Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 37, 12 September 1902 — KA HAIOLELO A PERESIDENA RUSAVELA Kue i na Hui Hoohaiki ame na Lawelawe Oihana Monopole. Eia na Komikina Amerika i Hawaii Nei a Amerika i Hoouna mai nei no ka Huli pono i na Hooponopono Aupuni Kuloko. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KA HAIOLELO A PERESIDENA RUSAVELA

Kue i na Hui Hoohaiki ame na Lawelawe Oihana Monopole.

Eia na Komikina Amerika i Hawaii Nei a Amerika i Hoouna mai nei no ka Huli pono i na Hooponopono Aupuni Kuloko.

Malalo iho nei e na makamaka heluhelu o ke Kuokoa, ke unuhi aku nei makou i ka haiolelo a ka Peresidena Rusevela iaia ma kana huakai holoholo. a i haioleloia hoi e ia ma Williammtic, Konokikeka, no ko oukou pono ame ko ka lahui holookoa. Ke manao nei ke Kuokoa e haawi mau aku i na manao alakai o keia ano i loaa ka ike ana i na mea e kamailio ia nei. a i loaa hoi na hookokoke ana aku i ko America kulana lawelawe aupuni i kulike ai me ka Senatoa Kakina i olelo ai. e huli aku kakou i ka moolelo, o America.

KA HAIOLELO A KA PERESIDENA

Eia kakou L.e nee nei iloko o ke au hoiomua, a oia holomua ana aia no na j manao anunu. I ka wa e loaa ana ka holomua i ka hapanui o na kanaka aia !t o kekahi poe o laleou ioi aku mamua . kekahi, a he mea keia e like me kh oiaio i ka wa i haule ai ka Puoa o sil<«ama maluna iho o na kanaka ma-i iHīo iho o kona mau eheu, a o ka wai-.-.ai Joaa pono aole no ia i hele wale ::n i ke kanaka hoopono, a o ka wai-J . ai 'oaa hewa aole i ka poe hewa walei lna «a kalae ke ao no ke kaua e pono pu ana no ia me ka waelel r.:i. Nolaila, aole wale no ke kanaka <-wa ke hoolaupai ana i ka \va a na , a apau e hooiliiii pu ana, aka o ka K i oi aku oia no ke aia ana mai o na i anao leue iloko o ko lakou mau puu-;-:i ī ka ike ana aku i kekahi hapa hana ana me ka oi ae o ka maikai. Xa kanawai naauao ame ka hooko ;,na aku me ka makau ole ame ka po- ( • oia ka mea nana i lawe mai i keia .aawina holomua e ku mai nei ma ko kou mau aoao. i 1 ka wa i loaa ai keia kulana no ka ~„m u a. o ka wa ia a kela amo keia ..maka e hana ai nona iho, ma kona ; <kemake. kona naauao, ka manao aa. ka hooikaika ame ke kuio. I ka e momona ae ai o ke peku iho la :a. me he mea la aia lakou iioko o k • au holomua oie. a o ka. wa iho la no ia. e wawahi ae ai i ko iakou hoiomua ana. Ina lakou e komo aku iioko o na hana hoowaiwai a komo na noonoo pono ole iloko o ko lakou mau poo, ua haulehia ka lakou hana a aoie hoi he ahaolelo nana e paa mai i ko lakou •uw, a. o ka poino pu no ia o ke ao holookoa. Ina o ko lakou mau manao inaina e hoomau aku i ka huki ana ilaio i na kanaka i loaa na pomaikai, ua like no ia me ko lakou kanu ana iho ia lakou iloko o ka poino nui. He mea paakiki ka hoomaikai ana ae i ko kakou kulana ma na kanawai maikai, nka, o ka hookomo ana aku I ka iahui holookoa iloko o ka poino nui he hana maalahl loa ia.

O na mea e puka mai ana he mau mea kupaianaha no, ma ke ano lahui a kino kahi. e hoike ana hoi i ko kakou manao anunu a noonoo wale iho no no ko kakou ir>au pono iho. Iloko o ko kak 'U aupuni o ka mea oi e pono e loaa| mai <-ia ke kulana paa, ka hoomauj j ka hoomakaulii, me ka hoomanao] inau ana e hoopaa i ka hoomakaulii i, hiki ke hooponopono ia ka Pono o na kanaka ia lakou e ala mai ana. He «ōaio oia no he nui wale o na mea ala!ai iloko o ko kakou mau hana iho* pu no hoi he mea pono e hooikaika ai ma na ano apau, ma ke kino kahi ame ka hul ana iwaena iho o ko kakou no- j hona me ka hoapono ana mai o ke au- | puni. no ke oki ana 1 keia mau meaj 'n ». Aka, he mea pono kakou e ike iho j

