia mai nohoi oia e lawe i kekahi mahele n@ ka paani ana iloko o kekahi aha hana keaka e haawiia ana. Ua hoole aku nae kana ipo ia mea.”

            “Ua hoole kana ipo ia mea?”wahi a Lede May i hoopuka hou mai ai i kela poe huaolelo.

            “Ae; ua hoole kana ipo ia mea. Ua kue mai no oia, a ua hai aku nae oia iaia e koho oia mawaena o ka lealea ana i makemake ai a me ia nohoi—a ina oia e kue ana i kona makemake mamuli o kona hoopaakiki ana no e heie, alaila, e kaawale ana laua, kaawale ka pili kookoo a ke aloha mawaena o laua.”

            I ka wa o Lede May i lohe aku ai i ke@a mau mamala olelo, ua hoomaka mai la kona helehelena e mae a hulili mai la nohoi kona mau maka me ka piha hookano.

            “He hana mahaoi loa ia ana i hana ai,” wahi ana i olelo mai ai.

            “Aole ia he hana mahaoi. Oiai o kana ipo ia a o kana kane nohoi ia e mare aku ai, a ua loaa iaia ke kuleana o ka hana ana e like me ia, aole oia i mahaoi no kona hana ana ia hana.”

            “A heaha ka hopena i hoea mai mawaena o laua?” wahi a Lede May i ninau mai ai.

            “Pehea ka hoi ka hopena maa mau i ikeia no ia ano moolelo?” wahi a Sir Kilinetona i ninau aku ai me ka manao luuluu. “Malia paha aia nohoi kekahi manao e ulu wale ae @a no iloko ou a oia iho la no ka hopena. Ua hai mua aku au ia oe i ke ano o na wahine he mea paani wale ia no ke aloha e lakou. Nolaila, ua hele no ua kaikamahine la e like me kona makemake, a ua hooko nohoi kana ipo i ka huaolelo ana i olelo ai—ua haalele ia oia, a aole loa oia i kamailio hou iaia.”

            “Me ke kanalua ole ua mare aku ua kaikamahine la me kekahi mea okoa aku a loaa iaia ka noho’na oluolu mahope mai,” wahi a Lede May i olelo mai ai me ka helehelena ano huhu.

            “Aohe no ia he mea kanalua ia,” wahi a Sir Kilinetona i olelo aku ai me ka manao uluhua iloko ona. “O kekahi ulia liilii e like me kela ke anoka hoopalau i uhakiia, ke ola i hoopoinoia—aohe ia i hoohalike nui ia i na lealea o kekahi ahiahi e haawi ia ana no kekahi anaina hoolaulea.”

            Mahope koke iho no o ka Sir Kilinetona kamailio ana ua nana ae la o Lede May iluna i ka helehelena kaumaha o kana ipo, a olelo mai la oia:

            “Kilinetona, he moolelo ano nanenane anei kau? He paku anei ia no kekahi olelo hooweliweli?”

            “He moolelo oiaio maoli no kela a’u i heluhelu ai, e May. Aka, e manao wale ae nohoi kaua—he okoa nohoi ko kaua mai kona mai, a ua hoea aku nohoi kaua i kekahi hopena i ano like me ia—oia hoi e kaawale ana kaua ina e ikaika ana kou manao no ka hana ana i kekahi hana hoomainoino i ko’u mau makemake—ina oe ike ana he mea nou e kamailio hou ole mai ai ia’u.”

            “Alaila, aohe ou aloha ia’u.”

            “O, he mea okoa kela. Aohe o’u makemake e oleloia mai ai e na olelo hooweliweli. E hoomaopopo oe, he poe maka’u ole ka ohana Trevelina. Ua makemake oe e hooweliweli mai ia’u! Ua hiki loa ia’u ke hele i keia wa a no, e Kilinetona, ina ua ike au aia malaila kekahi mea no’u e make ai!”

