Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 37, 12 September 1902 — Ka Manao o ke Keikialii Kalanianaole i Kona mau Hoa Makaainana. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Ka Manao o ke Keikialii Kalanianaole i Kona mau Hoa Makaainana.

I O'u mau Hoa Makaainana o ke Teritori o Hawaii:—

Ua hiki mai ka manawa kupono loaj a'u e hoomaikeike aku ai ia oukou no j ke kulana a'u i iawe iho ia iloko o| keia mau v ia i aui ( koke ae la no ke kulana holomua o ka aina ame ke ku- j lana pomaikai o ka Lahui Kanaka mai ' kela ame keia pea oka aina. • ' Ua ike a ua kamaaina oukou i ka'u mea i hana ai mahope iho o ko'u pae maalahi ana 'mal i na aekai nei o ko kakou aina aloha, oia no ko'u komo ana aku iloko o ka Aoao Kālaiaina Home Rula no ko'u manao paa oia ka aoao e loaa koke ai ia kakou na pomaikai a e lilo ia aoao i aoao e hooikaika ai no ko kakou ahaolelo kuloko. No ka Elele i ka Ahaolelo i Amerika Huipuia ua manaoio aii he mea.pono e hoouna ia i Eiele Repubalika, a i ole ia, i Elele Demokarata, i kulike me ke kulana Mana "Hooponopono Aupuni e noho mana ana ma Amerika Huipuia no ka mea, ua maopopo ia'u aole he wahi pomaikai e loaa ana i keia Teri-' tori ke hoomau aku kakou I ka hoouna ana i Elele Kuokoa, e ktie ana i na Aoao Kalaiaina o kakou rtlaanei, a oia nohof na aoao kalaiaina mākua ma Anrierika Huipuia. He ninau maopopo a ikemaka ia keia mamuli o ka hoi nele ana mai nei o ko kakou Eiele Lahui R. W. Wiicox.

Ua hoike ae ko kakou Elele Lahui imua o ka halawai a ka Ahaelele o ka Home Rula, i malamaia ma Pq'gter Hall Juiy 8, 1902, a penei: "0 ke holomua ole o ka'u hana 'ipa ka; a!iadl?!o mamiuli no ia q ke kue i^al^o,'na pubalika o kakou nel ia'ii mā'Tca Ahaolelo i Amerika Huipuia, a ina kakou

e'lawe a hooiaio ia mau mea, alaiia,; aole anei ia he k«mu e hoike mai ana aole loa oia e hooiohe ia mai ana e na Mana o Amerika Huipuia ma ke ano he Elele Kuokoa mai Hawaii aku, a aole no auanei he mea ia e hoik£ hou mai ana ia kakou Jie mana nui ka Aoao Repubaiika, o Hawaii nei ma ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, a ina pela io, aole auanei he mea pono i ko kakou Elele Lahui e ao mai i ka lahui e komo ae me kekahi o keia mau aoao kalaiaina i mea e loaa koke mai ai ia kakou ka iahui he kulana holomua d ka aina ame ka pomaikai o ka lahui kanaka mai p a o; heaha la ka pomaikai o ke alakai hewa ana i ka lahui? O ke ko anei o na iini pilikino, me ka pilihua mau o na makaainana? Aoie auanei he mea pono i ka Elele o hoi mai a e uo mai i na makaainana penei, eia ka aoao kalaiaina kupono a maikai a kakou e komo a hoohui aku ai, oia hoi, he Repubalika paha, a i ole ia, he Demokarata paha? Ma ia haiolelo ;no a ko kakou Elele Lahui ua hoike pu ae oia 4 na hoa o ka Ahaelele penei: "O ko kakou mau hoaloha maikai ioa ma Wasinetona oia no na Deftiokarata." Iha pela io, heaha hoi ka mea I ao ole mai ai oia ia kakou, eia āe ka aoao kalaiaina Demokarata, ka aoao maikai a kakou e hoohui ai ia kakou iho ma ke ano he aoao kaiaiaina, no ka mea o lakou ko kakou mau hoaloha maiaila? I hoohoaloJia mai na Demokarata me ia no ke aha? Aole anei no ko lakou manao i ikaika ko lakou aoao ma Hawaii nei a i mea e ioaa ai ia kakou na pono ame na pomaikai ma o ka