; ka kakou pahi e oki ai o lalau hewa kakv,i i ka pahi o ka naaupo, a oi ae ;a y»ilikia. '» kekahi o na mea weliweli i ala mai kf]a hanauna aku nei oia no ka ulu -ui ana mai o na hui malu ame na ,'iuina hoowaiwai nui. Malia paha ke v.akt-make nei kakou i keia a aole paha like me ka kakou manao ana, aka, ka mea oiaio, e like me ka mea i hiki < kakou ke ike ua hiki ole ia kakou nl«-» ae i ka hopena o na hana like •. •ka oi aku nae na hana e hiki nei mahu ame ka uwila e hele nei i . .1 au hou. A.-!e oiaio ke ilihune loa aku nei na -..iu:tka ilihune, aka, o kekahi poe waiv.;ii Ua oi loa ae, a na ia mea i hoakoa ae i kekahi poe ma na wahi v.a]u n<i ka opa pu ana aku i ka uoe aiwai, a ua oi loa aku hoi ka poinQ 'namua o ka ilihune. Ma na ano apau kr oi nei ka loaa x ko kakou poe kanaka a eia kakou iloko o ka ulakolako, .i o ka haaheo a kakou e noho nel he loaa ole mai ia ina aole i hoaiaia na hana hoowaiwai ame ka hoonui ana a» i na kulanakauhale . oihana. Aka, ili.ko 'uo o ka maikai ua ulu pu mai nvi me ke ino. Aole no he mama o keia oia ana, a ma ka nohona iloko o ke akaHai me ka maemae oia ka mea i manaoia he mama. Iloko ho o ka noh<»na o loko o na kulanakauhale aole r.<» i loaa like na noonoo hoaloha ana, « o ka laina o ke kue-e ua oi aku kona manoanoa.

N"o kekahi mau kupueu ino i loaa mai i keia manawa aole loa i loaa na laau lapaau. I kekhi poe ua manao lakon aia no he laau lapaau ma ke ano « ka hana ana o na kanaka ma ko lakoo mau hana malu ma ke kulana ku(i\oa. a I ole ma na ahahui. I kekahi ikk- hoi aia no ke laau lapaau iloko o ka hana kanawai ame ka hooko aku

o ka mana hooko, ka lahui holooleoa, mokuaina ame na kalana.

Malalo o ke kulana i keia mau la„ he mea pono ka loaa ana o na hui mawaena o ka poe e hāna aiia no ka uku ia. Aka, ua loaa ia kakou ka pono e koi aku ai e hana mai lakou i ka mea pono aole i ka mea hoopilikia. E like pu me na hui o na limahana i laweiawe noeauia, he mea pomaikai. nui ia, aole wale i na llmahana, aka, i ka lahui holookoa, e like me na hoike i ikeia e piii ana no keia mau hai ,ma ka hulna waiwal, aoie wale no ma ke kino kahi aka i«ka hui holookoa. O ka waiwai nui i hana pono ole ia he mea ia na na mea apau e nana aku ai me ka hoowahawaha, e like no me ka ike ana iho o ka lunaikehala a ho- j ahewa iho. Aka nae, aole ia he mea e hoahewa ai ka waiwai mamua o ka iunaikehala. O na kanaka ikaika apau ua oi aku kona hoao ana e hoonoino i kona hoa, aka, aole e hiki ia kakou ke hookuihe aku iaia no ka manao| wale ana no ua loaa io iaia ia ikaika! a e hana aku ana oia i ka mea hewa. { Ina kakou e hana ana pela pono ia ka- j kōu e waiho hakahaka i ko kakou mo- : oielo, no ka mea, aole e loaa ana ia kakou he kakaolelo, na koa, na kanaka', kalepa, oie loa hoi na kanaka ake aka- 1 mai. O ka mea maopopo loa o kelal ame keia makaainana e noho ana no ia, no ka pono o kona mau hoa, a iloko | iho la olaila ke alaheie ianaklla. O ke kanaka waiwai ma ke ano kukahl a: lawelawe hui ana paha e hoao ana e kulai aku i na hana hoowaiwai e ae, he mea pono ole .1 keia aina ke puiamal niai. O ka maikai, aoie o ka ino, ka! mea nana e hoomahuahua ae i ka wai-i wai iloko 0 ka aina. Me he mea ia o ; ka poino i loaa mai ia kakou na poe e j noho ana me na loaa ka pono, oia; ka hookomo ana mai i na manao ino no ko kakou mau hoa i mea aai iloko o ko kakou mau kino. ! Aka aia no kekahi mea hoopoino o ke nui a oia ka kakou e hoao ai e huhuki. O na hui, a oia mau hui e hoopaa ana i na manao monopole a kakou hoi e olelo nei e like me na hui hoohaiki, aia no lakou iloko o na mokuaina, a nana mokuaina no e hooponopono ia lakou. He mea pono no e hooponopono ia—he mea pono e ma-

lama aku i na rula o ka lawelawe ana ma ka aoao o na kanaka e hana ana no ka lehulehu. He mea waiwal ole ka hoole ana i na hooponopono ana. O na hooia no ia mea ua hiki no ke ikeia i na wa apau maluna o na mea apau i loaa ole ka malama ia o na hooponopono ana.