            Ua nana mai la oia me kona kulana kapukapu alii me ka piha haakei nohoi, a o ka mea hiki wale no ia Kilinetona ke hana aku o ke aloha aku iaia.

            Mailoko maoli ae no anei ou kela olelo hooweliweli, e Kilinetona?” wahi a May i ninau mai ai.

            Ua ku nana iho la oia me ka manao kanalua, a olelo aku la oia:

            “Aohe hiki ia’u ke haku wale ae i kekahi manao o ia ano. Aole hiki ia’u ke hoomanawanui ke noonoo ae au e lilo aku ana oe mai a’u aku, e May. May, aia iloko o ka poho o kou mau lima kahi i paa ia ai o kuu ola ame kuu uhane; nolaila aole hiki ia’u ke hookaawale aku ia oe. Aole oe e hele ana. Ke olelo wale mai nei no oa i keia mau mea ma ke ano e hoonaukiuki mai ana ia’u; aole paha ia o kou manao maoli. O, ina aohe o’u aloha ia oe, aole loa au e aua ana ia oe mai ka hele ana ia mau hana.”

            “Alaila ua nui maoli anei kou aloha ia’u?” wahi a Lede May i ninau mai ai me ka leo oluolu.

            “Ae, he nui i hiki ole ke weheweheia iloko o na huaolelo he mau tausani. O kuu aloha oia no ka mea nana e hoopilikia mai ia’u; ua like ia me ke ahi e kuni mai ana ia’u a wela, ua like nohoi me kekahi fiva hahana loa i hiki ole ke hoomaalili ia, a he eha i hiki ole ka hoopau ia; eia nae, e kuu lei aloha, aohe hiki ia’u ke hoonele ia mea he aloha. Malia paha he mea ia e hoopupule mai ana ia’u a make, aka, aohe hiki ia’u ke hoonele ia mea.

            Ua puiwa loa oia i kona lohe ana i kela mau huaolelo ikaika, a ua lilo nohoi ia i mea nana e noonoo nui ai.

            “No ke aha la oe i hoolilo ai i kahi mea ano ole i mea ano nui, e Kilinetona?”

            “E kuu aloha, aohe ia he mea ano ole. Ina he mea ia e maliu wale aku ai no o ko’u makemake i kou, ke ae aku nei au me kuu aua ole, e like me kuu aua ole ana i kuu ola no ka make ana mahope ou. O ko’u kulana kanaka makua maoli no keia e hoike aku nei ia oe. Ua nui loa ka’u mea i kamailio aku ai ia oe no ke kue ana ia mau ano hana, ua hoakaka pono aku au i ko’u mau manao apau me ka hunahuna ole, oia hoi i ka wa o kuu wahine e mare aku ai e hooko ai i ke komo pu ana iloko o ia mau ano hana o ka manawa koke ia e hoolahaia ae ai a puni ke ao nei aole oia i malama i ka’u mau olelo kauoha, aohe nohoi o’u mana maluna ona, a i ole ia, aohe no ona aloha ia’u.

            “A ina au e noho ana, he mea no ia e hoolaha koke ia ae ai a puni ke ao holookoa aohe o’u mana i ko’u kino ponoi iho, a i ole ia, ua maka’u au ia oe.”

            “He hana ia e haawi ana i ka mahalo i ka’u mau olelo apau, e May.”

            “Ma kekahi ano nohoi,” wahi a ka ui opio hookano i olelo mai ai, “aohe o’u manao e uku aku no ia hana ana. O ka haawi ana aku i ka mahalo no na hana i hanaia aohe ia he hana pookela na’u e hana ai. Ua olelo mai o Miss Lokawahie e hiki mai ana ka la o’u e hoopai ia mai ai me ka weliweli loa no ka’u mau hana hookiekie. Ua olelo aku au iaia ua makaukau au i ka lawe ana mai ia mau hoopai apau.”

