Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 35, 29 August 1902 — Hoike o na Kula o Kamehameha o ka Makahiki i hala. MAKEMAKE E LOAA I HOME NO NA HAUMANA KAIKAMAHINE I HEMO. [ARTICLE]

Hoike o na Kula o Kamehameha o ka Makahiki i hala.

MAKEMAKE E LOAA I HOME NO NA HAUMANA KAIKAMAHINE I HEMO.

Ma ka hoike o ke kumupoo o na kula 0 Kamehameha !Yir. Charles B. Dyke 1 waihoia ae imua o ka Aha Kaapunl o Honolulu nei i ka Poalua iho la Aug. 26 ma o na kahu malama waiwai la ua , ikeia na hana i hoohanaia no na kula i ka makahlki i hāla aia na kula ma I ke kulana maikai a malalo o ka noho poo ana o hookahi kanaka. I ka makahiki i haia ua pau ae kekahi mau hemahema i ka hooponoponoia pili i na pono kula, hale. wai ame kukul-uwila, aka o ka wai ua loaa keia manao e hookomo mai 1 ka wai o ke aupuni mamuli o ka lawa ole. O na haumana i paa ma ka papainoa o na kula no ka hapaha mua o ka makahiki i hala (oia hoi ka makahiki leula) kula nui 0 na keikikane he

146, kalkamahine 90; kula pokii 66, a no ka hapaha elua kula kelkikane he 127; kula kaikamahine 83; kula pokii 65. Ma ua hoike nei ua hoikeia na hana malkal a na haumana na keikikane a .na kaikamahine iloko o na hana npno o ke Akua iwaena o ko Kalihi iho ma ka lilo ana o na haumana I mau ( kumu kula Sabati iwaena o na kula Sa- ! bati o ia mau kini no ka hoonaauao 1 ana iloko o ia mahele, a ua ikeia ka 1 waiwai. Ma ka hoomaopopo ana ua' loaa aku ka huina nui o na kanaka mai ka poe Hawaii a hiki i na Kilipati mawaena o" ka 700 ame 800, ho ia mea i loaa ai keia manao e kukuluia i kula humuhumu i hiki ai ke hoolalia ia ia mahele o ka ike iwaena o ia wahi a he makaukau no hoi ia no na haumana o ke kula. j O kekahi mea i makemake loa ia oia ke kukulu ana i home no na haumana kaikamahine i hemo maika! aku mai ke j kula aku oiai wahi a ke kumupoo o ke' kuia kaikamahine aole e hlki e loaa ka holomua i na haumana e hemo aku ana ke hoi lakou ma na home ponoi kahi e loaa mai ai i na wiliau o ka hoowalewale, a no ka mea, aole i loaa ia lakou ka ikaika ame ka maa o ka noho hoowahine ana e ku iho ai kela ame keia nona iho, a ke loaa ka home' e like iho la me ia alaila ua hiki lakou ke noho malaila a e hoonaauao hou ia, a i ole ua hiki ke noho hana aku no kekahi hana i haawiia mai no ka hana aku a o kahi loaa e loaa ana ua hiki ke mlama ia oiai kekahi e hooliloia ana no na lilo kumau a ma ia hana ana e loaa ai ka nohona maikai i na wahine Hawaii opio' he haawina hoi e ioaa ole ai ia lakou ke malēle aku mawaho aku 0 keia mau palena. A wahi a ke kumupoo o ke kula nui o na keikikane, he mea kupono loa e hanaia pela aka aoie e hiki ke lawelawe koke i ua hana ia i keia manawa oiai aohe inahele loaa no ia hana i hookaawaleia. | O ke ano o na keiki o ke kula keikikane o ka makahiki i hala ua ikela ua loaa ia lakou'ke ano hookanaka maikai loa, a o ko iakou ola ka i uahi pu aku, a ma na haawina oleio haole *ua mahele loa aku lakou ma ka hooikaika nui ana o na kumu e loaa kekahi ike mai ka waihona buke mai. i Ma na mahele paikau ame hana hooikaika kino ua ikeia na keiki Hawaii he haawina ka lakou e hiki ai ke hui 1 aku iloko o ia ano hana a e like no me ka mea i ikeia ua komo aku o KameI hameha ma ka papa helu ekahi o na : hana hooikaika kino. Ua 1110 nui ke | eo ke kumu hoi i lilo mai ai na ma-

kana, a oia haawina hookahi no ka i hoike ia aku ma ka mahele paani popo. Ma na manawa o na makahiki 1901-1902 va ikeia iwaena o na hana hooikaika kino ma ka hookuku ana me *ia hul owaho ua lilo waie no ia Kamehameha na makana apau pela i lawe haaheo ae ai i ]p hanohano o ka hana mal na hui e a»> apau i hakoko aku me ia. Ua ikeia he keiki puni paani ke keiki Hawaii a o kekahi mea i loaa ai o ka lanaklla maloko olaila oia no ke komo ana i na hana o na halehana akamai o ke kula amo na hana mahiai owaho. - Maioko o ua hoike nei ua ikeia aia he | 00 haumana i komo i ke kula keikikane j ma ka liana ana i na hana o ke kula j no ko lakou mau uku kula a ua ikeia ! no hoi ka waiwai o ia mahele liana ma ka hana ana ma na hora no elima ke- | neta a i ole no umi keneta no ka hora i hookahi a maloko olaila e a'oia ai la- | kou i ke ano o ka hana ana ame ka j malama ana ma ke ano hookanaka ilo;ko o ka oihana. He mea oiaio no aole ! i nele ke kula i ka loaa i na kuia a o kekahi o lakou oia ka wehe ana ae he jewalu haumana mai ke kjila aku mai muli o ka pili waiwai iioko o ke kula I he haawina maikai ole e hoomaamaaia | inalaila. O kekahi, ma ka aoao o na ikumu, ua waiho mai kekahi poe O iaI kou i ka oihana ma ka hoonaauao hou

•i iho ma ka hele ana i A- • ka waiho ana mai o Mr. r - mamuli- o ka leo kahea i hookahi no ka i loaa aku ī' •k'ii ina ka waiho ana mai o " - ame kekahi poe. Ma ka k- pookumu o ke kula kaika- • i '-no e loaa i halema'i no na e na keiki liilii. Ua loaa r r ; ; nao iaia mamuli o na hoike - ■•'■; 'i <»la pīii i na make oiai o nk f hapanui iwaena nae o na • " k* kumu o ka loaa ana o ■ ' iiia ke kumu hoi e emi nei ' no ka loaa pono ole o ka ~ • H--.a keiki i na wahine Hawaii. k- ~ j noko o na hcike,j* ' o na Kula o Kameha- ■ »:-i aiao o na kumu he nui na ■ "'■• rna ka iiookomo hou mai l'- J hou ma kahi o na kumu i h - rr,ai.