He mea paakiki no ka hoao ana i ka hooponopono ana iloko o ko kakou aina ame ke kaupale ana, mamull o ke kupaianaha o na mahelehele ana o ko ke aupuni mana. I e lawelawe ia ana na hui me ka maikai ua mana ka hoomalu ana, a aole hoi he noonoo i| kahi e hele aku ai o ka mana hoomalu. i I keia manawa ua huikau na kulana a' ke ike nei kakou i ka paakiki o ka loaa ana o na hoomalu ana e hoiopono ai, a ma ka hoomaopopo ana ua lawa ole na hoohana ana no ka hoomaiu ana e hiki ai ke ku aku imua o keia mau mea. Aia he mau kanawai maikai ma kokahi mau mokuaina —he mau kanawai hoi i kupono e hoopaa ia īpa ko knkou kanawai iahui. Aka o ka' like ole mawaena o keia mau kanawai, e like me ka like ole mawaena o na mokuaina, ame ka like oie o ka mana hoomalu oia ka mea i hiki ole ai. Ke manao nei au he mea pono na ka lahui e t lawelawe, a ina e ike ia aole e hiki i 'ke kumukanawai ke apo mai, e pono e hooponopono hou ia ke kumukanawai. 0 ka hooponopono koke ana i na hui hoohaiki oia ka hoopaa ana ia lakou iioko o ke alahele maaiahi o ka hoomalu ana, a e ike aku na hui hoohaiki i ka mana hoomalu a e hooko aku i na kauoha. Aole pela iho la keia mau hui 1 keia mau la, oiai ke lawelawe:nei lakou i na hana me ka hookomo afta mai i na lawelawe monopole. O keia mau hui ua kukuiu ia, aole i ••■kau!aku ke koikoi maluna o ka ahaolelo ame kekahi aha hookolokolo no ka hoomalu ana. E pono no e ioaa i kekahi mau mana e ae o ke aupuhi ka mana e hoo7nalu aku i keia mau hui hoohaiki ikaika, a ke manao nei au e kaa keia hoomalu ana i ko ka lahui manā. hoomalu. I ka manawa e loaa ai keia mana piha ua hiki ke hoomalu ia aku keia mau hana kupueu, e like me ko ke aupuni hoohana ana i kona mana i loaa mai ma ka Sherman kanawai e kue ana 1 na hui hoohaiki.

O KEIA POE KII MALUNA AE O LAKOU NA KOMIKINA AMERIKA I HOOUNAIA MAI NEI NO KA HULI PONO I NA HOOPONOPON.O AUPUNI KULOKO O KE TERITORI O HAWAII, ALAILA HOI AKU I KA AHAOLELO NUI, HOIKE AKU I KA LAKOU HANA KAHI E HIKI AI IA AMERIKA KE HOOKAHUA I KANA HANA NO KA POMAIKAI O KEIA TERITORI. HE MAU SENATOA WALE NO LAKOU APAU NO KA AHA SENATE O AMERIKA HUIPUIA O KEIA KAU A HE POE REPUBALIKA WALE NO LAKOU APAU. O JOHN H. MITCHELL KA LUNAHOOMALU O KE KOMITE NO OREGONA OIA, HE KANA I NOHO MA KA OIHANA KAU KANAWAI, A O J. R. BURTON NO KANSAS KEKAHI MA IA OIHANA A KE KUOKOA I HOAIAI MUA I, A O A. G. FOSTER NO WAKINEKONA IHO NO OIA, A O KEIA KAU KA MUA O KONA NOHO ANA MA KA NOHO SENATE O KA AHAOLELO NUI. HE KANAKA MAKAUKAU LOA OIA MA NA HANA KALEPA A HUI PU ME KONA MAKAUKAU KANAWAI PELA I AI KA HOLOMUA O KANA MAU HANA. (E nana I ka lakou hoohana ame ka huakai aukai a na Senatoa Mitcheel me Foster ma ka aoao 3 o keia pepa ma ke poomanao "Hiki mai na Komikina Amerika.")