            O, he mau huaolelo weliweli loa kela a he mau huaolelo make nohoi! Iloko o na makahiki i ike ole ia mahope mai, iloko o ka wa o kona hilahila ame kona hoohaahaa ana, ka wa hoi a kela poo i kulou iho ai ilalo i ka lepo, ua ala mai ia mau mea apau a hoike mai iaia.

            “Ua olelo mai nei oe he aloha no oe ia’u, e May—ua hoohiki mai oe e lilo ana oe i wahine na’u—eia nae ua oi aku kou makemake e kaawale mai a’u aku mamua o kou haawi pio ana mai.”

            “Oia maoli no ka mea oiaio,” wahi a Lede May i pane mai ai.

            He ano kakana, lokoino, a aloha ole na huaolelo i hoopukaia mai ai; aka, aia no iloko o kona mau maka kekahi hiohiona o ke aloha, aia maluna o kona lehelehe ka mino aka ana, a he mea nohoi kekahi iluna o kona heleheleha me he mea la e i mai ana ua aloha no oia iaia. No Kilinetona hoi ua hoomaopopo ole oia ia mea, ua lauwili kona noonoo; aohe nohoi oia i ike i kana mea e noonoo ana. Alaila lalau aku la oia i na lima o kana aloha a puliki iho la me ke aloha.

            “Aohe au e manaoio ana ia mea, e May. Ua maopopo loa no ia’u ua aloha no oe ia’u. Aohe wahine onaona o ka helehelena a eia nae he mau hana wahahee kana e hana mai ai. Aole oe e hele ana. Ke hilinai nei au maluna ou, e kuu aolha—maluna ou ko’u paulele ana ma na ano apau. Ua hiki loa i kuu ola ke lilo ana aku o kuu manaoio mai a’u aku.”

            A pau kana olelo ana alaila haalele iho la oia iaia. Aole hiki iaia ke hoopuka hou aku i mau huaolelo hou; ua piha kona puuwai i na mea mua ana i kamailio ai. A o Lede May hoi, i ka manawa o ka puka i paniia mai ai a paa mahope o ko Kilinetona puka ana aku iwaho, ua ulu hikiwawe wale ae no kekahi wahi manao iloko ona. Ua manao iho la oia e kahea aku iaia e hoi hou mai, i hiki iaia ke hoolei hou mai i kona mau lima aloha maluna ona a e hai aku nohoi iaia ua oi ae kona manao nui i kona mau makemake mamua o na mea e ae apau o ke ao nei; e hoolohe ana oia i na koii koi a kona manao e manao nei no ka hele; aka, aohe oia i hooko ia manao ona i ulu wale ae ai no. Na kela manao haakei a hookiekie no ona i hoopakele iaia mai ka hana ana ia hana.

            Aole nohoi i hiki i ke ao nei ke olelo mai ua maliu oia i ka makemake o kana ipo—no ka mea ua hanaia oia a oi ae ka hookano mamua o na mea apau. Aole mea i hiki ka akaaka mai a hoohenehene mai iaia no ia mea.

            A mamua o kona ike hou ana iaia ua hoea koke mai la kekahi hoaloha pili paa kahiko loa ana e waiho ana iloko a kona mau hora hope loa o ka hanu ana i na ea oleole o keia noho ana. Nolaila aole i loaa iaia he manawa no ka hele ana mai e haawi i kona aloha ia Lede May.

            Aka, ua kakau mai la o Sir Kilinetona i kekahi leta, a o ua leta la ua like ia me kekahi leo pule e nonoi mai ana e hana ana oia i ka mea ana i makemake ai. Aole i maopopo iaia kona wa e hoi mai ai aka, he manaolana no kona aole e loihi loa ana kona mau la e kaawale aku ai; a ua hai pu mai la nohoi oia iaia e paa ana no oia i kona manaoio iloko ona. Malia paha he mau hana hoohaehae wale no keia ana e hoomaka’uka’u nei iaia, aka ua hooiaio loa iho la no oia aole oia e hoikeike aku ana iaia iho i ko ke ao nei me ka Duke o Rosekana ma ke ano o kana ipo ia e hooheno pu aku ai iluna o ka awai i ka manawa o na hana keaka e hiki mai ai. Ua olelo mai oia e manaoio ana no oia i kana aloha—aohe kanalua ana iloko ona,aohe makau ana, aohe nohoi he hoohuoi ana. O ka lawe ana mai ia mau manao he mea hoopulepule wale no ia i kona noonoo. Ua manao oia, he elua, a i ole ia, he ekolu paha la ona e kaawale aku ai, a i kona manawa e huli hoi mai o ka wa ia e hooko ia ai o ka olelo hoohiki mawaena o laua.