iakou aoao la? Ua paa kuu manao pela io no ko lakou (uemokarata) manao, a he manao pono a pololei hoi ia, a pela nohoi au e manao nei he mea pono a ku i ke kaulike ke alakai a Elele i i ka lahui i ke alanui ē loaa ai ia kakou na pono ame na pomaikai mai < ia Amerika Huipuia mai. i | E hoomaopopo e na hoa rrtakaainana, • 'mahope iho o ka hoi ana mai o ko kakou Eleie Lahui mai ke kau Ahaolelo pokole mai ma Wasinetona, o kana hana mua oia no ke noi ana i ke komite Hooko o ka aoao Kuokoa Home Rula a pakui aku i ka huaolelo "Repubalika" ( mahope aku o na huaolelo Home Rula a e heluheluia a e lke ia ka inoa o ka aoao kalaiaina Home Rula Kuokoa ma kona inoa hou Rula Repubalika," a wahi ana, "ke han& kakou i keia.he hoi wale aku no ka'u i Waai-, netona o ka loaa mai no ia o na mea apau a kakou e noi aku ai," a mai ia' manawa mai a hiki i ka noho ana iho nei o ka Ahaelele ma ka la 8 iho nei o lulai, 1902, ua ike ia ia aoao kalaiaina ma ka inoa "Home Rula Repubalika," a ma ia la i noi mai ai ko kakou Elele Lahui imua o ka Ahaelele e hoopau a e wehe i ka huaolelo "Repubalika" mahope aku o na Huaolelo "Home Rula" j a e hoi aku no kakou e like me ko ka-: kou inoa mua "Kuokoa Home Rula" a 0 na kumu, wahi ana, "he mau hoaloha | no ko kakou ma kela ame keia aoao kalaiaipa o Amerika ma Wasinetona, a 1 kumu hoi e huhu ole mai ai kekahi o laua, nolaila, he mea pono ke hana kakou pela/' * ! E o'u mau hoamakaainana, e ao ka- | naka mai kakou, a e ninau pakahi kela ame keia ia kakou iho penei: I ka puka j ana o ka Elele he elua makahiki aku, ■ nei 1 hala, he Kuokoa Home Rula, {>u-. ka ma na nupepa a lohe na poo aupuni, 0 Arnerika holo i ke Kau pokole a hoi 1 ' ma; hoopau ke Kuokoa, pakui ka Re- ( I puhalika, puka hou no na nupepa, a | lohe hou na poo aupuni—holo aku nei [ i ko Kau loihi a hoi mai hoopau ka| Repubalika, hoihoi hou i ke Kuokoa, | puka hou no na nupepa a lohe na poo aupuni holo aku I keia kau pokole paha a hoi mai—e hoololi hou ana paha aj hoihoi ka huaolelo "Demokarata" ma-j mua o ka "Home Rula," a i hooholo 1 loa ana aku "Demokarata Home Rula." j O ke kulana alakai a'u i lāwe ae ai j no ka Aoao Kuokoa, ua lawe ae au ia [ kulana ma ke ano no ka manawa, me ! na iini maikai iloko o'u no ka hoonaauao ana ia kakou, e na hoamakaai- ! nana i na mea e pili ana i 'na hooponopono kalaiaina o Amerika Huipuia, kahi hol i loaa koke ai ia kakou na pono I ame na pomaikai. Mamuli o na leta 1 i loaa mai ia'u mai kela ame keia wahi mai apunl ke Teritori, ua hoomaopopo au i ke ohohia nui ia o ia kulana a'u 1 lawe ai, a ua hooia ia mai keia mea a'u i la maluna mamuli o ka'u huakai hoonaauao ia kakou hoamakaainana ma ka Mokupuni o Hawaii, a oiai, o ke kulana ohohia i loaa ia'u mai ia oukou mai, e o'u mau hoamakaainana, he-kulana ano nui loa ia. Ua hoomaopopo au e lilo ana au i mea ohohia nui ia imua o na maka o ka lehuleliu o kuu ili, ka io hol o kuu io ame ke koko o kuu koko, no ka mea, ua lilo ae i alakai no ka aoao Kuokoa, he aoao e hoonaauao ana ia kakou, aka, ma ke no kalaiaina, aohe he pomaikai e loaa ana ia kakou a no ka mea aohe Kalaiaina Kuokoa ma Amerika Huipuia a e like me ka hoi nele ana mai nei o ka Elele Lahui (Home Rula Kuokoa) a kakou, pela no auanei au e hoi nele mai ai, ina e hoounaia au ma ke ano he Elele Kuokoa a e noho mau no ka nele i ko kakou aina aloha ame ka pilihua ia kakou, e na hoamakaainana. No ia mea i kono mai ia'u e noonoo me ke akahele loa i ka mea kupono a'u e hana ai; he mea pono anei ia'u e ku maluna o kela Aoao Kalaiaina hou i maopopo lea ka hopena, oia hoi, aohe he pomaikai e loaa msu ana ia kakou mai Huipuia mai, a i ole paha, e molia ae au ia'u iho iloko o ka aoao a na inakaainana i ino loa ai, oiai no nae, o ka aoao ia e loaa ai ka pono ame ka pomaikai ia oukoii na makya, la makou hoi na keiki, a i na keiki hbl a makou, na moopuna hou a oukou ame na hanauna o keia mua aku. A nolaila, e o'u mau hoamakaainana, o keaha la ka hana kupono a kuni ke alohi a'u e hana aku no kakou? O ke a'o iku anei ia kakou e kupaa iho kakou maluna o ka Aoao Kuokoa, no ko'u ako nui ame Uo'u iini e lilo au i mea ohohia nui ia e o'u mau hoamakaainana—i mau aku ka pahola ana o ka pilikia maluna o ka aina holookoa ame ka pilihua o ka Lahui Kanaka mai o a o— a i oīe o ka hoao paha e aiakai aku ia kakou iloko o ka Aoao Kalaiaina kahi e loaa koke ai ia kakou na pono ame na pomaikai. - • Na keia mea i kono mai ia'u a mamuli nohoi o ke noi ikaika a kekahi hapa o o'u mau i haawi ai au i ko'u ae e holo i Moho Elele no ka Ahaolelo i Amerika Hulpuia. O ke kulana moho elele Repuballka a'u 1 lawe ae nei, ua ike a ua hoomaopopo au he kulana kupllikii loa ia—a no ka mea, he aoao kalaiaina ia i waia ia e kakou na Hawaii oiwi, mamuli o na hana i hanaia e kekahi poe kakaikahi iloko o ia Aoao Kalaiaina, aka, mai hoopoina i keia e na hoamakaainana. O ka aoao a'u i molia ai, ā i" mohai aku la hoi ia'u iho, no ka hoino la mai e kekahi hapa o o'u mau hoaoia no ka aoao kalaiaina e noho mana mai la i Amerika Huipuia i keia manawa, a i noho mana ma ia Aupuni no na makahiki'loihl he 42 i hala la, a me he mea la e noho niana hou aku ana no no kekahi