            Iaia i hala aku ai, aia no oia ke noonoo nui la no ka hooko ia o ka mea ana i makemake ai; aka aole i hiki iaia ka hoi koke mai e like me kana i manao ai—ua kaohi mai la kela hoaloha ona e waiho la ikolo o ka pilikia iaia, ua nui palena ole kana hana e hooponopono aku ai nana, a ua hiki ole maoli no iaia ke hookaawale koke mai iaia mai. He elua ana mau leta mai ia Lede May aku. Aole oia i hoopukapuka aku i na mea pili i na hana keake iloko o laua. He mau leta laua i kakauia me na manao oluolu, akahai, ame na manao nohoi o ka wahine kanaka makua—a hu ae ia kona aloha iaia i kona wa i heluhelu iho ai ia laua.

            Ae, ke hoomanao mai la no ka oia iaia; ina aohe ona aloha iaia, aohe oia iaia; ina aohe ona aloha iaia, aohe oia e kakau aku i na huaolelo hoalohaloha. E holo pnoo ana na mea apau; e maliu ana oia i kona mau makemake; aole oia e hele ana; a malia paha, i kona wa e huli hoi mai ai, e hiki ana iaia ke koi mai iaia e mare aku me ia. Ua hoolana iho la oia iaia iho me na manaolana hauoli.

            Ua manao wale iho la no oia, he mea ano e nohoi ia i kona la e hiki aku ai i Ladana oia iho la ke ahiahi e hanaia ai o kela hana kaulana a Lede Suana. Ua olelo iho la oia iaia iho @ole e hiki ana kana aloha ilaila, a o kana hana mua loa e hana ai oia kona hele mua ana e ike iaia mamua o kona hoi ana i kona home ponoi.

            Ua make iho la ka manao o kekahi poe i ka wa i lohe ia ae ai ua hala o Sir Kilinetona i Paris. Ua hauoli kekahi a akaaka iho nohoi me ka olelo ae i ke akea ke wahi hana hunahuna wale no ia ana i hele aku la i kela hoaloha popilikia ona—i hele aku la no oia no kona hoowahawaha i na hana e hanaia aku ana.

            No Lede May hoi aole oia i olelo aku hookahi huaolelo. Ina paha o ke kaawale ana aku o kana ipo he mea ia nona e maha ai, a i ole ia, aole paha, aohe mea hookahi i ike i ke kumu. Ua malama malie iho la no oia i kana olelo ao ponoi. Hookahi wale no mea i maopopo oia hoi ko Kilinetona koho ana e hookaawale oia iaia iho a lilo ia i mea nana e hoomanao mau aku ai iaia. Ina oia kekahi ma kahi o ka hana e hanaia ana, e noi haahaa ana i kana mau kumu ponoi me kona ike akamai ma ka haiolelo ana e like me ka hiki iaia ke hoohana, aohe hiki ke loaa iaia kekahi kumu manao e like me kana i hana iho la mamuli o kona hookaawale ana aku iaia i kahi e, me ka waiho ana iho i kona paulele apau maluna ona.

            Eia nae aole hiki iki ia Lede May ke haawi pio i ka mea a kona manao i hoopaakiki ai. Oiai ua ike no o Miss Lokawahie i ka moolelo holookoa mai ka mua a hiki i ka hope, ua kaohi mai no ia i kona manao mai ka hoopuka ana aku ia mea, no ka mea, ua ike no oia o ke keakea ana aku ia hana he mea ia e hoonui ae ai i ka pilikia. Nolaila ua hookuuia aku la no ka hooilina wahine opio e hana e like me kona makemake, a aohe lima aloha i kokua aku i ka hoikeike ana iaia he mea ia e alakai ana iaia iloko o ka poino.

            Aole i ike ka Lede Suana i ko Sir Kilinetona manao o ke keakea ana ia Lede May. O ka Duke o Rosekana he kauwa haahaa a aloha loa ia na Lede May—a he oiaio aia no kona manao kuokoa no kana ipo; eia nae, he wahi mea ano e nohoi ia ke olelo ae, eia oia kekipi nei iaia—ke hoole nei i ka hoolohe ana aku i kona mau makemake apau.

            Mawaena o Lede Suana ame ka duke aia malaila kahi i lilo ai o kona manao—he nui wale na mea i noonoo ia no ka lole ame kona mau pono e kohu ai. Aohe hiki iaia ke pale aku i na manao hoomalimali i ka wa a ke kaunawahine i hai mai ai iaia ua kaho ia mai kona manao no ka hoole ana aku i kekahi mau leo noi i oi ae mamua o ka haneri no ke kono ana.

            “A ua maopopo loa nohoi ia’u,” wahi a ke kaunawahine i olelo aku ai, “o ka hooko pono ana i ka’u mau hana apau, a o ka manao nui i iini nui ia ai, oia no ka ike ana mai ia oe, e kuu Polina wahine ui.”

            I kekahi mau la mahope mai, ua hoikeike aku la ke kaunawahine i ka hooilina opio i kekahi leta mai kekahi leta mai kekahi o na keikialii aku, e olelo ana, ua makemake loa oia e ike ia Lede May Terevelina ma ke ano o Polina oia. Nolaaila ua waiho iho la ka Lede Suana i ua leta la imua o ka hooilina wahine opio me ke ano hooio a kekahi mea i loaa ole iaia kekahi mea i oi ae ka hanohano no ka haawi ana aku.

            Nolaila, ua punihei loa aku la kona manao i keia mau hana hoomalimali a hoopoina iho la oia i ka hopena e hahai mai ana mahope.

            He elua a ekolu manawa ona i noonoo iho ai iaia iho he mea maikai loa ko Sir Kilinetona kaawale ana aku i kahi e—he mau hana keakea a pono ole wale no kana; a ua manaolana nohoi oia aole oia e hoi mai ana a hiki i ka pau ana o na hana.

            “Ina aohe oia e ike ana i na hana,” wahi a Lede May i olelo iho ai iaia iho, “alaila aohe oia e noonoo nui ana e pili ana no ia mea;” alaila hooholo iho la oia i kona manao, e like me kona kue ino loa i keia ano hana, pela oia e komo hou ole aku ai iloko o na hana keaka.

(Aole i pau.)

 

O HAWAII NO KA OI

 

HOOIOI AUPUNI IKAIKA—KA BAIBALA KE KAHUA MAOLI I HOOLAHAIA MA HAWAII ALOHA.

 

(Unuhiia e O. Z. W. Waikalai.)

 

            I ka malama o Augate, la 11, A. D. 1822, hookumu mua ia iho la ka mare Kristiano iloko o na mokupuni, mawaena o kekahi mau hoahanau, a ulu ae la ia hiohiona iloko o ka lahui a pahola ikaika ae la me ka pii hikiwawe loa ana a lanakila iho la.

            I ka malama o Dekemaba, A. D. 1822, hookumu mua ia iho la ke kanu kupapau Kristiano ana i na kamaaina; a pela mau mai a lanakila iho la. A o ke kanu Kristiano ole, ua huna ia aku ia ano mai ka lahui aku no ka wa mau loa. O keia mare Kristiano, ua pahola ikaika mai la keia mau hiohiona, a hiki i ke komo ana mai i ke au o ko ke Alii ka Moiwahine Liliuokalani noho moiwahine ana no ko Hawaii Paeaina.