mau makahiki loihi ma keia mua aku 0 kakou e nee aku nei a oia aoao no ke noho inana aku ana a hiki i ka makahiki 1904, a o ka 1902 no keia, a e koho ana kakou i Eiele ame na hoa o ko kakou Ahaolelo Kuloko no keia elua makahiki ae e hiki mai ana. a ka aoao Repubalika no e noho mana mai la i Amerika Huipuia. A ma pela io, aole anel he mea pono a e pomaikai ai kakou ke hoouna aku kakou i Elele Repubalika oiai e noho mana ana ia aoao malaila, a ina hoi he aoao Demokarata e hoouna aku kakou 1 Elele Demokarata. E hoomauao iho kakou, ia k&kou e paio nei me keia mau aoao, Repubalika ame Demokarata, ianei nei a lanakila he Elele Kuokoa a hele oia 1 o e ike ia mai ana no oia ma ke ano he Elele na ka Aoao kue i na aoao Kalaiaina makua o kakou ma Amerika Huipuia. Aole nae e loaa ana he pomaikai ia kakou ka lahui. Nolaila no ka holomua o ka aina ame ka pomaikai o ka lahui mai o a o he hana ku maoli 1 ka naauao a kakou « hana ai ke kakoo ana i Repubalika no ka mea oia wale no ka aoao e loaa ai ka pono ia kakou i keia wa a i mea e hookoia ai o keia manao e oluolu mai e hana like me ka lokahi no ka mea, "aia ko kakou lanakila ma ka lokahi." Me ka mahalo, J. K. KALANIANAOLE.

KEIKIALII JONAH KUHIO KALANIANAOLE