            O ka eheu akolu o ka Baibala, oia no na kanawai o ka la Sabati, ame na kanawai i hakuia e na Hawaii ponoi. I ka mahina o Feberuari, o ka makahiki 1823, hookumula iho la na kanawai ma ke ano i la Sabati, a ua o ae la kona olino malamalama iloko o ka lahui, a kapa aku la na kanaka Hawaii, he “La Pule,” a he “La Kapu.”

            I ka la 6 o Iune, o ka M. H. 1825, ua kukala ia o Kauikeaouli ma ka inoa o Kamehameha III., ka Moi no na mokupuni mai Hawaii a Kauai. A o Kaahumanu alii, kukala ia ae la i kahu aupuni, oiai he opiopio loa o Kauikeaouli ia wa. A ua kukala kanawai ia iho la no hoi na aina o Kamehameha, e ili, a e paa mau aku ia i ka nohoalii, oia na Aina Leialii.

            I ka la 5 o Iune, M. H. 1832, make aku la o Kaahumanu, ke kahu aupuni, a kukalaia ae la o Kinau i Kuhina Nui. A i ka malama o Maraki, o ka makahiki 1833, ua lawe maoli ae la no o Kauikeaouli i ke aupuni, a o na kanawai i hakuia e Kaahumanu, ua hoolaha hou ia ae la.

            I ka la 8 o Okatoba, M. H. 1840, hoapono me ka ae pu ia o ke kumukanawai mua kakaulima, ma Luaehu, Lahaina, mamuli o ka noonoo maikai o Kamehameha III., i haku maoli ia no e na lala ekolu o ke komite (he poe Hawaii).

            I ka la 6 o Dekemaba, A. D. 1852, kukalaia a paholaia ke Kumukanawai HAwaii. Ma Dekemaba 17, hookumuia iho la na rula ame ka pualikoa kaulio.

            Ma ka makahiki 1859, i ka malama o Iulai, hoolahaia ka buke kanawai kivila i unuhi ia no ehiku makahiki, a ua a’o ia no hoi na kanaka Hawaii maoli, a ua piha makaukau ma ka oihana @oio.

            M ka la 7 o Iulai, A. D. 1864, kaheaia he aha elele haku kumukanawai, a hakia iho la ke kumukanawai hou. Ma Augate 3, hookuuia aku la.

            I ka la 9 o Ianuari, A. D. 1873, hapai ae la ka Moi he hoohiki e kokua i ke kumukanawai maloko o ka luakini o Kawaiahao, mamuli o ka noonoo maikai.

            Ma ka la 7 o Feberuari, A. D. 1874, hapai ae la ka Moi Kalakaua, he hoohiki e kakoo a kokua i ke kumukanawai me ka noonoo maikai.

            Iloko o Iulai la 7, o ka makahiki 1887, kukala ia he kumukanawai hou.

            Iloko o Ianuari 14, M. H. 1893, manao nui ia e hoolaha ke kumukanawai i hakuia e ke Alii ka Moiwahine Liliuokalani ame elua mau hoa o ka Ahaolelo, na Hon. William White ame Joseph Nawahi.

            Ke hoike mai nei keia mau ka-kaina he aupuni malamalama, ma ka ike, ka noonoo ame ka naauao ma ka haku kanawai kaulike, aole i ka pakaha ame ke paewaewa waiwai ole. Mai ke au o na ‘lii mai i hala a hiki i ke au i ke Alii ka Moiwahine Liliuokalani.

            O ka eheu eha o ka Baibala, oia no ka hoomalu kiaaina ana o na kanaka Hawaii i ke aupuni ma ke kulana naauao a Kristiano, me ka hooponopono ana o ke kuhina nui, a na na kiaaina e hoonoho i na lunakanawai o kela ahupuaa keia ahupuaa, moku a kalana paha apuni no mokupuni.

            Ma ka la 21 o Iulai, M. H. 1821, hookohu ia o Keeaumoku opio i Kiaaina no Kauai. MA ke kulana Kristiano kona hoomaka ana e hoomalu a e hooponopono i na kanaka; a ua mahalo nui ia i ka @ikiwawe o ke akamai ma ke alakai Kristiano ana, a o ke@a ka hoomaka mua ana e hoonoho kiaaina ma ke ano Kristiano iloko o ke au o ka Baibala.

            Ma ka mahina o Mei, A. D. 1823, hookohuia o Hoapili-kane i Kiaaina no Maui iloko o ka kulana Kristiano; a ua mahalo nui ia no ka makaukau ame ka hikiwawe o ka naauao.

            Ma Feberuari la 8, A. D. 1823, hookohuia o Boki, ka hoahanau o Kalaimoku i Kiaaina no Oahu. A he kiai (Ukali-Staff) no ke Alii Opio. He makaukau oia ma ka hoolauna keonimana Kristiano ana, a oia no kekahi i hooikaika nui me ke a’o ana i ka lahui ma ke kulana malamalama.

            I ka malama o Dekemaba, la 29, A. D. 1831, hookohuia o Kuakini i Kiaaina no Hawaii. Ma keia manawa like no i make ai o Naihe, ke keiki a Keawe a Heulu, ka mea iaia ia kulana mua. A i kona make ana, alaila lilo ia Kuakini, a hoomaka ia aku la ke alakai ia ana ma ke ano Kristiano; a ua nui a emoole ka pii hikiwawe ana o ka ike hoolauna makamaka ame na malihini pu.

            I ka A. D. 1832, a ma ka la 5 o Iune, ua hookohu ia iho la ke Kama’liiwahine Kinau i Kuhina Nui no ke aupuni. A ua alakai aku oia i kona ohana ma ke kulana Kristiano. A ua loaa ke ano haipule iwaena o na @ii ia wa.

            Ma ka la 5 o Aperila, M. H. 1839, hookohuia iho la ke Kama’liiwahine Kekauluohi i Kuhina Nui no ke aupuni, oiai ua make iho la ke Kuhina Nui Kinau ma ka la 4. Ua hoomau aku la o Kekauluon@ @ ka lawelawe i kana hana ma ke kulana hollomua o ke au Kristiano, ame ka pii mahuahua mau o ka lahui i ke kulana naauao ame ka noho’na Kristiano.

            I ka makahiki 1844, ua hookohuia iho la ke Alii William Pitt Leleiohoku i Kiaaina no Hawaii. O ke kulana Kristiano kau alakaiia iloko o ka lehulehu, a ua holo lanakila na hiohiona o ia mau lawelawe ana. He Alii oluolu oia, a he aloha i na makaainana. A o kana mau lawelawe pili aupuni ana, ua maemae a mahalo nui ia.

            I ka la 12 o Iune, A. D. 1845, ua hookohuia o Keoni Ana (John Young), kane a ke Kama’liiwahine Kaoanaeha, oiai ua make aku ia o Kekauluohi ma ka la 7.

            O Keoni Ana ke Kuhina Nui maoli, a ua haawiia aku hoi ia kulana iaia e ka Moi Kauikeaouli, amamuli o kona lilo ana i kane alii na ke Kama’liiwahine Kaonaeha, pela oia i lilo ai i hope no Keoni Ana.

            I ka la 29 o Mei, A. D. 1857, hookohuia ke Kama’liiwahine Victoria Kamamalu i Kuhina Nui, oiai ua waiho mai hoi o Keoni Ana, ma kona make ana iloko mai o Iune 18.

            Eia iho kekahi mau kiaaina i mahalo nui ia, mamuli o ko lakou hooikaika a hapai i na hana hoonaauao i ka lahui, a ua hoopokole ia ko lakou noho hookele ana i ke aupuni mamuli o ko lakou make ana:

            Ke Kama’liiwahine Kaikioewa no Kauai, make i Aperila 10, A. D. 1839.

            Ke Alii ka Mea Kiekie W. P. Leleiohoku, no Hawaii, make i Iune, A. D. 1848.

            Mea Mahaloia G. L. Kapeau no Hawaii, make A. D. 1860.

            Mea Mahaloia P. Nahaolelua, no Maui, make A. D. 1860.

            Ka Mea Kiekie Mataio Kekuanaoa, no Oahu, make i Novemapa 24, A. D. 1868.

            Ke Kama’liiwahine ka Mea Kiekie Ruth Keliikolani, no Hawaii, make i Mei 24, A. D. 1883.

            Mea Mahaloia Paulo Kanoa, no Kauai, make i Novemapa 10, A. D. 1886.

            O lakou nei kekahi mau koo ikaika ma ke a’o ana i ka lahui ma ka pono ame ka naauao Kristiano, a ua moe aku lakou nei apau me ke aloha nui ia.

            Eia no hoi kekahi mau kiaaina:

            Ke Alii Kuakini.

            Ka Mea Kiekie M. Kekauonohi.

            Mea Mahaloia Lilikalani (Makua).

            Mea Mahaloia William Luther Moehonua.

            Mea Mahaloia Fred. Beckley (Kahapula).

            A ua pau no lakou i ka moe me ka anoninoni ole o ke aupuni ame ka lahui, a ua nui no hoi ko lakou aloha ia.

            A eia no hoi kekahi poe ke ola nei:

            Mea Mahaloia Paulo Puhiula Kanoa.

            Mea Mahaloia Jno. Edward Bush.

            Mea Mahaloia Hoapili Baker.

            Ke Aliiwahine Ululani (Mrs. Jno. T. Baker).

            He poe naauao Kristiano. Ua alakai no i ka lahui ma na haawina malamalama o ke kulana haipule, a pela pu no hoi me ke kulana malie o ka noho’na hoomalu aupuni ana. A oia ka Solomona i noho iho ai a kakau iho:

“Ma O’u nei e hoomalu ai na Kiaaina, “A e kau ai na Lunakanawai i na kanawai pono.”

            Eia kekahi mau lunakanawai:

            Mea Malahoia Ioane Ii, Lunakanawai Kiekie.

            Mea Mahaloia R. T. Davies, Lunakanawai Kiekie.

            Na Hoa: Abenera Paki, Charles Kanaina, Jno. Kapena.

            Mea Mahaloia Z. Kaauwai, Lunakanawai Kaapuni.

            Timoteo Haalilio, Luna Waiwai.

            Ua lawelawe lakou nei i ka oihana me ke kapukapu ame ke kaulana, a ua nui no ka mahalo ia. Ua alakai a hooponopono i na kanaka me na kuhikuhi o ka malamalama ame na haawina patausani.

            Eia kekahi mau lunakanawai ma ka M. H. 1854-5:

            Mea Mahaloia Naiapaakai, Kahakuloa, Maui.

            Mea Mahaloia M. Kenui, Lahaina, Maui.

            Mea Mahaloia S. M. Kamakau, Kaanapali, Maui.

            Mea Mahaloia W. P. Kahale, Wailuku, Maui.

            Mea Mahaloia L. Maui, Hana, Maui.

            Mea Mahaloia J. Kaawa, Honuaula, Maui.

            Mea Mahaloia Kaiku, me D. Lokomaikai, Lanai.

            Mea Mahaloia E. P. Kamaipelekane, Molokai.

            I ka 1844, hookohuia ka Mea Mahaloia Kanehoa i lunakanawai no Kauai.

            Ke hoike mai nei keia moolelo i kekahi mau lunakanawai, malia paha e loaa ana kekahi mau haina hoo@a@o me ka maopopo; aole hoi ma ke ano maopopo ole. A i mea hoi e ike ia’i ka malamalama iloko o ka lahui mai na wa i hala koiuiu e aku mahope.

 

(Ka hopena.)